Leidraad oktober 2023

Leidraad

Focus op medicijnontwikkeling

Leren achter tralies

‘Ik leef volgens het simpele ritme van de natuur’

Ocean Race zeilster Rosalin

Kuiper

tribuut Campus Den Haag

Eind jaren negentig ontstaat aan de Universiteit Leiden het plan om een Haagse vestiging te openen. Merel Heimens Visser is op dat moment trainee aan Universiteit Leiden en een van de pioniers in het Haagse. Ze herinnert zich die begintijd nog goed. ‘Den Haag bood kansen. Er was weliswaar geen universitaire traditie, maar het was wel de stad van recht en vrede, van de tribunalen en rechtbanken, en van ambtenaren.’ Universiteit Leiden trof een welwillend oor voor haar plannen bij wethouder Pierre Heijnen en burgemeester Deetman. ‘Dat was cruciaal: een plan kan alleen een succes worden als het wordt omarmd.’ Hoogleraar Bestuurskunde Jouke de Vries, nu collegevoorzitter in Groningen, werd aangesteld als wetenschappelijk directeur. Zijn filosofie: ‘We moeten iets anders doen dan in Leiden.’

Heimens Visser herinnert zich: ‘De eerste opleiding in Den Haag was een avondopleiding Rechten voor professionals. De start was vrij onconventioneel. We waren maar met een paar mensen en

hadden één kamer op het Lange Voorhout. Later kregen we een ruimte boven Den Haag Centraal. We gingen zelf op pad om de Haagse vestiging te promoten. Zo organiseerden we winteravondlezingen, waar onder anderen Gerrit Komrij optrad. We speurden naar kansen. Op een zondag las ik in de krant een advertentie over de aanbesteding voor een diplomatenklas. Ik ging linea recta naar kantoor om een voorstel te schrijven – daar trof ik een collega die precies hetzelfde aan het doen was. Dat was de sfeer: we waren iets nieuws aan het doen en dat doe je ook buiten werktijd.’ Vanuit Leiden waren er wel vragen over de Haagse ontwikkelingen. ‘Sommigen vreesden dat we Leiden zouden verlaten, maar dat is nooit de bedoeling geweest. Ik vind het mooi om te zien dat Universiteit Leiden bijna 25 jaar later een complete Campus Den Haag met duizenden studenten heeft, gericht op internationaal recht, bestuurskunde, politiek en international studies. Dat had ik nooit kunnen bedenken, destijds.’

‘Als je door de bril van een ander leert kijken, kun je veel effectiever beleid ontwerpen’

Joni Reef, universitair docent Criminologie / 28

3  2023

○ Tribuut / 2

○ Annetje aan het woord / 5

○ Kort nieuws / 6

○ Eén studie, twee wegen Natuurkunde / 12

○ Interview Zeilster Rosalin Kuiper / 14

○ Geven / 18

○ Leren achter tralies / 28

○ Terug in de banken Jeroen Maljaars / 31

○ De jonge wetenschapper Linda Geven / 32

○ Nieuws van faculteiten en verenigingen / 34

○ Cleveringabijeenkomsten voor jong en oud / 40

○ Lezen, luisteren, doen / 42

8

Wat doen psychedelica met ons brein?

20 De groep van  Kees en Albert en hun Hoempagezelschap

41 FOCUS OP Medicijnontwikkeling

COLOFON

Leidraad is een uitgave van de Universiteit Leiden, afdeling Alumnirelaties/Strategische Communicatie & Marketing. Het magazine wordt kosteloos verspreid onder alumni en relaties van de universiteit. Voor andere belangstellenden is een abonnement op aanvraag beschikbaar.

Uitgever: Universiteit Leiden, Renée Merkx, directeur Strategische Communicatie & Marketing

Hoofdredacteur: Lilian Visscher, directeur Alumnirelaties en Leids Universiteits Fonds

Concept: Fred Hermsen (Maters en Hermsen)

Eindredactie: FC Tekst – Job de Kruiff en Nienke Ledegang

Art direction en vormgeving: Maters en Hermsen – Stephan van den Burg, Marjolijn Schoonderbeek

Lithografie: Studio Boon

Tekst: Fred Hermsen, Martine Jansen, Marijn Kramp, Job de Kruiff, Nienke Ledegang, Wilke Martens, Nicolline van der Spek

Foto cover: Lars van den Brink

Beeld: ANP, Lars van den Brink, Eelkje Colmjon, Taco van der Eb, iStock, Annemarie Gorissen, Hielco Kuipers, Patricia Nauta, Marius Roos

Drukwerk: Tuijtel

Coördinatie Universiteit Leiden: Wendy Persson

Reacties: 071-5274050 of contact@leidraad.leidenuniv.nl

LinkedIn: Alumni Universiteit Leiden

Twitter: @leidenalumni

Website: www.universiteitleiden.nl/alumni

Oplage: 85.250

Adreswijziging?

Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/ alumnigegevens, of stuur een e-mail naar wijziging@alumni.leidenuniv.nl

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s en illustraties uit Leidraad is alleen toegestaan na overleg met de redactie en met bronvermelding. Universiteit Leiden kan niet aansprakelijk gesteld worden voor eventuele zet- of drukfouten.

Annetje aan het woord

Innovatie heeft ons binnen het geneesmiddelenonderzoek al veel opgeleverd. We kennen allemaal het Janssenvaccin, voortgekomen uit de nauwe samenwerking tussen wetenschappers in Leiden. Maar er zijn veel meer voorbeelden van baanbrekende ontwikkelingen; een aantal ervan staat beschreven in deze Leidraad – van malariavaccin tot kankermedicijn. En de opsomming is nog lang niet compleet. Wat mogen we als Universiteit Leiden trots zijn op al deze onderzoekers, van wie de toewijding ongekend is.

