Leidraad mei 2024

Leidraad

‘ In Leiden kon ik pionieren’

Presentator en programmamaker

Cornald Maas

tribuut Nico van der Horst (1919-1995)

Hij was een bekend gezicht in Leiden in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw: fotograaf Nico van der Horst. Met zijn Speed Graphic filmcamera legde hij vele Leidse gebeurtenissen en mensen vast. Zijn foto’s verschenen in onder meer het Leidsch Dagblad en de Leidse Courant Ontwikkelen en afdrukken deed hij in zijn studio en winkeltje aan de Doezastraat.

Van der Horst was chroniqueur van het Leidse leven, en daar hoorden de universiteit en het studentenleven zeker bij. Hij maakte beroemde foto’s van prinses Beatrix in haar studententijd, van de professoren tijdens de Dies Natalis, van studentenprotesten en van de ontgroeningen bij het studentencorps. Zo is op een foto te zien hoe een studente van VVSL een aantal voorbijgangers in de Breestraat aanschiet. Het is 1951 en de ontgroening is bezig. Onder de foto staat: ‘Het gaat er niet zo hevig aan toe als bij de heren. Vrij onschuldige opdrachten moeten worden uitgevoerd.’ Wat heet, de studentes moesten handtekeningen

verzamelen. Dat deden zij bijvoorbeeld in ruil voor een bekertje water of een ‘schoonheidsmassage’. De foto’s van Nico zijn van een grote diversiteit en de omvang van zijn archief is enorm. Hij liet ruim 500.000 negatieven na. Ze geven een uniek beeld van de stad in voorbije tijden. Zoon Nico en kleinzoon André Kapaan zijn enthousiaste hoeders van de nalatenschap van hun vader en opa. Kapaan dook in de archieven en maakte er een film van. Nico ging vorig jaar in première en draait nog steeds minstens eens per maand in bioscoop Trianon. Over zijn opa durft Kapaan wel te zeggen dat hij een begenadigd fotograaf was. ‘Had hij in deze tijd geleefd dan had hij waarschijnlijk tot de top van Nederlandse fotografen behoord. Ik zou wel eens willen weten of bijvoorbeeld Haarlem of het Westland ook een Nico van der Horst hadden. Ik betwijfel het. Leiden heeft veel te danken aan de passie van mijn opa, de beelden zijn van onschatbare waarde.’

Meer informatie over de vertoningen, o.a. op 26 mei a.s.: nicodevoorstelling.nl

‘Vrienden maken ons veerkrachtiger’

Onderzoeker

Maximilian König / 22

○ Tribuut / 2

○ Annetje aan het woord / 5

○ Nieuws / 6

○ Eén studie, twee wegen Wiskunde / 12

○ Interview

Cornald Maas / 14

○ De jonge wetenschapper Leidse stadscriminoloog / 18

○ Geven

Chris Oomen / 32

○ Nieuws van faculteiten en verenigingen / 34

○ Goed feest - goed doel / 40

○ Werkplek van Bram Wendel / 41

○ Lezen, luisteren, doen / 42

20 De groep van Neeltje Steeghs

8 Revolutie in het ziekenhuis

COLOFON

Leidraad is een uitgave van de Universiteit Leiden, afdeling Alumnirelaties/Strategische Communicatie & Marketing. Het magazine wordt kosteloos verspreid onder alumni en relaties van de universiteit. Voor andere belangstellenden is een abonnement op aanvraag beschikbaar.

Uitgever: Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie & Marketing

Hoofdredacteur: Lilian Visscher, directeur Alumnirelaties en Leids Universiteits Fonds

Concept: Fred Hermsen (Maters en Hermsen)

Eindredactie: FC Tekst

– Job de Kruiff en Nienke Ledegang

Art direction en vormgeving: Maters en Hermsen – Stephan van den Burg, Marjolijn Schoonderbeek

Lithografie: Studio Boon

Tekst: Fred Hermsen, Arno van 't Hoog, Eric de Jager, Martine Jansen, Job de Kruiff, Nienke Ledegang, Martijn van Lith, Wilke Martens, Nicolline van der Spek, Annette Zeelenberg

Foto cover: Frank Ruiter

Beeld: ANP, Patrice Börger, Eelkje

Colmjon, Taco van der Eb, Marc de Haan, Jurgen Huiskes, iStock, Roos Koole, Rob Overmeer, Marius Roos, Frank Ruiter, Monique Wijbrands, Mark van der Zouw Drukwerk: Tuijtel Coördinatie Universiteit Leiden: Wendy Persson

Reacties: 071-5274050 of contact@leidraad.leidenuniv.nl

LinkedIn: Alumni Universiteit Leiden

Twitter: @leidenalumni

Website: www.universiteitleiden.nl/alumni Oplage: 85.250

Adreswijziging?

Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/ alumnigegevens, of stuur een e­mail naar wijziging@alumni.leidenuniv.nl

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet­ of drukfouten.

Annetje aan het woord

Onlangs kwam ik een interessant stuk tegen over de honingbij. Bijen leven in complex georganiseerde kolonies, die ze aanpassen als de omstandigheden daarom vragen. Bijvoorbeeld door het verdwijnen van voedselbronnen. Ook het verlies van kolonieleden vangen ze samen op. Bovendien blinken ze uit in effectieve communicatie en kunnen ze goed samenwerken om problemen op te lossen.

Ik dacht: ‘Wat kunnen wij als mensen veel leren van de bij.’ We krijgen in ons leven allemaal te maken met tegenslag. Van relaties tot werk, van studie tot gezondheid. Het leven lacht ons niet altijd alleen maar toe.

Als universiteit zijn we ons bewust van de stress, zorgen en onzekerheid die onze medewerkers en studenten kunnen ervaren. Of dat nu door de grote problemen van deze tijd komt of door persoonlijke tegenslag. Daarom steken we volop energie in initiatieven die hun welzijn en sociale veerkracht bevorderen.

Dat laatste zeg ik speciaal omdat sociale veerkracht een sleutelrol speelt. Die bepaalt in grote mate hoe we met tegenslag omgaan en in hoeverre we hierdoor worden overweldigd. De kennis over die veerkracht is gelukkig heel dichtbij. Binnen ons programma Sociale Veerkracht en Veiligheid wordt multidisciplinair onderzoek gedaan naar de factoren die bepalen wanneer mensen tegenslagen zo goed mogelijk te boven kunnen komen.

De kennis die dat oplevert, vertalen we naar de praktijk, binnen en buiten de universiteit. Zo dragen we met ons eigen onderzoek bij aan het welbevinden van mensen. En aan een samenleving met veerkracht. Het is misschien wat omslachtiger dan wat bijen van nature doen, maar het resultaat is hetzelfde. Ik vind dat een prachtig beeld: de universiteit als een zoemende bijenkorf van kennis.

klimaatneutraal natureOffice.com | NL-077-863852 gedrukt

Annetje Ottow is voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Leiden

nieuws

Drie Leidse Universiteitshoogleraren

Ineke Sluiter, Arnold Tukker en Judi Mesman zijn benoemd tot Leids Universiteitshoogleraar. Zij zijn de eersten in deze positie.

De Leidse Universiteitshoogleraren vormen een team dat rechtstreeks overleg voert met het college van bestuur. Zij hebben tot taak om interdisciplinaire samenwerking te bevorderen en een strategisch thema van de universiteit aan te jagen. Dat thema kan inhoudelijk zijn of betrekking hebben op onderwerpen als leiderschap, open science of wetenschappelijke integriteit.

Voor Sluiter, hoogleraar Griekse taal en literatuur, staat het universiteitshoogleraarschap in het teken van een leidende, vernieuwende en verbindende rol binnen het oudheidkundig onderzoek. Tukker, hoogleraar Industriële ecologie, richt zich als Universiteitshoogleraar Duurzame ontwikkeling op het strategische thema duurzaamheid. Mesman bekleedt de Universiteitsleerstoel ‘Maatschappelijke verantwoordelijkheid en impact’, een thema dat al vele jaren centraal staat in haar onderzoek en onderwijs.

Top 450

De Pelikaanhof, de hortus, het Academiegebouw met zijn harde banken. De kameraadschap, het roeien, de vrijheid, het ‘iedereen gelijk’. Of nog algemener: ‘Leiden heeft mij gevormd’.

Op een speciale website in het kader van het naderende 450 ­jarig bestaan van de universiteit – nog negen maanden! –

delen alumni, wetenschappers en (oud ­) medewerkers hun Leidse herinneringen. Tradities, anekdotes en fenomenen die voor hen een kenmerkend element van de Leidse academische wereld of van het leven als student waren.

Meer lezen of ook iets delen? Top450.universiteitleiden.nl

Herta Mohrgebouw

Het voorheen als Van Eyckhof/Van Wijkplaats bekende complex van Geesteswetenschappen aan de Witte Singel heeft een grote verbouwing ondergaan en is nu als eerste Leidse universiteitsgebouw vernoemd naar een vrouw. De in de jaren dertig uit Oostenrijk gevluchte joodse Herta Mohr was de eerste vrouwelijke Egyptoloog verbonden aan de universiteit. Ze werd in de oorlog gearresteerd, via Westerbork naar Auschwitz afgevoerd en stierf op 15 april 1945 in Bergen-Belsen.

LEKENPRAATJE BIJ PROMOTIES

Promotieplechtigheden zijn straks een stuk beter te volgen voor familie, kennissen en andere nietvakgenoten. Vanaf 1 september trappen alle Leidse promovendi hun verdediging af met een lekenpraatje.

Wie ooit als toehoorder bij een promotie was, weet dat het inhoudelijk lastig kan zijn alles te volgen. Dan helpt een zogeheten lekenpraatje: vóór het vragenvuur van de oppositiecommissie begint, legt een promovendus in tien minuten uit waar het proefschrift over gaat én wat de uitkomsten betekenen voor de wetenschap en de maatschappij. Rector magnificus Hester Bijl is blij met de nieuwe vorm. ‘Het kunnen vertalen van je onderzoek naar een begrijpelijk en relevant verhaal voor mensen buiten je vakgebied, is een vaardigheid die hoort bij je werk als wetenschapper.’

Giphart (1965) debuteerde in 1992 met de roman Ik ook van jou, die geldt als een instant klassieker in de Nederlandse literatuur. Zijn oeuvre beslaat inmiddels tientallen romans, non ­fictieboeken, kookboeken, novelles en zelfs een graphic novel. De 41ste gastschrijver van de Leidse universiteit gaat met studenten op onderzoek uit. Ze verkennen onder meer de invloed van AI op het schrijfproces en het belang van taal en humor, ook in de wetenschap.

Vast onderdeel van het gastschrijverschap is een publiekslezing, de Albert Verweylezing, die Giphart op 21 november geeft in het Academiegebouw.

Samenwerking met fossiele industrie stevig herzien

Universiteit Leiden gaat de banden met de fossiele industrie stevig herzien, maar niet helemaal verbreken, heeft het college van bestuur besloten. Samenwerking blijft mogelijk met part ners die zich aantoon baar inzetten voor het Klimaatakkoord van Parijs, dat de opwar ming van de aarde wil beperken tot ruim onder 2 graden. Ook

kan worden samengewerkt als een fossiele partner bijvoorbeeld beschikt over data die onmisbaar zijn voor onderzoek naar waterstof, of kennis die op

Ronald Giphart is dit najaar de nieuwe gastschrijver van de Universiteit Leiden.

De computer als onvermoeibare collega

Van het uitwerken van gespreksverslagen tot het analyseren van medische beelden. Kunstmatige intelligentie gaat zorgen voor een welkome revolutie in het ziekenhuis, aldus hoogleraar Neuroradiologie Mark van Buchem.

De razendsnelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie doet sommige mensen vrezen voor hun baan. Ook radiologen hadden die angst een jaar of vijf geleden, zegt Mark van Buchem, hoogleraar Neuroradiologie en afdelingshoofd Radiologie bij het LUMC. Want stel dat slimme software op MRI-beelden van hersenen of borstkas trefzeker een tumor kan aanwijzen, waarom zou een mens er dan nog naar moeten kijken?

Van Buchem: ‘Eén van de goeroes op AI-gebied heeft jaren geleden in een interview gezegd dat het eigenlijk belachelijk is dat we nog radiologen opleiden. Want over een aantal jaar is er toch geen werk meer voor ze. Dat was voor veel collega’s een angstbeeld.’ Inmiddels is de stemming in Van Buchems vakgebied helemaal omgeslagen. Kunstmatige intelligentie wordt verwelkomd als een collega die meedenkt, signaleert en eenvoudige klussen uit handen neemt. ‘Radiologen beseffen dat AI de oplossing biedt voor ons belangrijkste probleem: de almaar groeiende werklast. Er is gewoon veel te veel werk en AI kan daar echt bij gaan helpen.’

Volgens Van Buchem komt AI vooral als geroepen bij het overnemen van simpele routines. ‘Radiologen hebben aan de ene kant complex werk, bijvoorbeeld als je naar een ingewikkeld MRI-beeld kijkt van een nieuwe patiënt waarvan niet duidelijk is wat hij precies mankeert. Daarbij heb je al je kennis en ervaring nodig om tot een goede diagnose te komen. Aan de andere kant is er in het ziekenhuis ook veel routineonderzoek waar op de MRI-beelden niets abnormaals is te zien. Als je AI kunt gebruiken voor een eerste schifting tussen normaal en abnormaal, dan helpt dat enorm.’

Röntgenfoto

Kunstmatige intelligentie wordt al ingezet in de dagelijkse praktijk binnen de radiologie, zegt Van Buchem, bijvoorbeeld bij het beoordelen of een röntgenfoto van hart en longen normaal is of niet. Een andere toepassing draait om het bepalen van de zogenoemde skeletleeftijd op basis van een röntgenfoto, om zo te voorspellen hoe lang iemand gaat worden.