Wat ik me goed realiseer, en waar ik net zo goed trots op ben, is het krachtige ecosysteem waarin onze universiteit floreert. Zo is er aan de ene kant de academische wereld, met haar voortdurende streven naar nieuwe kennis, en aan de andere kant het Bio Science Park, een broedplaats van innovatieve ondernemingen met ieder hun eigen expertise. We vullen elkaar aan, voeden elkaar en hebben elkaar nodig. Net zoals er een rol is weggelegd voor alumni. Veel van onze alumni dragen bij aan onderzoek op het gebied van de geneeskunde, niet zelden gedreven door persoonlijke ervaringen in de eigen dierbare omgeving. Dat is ontroerend, en tegelijkertijd onmisbaar om belangrijk onderzoek te kunnen blijven doen. Niet voor niets noem ik Universiteit Leiden een netwerkuniversiteit waarin vele samenwerkingspartners hun steentje bijdragen.

Samen kunnen we grenzen blijven verleggen en oplossingen bieden voor de meest prangende vraagstukken van onze tijd. Ik koester de wetenschap dat onze onderzoekers daarbij de grenzen van het mogelijke blijven opzoeken. Aan ons de taak om ervoor te zorgen dat hun ontdekkingen de weg naar de praktijk blijven vinden.

Annetje Ottow is voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Leiden

KAMERTJE

Iedereen die de afgelopen jaren in Leiden promoveerde, krijgt begin 2024 een extra kans om de naam in het Zweetkamertje

De precieze datum is nog niet bekend. Wil je op de hoogte gehouden worden, mail datum en promotiedatum naar info@alumni.leidenuniv.nl

De vier Zweetkamertje-dagen in juni waren drukbezocht. Veel studenten die in de coronajaren hun bul haalden, kregen

destijds een beperkte ceremonie en hadden hun handtekening nog niet op de muur kunnen zetten. Ruim 400 van hen deden dat nu alsnog.

Alumna European Politics and Society

Nina Makhauri kwam er speciaal voor uit Georgië. ‘Ik moest halverwege mijn tweede semester terug naar Georgië, maar ik wilde nog steeds graag deel uitmaken van deze mooie traditie, zeker omdat mijn zus ook Leids alumna is. Zij had haar handtekening wel gezet.’

EL CID ook voor mbo-studenten

Zo’n 3500 eerstejaarsstudenten hebben medio augustus de EL CID week gevolgd. Ze maakten in vijf intensieve dagen kennis met de stad, de universiteit, de studentenverenigingen en met elkaar.

De introductieweek van universiteit en hogeschool was dit jaar voor het eerst ook bedoeld voor studenten van mboRijnland

en de Leidse instrumentmakers School. De 88 deelnemers uit die groep kregen veel van het reguliere maar deels ook een eigen programma voorgeschoteld. Na de EL CID volgden in Den Haag nog de HOP-week (The Hague Orientation Programme) week en voor internationale studenten de OWL (Orientation Week Leiden).

Tijdelijk faculteitsbestuur bij Rechten

Duurzaamheid centraal bij opening academisch jaar

De opening van het academisch jaar stond in het teken van duurzaamheid en de rol van de universiteit in het oplossen van duurzaamheidsvraagstukken.

Collegevoorzitter Annetje Ottow verwees in haar openingsspeech naar de demonstranten van Extinction Rebellion die voor de Pieterskerk stonden. Zij willen dat de universiteit samenwerkingen met de fossiele industrie stopt. Ottow: ‘Aan de ene kant ligt een onvoorwaardelijk nee voor de hand. Aan de andere kant gaat veel onderzoek in samenwerking met de fossiele industrie over duurzame energie.’

Keynote-spreker was Jan Willem Erisman, hoogleraar Environmental Sustainability en trekker van het interdisciplinaire onderzoeksprogramma Liveable Planet. Hij wond geen doekjes om de klimaatproblemen en maande tegelijk tot kalmte. ‘Het is onverstandig om in paniek te raken of het bijltje erbij neer te gooien, omdat we juist met z’n allen, op elk niveau, samen aan de slag moeten.’

Martijn Ridderbos, vice-voorzitter van het College van Bestuur, sprak over de manieren waarop de universiteit haar bedrijfsvoering duurzamer maakt. Enkele studenten vertelden over hun duur-

zaamheidsproject in Den Haag en rector Hester Bijl benadrukte dat duurzaamheid ook als onderwerp in veel studies steeds belangrijker wordt. Er was ook ruimte voor kritische geluiden. In filmpjes lieten studenten en medewerkers weten dat ze vinden dat de universiteit de banden met de fossiele industrie moet stoppen. En dat ze ook voor het ‘laaghangend fruit’ moet gaan, zoals de overstap naar duurzaam bankieren.

DEBAT OVER FOSSIELE SAMENWERKING

De Universiteit Leiden heeft in augustus een lijst gepubliceerd van alle onderzoeksprojecten waarin wetenschappers en/of studenten samenwerken met bedrijven uit de fossiele industrie. Ook is een debat voor medewerkers en studenten aangekondigd over de wenselijkheid en de toekomst van zulke samenwerking. Voor de lijst en de uitkomsten van het debat op 27 september, zie universiteitleiden.nl.

De Faculteit Rechtsgeleerdheid wordt sinds 1 juli geleid door een interim-bestuur, met Suzan Stoter als tijdelijk decaan. Kort daarvoor trad het gehele faculteitsbestuur terug in verband met verstoorde onderlinge verhoudingen. Het is de bedoeling dat er uiterlijk 1 januari een nieuw faculteitsbestuur kan worden benoemd. Hiermee wordt het advies gevolgd van een commissie die in juni de situatie bij de faculteit onderzocht en vervolgens advies uitbracht over hoe de continuïteit bij Rechten het beste kon worden gewaarborgd.

Frank van Vree Cleveringahoogleraar

Frank van Vree, emeritus hoogleraar Geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering van de UvA, is dit jaar de nieuwe Cleveringahoogleraar. Van Vree, tot 2021 directeur van het NIOD, is Leids alumnus. In zijn oratie op 27 november gaat hij in op de spanning tussen wetenschap en herdenken. ‘Ik ga het specifiek hebben over het idee dat men iets kan leren van het verleden. De vraag is wat dat ‘leren’ eigenlijk inhoudt en welke rol wetenschappelijke kennis daarin speelt.’

Even het bewustzijn opschudden

Neurowetenschapper Michiel van Elk doet onderzoek naar bewustzijnsveranderende ervaringen, zoals je die kunt hebben onder invloed van psychedelica. Paddo’s, MDMA , lsd, ketamine. Wat doen die middelen met ons brein?

n Café Spirit, what’s in a name, vouwt Michiel van Elk zijn handen om een kartonnen kaleidoscoop, zojuist gekregen van de interviewer. Zijn ene oog knijpt hij dicht. Dan richt hij de kaleidoscoop op het plafond. Alles beweegt en draait. ‘Wat is dit leuk zeg.’

De wereld in een ander perspectief, precies wat psychedelica doen. Van Elk is erdoor gefascineerd. Sterker, psychedelica hebben zijn ogen geopend, schrijft hij in zijn boek Een nuchtere kijk op psychedelica. Voor de helderheid: Van Elk is geen avonturier van de menselijke geest, zoals Harvard­professor Timothy Leary, die in de jaren zestig zou uitgroeien tot ‘high priest of lsd’. Van Elk is een wetenschapper met een kritische kijk op psychedelica, zeker nu ze wereldwijd in de belangstelling staan als middel voor behandeling van diverse psychische aandoeningen. Zijn interesse schuilt in de werking van psychedelica, het brein, onze waarneming, het bewustzijn.

Waar bestaat je onderzoek uit?

‘Ik doe onderzoek naar de beleving van psychedelica, onder andere in retraitecentra en smartshops. Maar ook in het lab. Op dit moment zijn we in Leiden bezig met het starten van labonderzoek naar ketamine en psilocybine, de werkzame stof in magische paddenstoelen en truffels. Wat ervaren mensen, en wat zien wij op scans aan veranderingen in verbindingen tussen verschillende hersengebieden na het nemen van deze psychedelica?’

In de zomer maakte je een uitstapje naar muziekfestival Lowlands, waar je deelnemers een virtual realityheadset opzette. Ze werden in korte tijd meegevoerd in een wereld van wonderlijke geluiden, planten en patronen. Wat wilde je onderzoeken?

‘Of je een psychedelische ervaring virtueel kunt nabootsen. Ook wilden we kijken of de relatie met specifieke persoonlijkheidskenmerken standhoudt. Uit onderzoek naar echte psychedelica weten we bijvoorbeeld dat mensen die hoog scoren op inbeeldingsvermogen en gevoelig zijn voor hypnose, vaak een intensere psychedelische

TEKST: NICOLLINE VAN DER SPEK, FOTO: UNSPLASH, SUSAN WILKINSON

ervaring kunnen krijgen. Meer dan 200 mensen namen deel aan het onderzoek. De reacties liepen sterk uiteen van “heel relaxed” tot “best wel trippy”!’

Je bent opgegroeid in de pinkstergemeenschap. Mensen die demonen zien, staan er in hoger aanzien. Is daar je fascinatie voor bewustzijnsveranderende ervaringen begonnen?

‘Zeker. Al op de middelbare school was ik mateloos geïnteresseerd in een wetenschappelijke verklaring voor wat ik allemaal zag in de kerk waar ik kwam. Er vonden duiveluitdrijvingen plaats, extatische gebeurtenissen waarbij mensen spartelend op de grond lagen en vreemde klanken uitstootten. Collectieve emoties. Zo ben ik op het onderwerp ‘religie en spiritualiteit’ gekomen. Nog altijd ben ik daar in geïnteresseerd en dan met name in de vraag: hoe kan het dat de ene persoon veel vatbaarder is voor dit soort ervaringen dan een ander?’

In de media lees je tegenwoordig over therapeutische behandelingen met psychedelica, vaak met veelbelovende koppen: trippen tegen depressies. Leidt dit niet tot een ongewenste toename in gebruik van psychedelica?

Er zijn ook risico’s, zoals een bad trip.

‘Die vrees leeft inderdaad; mensen zouden zomaar kunnen gaan zelfdokteren na alle verhalen over de heilzame werking van psychedelica. Maar er zijn nog altijd heel weinig mensen die ervaring hebben met psychedelica. Slechts 5 procent van de Nederlandse bevolking heeft ooit paddo’s of magic truffels gebruikt en slechts 0,5 % van de Nederlandse bevolking heeft ervaring met lsd.’

Zelf heb je ook psychedelica gebruikt. Staat dit wetenschappelijk onderzoek in de weg?

‘Het is eerder andersom, zelfexperimentatie kan inzicht geven. Als je een neuropsychologische testbatterij loslaat op mensen, weet je door je eigen ervaring of het een haalbare kaart is om ze bijvoorbeeld te onderwerpen aan een hersenscan, een ellenlange vragenlijst en een ijsbad. Misschien is dat wel te veel gevraagd als iemand ketamine of paddo’s op heeft.’

In de podcast van de Universiteit van Nederland vertel je over een vrouw die ayahuasca gebruikt.