AI kan ook een rol gaan spelen bij controle-MRI’s. ‘Veel kankerpatiënten worden regelmatig gemonitord om te zien

Leidraad

of de tumor is gegroeid. Bij de eerste scan is het van belang dat je daar als radioloog echt goed naar kijkt. Dat is nog steeds specialistisch werk. Maar de keren erna en het bepalen hoeveel de tumor precies is gegroeid, dat zou AI straks kunnen overnemen.’

In het LUMC wordt zelfs onderzoek gedaan naar mogelijkheden om AI voorspellingen te laten doen, zegt Van Buchem, bijvoorbeeld bij een zogenoemde brughoektumor. Patiënten met die aandoening worden geregeld gescand omdat het gezwel schade aan de schedelbasis en hersenen kan veroorzaken. ‘Meestal groeien die tumoren heel traag en je wilt pas opereren als de tumor opeens versneld gaat groeien. Om dat moment niet te missen scan je elke patiënt regelmatig. Samen met de afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde loopt er nu een project waarmee we met AI hopen te voorspellen bij wie tumoren versneld groeien. Dan kun je die groep patiënten vaker scannen, en de rest juist minder. Waardoor je weer ruimte krijgt voor andere patiënten.’

Hordes op het pad

Van Buchem is ook betrokken bij het Clinical Artificial Intelligence and Research Lab (CAIRElab) van het LUMC, dat werkt aan verschillende vormen van AI in de zorg, bijvoorbeeld het automatisch samenvatten van gesprekken tussen arts en patiënt. CAIRElab kijkt ook wat er nodig is om innovaties te laten slagen in het ziekenhuis. ‘Het is gemakkelijk om op congressen op een PowerPoint te laten zien hoe cool AI kan zijn, maar in de dagelijkse praktijk verandert er nog maar weinig. Daarom kijken we met CAIRElab ook naar alle hordes die je kunt tegenkomen op het pad naar implementatie in de zorg: technisch, juridisch, ethisch en organisatorisch.’

De juridische kaders voor het gebruik van AI zijn bijvoorbeeld nog niet ver genoeg ontwikkeld, zegt Van Buchem. ‘Stel dat een AI-toepassing op een bepaald onderdeel beter presteert dan een radioloog, kun je je dan

‘ We stellen heel andere eisen aan computers dan aan mensen’

permitteren om niet meer naar die beelden te kijken? Laat je de software dan een automatisch verslag maken? De vraag is eigenlijk: wat is goed genoeg? We stellen wat dat betreft aan computers heel andere eisen dan aan mensen. Kijk maar naar zelfrijdende auto’s. We accepteren veel meer verkeersongelukken van automobilisten dan fouten van zelfrijdende auto’s. Die tolerantie ligt veel lager. Hetzelfde speelt bij gebruik van AI in de zorg, en dat zijn dus belangrijke vraagstukken.’

CAIRElab moet ook gaan helpen om

in te schatten of investeringen in AI echt iets opleveren: tijdwinst, betere behandeling of lagere kosten. Het probleem van veel start-ups en ook grotere bedrijven is dat ze vrijwel nooit kunnen hardmaken dat hun software het geld waard is, zegt Van Buchem. ‘Wat is de return on investment? Als je een AI-toepassing koopt van 30.000 euro per jaar, wat levert die op? Dat is moeilijk in beeld te brengen, maar dat is één van onze voornemens: laten we ook vaststellen wat de toegevoegde waarde is van die nieuwe technieken.’

Stille revolutie

Volgens Van Buchem gaat de komst van AI zorgen voor een stille revolutie. Er gaat vooral van alles achter de schermen veranderen: van het slimmer inplannen van afspraken, via het uitwerken van gespreksverslagen, tot het sneller analyseren van medische beelden. ‘En de patiënt zal er als

het goed is nauwelijks iets van merken’, zegt Van Buchem, ‘behalve dat er hopelijk betere resultaten worden geboekt en dus betere zorg wordt geleverd.’

Het imago van medische innovaties is dat we steeds meer kunnen, maar dat de kosten tegelijkertijd de pan uit rijzen. Is er hoop dat dat bij deze technologie anders zal uitpakken? ‘Absoluut! Als je taken met AI voor een deel kunt automatiseren, dan gaan per definitie de kosten omlaag. Dat is waar we op deze afdeling echt pionierswerk verrichten. We proberen de hele bedrijfsvoering van de radiologie aan te pakken op alle plekken. Om zo de zorg uiteindelijk duurzamer te maken. We moeten door bevolkingsgroei en veroudering met hetzelfde geld steeds meer doen. Kunstmatige intelligentie is echt één van de ontwikkelingen die er hopelijk voor gaat zorgen dat we al die zorg in de toekomst kunnen blijven leveren.’

Mark

van Buchem

1960 geboren te Hilversum

1978-1979 studie aan de Université Aix-Marseille in Aix-en-Provence 1979-1987 studie

Geneeskunde aan de Universiteit Leiden 1987-1988 artsofficier bij de Koninklijke Marine

1989-1994

opleiding Radiologie bij het LUMC 1992 promotie op het proefschrift ‘On leukostasis in leukemia’ bij de Universiteit Leiden

SINDS 1994 radioloog bij de afdeling Radiologie van het LUMC 2002 hoogleraar Neuroradiologie bij het LUMC

SINDS 2014 hoofd van de afdeling Radiologie van het LUMC

Meer Leids onderzoek

Snellere MRI

Het maken van een MRI ­ scan kost een kwartier tot een half uur, omdat het apparaat veel meetgegevens moet verzamelen. Gedurende die tijd moet een patiënt doodstil liggen. Een team van LUMC ­ onderzoekers onder leiding van hoogleraar Marius Staring en Philips heeft een AI ­toepassing ontwikkeld die met veel minder tijd en meetgegevens tóch een goed beeld kan construeren. Deze tijdbesparende technologie is inmiddels door Philips op de markt gebracht.

Technologie laten landen

Wie innovaties wil laten landen op de werkvloer moet grondige kennis hebben van de gebruikers, hun werk en de organisatie. De aanschaf van een softwarepakket betekent niet dat personeel AI ­technologie automatisch gaat gebruiken. Dat blijkt uit onderzoek onder leiding van Willem Grootjans, hoofd van de Imaging Services Group van de afdeling Radiologie van het LUMC. Nieuwe AI ­technologie moet naadloos aansluiten bij de routines en werkzaamheden van radiologen.

AI herkent symptomen

Het omzetten van spraak naar tekst is een AI ­technologie die al langer bestaat en het kan ook de administratieve last in het ziekenhuis gaan verlichten. Zo kan AI opnames van gesprekken tussen arts en patiënt uitschrijven en samenvatten, blijkt uit onderzoek van Marieke van Buchem, promovendus bij het CAIRElab van het LUMC. Het taalmodel dat de dochter van Mark van Buchem daarvoor ontwikkelt kan tegelijkertijd symptomen herkennen, zoals hoofdpijn, misselijkheid en hoe lang iemand er al last van heeft. Uiteindelijk is de bedoeling dat deze technologie ook de diagnose uit het gesprek kan halen en de juiste medicatie kan voorstellen.

Ingrid van Doremalen (55) Financieel planner en echtscheidingsadviseur één studie twee wegen

Waar een studie toe kan leiden: Wiskunde

Ben je nog blij met je keuze voor wiskunde?

‘Ergens wel, omdat het me veel heeft opgeleverd. Ik schrik niet als zaken complex worden. Toch paste de studie minder goed bij me dan ik had verwacht. Het was een stuk abstracter dan op de middelbare school.’

Het theoretische stuk sprak je minder aan?

‘Ja, daarom maakte ik me ook zorgen om mijn afstudeerscriptie: maandenlang met een theoretisch onderzoek aan de slag. Gelukkig had ik professor Lodewijk Kallenberg, hij zag mijn worsteling. Ik vroeg: kan ik niet ergens stagelopen? Dat had nog nooit iemand gedaan bij wiskunde, maar het kon. Ik ging aan de slag bij Heineken in Zoeter woude, waar ik me stortte op praktische vraagstukken. Zoals het optimaliseren van wachttijden, of de efficiëntste manier om de distributiecentra te verdelen over het land. Ik vind cijfers prachtig, maar vooral als hulpmiddel om er in het echte leven puzzels mee op te lossen.’

Zocht je in je werk altijd die combinatie van cijfers en mensen?

‘Ik denk het wel. Toen ik in 1992 afstudeerde, wist ik dat ik niet alleen maar achter een beeldscherm ingewikkelde modellen wilde oplossen. Bij ING was er de mogelijkheid om als trainee te starten, dat leek me wel wat. Ik heb er vervolgens 28 jaar gewerkt in verschillende functies. Het was wel steeds zoeken naar iets dat bij me paste. De keiharde commerciële kant, daar kan ik niet veel mee. Uiteindelijk ben ik zelfstandig financieel planner geworden. Dat was een schot in de roos.’

Wat is er zo mooi aan je vak?

‘Mensen helpen om hun toekomst in kaart te brengen. Samen maken we een plan: welke dromen en doelen heb je – en hoe zorg je dat je die kunt waarmaken? Het onderdeel echtscheidingsadvies ben ik er anderhalf jaar geleden bij gaan doen. Juist in een heftige tijd help ik mensen om rationele en zorgvuldige keuzes te maken. Beide takken van mijn vak brengen me veel voldoening. Ik hoop dit nog jaren te blijven doen.’

1987 – 1992 Wiskunde in Leiden 1993 – 2009 Diverse functies bij ING, waaronder relatiemanager MKB en kantoordirecteur 2009 – 2020 Financieel planner bij ING 2020 – 2022 Directeur Private Banking ING Leiden & Groene Hart 2022 – nu Zelfstandig financieel planner en echtscheidingsadviseur

Marcel Vos (57)

Zelfstandig lichaamsgericht therapeut CV

1987 – 1993 Wiskunde in Leiden 1993 – 1994 Postdoctoraal Lerarenopleiding wiskunde, TU Delft 1995 – 2017 Actuarieel rekenaar / actuaris bij Reaal Verzekeringen 2004 – 2006 Opleiding Lichaamsgerichte Therapie 2005 – nu Lichaamsgericht therapeut / Core­energetisch therapeur 2005 – 2009 Opleiding Core Energetica 2012 Opleiding Mindfulness Trainer 2023 Acceptance and Commitment Therapy bij AutismeCentraal

Waarom ging je wiskunde studeren?

‘Van jongs af aan was mijn idee om bij de marine te gaan, vanwege het avontuur en de fysieke uitdaging. Toen ik van school kwam, werd ik geplaatst bij de landmacht in een administratieve functie: sergeant berichtenkantoor. Dat was een ontnuchterende ervaring. Na mijn diensttijd ben ik daarom wiskunde gaan studeren. Ik vond het een mooi vak en het ging me makkelijk af.’

Hoe beviel dat?

‘De studie had plussen en minnen. Er liepen inspirerende figuren rond met passie voor hun vak, zoals Robert Tijdeman (professor Getaltheorie) en Marc Spijker (professor Numerieke Wiskunde). Het ‘bewijsaspect’ van wiskunde trok mij erg aan. Niets zomaar aannemen, eerst bewijzen. Toch miste ik iets in mijn studie en leven.’

Hoe kwam dat?

‘Dat heeft alles met zingeving te maken, het gevoel dat er meer moet zijn. Na een aantal jaar te hebben gewerkt, heb ik ontslag genomen om een jaar te gaan reizen in Guatemala, Nepal, India en Thailand. Het werd een jaar vol vrijheid, nieuwe ervaringen en ontdekkingen. Zo volgde ik in India een meditatieretraite. Maar ja, terug in Nederland moest ik weer werken om mijn rekeningen te betalen. Zo belandde ik in de automatisering, waar ik me bezighield met functioneel ontwerp en informatieanalyse.’

Je durfde de sprong nog niet aan?

‘Ik had behoefte aan financiële zekerheid, iets wat ik van huis uit had meegekregen. Door een vaste baan kon ik bovendien allerlei opleidingen doen die me interesseerden. De opleiding lichaamsgerichte therapie was een wow­moment. Vanaf dag één wist ik: dit is het voor mij. Ik werd geraakt tot in mijn kern. Als levenscoach, jobcoach en therapeut help ik nu mensen in diverse stadia van hun leven. Het heeft even geduurd, er was een ontslag voor nodig vanwege een reorganisatie, maar vanaf 2019 ben ik volledig als zelfstandige gaan werken. Geen baas meer, geen zekerheid, maar wél: een gevoel van zingeving, verbinding en innerlijke rust.’

‘Ze vinden me soms te licht, soms te elitair ’

Cornald Maas is weer klaar voor het commentaar bij het Eurovisie Songfestival. De als neerlandicus afgestudeerde presentator, programmamaker en publicist combineerde een actief studentenleven met hard studeren. ‘In Leiden kon ik pionieren.’

Vrienden zongen Cornald Maas uitbundig toe, toen hij in 1986 zijn masterstudie in de Taal- en Letterkunde cum laude had afgerond. Bij Maas geen gevecht tegen de tranen. Hij dacht: ‘Tja, en bijna al deze mensen ga ik dus nooit meer terugzien.’ Aan zijn liefde voor de stad, de academische cultuur en zijn vrienden had het niet gelegen, maar Maas stond al met één been in zijn leven als journalist in Amsterdam, en het wilde er bij hem niet in dat hij nu al terugkeek op de mooiste tijd van zijn leven. ‘Ik besefte altijd al dat mijn mooie Leidse tijd van korte duur zou zijn. Ook later in mijn leven ben ik nooit overmand door melancholie op zo’n kruispunt.’