‘Mystieke ervaringen, zoals die voorkomen bij ayahuasca (een Zuid­Amerikaanse hallucinogene drank), worden gerekend onder de meest waardevolle ervaringen in iemands leven. Een dergelijke ervaring kun je op verschillende manieren krijgen, door het kijken naar kunst, religie, of door te mediteren. Alleen heb je niet altijd de garantie dat zo’n ervaring ook plaatsvindt. Je kunt jaren mediteren zonder dat er iets gebeurt. Met psychedelica heb je een krachtig middel in handen om een mystieke ervaring op te wekken. Dat maakt psychedelica voor ons

wetenschappers interessant. Ze zijn effectief inzetbaar voor onderzoek.’

Wat doen psychedelica?

‘Ze brengen je in een andere staat van bewustzijn en hebben invloed op onze subjectieve waarneming. Om een klassiek voorbeeld te geven: we weten dat een tafel van hout is gemaakt, maar onder invloed van psychedelica kan het lijken alsof de tafel helemaal niet van een vast materiaal is gemaakt, hij kan net zo goed organisch zijn of tot leven lijken te komen.’

Hoe kan dit?

‘Psychedelica onderdrukken het voorspellende vermogen van ons brein. Dat is één van de ideeën die postvatten in de neurowetenschap over hoe ons bewustzijn werkt. Ons brein probeert chocola te maken van wat er in die buitenwereld gebeurt. Het wil alles verklaren. Onder invloed van psychedelica vul je niets meer van tevoren in, maar bekijk je je omgeving zoals een babybrein doet.’

Een psychedelische ervaring wordt soms omschreven als ‘levensveranderend’. Hoe zie jij dit?

‘Gebruikers worden in staat gesteld om alledaagse

situaties in een breder perspectief te plaatsen. Het bewustzijn wordt als het ware even opgeschud. Ingesleten patronen worden losgewrikt. Maar ik ben als onderzoeker vooral gefascineerd door de wetenschap erachter: waardoor komt het dat mensen onder invloed van psychedelica de grenzen tussen zichzelf en de buitenwereld voelen vervagen en zich één voelen met het universum? Hoe valt dit soort ervaringen wetenschappelijk te verklaren?’

En?

‘Psychedelica werken op zoveel verschillende niveaus, dat kun je niet afdoen met één theorie, dat gaat van gedrag tot celniveau. We zien toevallig bij muizen dat onder invloed van de drug mdma de plasticiteit in de hersenen toeneemt, waarbij het sociaal leervermogen van de muizen toeneemt. Maar die effecten houden niet lang aan, hooguit twee weken. En werkt het ook zo bij mensen? Veel weten we nog niet. Het brein is één grote cellulaire soep die heel dynamisch is, waar we als wetenschappers de vinger achter proberen te krijgen. Het mooie is dat bij onderzoek naar psychedelica allerlei disciplines samenkomen, het gaat om neurologische, cognitieve en farmacologische mechanismen. Precies hoe ik graag werk, interdisciplinair.’

Michiel van Elk

1999-2006: studies

Wijsbegeerte, Biologische Psychologie en Filosofie

2006-2010: promotieonderzoek

2010-2013: docent en onderzoeker in Amerika en Zwitserland

2013: universitair

docent Sociale Psycho -

logie, Universiteit van Amsterdam

2021-heden: universitair hoofddocent Cognitieve Psychologie, Universiteit Leiden

2021: publicatie van het boek Een nuchtere kijk op psychedelica. Wat de wetenschap ons kan leren over geestverruiming.

Meer Leids onderzoek

Psilocybine

Albert Dahan, hoogleraar Anesthesiologie bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), doet onderzoek naar het gebruik van psilocybine voor de behandeling van mensen met chronische pijn.

Ketamine

Nic van der Wee, psychiater en hoogleraar psychiatrie aan het LUMC, doet onderzoek naar het gebruik van ketamine en psilocybine als een alternatieve behandeling bij patiënten met een therapieresistente depressie zonder psychotische kenmerken.

MDMA

ARQ Centrum’45 is het landelijke expertisecentrum voor diagnostiek en behandeling van mensen met complexe psychotraumaklachten. Op het LUMC bij de afdeling Psychiatrie vindt in samenwerking met ARQ onderzoek plaats naar de therapeutische toepassingen van MDMA en psilocybine, onder andere bij de behandeling van depressie en PTSS.

één studie twee wegen

Waar een studie toe kan leiden: Natuurkunde

Liggen je promotie in de natuurkunde en de quantumcomputer in elkaars verlengde?

‘Alle opgedane technische kennis en formules… het komt nog elke dag van pas. Maar ik heb wel een omweg gemaakt voordat ik weer de technische hoek in dook. Na mijn promotie heb ik een tijdje bij McKinsey gewerkt. Een fantastische leerschool. Ik kwam bij veel verschillende bedrijven binnen. Zo ontdekte ik waar ik verder in wilde.’

Werken aan de quantumcomputer?

‘Ik wilde dieper de technologie in, ja. En toen ik bij IBM in New York werkte en daar in het quantumlab stond wist ik: hier wil ik werken.’

En inmiddels is dat in Kopenhagen?

‘Mijn vrouw kreeg een baan in Zweden, een uurtje hier vandaan. Mijn werk meeverhuizen was geen probleem. Weinig mensen weten veel van de quantumcomputer, dus IBM is heel zuinig op ons. Inmiddels houd ik me als programmadirecteur bezig met het in de markt zetten van de quantumcomputer.’

Terugkijkend op je studietijd, zijn er dingen die je anders had willen doen?

‘Ik heb mij vol op mijn studie gestort en als lid van SSR ook op het studentenleven, maar door de verscheidenheid die McKinsey bood, leerde ik pas wat ik echt leuk vond. Die verscheidenheid had ik achteraf ook in mijn studietijd willen inpassen. Door in het buitenland te studeren en aan onderzoeken elders mee te werken.’

Zijn er mensen of goede adviezen, die bepalend zijn geweest voor je loopbaan?