Dat zijn zomerse afstudeerfeest in de tuin van het Leids Universiteits Fonds werd gevierd, was niet toevallig. Maas had er een studentenbaan als voorlichter, als eindpunt van een welhaast oneindige lijst van Leidse activiteiten. ‘Ik leef intens en krijg daar energie van’, verklaart hij schouderophalend. ‘Maar mijn studie heeft er nooit onder geleden hoor. Ik haalde alle tentamens in één keer, leerde oud-gotisch en verdiepte me in Plato.’

Het aanpakken zat er al vroeg in. Maas zag in 1962 het levenslicht in Bergen op Zoom. Zijn vader, eigenaar van een transportbedrijf, en moeder, ‘die administratieve baantjes aaneenreeg’, stimuleerden de jonge Cornald om zich in de volle breedte te ontwikkelen. ‘Ik legde al snel een bibliotheek aan, met in iedere nieuwe aanwinst een ex-libris “Bibliotheek C. Maas”. Ik was gek op levensgeschiedenissen, Louis Couperus is nog steeds mijn literaire held.’ Het vuur voor de taal zou definitief worden ontstoken door pater Van Vught, zijn leraar Nederlands op het Rooms Katholiek Gymnasium Juvenaat Heilig Hart.

‘Als hij een toets gaf, kreeg je een week van tevoren de vragen, en liet hij ons zelf het cijfer bepalen. Zei hij tegen mijn klasgenoten: “jouw score ligt ergens tussen een 6 en een 8. Geef jezelf maar een cijfer.” En dat moest je dan weer toelichten.’ Zo stimuleerde hij het zelfstandig denken. De eindlijst met zestig boektitels bleek voor Maas geen enkel probleem, en de keuze voor een studie Nederlands was snel gemaakt.

Driehoog achter in de Vinkenstraat

Als zevenjarige droomde hij al van een postadres in Amsterdam, maar de studentenstad van Cornald Maas zou in 1980 een maatje kleiner uitvallen. ‘In Amsterdam zou ik zijn verdwaald. Ik kende Leiden

van een Tienertoer, en vond het er wel groot genoeg. De maat der dingen in deze stad nodigt je uit om actief te worden, je talenten te ontwikkelen en verbinding te zoeken.’ Zijn kamerleven begon bij mevrouw Maandag, driehoog achter in de Vinkenstraat (‘Ik mocht er één keer per week douchen’). Het verblijf was van korte duur, net als zijn lidmaatschap van Quintus, bij gemengd dispuut Tangram. ‘Ik kon m’n draai daar niet vinden; het was het net niet. Ik had op dat moment de bekende vooroordelen over Minerva, over de mores en het gebral. Maar ik ontmoette in mijn eerste jaar leuke Minervanen. Samen met een dispuutsgenoot heb ik toen de overstap gemaakt, onder het motto: laten we dan maar voor het échte werk gaan!’

Eerste in de familie

In de kennismakingstijd stapte hij spontaan af op ouderejaars van de Deurwacht en Het Blauwe Potlood en gaf ze tegen de gewoonte in een hand, met de impliciete boodschap: “Ik hoor hier thuis”. ‘Kijk, ik was weliswaar van eenvoudige komaf – de eerste in de familie die ging studeren – maar daardoor kon ik pionieren, niet gehinderd door verwachtingen van ouders.’ Maas maakte een cabaretvoorstelling voor het Leidsch Studenten Tooneel, schreef voor het verenigingsorgaan Correl (‘Ik heb ze laatst nog doorgebladerd, behoorlijk pedante en kritische stukken waren dat, haha’), verzorgde een tijdschriftje voor

Cornald Maas

22 juli 1962 Geboren in Bergen op Zoom 1974-1980 Rooms

Katholiek Gymnasium

Juvenaat Heilig Hart 1980-1986 Nederlandse Taal- en Letterkunde in Leiden

Vanaf 1987 Redacteur en eindredacteur bij programma’s als Nieuwsspits, Lopend

Vuur, De Schreeuw van de Leeuw en De Plantage. Programmamaker en presentator van onder meer

Opium TV, Volle Zalen en Opium op Oerol Sinds 1990 Auteur van

boeken, series en artikelen voor onder meer De Volkskrant, Linda en Vrij Nederland. Sinds 2014 TV-commentator Eurovisie Songfestival Sinds 1997 Met Martijn, woont sinds 2022 met hem samen in Amsterdam

zijn jaarclub Balmoral, werd Commissaris van Beklag en schopte het tot praeses van lezingendispuut Doctrina. ‘Ik haalde mensen als Frits Spits en Ivo de Wijs naar Minerva. Destijds was dat ongekend, serieuze lezingen over populaire cultuur.’ Ook buiten de vereniging liet de student van zich horen. ‘Ik dacht: Ik woon hier niet voor niets en moet ook iets voor de stad doen, uit de studentenbubbel kruipen.’ Als assistent-voorlichter bij de 3 October Vereeniging kwam hij in de Leidse haarvaten terecht. ‘Zat ik opeens op de koffie bij bestuurslid Gerard Wisse, eigenaar van meubelzaak Wisse en Snelderwaard in de Haarlemmerstraat – bekend van de grote houten stoel voor de deur.’ Hij werd gevraagd de publiciteit te regelen voor de Grote Postkoetsenrace van Groningen naar Leiden. Zijn ogen lichten ook op als hij praat over de vorig jaar overleden Tuuk Bast, lerares Klassieke Talen aan het Stedelijk Gymnasium. ‘Een geweldig ontwikkelde en autonome vrouw. Tot diep in de nacht akkerden we aan het Pieterskerkhof door over kunst, literatuur en de zin van het leven. De wijn vloeide rijkelijk, en ze had de gewoonte om de lege flessen zo door het raam van haar appartement naar buiten te keilen.’ Naar zijn eigen huis hoefde hij niet lang te zoeken. Na een tussenstop in een gemengd huis in de Haarlemmerstraat had Maas inmiddels zijn intrek genomen in Minerva huis Bree 14.

Roze Zaterdag

Cornald interviewde Vanessa voor Minervablad Correl.

Langzaamaan werd hij zich bewust van zijn homoseksuele geaardheid. ‘Ik had in mijn studententijd een relatie met Elsbeth. Laat ik het zo zeggen: ik had het kunnen weten, maar het diepe besef had blijkbaar tijd nodig. Een vriendin voelde het aan en wees me in 1983 op de Roze Zaterdag. Die werd toen voor het eerst en het laatst in Leiden gehouden. Ik voelde me daar op m’n plek, en misschien ben ik er ook wel gesignaleerd door clubgenoten, ook al hoorde ik dat nergens terug.’ Toch duurde het tot 1987 voor er een einde kwam aan zijn relatie. ‘Dat ging niet met groot drama gepaard. Ik hecht sterk aan harmonie en koester het contact met mijn exen. Inmiddels ben ik 28 jaar gelukkig met Martijn.’ Zoals Maas zichzelf met bravoure had geïntroduceerd op Minerva, zo waagde hij ook de stap naar zijn nieuwe bestaan als journalist in 1986. ‘Ik las in NRC Handelsblad dat Elsevier een intellectuele koers zou gaan varen en schreef een stagebrief naar hoofdredacteur André Spoor. Een beetje brutaal, de secretaresse vond dat wel geestig, zij gaf de doorslag

vermoedelijk.’ Het ging snel in die dagen. Voor Elsevier interviewde hij een oude bekende, Frits Spits, die hem vroeg om de redactie te versterken van een nieuw cultureel jongerenprogramma. Maas ging daarop in, wat in die dagen opmerkelijk was: ‘Je gooide je eigen glazen in als je de overstap maakte van geschreven pers naar tv, maar ik trok me daar weinig van aan.’ Kort daarop klopte Maas – letterlijk – op de deur van Sonja Barend, waar hij wederom sympathie voor zijn onbevangenheid vond.

‘Ze zag dat ik iets nieuws te brengen had; mijn afstudeerscriptie ging terug op de grondbeginselen van de klassieke retorica; ik analyseerde de wijze waarop vrouwen argumenteerden in tv-programma’s Het Capitool en Sonja op Zaterdag.’

Troost en bezinning

Maas heeft altijd door een analytische bril naar populaire cultuur gekeken. ‘Ik zie geen tegenstrijdigheid in die combinatie. Maar het heeft me misschien wel een tweeslachtig imago opgeleverd: serieuze media vinden me soms te licht, populaire media

zetten me soms weg als elitair. Wat ik gezien mijn afkomst een beetje gek vind. Ik koester die afkomst, en vier nog steeds volop carnaval in Bergen op Zoom. Zoals ik net zo goed word geraakt door een toneelvoorstelling van Sven Ratzke over Marlene Dietrich.’ Zijn professionele palet is dan ook breed, van Volle Zalen tot Opium op Oerol, van Vrij Nederland tot Linda en het Eurovisie Songfestival. Dat laatste omschrijft hij als een gelaagd cultureel en politiek fenomeen, met een duizelingwekkende inzet van artiesten. En de maatschappelijke functie ervan is onmiskenbaar. ‘We kunnen troost en bezinning putten uit cultuur die je nooit en te nimmer zult halen uit de waan van de dag, uit het luidruchtige meningencircus van talkshows en sociale platforms.’ Het songfestival mag dan troost en verbroedering bieden, toch krijgt hij als presentator ook met dat meningencircus te maken. ‘In een oogwenk veroorzaak je ontploffingen op social media. Ik moet vooral oppassen met ironische kwinkslagen; één verkeerd woord en de rapen zijn gaar. Terwijl de inzendingen uitdagend zijn, je niet alle inzendingen goed vindt en het belangrijk is om – zoals de Engelsen daar zo goed in zijn – witty commentaar te geven. Dat is een ingewikkelde spagaat.’

Joost Klein

De liefde voor het songfestival gaat terug tot zijn jeugd. ‘Iedereen in Europa kijkt op hetzelfde moment vredelievend over de grenzen, fascinerend. Ik trommelde als kind iedereen in de buurt op, deelde wedstrijdformulieren uit en verspreidde achteraf een verslag.’ In 2003 werd hij jurylid bij het Nationaal Songfestival en sinds 2004 bezet hij met korte tussenpozen de presentatorstoel van de Europese versie. Zijn naam is in de loop der jaren steeds meer gaan kleven aan het songfestival, onder meer door zijn lidmaatschap van de selectiecommissie. Hij relativeert: ‘Het is een complexe organisatie. In de beeldvorming is mijn invloed soms groter dan in werkelijkheid.’

Bij de nieuwe editie schuift hij samen met zangeres Jacqueline Govaert achter de microfoon. Hij is blij met Joost Klein als Nederlandse inzending. ‘Ik bewonder zijn slimme originaliteit en vastberaden passie. En het liedje spreekt mensen op meerdere niveaus aan.’ Dat Nederland het lang heeft afgelegd tegen Oost-Europese landen, ziet Maas als een gevolg van westerse luiheid. ‘Onze slechte scores werden een beetje weggelachen. Dat veranderde na de bijdrage van Anouk in 2013. Sinds dat jaar ben ik ook onafgebroken commentator geweest en heb ik me met de selectie mogen bemoeien. Misschien heeft mijn oproep geholpen: woeker met je talenten, neem risico’s en speel nooit op safe.’

de jonge wetenschapper

Marianne

Franken

‘Je veilig voelen in de

stad’

Marianne Franken (26) is de Stadscriminoloog van Leiden. Zij onderzoekt hoe veilig of onveilig Leidenaren zich voelen en wat de omstandigheden daarbij zijn. Met de resultaten kunnen de gemeente en politie maatregelen nemen om de veiligheidsbeleving in de stad te verbeteren.

Honderden mensen liepen begin maart mee in een protestmars door de binnenstad van Leiden, na een recente golf van seksueel geweld tegen vrouwen in de stad. De demonstranten maken zich zorgen om de veiligheid van vrouwen en benadrukken dat iedereen veilig over straat zou moeten kunnen, op welk tijdstip dan ook. Hoe veilig of onveilig Leidenaren zich precies voelen, is precies wat Marianne Franken onderzoekt, de allereerste Stadscriminoloog van Leiden. Toevallig of niet, het recente seksueel geweld en de protestmars laten wel zien hoe relevant haar promotieonderzoek is. Franken, afgestudeerd als sociaal geograaf, is in 2022 begonnen met haar promotieonderzoek als Stadscriminoloog. Ze heeft het onderzoek onderverdeeld in drie categorieen: hoe (on)veilig voelen Leidenaren zich in het algemeen, hoe (on)veilig voelen zij zich in hun buurt en in welke situaties voelen ze zich veilig of juist niet. ‘De dataverzameling voor de eerste twee categorieën is afgerond’, vertelt Franken. ‘Momenteel zijn we bezig met het onderzoek naar situaties. Om daar een zo goed mogelijk beeld van te krijgen, proberen we zoveel mogelijk Leidenaren

vragenlijsten te laten invullen. Daarop kunnen Leidenaren aangeven hoe veilig ze zich voelen. Ook kunnen ze aangeven hoeveel zorgen zij zich maken om slachtoffer te worden van specifieke vormen van criminaliteit of onprettig gedrag, denk aan fietsdiefstal, discriminatie of straatintimidatie. Het kan ook dat iemand zich onveilig voelt, maar niet precies weet waarom. Ook dat wil ik weten.’