‘Toen ik na mijn promotie niet wist of ik aan de universiteit wilde blijven, gaf een professor theoretische natuurkunde mij het advies om alleen in de wetenschap te blijven als dat het enige was wat ik leuk vond. Omdat de wetenschap grote toewijding en focus vraagt. Ik ben blij dat ik dat advies kreeg. Wat ik nu doe ligt mij heel erg goed. Ik ben met geweldige technologie bezig en mijn dagelijkse werk is heel divers.’

Luuk Ament (40)

Programmadirecteur bij IBM

2001-2010 studie en promotieonderzoek Natuurkunde, Leiden

2011-2013 management consultant McKinsey 2013-2015 R&D projectmanager ASML

2015-Nu IBM. Huidige functie: Program director IBM Quantum Channel Partnerships

Rakesh Partapsing (40)

DevOps engineer en dansschoolhouder

2001-2006 master Natuurkunde, Leiden 2006-2012 onderzoeker Cosine Measurement Systems

2008-Nu eigenaar en manager dansschool Just Latin 2013-2020 data scientist / data engineer verschillende bedrijven 2020-Nu site reliability / DevOps engineer bij KPN

Waarom natuurkunde?

‘Ik wilde astronaut worden, maar al snel bleek dat ik daar de fysieke gesteldheid niet voor had. Natuurkunde was een mooi alternatief. Ik had best een PhD willen doen om mijn kansen in de wereld van de ruimtevaart te vergoten, maar dat zat er met een zeven gemiddeld niet in. Gelukkig heb ik na mijn studie alsnog een tijdlang optica voor de ruimtevaart kunnen ontwikkelen.’

Zou je het nu anders doen?

‘Had ik meer geweten over de effecten van een PhD, dan had ik misschien andere keuzes gemaakt, maar in alle eerlijkheid waren de omstandigheden er niet naar. Ik wilde mijn studie snel doorlopen. Een half jaar eerder afstuderen betekende een half jaar eerder een salaris verdienen. Daarmee kon ik mijn moeder ontlasten. Zij zorgde alleen voor ons. Om mijn studie te kunnen betalen had ik drie bijbaantjes. Zo was ik van 8 tot 12 uur schoonmaker, begon ik om 13 uur op mijn stageplek om vervolgens om 18 uur te starten als telemarketeer.’

Toch is die zeven aardig goed terechtgekomen. ‘Jazeker. Ik heb in mijn loopbaan mooie dingen kunnen doen en heb het als computer engineer bij KPN erg naar mijn zin. Ik heb de tijd ook mee gehad. Een tijd waarin ze natuurwetenschappers overal graag zagen komen. We werden beschouwd als een zekerheid. Zelf zagen we dat ook zo. Wat dat betreft ben ik een echte Sheldon uit The Big Bang Theory. Ik ben een streber en denk altijd dat ik alles beter kan. Dat is ook de reden waarom ik een dansschool ben begonnen. Om mijn vader, een dansschoolhouder, te bewijzen dat ik het beter kon.’

Computer engineer wordt dansschoolhouder?

‘Dansen is voor mij gezonde ontspanning en een manier om mensen bij elkaar te brengen. Daar word ik blij van. Het is een mooie aanvulling op mijn werk, dat vrij individualistisch is. Maar mijn werk ervoor opgeven, absoluut niet. Ik zou het technische gedeelte te veel missen. Ik heb de uitdaging nodig. Bovendien vind ik zekerheid en tijd doorbrengen met mijn kinderen ook heel belangrijk.’

Stem van  de oceaan

Het verhaal van Rosalin Kuiper kent vele vertakkingen, en ze komen

allemaal uit op zee. De 28-jarige

zeilster maakte deel uit van het vijfkoppige Team Malizia in de meest

prestigieuze zeilwedstrijd ter wereld: de Ocean Race. Ze is na Carolijn

Brouwer de tweede Leidse alumna

die eraan deelnam. Als studente

Psychologie koos Rosalin voor een leven als profzeiler.

Sportfanaat was de energieke Rosalin Kuiper altijd al. Eerst leek haar toekomst te liggen in atletiek, later in hockey. In beide disciplines excelleerde ze. Maar haar uren als zesjarige in een Optimistje op de Noord Aa bij haar woonplaats Zoetermeer bleken de opmaat voor haar uiteindelijke keuze, die ze als achttienjarige maakte. ‘Misschien vreemd omdat mijn ouders niets met zeilen hebben, net zomin als mijn sportieve broer.’ Wat ze wel van huis uit meekreeg is een ongebreideld optimisme en een innerlijk stemmetje dat haar altijd influistert: ‘Kijk naar wat er wél kan.’

Europees kampioen

Het zeilvirus kreeg haar definitief te pakken tijdens een backpackreis door Australië, waar ze in de haven van Sydney werk regelde als matroos op een zeiljacht. Ze liet zich niet uit het veld slaan toen ze hierna haar plannen deelde om profzeiler te worden, en te horen kreeg: “Dat lukt je nooit, daar ben je te oud voor.” Thuis aan de keukentafel gaf haar moeder het laatste duwtje, door Rosalin te stimuleren – terwijl ze al Psychologie studeerde – zich aan te melden voor de jeugdzeilacademie van voormalig Volvo Ocean Race­schipper Roy Heiner: ‘Kind, dat gaat je lukken.’ Dat haar hart de beste raadgever was, bleek een jaar later al, toen ze Europees kampioen werd in een IRC klasse. Meerdere prestigieuze zeilwedstrijden zouden volgen, maar nooit verloor ze haar droom uit het oog: de wereldwijde Ocean Race. Uiteindelijk monsterde ze in oktober 2022 aan als co ­schipper en verantwoordelijke voor de technische installaties bij Team Malizia van schipper Boris Herrmann.

Het gaat er spartaans aan toe aan boord. De vier boten binden in zeven wekenlange etappes de strijd aan met elkaar. Op de monohull delen vier zeilers en een verslag­

gever lief en leed. Ze komen niet veel bovendeks; zorgen voor de navigatie en zeilstanden in de overdekte kajuit van zo’n zestien vierkante meter. Doorlopend staan de leden in de “aan­stand”, bijgestaan door veertig andere teamleden aan wal. Het kan stil en grijs zijn op de oceaan, maar dat is de uitzondering. De wind loeit vaak onheilspellend. Onregelmatig beuken de golven op het casco, zeewater gutst over de transparante dakramen en altijd klinkt de percussie van klapperende zeilen, lijnen en stagen. Als de boot in een harde wind terechtkomt, gaat hij sneller dan de golven, waardoor hij regelmatig over de metershoge golven heen kiepert, om vrijwel tot stilstand te komen en met een klap de wind weer in de zeilen te krijgen. In de zuidelijke oceaan komen daar de lage temperaturen bij.

Soms begeven de zeilers zich dik ingepakt op het dek om een extra fok bij te zetten of een reparatie uit te voeren. Overboord slaan kan hen fataal worden. En als ze even de gelegenheid hebben om met een hoofdtelefoon op wat slaap te pakken, dan nog is de rust meestal ver te zoeken. Rosalin hield een hoofdwond en hersenschudding over aan een lancering uit haar bed tijdens een plotselinge wending van het schip. Vijf dagen lag ze uitgeschakeld in haar ‘bunk’ (‘Ik was aan het overleven, aangewezen op mijn teamgenoten om het schip te varen en me te verzorgen.’) Een douche ontbreekt, poepen en plassen doen de teamleden bij gunstig weer over de reling, bij ruw weer –terwijl ze vaak gewoon doorgaan met hun werk – op een emmertje in het vooronder. De teamleden hebben zo al na een paar dagen geen geheimen meer voor elkaar. ‘Ik vertrok als een vrouw’, vatte Rosalin lachend haar avontuur samen in een terugblik bij Jinek. ‘En kwam terug als een monster.’

Formule 1 op zee

‘Wat vind je hier precies leuk aan?’ is dan geen gekke vraag. Een eensluidend antwoord heeft Rosalin daar niet op. Wel benadrukt ze in telkens andere bewoordingen dat ze eraan hecht om zichzelf uit te dagen, uit haar comfortzone te treden: ‘De natuur om je heen is overweldigend en eenzaam tegelijk.’ En: ‘Het leven op zee is simpel. Je hebt zo weinig nodig om gelukkig te zijn’. Of: ‘Iedere minuut is anders op zee – de omstandigheden zijn nooit hetzelfde – je kunt niet anders dan leren. Daardoor groei ik uit tot de beste versie van mezelf.’ Tot: ‘We besturen een hypermoderne machine, we persen de technische hulpmiddelen zo uit, dat we net die cruciale seconden pakken op de concurrentie.’

En ze roemt het hele team van 45 mensen: ‘Wat wij

doen is zoiets als de Formule 1 op zee; na iedere etappe wordt de boot volledig gestript en opnieuw opgebouwd. Ik ben als technisch verantwoordelijke opgeleid om die techniek helemaal te kunnen doorgronden.’ Geen wonder dat Rosalin haar mooiste momenten niet beleeft als ze even in rust naar een zonsondergang kan turen, terwijl de dolfijnen opspringen uit de boeggolf. ‘Nee, de echte kick beleven we benedendeks, als we de boot technisch in balans krijgen, en we met harde wind gecontroleerd zeventig kilometer per uur varen.’

Geen feestbeest

Ook haar ADHD speelt een deuntje mee op het orgel: ‘In mijn Leidse tijd kon ik me moeilijk focussen op leeswerk. Ik heb me toen laten testen, met een positieve uitslag. Wat bleek, met Ritalin werd studeren een stuk gemakkelijker.

Ik ging als een raket, maar het matte me ook af.’ Verwarrend vindt ze het nog steeds: ‘Waarom moest ik als gezond en intelligent mens pillen in mezelf stoppen? Is er nou iets mis met mij, of is er iets mis met de opzet van de studie? Moet de maatschappij er niet eens wat meer mee?’ Dat er

een verband is tussen haar ADHD en haar liefde voor de zeilsport is wel helder: ‘Op het water ben ik gefocust op dat ene doel en draait mijn hoofd geen overuren, ik leef volgens het simpele ritme van de natuur en ik kan niet overal links­ of rechtsaf slaan om mijn impulsen te volgen.’

Zo genoot ze als student van haar ontluikende zeilcarrière en kreeg ze in haar gemengde huis aan de Boerhaavelaan precies genoeg mee van het studentenleven. ‘Hoewel ik met mijn sportdiscipline nooit een echt feestbeest was: iedere ochtend naar de sportschool bij Level vlakbij het station. Van zes tot zeven sporten, van zeven tot kwart voor acht lag ik in het zwembad een paar verdiepingen hoger, om daarna op weg naar de faculteit Sociale wetenschappen te gaan. Ik heb er vierenhalf jaar met volle teugen van genoten. Mijn huisgenoten van toen spreek ik nog steeds, maar vrienden heb ik aan mijn Leidse tijd verder niet overgehouden.’ Rosalin kreeg van de universiteit de ruimte om haar bachelor in haar eigen ritme af te ronden: ‘Heel relaxed was dat. Mijn docenten toonden alle begrip. Moest er een tentamen worden ingehaald?