Vaker veilig

Franken benadrukt dat het belangrijk is om ook te kijken naar het gevoel van veiligheid. ‘Over het algemeen voelen de meeste mensen zich in de praktijk veilig op straat, maar dat nemen we vaak voor lief’, licht ze toe. ‘Daarom is het juist interessant om te kijken welke kenmerken ervoor zorgen dat Leidenaren zich veilig voelen. Als je die kenmerken ook kan laten gelden op plekken of in situaties waar mensen zich veelal onveilig voelen, dan lukt het misschien om die plekken of situaties prettiger te maken.’

De plek waar de meeste Leidenaren zich veilig voelen, is hun eigen buurt. ‘Zowel uit de antwoorden op de vragenlijsten als uit persoonlijke gesprekken die ik met veel Leidenaren in hun wijk voer, blijkt dat de

Stadscriminologie richt zich op criminaliteit en veiligheid in de stad. Hierbij komt sociale geografie om de hoek kijken, want dat gaat over het gebruik en de beleving van de ruimte.

Hoe wordt de ruimte om ons heen ingericht, wat gebeurt er en wat zijn maatschappelijke effecten ervan? ‘De inrichting van de openbare ruimte kan invloed hebben op jouw gedrag en

eigen buurt als veilig wordt ervaren’, zegt Franken. ‘We horen vaak terug dat de sfeer in de buurt heel prettig is, vooral omdat bewoners elkaar kennen en ze het idee hebben dat ze hulp krijgen als er iets zou gebeuren.’

Patronen en trends

Dat Franken zich nu Stadscriminoloog mag noemen, komt door de wens van de gemeente, de politie en de universiteit om langdurig onderzoek te doen naar de veiligheidsbeleving van de inwoners van Leiden. ‘Toen ik bijna klaar was met mijn master, zag ik de vacature voor de PhD-positie als Stadscriminoloog’, vertelt ze. ‘Mijn interesse voor sociale geografie en criminologie kwamen perfect samen in deze baan, want eigenlijk onderzoek ik de criminologische beleving van de openbare ruimte.’

Inmiddels is Franken halverwege haar promotieonderzoek en druk bezig met de analyse van honderden ingevulde vragenlijsten. ‘Ik koppel de antwoorden aan demografische en geografische kenmerken, zoals gender of de plek waar iets gebeurde’, legt ze uit. ‘Zo probeer ik patronen en trends te ontdekken: wat zijn het voor situaties waarin mensen zich veilig, of juist onveilig, voelen? De uitkomsten koppel ik terug aan de gemeente en politie. Samen denken we na over interventies of beleidsmaatregelen om uiteindelijk de veiligheidsbeleving te verbeteren. De praktische kant van dit onderzoek vind ik het mooist: je kan echt impact maken en iets terugdoen voor de stad.’

op dat van anderen’, legt Franken uit. ‘Dat heeft vervolgens weer invloed op hoe je de ruimte ervaart. De wisselwerking tussen de ruimte en de beleving ervan is mateloos interessant.’

Meedoen?

Woon je in Leiden en wil je jouw ervaring met veilige of onveilige situaties delen? Vul dan de vragenlijst in via universiteitleiden.nl/ stadscriminoloog

de groep van Neeltje Steeghs

Van links naar rechts: Annelies, Daphne, Neeltje (Geneeskunde 1995-2001), Hanneke, Elise, Janine, Ruth, Valeska

Neeltje, dit moet een volleybalteam zijn, aan de kniebeschermers te zien...

‘Dat klopt. Dit is Dames 4 van SKC, de studentenvolleybalclub, seizoen 1996 ­1997. Het was mijn tweede jaar bij SKC. Ik koos heel bewust voor volleybal toen ik in Leiden Geneeskunde ging studeren. Ik had altijd gebadmintond en was op zoek naar een teamsport. SKC was een actieve vereniging waar ik me direct thuisvoelde.’

Wat was dit voor groep?

‘Een hele hechte vriendinnengroep. Ik heb jaren bij SKC gespeeld, in wisselende samenstellingen. Maar wat je op deze foto ziet, is wel de harde kern. We deden allemaal verschillende studies: Scheikunde, Rechten, Geschiedenis, Pedagogiek... Wat ons bond was het volleybal en alles wat daarbij hoorde. We trainden een of twee keer in de week, onze thuiswedstrijden waren op woensdagavond en op vrijdagavond zaten we in onze stamkroeg De Spons, en later De Kroeg.’

Zien jullie elkaar nog steeds?

‘Ja, we zijn echt een vriendinnenclub geworden en gebleven. We proberen elkaar zo eens in de twee maanden nog te zien. En dat is best lastig, want we wonen niet allemaal

bij elkaar in de buurt. Daphne heeft veel in het buitenland gewoond. We hebben haar een keer opgezocht in Syrië. Het is een heel fijne vriendinnenclub, open, sociaal en super geïnteresseerd in elkaar.’

Kun je je herinneren dat deze foto werd genomen? ‘Niet echt, maar ik weet nog dat ‘de douchefoto’ in die tijd nogal een ding was. Het ging voortdurend over al dan niet gemengd douchen, heel studentikoos. Op zeker moment zeiden we: Dan maken we toch een douchefoto! Maar wel met handdoeken en kniebeschermers. De foto heeft de almanak van dat seizoen gehaald.’

Hoe belangrijk was SKC voor je? ‘Heel belangrijk. Het heeft me niet alleen vriendinnen voor het leven opgeleverd, maar ook mijn man. Ik ontmoette Ton meteen in mijn eerste jaar bij SKC. Hij was superoud: 25, ik was 18. Hij hoorde bij het groepje stoere mannen dat al jaren bij SKC speelde. We zijn getrouwd en hebben kinderen gekregen. Het mooie is: onze zoon Jasper speelt nu ook bij SKC en zit zelfs in het bestuur. Ik ga weleens kijken bij zijn wedstrijden; er zijn nog net zoveel trommels en herrie als in mijn tijd. Heerlijk om te zien. De cirkel is rond.’

FOCUS OP

Sociale veerkracht

Wat is veerkracht?

Onder veerkracht verstaan psychologen en pedagogen ‘positieve adaptatie tijdens en na stress’. Die adaptatie gaat onder meer over mentaal welzijn, gedrag en emotioneel functioneren, legt Anne ­ Laura van Harmelen uit. Zij is hoogleraar Brein, Veiligheid en Veerkracht bij het Instituut Pedagogische Wetenschappen. Samen met Marieke Liem, hoogleraar Veiligheid en Interventies, is ze trekker van het multidisciplinaire onderzoeksprogramma Sociale Veerkracht en Veiligheid.

Wereldwijd heeft de helft van alle kinderen een vorm van ingrijpende ervaringen tijdens de jeugd. Daaronder vallen onverwachte gebeurtenissen waar ze zich aan moeten aanpassen. Bijvoorbeeld pesten, kindermishandeling, honger, oorlog, ziekte en verlies, gebroken gezinnen. Van al deze dingen is bekend dat ze samengaan met een verhoogde kans op mentale, gedragsen ook lichamelijke problemen op latere leeftijd. Veerkracht kan hier een positieve invloed op hebben.

Vriendschappen voeden de veerkracht

In de wereld krijgt één op de twee mensen in zijn jeugd te maken met tegenslag. Vriendschappen van hoge kwaliteit kunnen deze jongeren helpen later in hun leven beter om te gaan met stress. ‘Vrienden maken ons veerkrachtiger’, aldus onderzoeker Maximilian König.

Wat onderzoek je precies?

‘Om kwetsbare jongeren te ondersteunen bij het beter omgaan met de huidige stressoren en uiteindelijk hun geestelijke gezondheid te beschermen, probeer ik te begrijpen hoe je veerkracht kunt opbouwen in deze kwetsbare leeftijdsgroep.’

Wat voedt veerkracht?

‘Verschillende factoren. Om te beginnen je genen, maar ook omgevingsfactoren spelen een rol, zoals sociale steun van ouders, familie en vrienden. In ons onderzoek richten wij ons op jongeren vanaf de puberteit tot in de jongvolwassenheid, en daar zien we dat vooral vriendschappen echt een belangrijke ‘veerkrachtfactor’ zijn. Als jongeren veel positieve ervaringen opdoen met vrienden, kan dit ertoe bijdragen dat ze beter kunnen omgaan met stressvolle gebeurtenissen.’

Klinkt logisch.

‘Niet iedereen die in zijn jeugd traumatische ervaringen heeft gehad, ontwikkelt mentale problemen. Dat heeft met veerkracht te maken, het vermogen dat je beschermt tegen stress. En om het verhaal optimistischer te maken: veerkracht kun je ontwikkelen. Het is niet zo dat veerkracht een ‘statische’ eigenschap is die je wel of niet mee krijgt bij geboorte. Veerkracht is iets dat in de loop der tijd steeds sterker kan worden, net als een spier die de juiste voeding en training krijgt.’

Vriendschap is dus een belangrijke veerkrachtfactor, hoeveel vrienden moet je hebben?

‘Het gaat niet om aantallen, maar veel meer om de kwaliteit van de vriendschappen. Voel je je gesteund? Daar gaat het om en dat kan ook door één persoon zijn.’

Hoe onderzoek je de relatie tussen vriendschappen en mentale gezondheid?

‘We keken onder meer hoe ons brein reageert op stress. We nodigden een onderzoeksgroep van honderd jongeren uit naar het ziekenhuis. Al deze jongvolwassenen kregen in hun vroege kinderjaren te maken met traumatische ervaringen. We lieten ze ingewikkelde berekeningen maken in een MRI onder tijdsdruk. Dat is natuurlijk stressvol. Bij alle deelnemers zagen we meer activiteit in dat deel van de hersenen dat we gebruiken voor het leren en opslaan van herinneringen, de hippocampus. Jongeren die jeugdervaringen hadden van meer bedreigende aard, bijvoorbeeld omdat ze in hun jeugd waren blootgesteld aan geweld, en die weinig steun van vrienden hebben, vertoonden een hogere hippocampale activiteit tijdens acute stress.’

Je kunt dus aan hersenscans zien of iemand veel vrienden heeft en veerkrachtig is?

‘Nee. Deze studie kan ons alleen maar vertellen dat vrienden een belangrijke rol lijken te spelen bij het behouden van de geestelijke gezondheid na traumatische ervaringen en met behulp van MRI kunnen we zien welke hersengebieden actief kunnen zijn tijdens acute stress.’

Wat is de relevantie van het onderzoek?

‘Veel mensen worden in hun jeugd met tegenslagen geconfronteerd. Meer dan 50 procent van de jongeren wereldwijd. Er zijn momenteel verschillende oorlogen aan de gang, het aantal mensen dat in hun jeugd met tegenslagen te maken heeft gehad, zal alleen maar groeien. Het is belangrijk om te weten hoe we veerkracht bij deze jongeren kunnen opbouwen en hun geestelijke gezondheid kunnen beschermen.’

Maximilian König Psycholoog en cognitief neurowetenschapper Maximilian König werkt bij het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden. Hij studeerde aan de Goethe Universiteit in Frankfurt en University College London en deed voordat hij naar Leiden verhuisde onderzoek aan de Universiteit van Oxford en New York University.

Misverstanden over geweld

Hoe kijken we in Nederland naar geweld? En klopt dat wel? ‘Over geweld bestaan veel misverstanden’, zegt sociaal psycholoog Jolien van Breen, die werkt binnen het onderzoeksprogramma Sociale Veerkracht en Veiligheid. Ze ontzenuwt er drie.

#1 Geweld neemt toe ‘In de westerse samenleving neemt geweld juist af. Dat tonen alle cijfers aan. We hebben binnen onze onderzoeksgroep Violence and Violence Prevention de data onderzocht van moord en doodslag in West­ Europa vanaf 1992. We zien een flinke daling sinds de jaren negentig in het aantal moorden dat is gepleegd, zowel in Nederland als in de andere WestEuropese landen. Het totaal aantal moordzaken in Nederland ligt nu op zo’n 110 per jaar. In 1992 bijvoorbeeld was dat nog 247. Toch heerst het beeld in de samenleving – en ook binnen de politiek – dat er juist veel geweld plaatsvindt. Het is een thema dat veel mensen aanspreekt. Hoor je

FOCUS OP Sociale veerkracht

bij een talkshow dat iemands zus is vermoord, dan maakt dat indruk.’

#2 Geweld is altijd fysiek

‘Bij geweld denken we traditioneel aan een dader die een slachtoffer iets fysieks aandoet met een bepaalde mate van opzet. We denken aan misdaad en oorlog. In mijn onderzoek, waarbij we met behulp van kunstmatige intelligentie tachtigduizend krantenartikelen hebben onderzocht, blijkt dat er beweging zit in wat we onder geweld verstaan. Vormen van manipulatie rekenen we bijvoorbeeld onder emotioneel geweld. Intimidatie op straat wordt ook steeds vaker als geweld gezien. Mensen die onderdrukt worden, wordt geweld aange ­

Jolien van Breen

is universitair docent bij de onderzoeksgroep Violence and Violence Prevention. Ze heeft een achtergrond in Sociale Psychologie. Sinds september 2020 werkt ze binnen het onderzoeksprogramma Sociale Veerkracht en Veiligheid. Haar onderzoek richt zich op interpersoonlijk conflict en geweld, in het bijzonder op de sociaal-structurele aspecten ervan. ‘Ik ben specifiek geïnteresseerd in hoe mensen geweld en conflicten begrijpen, en hoe ze ermee omgaan.’

daan. Vroeger zouden we dat ‘problematisch’ noemen, nu noemen we het ‘geweld’. Dat er rek zit in het begrip ‘geweld’ is interessant, het toont aan waar de samenleving zich zorgen over maakt. Denk aan de Black Lives Matter beweging met de slogan “White silence is violence”.’