‘Op het water ben ik gefocust op dat ene doel’

Geen probleem. Aan het speciale topsportprogramma heb ik dan ook nooit behoefte gehad, terwijl ik toch bijna dagelijks richting zeilschool ging.’ En zeilster Carolijn Brouwer, die ook ooit in Leiden studeerde? ‘Ik heb nooit met haar gezeild, maar ze was een goeie sparringpartner.’

Rosalins grote droom is uitgekomen – met als hoogtepunt de warme verwelkoming in juni van team Malizia in Scheveningen, nadat koning Willem­Alexander en koningin Máxima een tijd aan boord hadden meegevaren. Wat komt er na de Ocean Race? ‘Ik zit altijd vol met nieuwe ideeën en projecten. Op dit moment knap ik het huisje op dat mijn vriend en ik hebben gekocht in Warmond. Als freelancer kan ik zo weer aan boord stappen of een ander pad inslaan. Ik wil hoe dan ook vrij blijven te doen wat ik leuk vind. Dat zal met zeilen te maken hebben, maar zo’n grote zeilreis zal ik voorlopig niet meer doen.’ Wel zegt ze hogere missies na te streven. ‘Ik denk bijvoorbeeld dat de zeilsport nog steeds te veel een wittemannensport is, en zet mezelf in als voorvechtster van meer diversiteit, bijvoorbeeld bij de samenstelling van zeilteams.’ En daar blijft het niet bij: ‘Vanaf de boot maakte ik tijdens de Ocean Race evenveel kans dieren te zien als ronddrijvend plastic. Dat is wel echt verdrietig. Het verbaast me dat mensen aan land zo weinig weten van de deplorabele toestand waarin deze longen van de aarde zich bevinden. Daarom wil ik de oceaan een stem geven. Bijvoorbeeld door mee te werken aan onderzoek, lezingen te geven en educatieve programma’s op te zetten.’

Meest verlaten plekje op aarde

De basis daarvoor is al gelegd tijdens de laatste race. In diverse havens die ze aandeden, gingen de zeilers de dialoog aan over het milieu en aan boord hielpen ze de wetenschap een handje. ‘Dat gebeurde onder het motto “Climate action now, a race we must win”. Op zee losten we in de buurt van het meest verlaten plekje op aarde –Point Nemo in de Zuidelijke Oceaan – twee drifterboeien met meetapparatuur. En met een zogeheten Ocean Pack aan boord verzamelden we 24 uur per dag data over de oceaan, onder meer over de zoutheid, het CO 2 ­ gehalte en de temperatuur. Ook hebben we de microplastics in het water in kaart gebracht. Op een plek die te afgelegen is voor scheepvaart, leverden we zo een belangrijke bijdrage aan de wetenschap.’

Op de vraag of ze zich aan boord ook nog een beetje een psycholoog voelt, zegt ze: ‘Ik heb me verdiept in groepsdynamica en sportpsychologie, maar wat ik vooral meebreng is goede gespreksvoering. Ik kan luisteren en krijg mensen – ook doordat ik zelf erg open ben – aan het praten over hun emoties. Praten is in de zeilwereld allerminst vanzelfsprekend.’ Dat die aanpak zich uitbetaalt,

staat vast voor Rosalin: ‘Ook al wonnen we niet, we hadden wel een soepel draaiend team met meerdere nationaliteiten, en zonder hiërarchie. Iedereen kon alle taken aan boord uitvoeren. We spraken af dat als we er ooit eens niet samen uit zouden komen, de schipper de doorslag zou geven. Dat is uiteindelijk nooit gebeurd.’ Rosalin begon de dag vaak met de vraag: ‘Hoe voel je je van nul tot tien?’ Met drie open vragen ontstond vervolgens een heel open gesprek. Het helpt – zo concludeert ze – als je weet hoe de ander in zijn vel zit, het houdt de moraal goed en zorgt voor begrip als iemand eens wat kortaf is. ‘Op een gegeven moment zijn we de open gesprekken die we toch al voerden gaan opnemen, om ze als podcast op Spotify te zetten, onder de naam The end of the Watch. Daaraan kun je horen hoe bijzonder we samen waren.’

Rosalin Kuiper

Geboren in Zoetermeer op 7 juni 1995

Propedeuse Psychologie Hogeschool Leiden (2013-2014)

Bachelor studie

Psychologie aan Universiteit Leiden (2014-2019)

Zeilde onder meer in de

Sydney to Hobart Yacht

Race, de Fastnet Race en de Caribbean 600

Zeilde in 2021 als trimmer

mee op een VO65 in de Ocean Race Europe

Was co-schipper van Team Malizia in de (wereldwijde) Ocean

Race in 2022-2023

Woont in Warmond, samen met Coen, ‘de veilige basis voor mijn avonturen’

Houdt ook van kitesurfen, fietsen, hardlopen en klimmen

‘De bèta’s heb je het hardste nodig’

Als docent op het Wassenaarse Rijnlands Lyceum deelde alumna Elsbeth KrönerTamboezer (83) ‘met totale inzet’ haar enthousiasme voor de klassieke talen met haar leerlingen, vertelt ze. Ze ging na haar pensioen zelfs nog zes jaar door. Toch ziet ze straks haar bijdrage voor onderzoek het liefst naar de exacte wetenschappen gaan.

‘Het niveau van welvaart dat we nu vanzelfsprekend vinden, hebben we te danken aan bèta’s’, zo legt de Haagse desgevraagd uit. ‘En de bèta’s zijn de probleemoplossers van deze wereld. Voor de energietransitie, of je nou voor windmolens of voor kernenergie kiest, heb je hen het hardste nodig.’ Haar man, die ze op een diesviering heeft ontmoet (‘hij is ook alumnus ja’), is chemicus. Dus dat treft. Al gaat haar nieuwsgierigheid van nature meer uit naar wiskunde, natuurkunde en vooral sterrenkunde. ‘Als ik in de krant iets zie over de kosmos, lees ik het altijd. Ik weet bij voorbaat dat ik er niets van zal snappen, maar ik probeer dat toch.’