#3 Geweld doet de zaak geen goed

‘Daders van sommige vormen van geweld zien het geweld als nodig om een bepaalde boodschap uit te dragen. Dit noemen we “symbolisch geweld”. Het bezetten van de snelweg, het bekladden van schilderijen. Dit soort geweld doet de zaak geen goed, denken we. Er is ook weinig begrip voor. Onderzoek toont aan dat het de zaak op een bepaalde manier wel goed doet. De extremistische tak doet mensen nadenken over het thema. Zo heb je als dader van symbolisch geweld toch je doel bereikt. Kijk naar het klimaatactivisme. Dan zeggen mensen: het bezetten van A12 gaat me een stap te ver. Tegelijk is er meer acceptatie voor de gematigde flank binnen de klimaatbeweging.’

Meerdere kanten

Hoe je de samenleving veerkrachtiger maakt, heeft niet alleen een psychologische invalshoek, zegt Van Harmelen. ‘Je kunt er ook vanuit historisch perspectief iets over zeggen, of filosofisch. En je hebt te maken met de regels, normen en waarden van de cultuur waarin je die veerkracht wilt bereiken. De regels van een cultuur, dat is dan weer waar het recht zich mee bezighoudt. Op die manier moet je onze interdisciplinaire aanpak zien.’

Er is al heel veel onderzoek gedaan naar veerkracht, vertelt zij. ‘Biologen hebben diermodellen die iets zeggen over de veerkracht van een soort. De archeologie weet hoe oude culturen met bedreigingen omgingen. Wiskundigen hebben complexiteitstheorieën ontwikkeld die wij als psychologen gebruiken, bijvoorbeeld als we vriendschapsnetwerken relateren aan het netwerk in de hersenen. Interdisciplinair werken is ook een manier om van elkaar te leren. En het is de beste manier om als wetenschappers elkaars taal te leren spreken.’

‘Erkennen dat iets je raakt’

ALDUS ALUMNA ELLES

‘Door eelt op je ziel te kweken bouw je veerkracht op. Die gedachte leeft sterk onder artsen. Je moet tegen een stootje kunnen, anders houd je het vak niet vol. In mijn ogen gaat het naast weerbaarheid om de erkenning dat impactvolle gebeurtenissen je raken. Zo blijf je duurzamer overeind.  Peer support bieden na impactvolle gebeurtenissen helpt. Als arts maak je nu eenmaal veel mee. Als er iets misgaat, is er vooral aandacht voor de vakinhoudelijke kant, maar niet zozeer voor de impact die zo’n gebeurtenis heeft op de mens. Het verhaal dat we onszelf en elkaar vertellen maakt uit. Door peer support krijg je een ander perspectief op wat je meemaakt. En door dat rijkere verhaal, voorbij schuld en schaamte, bouw je veerkracht op.

Mijn eigen ervaringen als arts maken dat ik nu artsen train op het gebied van veerkracht en collegiale opvang. Veerkracht kun je gelukkig ontwikkelen, maar dat is een dynamisch proces, waar we elkaar voor nodig hebben. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, in de samenleving, in ziekenhuizen en zorginstellingen. Aandacht voor de arts kan uitval in de zorg voorkomen.’

ELLES BINDELS (47)

1998-2005 Geneeskunde, Leiden 2005-2016 Arts, verschillende disciplines 2016-heden Coach, trainer en systemisch procesbegeleider in de zorg

‘Druk af en toe eens de pauzeknop in’

ALDUS ALUMNA NAIMA

‘Binnen mijn werk als manager bij het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat begeleid ik jonge professionals in hun eerste baan bij de Rijksoverheid. Deze generatie wordt voortdurend geconfronteerd met meningen, nieuws en prikkels en staat voor grote maatschappelijke opgaven. Hoe behoud je dan de balans? Wat ze veerkrachtig maakt is hun drive, valt mij op. Ze staan ergens voor. Tegelijk zie ik op persoonlijk vlak dat young professionals veel van zichzelf móeten. Op werkgebied, op sociaal gebied. Ze doen bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, reizen de wereld af en zitten voortdurend op hun telefoon. De lat ligt heel hoog. Als manager zeg ik: Druk af en toe eens de pauzeknop in en stel jezelf de vraag: waar sta ik? Maak tijd voor reflectie. Dat vergroot je sociale veerkracht. In onze cultuur leven we in de waan van de dag, terwijl je ook samenlevingen hebt waar dat veel minder speelt. Ik was recent in Oman. Wat me daar opviel was de chillness, om een jongerenterm te gebruiken. Mensen leven er niet gejaagd. Die rust, dat gun ik ons ook. Tot bezinning komen maakt ons veerkrachtiger.’

NAIMA KHOULALI (46) 1999-2001 Rechten, Rotterdam 2006-heden Diverse leidinggevende functies binnen de Rijksoverheid 2024 Master of public administration, Leiden

‘Polarisatie ondermijnt onze veerkracht’

ALDUS ALUMNUS RABIN

‘Als regeringscommissaris die zich beweegt op het terrein van discriminatie en racisme maak ik me zorgen om onze sociale veerkracht. Die wordt ondermijnd door alledaags racisme, institutioneel racisme en polarisatie. Populisten zetten mensen tegen elkaar op, waardoor we het vertrouwen in elkaar en de samenleving verliezen. In zijn kersttoespraak had de koning het over het maatschappelijk weefsel. We moeten oppassen dat dit niet gaat ontbinden. Ik zie genoeg veerkracht in het collectief. Maar individueel zijn mensen bang. Er is een gebrek aan vertrouwen in de samenleving, wat wantrouwen naar de ander aanwakkert. Dit brengt de sociale veerkracht in gevaar. Waarom praten wij over verlies van tradities in Nederland, waarom valt er een kabinet over tientallen nareizigers? Mensen laten zich bang maken door populisten, ze verliezen vertrouwen in de samenleving, terwijl dat helemaal niet nodig zou moeten zijn. Nederland kent een lange geschiedenis van rechtsstatelijkheid. Onze democratie is robuust. We moeten het vertrouwen terugwinnen, alleen dan blijft de samenleving veerkrachtig.’

RABIN BALDEWSINGH (61)  1983-1987 Engelse Taal en Letterkunde, Leiden 1998-2006 Gemeenteraadslid Den Haag 2006-2018 Wethouder in Den Haag 2021-heden Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR)

FOCUS OP Sociale veerkracht

De rol van het brein bij heftige gebeurtenissen

Dat traumatische gebeurtenissen in de jeugd een mens levenslang parten kunnen spelen, lijkt geen nieuws. Allerlei psychologische films, boeken en volkswijsheden zijn op dit inzicht gebaseerd. Tegelijk zijn er grote verschillen in de mate waarin dat jeugdtrauma het functioneren beïnvloedt. Of die verschillen door kenmerken van het brein te verklaren zijn, onderzoekt neurobioloog Elizabeth Buimer.

‘We denken dat nare jeugdervaringen mede zo’n sterke invloed hebben doordat ze midden in de hersenontwikkeling plaatsvinden. Het brein is een soort spons, die tijdens het opgroeien ervaringen opneemt. Tot ver in de adolescentie is er voor het brein nog ruimte om alle kanten op te gaan en nieuwe verbindingen aan te brengen.’ Buimer heeft, samen met collega’s uit Leiden en Cambridge, onderzoek gedaan naar jongeren tussen de 14 en 24 jaar met jeugdtrauma. Eerst hebben de onderzoekers gekeken hoe veerkrachtig die mensen zijn. ‘Daarmee bedoelen we hoe goed ze psychosociaal functioneren, en dat afgezet tegen wat ze destijds hebben meegemaakt; hun rugzakje, zogezegd.’ Deze mate van veerkracht koppelen de onderzoekers vervolgens aan wat ze in de MRI-scanner zien in de anatomie van de hersenen. En dat levert tot nu toe een aantal voorzichtige conclusies op. Veerkrachtig functioneren lijkt samen te hangen met de bouw van hersengebieden die een rol spelen bij het sociaal functioneren. Een voorlopige bevestiging dat we veel van onze veerkracht ontlenen aan sociale aspecten. Ten tweede lijkt er versnelde hersenontwikkeling plaats te vinden. Hoe

veerkrachtiger de onderzochte personen zijn, hoe meer de netwerkorganisatie van het brein lijkt op die van oudere mensen.

Hospiteren

Of die versnelde hersenontwikkeling ook een gevolg is van het trauma, is nog niet te zeggen. Zoals er veel meer is dat volgens Buimer nog onderzoek verdient. ‘We denken dat veerkracht afhangt van vriendschappen, om kunnen gaan met stress en de aard van het psychotrauma. Maar we willen die jongeren langer kunnen volgen, want veerkracht verandert door de tijd.’

In het THRIVE-onderzoek onderzoeken we dit bij mensen van 18 tot 24 jaar die zelf vinden dat ze in hun jeugd iets erg stressvols hebben meegemaakt. Dat kan variëren van bijvoorbeeld gepest worden, een nare scheiding van ouders, tot moeten vluchten voor oorlog. ‘We geloven dat ons onderzoek beter wordt, als we jongeren mee laten denken over begrippen als veerkracht en jeugdtrauma. Zo ontdekten we dat afgewezen worden bij het hospiteren een ingrijpende ervaring kan zijn voor veel studenten, terwijl we dit soort ervaringen van afwijzing en onzekerheid over huisvesting nog niet uitvroegen.’

Psychobioloog Elizabeth Buimer is onderzoeker en universitair docent bij de programmagroep Forensische gezinspedagogiek en jeugdhulpverlening. Ze onderzoekt de interactie tussen de sociale omgeving en hersenontwikkeling als voorspellers van kwetsbaarheid en veerkracht in adolescenten.

Meedoen aan stressonderzoek

Jongeren die voor hun achttiende nare dingen meemaken, lopen meer kans om op latere leeftijd mentale problemen te ontwikkelen. Maar sommigen komen er ongeschonden uit. Om die veerkracht beter te begrijpen en om te ontdekken hoe jongvolwassenen beter kunnen omgaan met stress is er het onderzoeksproject THRIVE. En daarvoor zijn nog deelnemers nodig.

THRIVE staat voor Towards Health and Resilience in Volatile Environments. Bij het onderzoek gaan de jongeren onder meer in een scanner die kan zien hoe de hersenen reageren op stress. Heeft bij veerkrachtige mensen de stress simpelweg minder effect, of hebben zij een beter vermogen om van die stress te herstellen? Dat soort vragen moet met dit onderzoek worden opgehelderd.

Ken je iemand die tussen de 18 en 24 jaar oud is en ingrijpende jeugdervaringen heeft meegemaakt? Diegene is welkom om deel te nemen en kan voor meer info en aanmelding mailen naar thrive@fsw.leidenuniv.nl.

TEKST: ANNETTE ZEELENBERG, BEELD: MONIQUE WIJBRANDS

Honours Academy bestaat tien jaar

Het leren stimuleren

Nieuwe vakken, creatieve werkvormen, actuele thema’s: in het honoursonderwijs is alles net even anders. Voor wie zich extra wil ontwikkelen naast de eigen studie. Of daarna.

Elk van de zeven Leidse faculteiten heeft haar eigen honoursprogramma. Dat varieert van korte tot langlopende trajecten, voor bachelor- en voor masterstudenten. Middelbare scholieren zijn welkom bij pre-university programma’s. En vanaf komend academisch jaar kunnen ook alumni deelnemen aan bepaalde onderdelen. Jacobijn Gussekloo, dean van de overkoepelende Honours Academy, waar al het honours onderwijs onder valt: ‘Dit onderwijs is bedoeld om jonge mensen extra uit te dagen, om hun talenten nog verder te ontwikkelen dan in hun eigen studie gebeurt.’

Inzet en commitment

Gussekloo helpt graag een misverstand de wereld uit: ‘Honoursonderwijs richt zich echt niet alleen op excellente studenten. We sturen niet op excellentie, maar op motivatie, inzet en commitment –en die kwaliteiten zijn niet gebonden aan een hoog cijfer. We houden wel een 7 als indicatie aan. Dat is bedoeld om in te schatten of studenten de tijd en ruimte kunnen vrijmaken om deel te nemen aan het honoursonderwijs naast een reguliere studie.’ Inclusiviteit is een belangrijk uitgangspunt. Eline Bergijk, onderwijsdirecteur van de Honours Academy: ‘We willen laagdrempelig zijn, zoveel mogelijk studenten moeten gebruik kunnen maken van dit onderwijs om zich op die manier persoonlijk en professioneel te ontwikkelen.’ Het Pre-University College voor middelbare scholieren is daarvan

een goed voorbeeld. Gussekloo: ‘We hebben daarvoor een samenwerking met middelbare scholen in Leiden en Den Haag. Met name de Haagse scholen hebben ook leerlingen voor wie het niet vanzelfsprekend is om naar de universiteit te gaan. Juist die leerlingen willen we inspireren om eerste-generatiestudent te worden.’

Talentontwikkeling als opdracht Bergijk benadrukt dat de Academy in de ruim tien jaar van haar bestaan zich steeds meer op de maatschappelijke relevantie van het onderwijs is gaan richten. ‘Talenten ontwikkelen, dat zien we als onze opdracht. Academici opleiden die oplossingen kunnen zoeken voor de complexe uitdagingen van onze tijd.’ Die complexiteit vraagt om mensen die buiten hun eigen vakgebied kunnen kijken. Daarom is interdisciplinariteit, of liever transdisciplinariteit, een sleutelwoord bij het onderwijs dat de Honours Academy aanbiedt.

Gussekloo: ‘Een praktijkvoorbeeld: In het LDE Bachelor Honours Programme werken we samen met de TU Delft en de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hierbij is het dus mogelijk dat studenten van bijvoorbeeld International Studies, Werktuigbouwkunde, Geschiedenis, Geneeskunde en Rechten zich gezamenlijk buigen over een onderwerp als duurzaamheid. In zo’n team combineer je heel verschillende kennis en zienswijzen. Dat levert echt iets nieuws op.’

En hoe zit het met de alumni van de honoursprogramma’s? Bergijk: ‘We houden zoveel

Honoursonderwijs in Leiden Leidraad

Pre- University College en Pre-University Classes

Voor middelbare scholieren

Honours College

Zeven meerjarige, facultaire programma’s voor bachelorstudenten

Bachelor Honours Classes

Kortlopende trajecten voor bachelorstudenten

LDE Bachelor Honours

Programmes

Voor bachelorstudenten van Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus Universiteit Rotterdam

Master Honours Classes & Challenges

Kortlopende trajecten voor masterstudenten

Leiden Leadership Programme

Voor masterstudenten

voor bijvoorbeeld lezingen binnen het Leiden Leadership Programme (LLP). Ook zijn we aan het onderzoeken of we kortlopende trajecten voor alumni kunnen aanbieden. In september begint een pilot binnen het LLP met een gecombineerd programma voor masterstudenten en young professionals. Daarnaast werken we veel met challenges, waar studenten oplossingen zoeken voor vragen van partnerorganisaties. Sommige daarvan werden aangedragen door professionals die vroeger zelf aan de Universiteit Leiden hebben gestudeerd. Dat soort samenwerkingen en contacten zijn vruchtbaar voor zowel de alumni als voor de honoursstudenten.’

Proeftuin

De Honours Academy profileert zichzelf als ‘proeftuin’ op onderwijsgebied. Bram Hoonhout, onderwijsontwikkelaar bij de Academy: ‘We kunnen hier nieuwe onderwijsvormen ontwikkelen en testen. Als iets goed werkt, kan een bepaalde methode of vorm ook breder ingezet worden in reguliere opleidingen.’ Het honoursonderwijs helpt de universiteit daarmee om in te springen op actuele ontwikkelingen en veranderende behoeften.

Een voorbeeld is het Designing Your Life-onderwijs, dat Hoonhout vanuit Stanford University

landse situatie. Dit heeft geleid tot een module die openstaat voor alle honoursstudenten, en ook tot een apart extracurriculair vak bij verschillende faculteiten. De lesstof richt zich op de mentale en sociale uitdagingen die veel studenten ervaren. Hoonhout: ‘Studenten leren hun talenten te herkennen en verschillende loopbaanpaden uit te stippelen. Ze interviewen ook professionals die ze interessant vinden. Door die gesprekken krijgen ze meer inzicht in de praktijk op de werkvloer. Ook het omgaan met prestatiedruk, tegenslag en energie komen aan de orde. We proberen dit vak nog breder uit te rollen binnen de universiteit, want deze vaardigheden en inzichten zijn waardevol voor alle studenten.’ Er is inmiddels ook een variant die draait om klimaatverandering, Designing Your Career as Climate Change Maker. Hoonhout: ‘Dit vak richt zich op de vraag waar veel jonge mensen mee zitten: Wat kan ik straks als professional bijdragen aan het tegengaan van de klimaatcrisis?’

Voor meer info, kijk op universiteitleiden.nl/ honours-academy. Ben je geïnteresseerd in samenwerking met de Honours Academy? Stuur een mail naar info@ha.leidenuniv.nl.

‘Ik wilde me nóg breder oriënteren’

‘Ik deed de bachelor International Studies toen ik naar een info ­ event over het Humanities Lab ging. Daar had ik meteen een goed gevoel bij. International Studies is al een brede studie, maar ik had behoefte me nog breder te oriënteren. Ik wilde zoveel mogelijk uit mijn studie halen, en het honoursonderwijs maakte dat mogelijk. Wat me het meeste trok was de samenwerking met studenten van andere opleidingen en het opdoen van nieuwe inzichten door het contact met mensen met een heel andere achtergrond.

Een hoogtepunt was een reis naar Marokko met als thema Francophone Mahgreb. Daar hebben we met onze groep onder andere lokale studenten geïnterviewd over de invloed van de Franse taal op de cultuur.

Vooral de interdisciplinariteit heeft me geïnspireerd bij de volgende stappen in mijn loopbaan. Breed kijken is erg belangrijk. Ik heb in Wageningen een master International Development Studies gedaan. Nu werk ik als freelance consultant samen met het World Agroforestry Centre. We onderzoeken de voordelen van het toepassen van regeneratieve landbouwmethodes. In september zet ik mijn academische onderzoek voort met een interdisciplinaire PhD aan het MIT in Boston.’

‘Door de diversiteit lukte er veel’

Honoursonderwijs, faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Nu PhD-student microbiologie in Leiden.

‘Ik deed de bacheloropleiding Biologie en wilde heel graag meedoen aan de internationale iGEM ­ competitie waarbij science ­ studenten van over de hele wereld met behulp van synthetische biologie aan de oplossing voor een specifiek probleem werken. Dat kon via de Honours Academy.

Het was heel bijzonder om als deel van een divers team met die competitie bezig te zijn. Ik kijk er met ontzettend veel plezier op terug. Je moet samen overleggen over de aanpak, over de uitvoering van het onderzoek, je moet compromissen sluiten. In ons team zaten onder andere biochemici, biofarmaceuten, en biologen, daardoor kregen we veel voor elkaar. Naast het onderzoekswerk kwamen nog veel andere aspecten aan bod. Zo moesten we zelf voor de financiën zorgen, daarvoor hebben we onder andere een crowdfundingactie opgezet.

Ik ben nog steeds bij het honoursonderwijs betrokken, onder andere via de iGEM ­ competitie. Ik ben sinds 2020 supervisor of advisor geweest voor de teams. Ik vind het ontzettend waardevol om de teams te helpen groeien, zowel met experimenten als daarbuiten.’

‘Ze kunnen zich helemaal uitleven’

Jan Sleutels, universitair hoofddocent Filosofie en voorzitter van Honours College Humanities Lab, het honoursprogramma van de faculteit Geesteswetenschappen.

‘Op allerlei manieren is dit voor bachelorstudenten een out­ of­thebox ervaring: ze maken kennis met uiteenlopende disciplines, spannende onderwerpen en nieuwe soorten onderwijs. Elk jaar laten we zestig tot honderd nieuwe studenten toe, uit allemaal verschillende opleidingen, waardoor ze veel van elkaar leren. Ook de ruim twintig docenten komen van verschillende instituten. Wat de onderwerpen betreft kunnen ze zich helemaal uitleven op grote, multidisciplinaire thema’s, zoals Afrika en Europa, Plastic, Big Data, of Culture as Soft Power. Voor zoiets is in het reguliere onderwijs meestal geen plaats. Qua werkvorm is het ook net even anders. Studenten werken bijvoorbeeld samen aan een videopresentatie, ontwerpen een tentoonstelling, maken een tijdschrift of een podcast. Dat dit soms enigszins buiten hun comfortzone is, werkt juist stimulerend. Dit jaar vieren we tien jaar Humanities Lab. Voor de afsluitende Capstone conferentie op 24 mei, waar studenten hun eindwerkstuk presenteren, nodigen we ook al onze alumni uit. We hopen er een mooie, feestelijke reünie van te maken.’

Maarten Lubbers, 2017-2019

Aisha Hassan, 2017-2019 Honoursonderwijs Geesteswetenschappen (Humanities Lab).

‘Iets terugdoen voor de maatschappij, en dan ook nog in Leiden’

Chris Oomen was geen modelstudent in zijn Leidse tijd, zegt hij zelf. Maar hij haalde zijn tentamens gemakkelijk en deed naast zijn studie Farmacie zijn kandidaats Rechten in drie maanden studietijd. Daarna werd hij bekend als de sociale bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar DSW en vergaarde hij zijn kapitaal met beursbedrijf Optiver. Nu is hij terug bij zijn alma mater, via het Familie Oomen Fonds.

Er verschijnt een glimlach op het gezicht van Chris Oomen (73), succesvol ondernemer en eigenwijze zorgverzekeraar, als hij terugdenkt aan zijn studententijd in Leiden. ‘Ik studeerde niet veel, ik ging vaak op pad.’ Oomen was een actief lid van Augustinus en zat in tal van commissies. ‘Ik was erg ondernemend tijdens mijn studiejaren’, zegt hij met een kopje koffie in de handen in het kantoor van zijn oude werkgever DSW. Daarna heeft de student Farmacie ook niet echt stilgezeten. Hij vervult nog steeds 26 bestuursfuncties en investeert in tal van projecten. Leiden was voor Oomen een logische keuze. Als nummer zeven in een gezin met negen kinderen volgde hij zijn oudere broers op de voet, ook in de keuze voor hun studiestad. Vijf broers

van Oomen studeerden in Leiden. ‘Ik heb er een belangrijk en mooi deel van mijn leven doorgebracht. Bijzondere herinneringen heb ik aan Douwe Breimer.’ Oomen volgde een bijvak bij Breimer. De latere hoogleraar, rector en cvb-voorzitter spoorde hem aan zijn blikveld te verbreden.

Dat Oomen andere interesses had, ontdekte hij toen hij een bijzondere uitdaging aanging. ‘Ik had gewed dat ik in zes maanden mijn kandidaats Rechten kon halen. Het begon ermee dat een paar huisgenoten wat schamper deden over Farmacie. Ze deden alsof Rechten veel moeilijker was. Ik heb dat kandidaats toen in drie maanden studietijd gehaald. Alleen om te laten zien dat ze ongelijk hadden.’

Menselijke maat

‘Voor Farmacie had ik gekozen vanwege Leiden. Ik wilde eigenlijk Economie studeren, maar dat kon daar niet. Tijdens mijn stage ontdekte ik dat in de apotheek staan niets voor mij was. Ik vond het saai. De apotheker zag dat ook. Hij wees mij op een baan bij SVM, de voorloper van DSW.’ Bij DSW werkte hij zich van 1978 tot 1987 op tot bestuursvoorzitter. Dat bleef hij tot 2019. Oomen werd er bekend als de verzekeraar met oog voor de menselijke maat en sociale verantwoordelijkheid.

Zijn vermogen dankt hij vooral aan het door hem opgerichte beursbedrijf Optiver. ‘Al staat het ver af van de gezondheidszorg, ik ben er trots op dat het in zijn soort het beste bedrijf in de wereld is. Bovendien draagt Optiver veel bij aan de Nederlandse schatkist en dankzij mijn vermogen kan ik bijdragen aan projecten die maatschappelijk iets betekenen.’ Zoals het project Nieuwscheckers van de Universiteit Leiden, dat mede via Oomens fonds wordt gefinancierd. Nieuwscheckers bestrijden nepnieuws met factchecks en onderzoek naar desinformatie. Het ligt in het verlengde van een andere investering van Oomen, persbureau ANP. Hij heeft er geen winstoogmerk mee,

Ook bijdragen?

Wilt u bijdragen aan onderzoek of onderwijs van de Universiteit Leiden en tegelijkertijd invulling geven aan uw eigen passie? Met een Fonds op Naam bepaalt u zelf het doel waaraan uw schenking besteed mag worden. Meer weten? Eliane Cohen informeert u graag over de mogelijkheden: e.c.cohen@LUF.leidenuniv.nl

maar probeert in deze tijd van fake news een Nederlands instituut dat feiten controleert overeind te houden. ‘De onafhankelijke nieuwsgaring wordt bedreigd. Daar past het Leidse project ook goed bij.’

Maatschappelijk nut

Daarnaast steunt Oomen bij de opleiding Biofarmaceutische Wetenschappen de bouw van een 3D-faciliteit met een VR-scherm, om studenten te leren hoe eiwitten en moleculen in elkaar grijpen. Helemaal in zijn straatje als Leids alumnus Farmacie. Oomen knikt: ‘Dat is waar, maar het is niet de hoofdreden. Uiteindelijk vind ik het maatschappelijk nut het belangrijkste. Dat het in Leiden is, is gewoon leuk.’ Oomens echtgenote Karin studeerde klassieke talen, ook in Leiden. Heel vreemd is het dus niet dat de universiteit sinds 2022 een Familie Oomen Fonds heeft dat onderzoek helpt te financieren. Toch kijkt de gulle gever elke keer als het fonds wordt genoemd een beetje ongemakkelijk. ‘Ja, ik ben niet zo op die naam, ik blijf liever uit de belangstelling. Dat is misschien typisch Nederlands. Maar het is wel mooi dat ik zo in de gelegen heid ben me in te zetten voor het maatschappelijk nut.’

NIEUWS VAN DE FACULTEITEN

Dansen met Goeie Mie tijdens Museumnacht

De zestiende editie van de Museumnacht Leiden is op zaterdag 1 juni. Dit jaar openen twaalf Leidse musea en culturele instellingen ’s avonds hun deuren voor bezoekers. Behalve van een laat museumbezoek kan er tijdens deze bijzondere avond genoten worden van workshops, demonstraties en optredens door de gehele binnenstad

AGENDA

Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen

1 juni

ALUMNIDAG

Voor iedereen die Bio ­ Farmaceutische Wetenschappen, Bio ­ Pharmaceutical Sciences of Farmacie gestudeerd heeft. Georganiseerd door L.P.S.V. Aesculapius.

Faculteit Governance and Global Affairs

21 mei

POLARISATIE

Congres voor bestuurders, ambtenaren en wetenschappers over hoe om te gaan met toenemende polarisatie. Met o.a. de presentatie van onderzoek naar polarisatie in Zuid ­ Holland. Toegang gratis. universiteitleiden.nl/agenda/ 2024/05/congres-polarisatie

en bij elk deelnemend museum.

Een kleine greep uit het programma: bespeel een theremin, volg een cursus modeltekenen, kom erachter wie Goeie Mie was tijdens een dansvoorstelling of oefen je middeleeuwse krijgskunsten tijdens een workshop. Zie voor het volledige programma en ticketinformatie museumnachtleiden.nl

30 mei

TEXTIELVERSPILLING

Workshop Flaws in the Flow, voor specialisten in het veld. Schouwburgstraat, Den Haag universiteitleiden.nl/agenda

Faculteit Geesteswetenschappen

25 mei

LUSTRUMSYMPOSIUM

Leids Historisch Dispuut Merlijn viert zijn zevende lustrum met een symposium over het thema ‘Geschiedenis van natuur en landschap in Nederland’. Van 10 tot 17.30 uur in het Lipsiusgebouw, zaal 0.05. universiteitleiden.nl/agenda/ series/merlijn

14 juni

CONFERENTIE

De eerste Humanities and International Relations Graduate

AUGUSTINUS

Het Glibberbal is terug

Na tien jaar is het Glibberbal weer terug. Het Blekerspark is dit jaar op 25 mei het strijdtoneel voor de Leidse glibbers en ballen. Op deze Leidse versie van ‘Te land, ter zee en in de lucht’ zullen zij al hun creatieve, gekke, technische en Leidse vaardigheden in de strijd gooien. Welk team is het snelst bij de bel of heeft de mooiste kar van de dag? Je kunt met een team meedoen, of kijken naar het lallen en vallen van glibbers en ballen. Het Glibberbal is een feest van Augustinus om de band tussen de stad en de studenten te vieren. Het is gratis toegankelijk en duurt van 12 tot 22 uur. leidenglibberbal.nl en Instagram @leidenglibberbal.

Conference is behalve als academische conferentie ook bedoeld als netwerkmogelijkheid voor alumni, studenten en stafleden, en als afsluiting van het academisch jaar. bit.ly/hum-ir-conference

5 september

BERT VAN SELMLEZING

Door Joris van Eijnatten, hoogleraar Digitale Geschiedenis. universiteitleiden.nl/agenda

Hortus Botanicus

11 mei PLANTENMARKT

Van exclusieve kamerplanten tot botanische kunst. Daags voor Moederdag.

Eind mei tot eind oktober PROEVERIJ

Elke maand is er een inter­

actieve Proeverijwandeling Romeinse kruiden, waarbij bezoekers de nieuwe Mediterrane tuin ontdekken en ook zelf gaan kokkerellen.

21 juni

MIDZOMERNACHT

De langste dag van het jaar wordt gevierd met muziek, toneel, kunst, wetenschap, goede wijn en heerlijke versnaperingen. Ticketverkoop alleen online.

Het alumnibureau en de faculteiten organiseren meer alumniactiviteiten.

Zie universiteitleiden.nl/ agenda voor actuele informatie.

Uitnodigingen ontvangen?

Geef uw e-mailadres door: info@alumni.leidenuniv.nl

Zwem door de mooiste gracht van Nederland

Op zaterdag 14 september is de zesde Rapenburg Race. Een bijzonder zwemevenement voor jong en oud, om geld op te halen en aandacht te vragen voor een belangrijk doel: het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met een dwarslaesie. Tijdens deze gezellige dag zwemmen zo’n 800 deelnemers 800 meter door de mooiste gracht van Nederland, onder het genot van live muziek, foodtrucks en koud bier. Aanmelden kan in zelfgekozen teams of apart op rapenburgrace.nl. Wees er snel bij, vol is vol.

Studententijdschrift Kunstgeschiedenis

Twintig jaar lang had de opleiding Kunstgeschiedenis een eigen tijdschrift, Decorum, gemaakt door studenten. Met het vertrek van de laatste redacteur hield het blad op te bestaan. Nu, ruim twintig jaar later, is het tijd voor een opvolger.

Onder leiding van docenten Elizabeth den Hartog en Laura Bertens wordt gewerkt aan de samenstelling en publicatie van een academisch vaktijdschrift voor en door bachelorstudenten. Deze zomer verschijnen de eerste twee edities.

Bent u benieuwd naar het onderzoek en wilt u het project steunen, mail dan naar Laura Bertens: l.m.f.bertens@hum.leidenuniv.nl. Wie één of beide edities bestelt krijgt een uitnodiging voor het launch symposium op 24 mei van 15 tot 17 uur.

Activiteiten rond nieuwe Middle Eastern Library

Kleitabletten met spijkerschrift, zeldzame handschriften, historische foto’s en oude kaarten. Maar ook moderne literatuur en hedendaagse poëzie: de nieuwe Middle Eastern Library biedt het allemaal. Ter gelegenheid van deze nieuwe bibliotheek van Universitaire Bibliotheken Leiden worden tot en met oktober uiteenlopende activiteiten voor studenten, onderzoekers en publiek georganiseerd rond de buitengewoon rijke en zeer gevarieerde Midden ­ Oosten collecties. De nieuwe Middle Eastern Library komt in het Herta Mohr­ gebouw naast de UB en zal aan het begin van het studiejaar 2024 ­2025 in gebruik worden genomen. bibliotheek.universiteitleiden.nl.

ASOPOS

Health Hub met Pinksteren

Roeivereniging Asopos de Vliet houdt maandag 20 mei, Tweede Pinksterdag, de tweede editie van de Asopos Health Hub op de Beestenmarkt. Dat is een evenement rond sport en een gezonde levensstijl. Deze editie staat mede in het teken van het goede doel. Twee Asopos ­leden roeien een marathon door de Leidse grachten. Op de Beestenmarkt staan roeimachines.

Zie ook asopos.nl en instagram @alsrvasoposdevliet.

QUINTUS EN MINERVA

ER ZIJN ER TWEE JARIG

Het thema van het negende lustrum van Quintus is Perplex. Het Openingsfeest is op 13 juli, het Slotfeest op 24 juli en daartussen zitten onder meer de Familiedag (14 juli), Huizendag (16 juli) en Festivaldag (21 juli). Op de Cultuurdag (20 juli) is het lustrumterrein geopend voor alle Leidenaars. De lustrumlocatie is op de Marie Diebenplaats, bij de 3 Octoberhal.

Minerva viert het 42e lustrum van 29 juni tot 12 juli, waarschijnlijk in en bij de Vijf Meihal. Van het programma zijn voor oud­leden de opening en reünistenborrel op 29 juni en het Grachtenconcert een dag later interessant. Ook enkele van de prelustrale evenementen zijn toegankelijk of zelfs bedoeld voor reünisten.

Kleitabletten van duizenden jaren oud verhuisd

Hoe verhuis je 3000 kwetsbare kleitabletten van duizenden jaren oud? Voor die uitdaging stond het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten (NINO).

Na jaren voorbereiding is de De Liagre Böhl­ collectie met loopkarren naar haar nieuwe onderkomen verplaatst, 50 meter verderop, in de Universiteitsbibliotheek. Op de tabletten staan uiteenlopende teksten in spijkerschrift. ‘Van een bonnetje voor een levering graan tot het Gilgamesj­ epos, een

van de oudste literaire werken’, vertelt Willemijn Waal, directeur van het NINO. Restaurator Carmen Gütschow is al sinds 2017 bezig om de kleitabletten te ordenen en inspecteren. Zij is waarschijnlijk de enige restaurator ter wereld die gespecialiseerd is in deze kleitabletten, en reist dan ook de hele aardbol over. Waal is blij met het nieuwe onderdak. ‘Bij de Bijzondere Collecties is er betere klimaatbeheersing en beveiliging. De kleitabletten gedijen het beste bij een stabiele luchtvochtigheid en een constante temperatuur.’

HORTUS/OUDE STERREWACHT

Het pentagonisme van Gerard Caris

De tentoonstelling ‘Het vijfhoekige heelal van Gerard Caris’ is tot en met juni te zien in de Oude Sterrewacht. Kunstenaaronderzoeker Caris (Maastricht, 1925) keerde na een studie kunst en filosofie in de VS, waar hij in de leer ging bij kunstenaar David Hockney, eind jaren zestig terug naar Nederland. Voor een ‘ontdekkingsreis’, met bijna zestig jaar intuïtief onderzoek naar de wiskundige eigenschappen van de vijfhoek: het Pentagonisme.

vragen aan Mitchell Wiegand

Bruss (24, student Geschiedenis) is fractievoorzitter van Studenten voor Leiden en werd eerder dit jaar door de Leidse pers gekozen tot Raadslid van het Jaar.

Ben je trots?

‘Ik ben nu op ons partijkantoor en was net nog naar de beker aan het kijken, dus: ja. Het voelt trouwens niet als een prijs voor mij alleen, ik zie het als bevestiging dat we als nieuwe, jonge partij met twee zetels binnen twee jaar belangrijk zijn geworden. De jury erkende dat we vanuit de oppositie veel voor elkaar krijgen.’

Wat hebben jullie bijvoorbeeld bereikt?

‘Dan noem ik graag mijn initiatief, samen met een GroenLinks ­ raadslid, voor een Leidse jongerenraad met van elke middelbare school twee afgevaardigden. Hun adviezen komen verplicht op de agenda van de raadscommissies. We zijn een partij dóór studenten, maar vóór alle jongeren in de stad. Een ander wapenfeit is de pandbrigade, die huisbazen kan gaan dwingen te verduurzamen. Dat hebben wij geregeld. En mijn mederaadslid Elianne Wijnands heeft sociale veiligheid hoog op de agenda gekregen.’

Lijdt je studie niet onder je raadswerk?

‘Dat valt mee, ik schreef mijn bachelorscriptie tijdens de verkiezingscampagne en studeer nu af op de relatie tussen universiteit en gemeente in de jaren zeventig. Het is goed te combineren, want gemeentepolitiek is overal, ook als je aan het studeren bent. Dit is de allerleukste baan die je tijdens je studie kunt doen. Je leert er veel van en je doet iets terug voor de stad waar je, zoals sommigen zeggen, te gast bent.’

Alumni workshop

Duurzame keuzes

Tijdens een workshop kunnen jonge alumni kennismaken met het onderwijs voor professionals van de Universiteit Leiden Academy. De workshop, die op donderdag 23 mei plaatsvindt, gaat over duurzame keuzes, duurzaam ondernemen en wat de verplichtingen zijn van duurzame bedrijven. Gaan de huidige verplichtingen ver genoeg en wat kun je doen als consument? Kijk voor actuele informatie op  universiteitleiden.nl/academy

WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN

Luchtvervuiling meten met de Exposome­scan

Luchtvervuiling, giftige stoffen en bacteriën. Hoogleraar Analytische Biowetenschappen Thomas Hankemeier gaat met een robot onderzoeken welke invloed mogelijke ziekteverwekkers op een mensenleven hebben.

De nieuwe Exposome ­ scan is een robot die op grote schaal stoffen in bloed en urine kan meten én bestuderen. Universiteit Leiden en Universiteit Utrecht hebben deze faciliteit samen opgezet. Het doel is ziektebeelden in een vroeg sta ­

dium opsporen. Zo weten patiënten wat de oorzaak van hun ziekte is en dat helpt bij het zoeken naar een behandeling. De Exposomescan is uniek in de wereld en wordt nu alleen voor onderzoek gebruikt. Hankemeier hoopt dat hij in de toekomst ook uitkomst biedt voor bijvoorbeeld bedrijfsartsen. ‘Die kunnen zo te weten komen of arbeiders in een gevaarlijke werkomgeving gezondheidsrisico’s lopen. De robot kan ook een oplossing vinden voordat werknemers daadwerkelijk ziek worden.’

Zomerbijeenkomst in Museum Boerhaave

De LUMC Alumni Vereniging houdt op dinsdag 11 juni haar zomerbijeenkomst, dit keer in Museum Boerhaave. Het programma bestaat uit een inspirerende wetenschappelijke lezing en een snelle rondleiding van elk een half uur, gevolgd door een diner. Het geheel duurt van 18.30 tot 21.30 uur. Aanmelden kan tot uiterlijk 4 juni. Voor vragen: alumni@lumc.nl

NJORD

KONINKLIJKEN REGATTA

IN COASTAL ROEIEN

Ter ere van het 150-jarig bestaan organiseert Njord samen met de Koninklijke watersportvereniging De Kaag de “Njord Koninklijken Regatta” op 23 juni.

Dat is een roeiwedstrijd tussen alle koninklijke roeiverenigingen in Nederland. Tegelijk is aan wal een reünie van zoveel mogelijk oud­leden van Njord. Het evenement is op het verenigingsterrein van De Kaag en in de koepelzaal van de Kaagsociëteit. De Regatta is een wedstrijd in een nieuwe tak van de sport, het Coastal roeien. Hier bij halen roeiers ook in grove omstandigheden behoorlijke snelheden, er wordt zelfs op zee geroeid. Vanaf de Spelen in 2028 is het Coastal roeien een olympische discipline. Zo vormt dit evenement een samenkomst van het verleden en de toekomst van roeiend Nederland. Njords dertigste lustrum is van 13 tot 21 juli. Meer info: www.njordlustrum.nl, Instagram @zwanencomité of zwanencomite@njord.nl.

Mythen over moord

Het regent liquidaties, femicide neemt worden

Mythen schetsen de Leidse hoogleraar Geweld en Interventies Marieke Liem en misdaadjournalist Gerlof Leistra een ander beeld, gebaseerd op analyse van ruim vijfduizend gevallen van moord en doodslag in Nederland sinds 1992. In werkelijkheid is het aantal moorden gedaald. Welke trends deden zich voor? Is de emancipatie van vrouwen terug te zien in de cijfers? Welke rol speelt internet?

GOVERNANCE AND GLOBAL AFFAIRS

LUMC

SSR

Kom alles te weten over AI

Op 12 juni is het jaarlijkse Groot Maatschappelijk Evenement van SSR. Dit jaar draait de dag vol lezingen en workshops om het thema Artificial Intelligence. Wat zijn de uitdagingen en wat zijn de kansen? Moeten we bang zijn of is het een zegen? Dit evenement wordt georganiseerd vanuit het Strategisch Partnerschap met als doel het verbinden van student en stad. Het is toegankelijk voor studenten en niet­studenten.

Zie de sociale media van SSR voor meer informatie.

RECHTEN

LEIDEN REVISITED

Op vrijdag 30 augustus is van 15.00 tot 20.30 uur weer het jaarlijkse Leiden Revisited: hét alumni-event van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.

Ook deze keer in het Kamerlingh Onnesgebouw. Op deze dag wordt, naast een aantal vakinhoudelijke deelsessies, een algemene deelsessie geboden. Uiteraard zijn de sessies actueel, maatschappelijk relevant en interessant, ook voor alumni die niet (meer) juridisch inhoudelijk werken. De dag wordt afgesloten met een borrel, buffet en livemuziek. Binnenkort verschijnt het programma online, met de sprekers, hun onderwerpen en het inschrijfformulier.

Zie paoleiden.nl.

HOVO

Oorsprong van het leven

Een van de cursussen in het Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) van dit najaar gaat over het ontstaan van het leven.

Er zijn meer dan honderd definities van wat leven eigenlijk is en welke organismen tot het leven gerekend moeten worden. De grote diversiteit van (merendeels ontoetsbare) opvattingen lijkt te suggereren dat het onderwerp nog in een voorwetenschappelijk stadium verkeert. Toch zijn er de laatste jaren een aantal

Masterclass

concrete, met experimenten onderbouwde, inzichten ontwikkeld die maken dat we er nu veel meer over kunnen zeggen. De cursus begint 18 september en wordt gegeven door Nico van Straalen, emeritus hoogleraar Dierecologie gespecialiseerd in de evolutiebiologie.

Andere cursussen bij HOVO gaan over onder meer ‘De Leidse literatuurrrr’, de verkiezingen in de VS en medischethische dilemma’s.

universiteitleiden.nl/hovo/ collegeaanbod/verwacht

Voeding voor het Brein

Feiten en fabels over de effecten van voeding op de mentale en neurologische gezondheid.

Datum:  Woensdag 29 mei van 20.00 tot 21.30 uur

Locatie:

Academiegebouw Leiden

‘Verander je leefstijl om beter te slapen. Eet elke dag een avocado en word gezond. In vijf stappen naar meer energie.’ Dit soort beloften klinken te mooi om waar te zijn. Zijn ze dat ook? Neurowetenschapper Eline Dekeyster doet met haar Lifestyle Brain Interaction groep onderzoek naar het effect van voeding op de mentale en neurologische gezondheid, met een focus op ketogene interventies. Wat is gezonde voeding voor het brein en welke toepassingen hebben een gezondheidseffect?

Je leert het in deze masterclass.

universiteitleiden.nl/masterclass

Goed feest? Goed doel

‘Ik heb evengoed nog wel bloemen gekregen hoor’

Hoogleraar Scientometrie Paul Wouters ging eind vorig jaar met emeritaat. Bij zijn afscheidsviering als decaan van de faculteit Sociale Wetenschappen besloot hij geld in te zamelen voor het LUF­fonds Wetenschappers in Verdrukking. ‘Mijn gasten hebben gul gedoneerd via mijn pagina op steunleiden.nl. Ik ben zeer blij met het resultaat, ongeveer zevenduizend euro. Het gaat me ook om de bewustwording. In delen van de wereld kunnen wetenschappers of docenten hun werk niet ongehinderd doen. Terwijl de manier waarop met kennis wordt omgegaan voor mij een graadmeter is voor de kwaliteit van een samenleving. Zo’n onderwerp bespreek je niet altijd bij een bos bloemen. Al heb ik evengoed nog bloemen gekregen, hoor. Maar voor mij was dít het cadeau: opkomen voor wetenschappers die een oorlogsgebied ontvluchten of gediscrimineerd worden.’

Een afscheid, verjaardag of andere viering?

Veel mensen spreekt het aan om als jarige of jubilaris als cadeau een bijdrage te vragen voor een goed doel. Ook de Leidse wetenschap kan een mooie bestemming zijn.

‘Wat geef je iemand die 90 wordt? Toch niet weer een shawl’

Alumna Rechten Annette

Bosscher vierde recent haar 90ste verjaardag. Ze vroeg bij die gelegenheid een bijdrage voor het H.L. Wesseling fonds van het LUF. Dit fonds steunt Europa­initiatieven van studenten. ‘Ik vind het zelf als gast altijd prettig om te kunnen bijdragen aan iets wat de betrokkene leuk vindt. Want wat geef je anders aan iemand die 90 wordt? Toch niet weer een shawl. Mijn hele carrière heb ik bij de EU gewerkt, daardoor weet ik hoe belangrijk het is dat het Europese Recht goed bekend is. En iedereen vindt het leuk om bij te dragen aan de opleiding van nieuwe studenten. Zelf ben ik in 1958 afgestudeerd, toen was er nog geen Europees Recht, de voorloper van de EU begon net. Bij mijn mondeling examen was professor Cleveringa trouwens aanwezig. Daar heb ik vorig jaar op de Cleveringabijeenkomst in Brussel nog over verteld.’

Goed idee?

Heeft u binnenkort iets te vieren? En het spreekt u aan om met uw cadeau bij te dragen aan Leids onderzoek of onderwijs? Neem vrijblijvend contact op met Corinda van Bohemen (c.m.van.bohemen@luf.leidenuniv.nl) over een eigen actiepagina op steunleiden.nl.

Industrial Ecology 2019-2022

werkplek van Bram Wendel

De geur van dieren, water en planten. Een haan die blijft kraaien. Akkerland, koeienstal en hooischuur afgewisseld met boomgaarden en kassen, restauratie en exporuimte, kruiden- en moestuintjes. Het industrieterrein van Amersfoort is zijn officiële werkplek, maar een paar dagen per week is Bram Wendel (26), coördinator van het Agroforestry netwerk Utrecht, op boerderij de Eemlandhoeve in Bunschoten te vinden. Hier in het groen heerst niet al te veel structuur, maar liever lichte chaos. Een beetje zoals Bram zelf. Hij studeerde Industrieel Product Ontwerpen, maar pas toen hij de master Industrial Ecology ging doen in Leiden/Delft viel alles op zijn plek. ‘Daar leerde ik de verschillende aspecten van duurzaamheid echt begrijpen en kon ik mijn interesse in ecologie, bosbouw en productontwikkeling bij elkaar

brengen. Tijdens mijn studie ben ik een voedselbos gaan onderzoeken en er daarna eentje zelf begonnen. Zonder geld, zonder plan, alleen een visie. De boer op. Nu werk ik vanuit verschillende invalshoeken aan natuurinclusieve landbouw. Een duurzaam voedsellandschap dat zowel goed is voor het milieu als voor de boer. Dat is soms best een uitdaging, maar het geeft me voldoening. Het liefst ben ik buiten. Boompjes planten of met een boer het terrein op om verbeteringen door te voeren. Maar mijn werk als coördinator vraagt ook de nodige tijd achter de laptop. Dan is het contacten leggen, vergaderen en plannen. Als het aan mij ligt, bouw ik hier een tiny office. Midden tussen de fruitbomen en de fluitende vogeltjes. En dan werken aan een wereldwijde uitrol van agroforestry. Dat zou voor mij echt de ideale baan zijn.’

lezen, luisteren, doen

3 oktober

Op 3 oktober 2024 is het 450 jaar geleden dat Leiden werd bevrijd uit handen van de Spanjaarden. Leidens Ontzet wordt dit jaar daarom extra uitbundig en uitgebreid gevierd. En er is een speciaal beeldmerk, geïnspireerd op de noodmunten ten tijde van het beleg.

450 jaar optochten

Al sinds Leidens Ontzet op 3 oktober 1574 en de oprichting van de universiteit op 8 februari 1575 worden in de stad optochten georganiseerd. Met de tentoonstelling 450 jaar optochten viert Museum De Lakenhal samen met de stad en de universiteit de rijke traditie die Leiden op dit gebied kent – en die nog steeds springlevend is. Ook blikt de tentoonstelling vooruit naar de toekomst. Te bezoeken van september 2024 tot en met maart 2025.

Fietstocht door bezet gebied

Speciaal voor 450 jaar Leidens Ontzet sloegen de gemeenten Leiden, Voorschoten, Zoeterwoude, Leiderdorp en Oegstgeest de handen ineen. Zij ontwikkelen een fietsroute

door de regio die stilstaat bij wat er gebeurde in iedere gemeente ten tijde van de belegering van Leiden en bij het Leidens Ontzet. De route verbindt een groot aantal punten

waar de historische informatie op interactieve wijze tot leven wordt gebracht. In het weekend van 14 en 15 september is het feestelijke startschot voor de fietsers.

Meer info over de 450-ste verjaardag van het Leidens Ontzet: 3october.nl/ 450-jaar

Sporen van Leids Beleg en Ontzet

Wat is er 450 jaar geleden precies gebeurd en hoe zie je dat terug in en rondom Leiden? Daarover gaat het project Sporen van Drie Oktober, waarbij kennis ­ en cultuurinstellingen samen de verhalen van het Leidens Ontzet vertellen aan de hand van oude sporen. Deze verhalen staan maandelijks in het Leidsch Dagblad, en er wordt door Leidse studenten geschiedenis en archeologie samen met archeoloog en journalist Ruurd Kok gewerkt aan een boek en een documentaire.

Verschenen

Reflecties in het Singelpark

Kunstenares en alumna Marlies van Boekel is gefascineerd door water.

Zij fotografeerde het Leidse Singelpark in reflectie, in verschillende jaargetijden en bij verschillende weersomstandigheden.

Uitgeverij De Muze

Dit is ook China

Haring, Wittebrood en Wetenschap

De Universiteit Leiden organiseert elk jaar tijdens het Leidens Ontzet de 3 October University, waar zij onder het motto ‘Haring, Wittebrood en Wetenschap’ de Leidenaren kennis laat maken met allerlei soorten onderzoek binnen de universiteit. Het programma is interactief: een WetenschapsWarenMarkt waar bezoekers van alle leeftijden meedoen aan activiteiten en in gesprek gaan met onderzoekers.

Wetenschapsteams organiseren verschillende (korte) activiteiten voor de bezoekers: denk aan een spel, een quiz of een andere belevenis rondom wetenschappelijk onderzoek.

Met de 3 October University viert de universiteit haar verbinding met de stad, en biedt ze wat wetenschap tussen al het feestgedruis.

Wanneer: 3 oktober van 11-13 uur Locatie: Steenschuur (voor het KOG)

Cindy Huijgen studeerde Chinastudies in Leiden en is Chinacorrespondent voor Trouw. Huijgen werd als baby uit China geadopteerd. Op zoek naar haar eigen adoptiegeschiedenis vindt ze in haar geboorteplaats antwoorden over haar afkomst, en ze laat een land zien met ruimte voor liefde, kunst en dromen.

Uitgeverij Pluim

Oude meesters uit de UB

In Museum Bredius in Den Haag is een kleine tentoonstelling te zien met prenten van Oude Meesters uit de rijke teken- en prentencollectie van de Universiteitsbibliotheken Leiden. De selectie en de begeleidende teksten zijn gemaakt door studenten, onder begeleiding van professor Yvonne Bleyerveld die de bijzondere leerstoel Prent- en Tekenkunst bekleedt. De tentoonstelling opende eind april en loopt tot 30 juni.

Nu zaaien

Winterpeen oogsten als we begin oktober

450 jaar Leidens Ontzet vieren en ons laven aan de hutspot? Dan moet het zaaien nu gebeuren, tot uiterlijk begin juni. Zoek of creëer enigszins luchtige, losse grond, want de peen moet naar beneden kunnen groeien, tot wel 40 centimeter diepte. Zaai op 0,5 tot 1 cm diepte, en hou de grond een beetje vochtig tot de zaadjes ontkiemd zijn. Dat kan wel een maand duren. Daarna zou het niet moeilijk moeten zijn: alleen bij grote droogte nog water geven.

Straks stampen

Hutspotrecepten zijn er in talloze varianten. In de originele die we in 1574 aten, zat geen aardappel – die hadden we hier toen nog niet – maar pastinaak. Tegenwoordig maak je hem met aardappel, peen en uien. Belangrijk volgens kookboekenschrijfster en voormalig Leids student Janneke Vreugdenhil is dat hutspot veel vloeibaarder hoort te zijn dan andere stamppotten. ‘Hij moet van de lepel aflopen’, zei ze in 2021 tegen het AD. Voor de stamppot raadt ze de volgende verhouding aan: 300 gram uien, 750 gram winterpeen en 1 kilo aardappels. En fruit de uien eerst even. Voor de juiste vloeibaarheid gebruik je naar behoefte de bouillon waarin je het klapstuk – waar alles mee begint –minstens twee uur hebt gekookt. Niet alleen heerlijk op 3 oktober, maar dit hele jubileumjaar, tot aan de geboortedag van Universiteit Leiden in februari!

Retouradres: Redactie Leidraad, Postbus 9500, NL-2300 RA Leiden