Ze vervolgt: ‘Er is trouwens een aardige link met mijn vak: in het Midden­ Oosten en het oude Griekenland was al veel kennis over de planeten en hun bewegingen aanwezig, en de Griekse natuurfilosofen namen geen genoegen met de mythologische verklaring

van de verschijnselen, maar trachtten deze met hun logische denkkracht te verklaren. Hun benadering was analytisch en dat is nog steeds het geval in de westerse wetenschap.’

Testament

Toen Kröner­Tamboezer besefte dat er een testament moest komen, dacht ze in eerste instantie aan haar neefjes en nichtjes. ‘Maar die zijn allemaal zó welvarend. Die verdienen meer dan ik ooit heb gedaan, denk ik tenminste.’

Zo kwam ze op het idee om vanuit haar nalatenschap wetenschappelijk onderzoek te steunen. En hoewel je elders ook bèta’s hebt, koos ze voor het LUF. ‘Want dat is míjn universiteit, daar voel ik me het meest bij betrokken. En het is heel leuk dat ik op deze manier weer in contact ben gekomen met mijn oud­leerling Liesbeth van Biezen.’

Veelgestelde vragen over nalaten aan het LUF

1. Aan wat voor bedragen moet ik denken?

Je hoeft niet over een groot vermogen te beschikken om vanuit je nalatenschap een waardevolle bijdrage aan de wetenschap te leveren. Kleine en grote schenkingen zijn welkom. En het komt ook voor dat schenkers onroerend goed, grond, effecten, kunst of een bijzondere collectie nalaten. Nalaten kan in de vorm van bijvoorbeeld een percentage van de netto erfenis, of een legaat (vast bedrag).

2. Moet je voor een testament langs de notaris?

Ja, een testament is alleen geldig als het door een notaris is opgemaakt. Een notaris is bijvoorbeeld te vinden via netwerknotarissen.nl. Je kunt je testament altijd weer aanpassen als je situatie verandert, maar ook daarvoor moet je altijd even naar de notaris. Een schenking bij leven is wat eenvoudiger: daar is geen notaris bij nodig.

3. Waar moet ik op letten bij het opstellen van dat testament?

Het LUF is dé plek bij de Universiteit Leiden waar nalatenschappen ontvangen worden en weer ter beschikking van onderwijs en onderzoek worden gesteld. Daarom is het van belang dat de juiste naam en de juiste gegevens in het testament worden vermeld: niet ‘Universiteit Leiden’, maar ‘Leids Universiteits Fonds’. Denk ook goed na over een executeur testamentair die jouw laatste wens kan afwikkelen. Dat kan bijvoorbeeld een jonger iemand uit je naaste omgeving zijn.

4. Hoeveel erfbelasting gaat ervan af?

Nalaten of schenken aan een goed doel zoals het LUF is geheel belastingvrij. Het LUF is namelijk een ANBI, een algemeen nut beogende instelling. Nalaten aan een partner, kinderen, kleinkinderen of anderen wordt (vanaf een vrijgesteld bedrag) belast met een tarief dat varieert van 10% tot 30%. Dat geldt ook voor schenkingen bij leven. De precieze vrijstellingen en tarieven zijn te vinden onder respectievelijk ‘erfbelasting’ en ‘schenkbelasting’ op www.belastingdienst.nl.

5. Kan ik bepalen waar het bedrag aan wordt besteed?

Wensen voor een besteding kun je het beste vastleggen in een Fonds op Naam. Daarvoor is het goed om contact op te nemen met het LUF, dan helpt Liesbeth van Biezen met de juiste formulering. Het is raadzaam om een vrij brede formulering te kiezen, zodat je laatste wens altijd uitgevoerd kan worden.

Meer weten?

Leidse onderzoekers, wetenschappers en studenten hebben ontzettend veel aan jouw eventuele gift. Daarom gaan we graag met je in gesprek over schenken en nalaten aan onderwijs en wetenschap. Wij kunnen helpen met het in kaart brengen van jouw wensen en je verder informeren over de mogelijkheden om na te laten aan het LUF. Wil je meer weten of van gedachten wisselen? Neem dan contact op met relatiemanager Liesbeth van Biezen. Mail: e.van.biezen@ luf.leidenuniv.nl Telefoon: 071 527 6094

www.luf.nl/nalaten

de groep van Kees (77) en Albert (76)

Wat zien we hier?

KdB: Voor mij is dit het hoogtepunt uit de geschiedenis van het Leidsch Studenten Hoempagezelschap. Ons optreden met Farce Majeure bij de Pieterskerk, in februari 1971. We mochten een paar keer met hen optreden, ze vonden ons arrangement van Dat is uit het leven gegrepen heel goed.

AG: De band is opgericht in 1968, bij het lustrum van Augustinus, om mee te doen aan een concours bij een zustervereniging in Delft. We kwamen bij elkaar met onze trompetten, trommels, trombones en zijn gaan oefenen. En vervolgens hebben we jarenlang gespeeld. Iedereen die in die tijd in Leiden studeerde, kent ons wel. We waren gewend te pas en vooral te onpas naar feestjes te gaan. De trom voorop, zo kwamen we overal binnen.

Hoe lang duurde dat succes?

KdB: Ik kon er als student een paar jaar van leven. Je had genoeg aan 25 gulden per week, hè. Sinds onze studietijd speelden we vooral op elkaars bruiloften en promoties.

AG: En nu weer eens per jaar. Dan gaan we met tien man van de twaalf varen in Leiden en spelen we onze muziek bij de terrassen langs de Nieuwe Rijn. Het publiek vindt het prachtig. Onze grootste hit? El gato montes, de bergkat. KdB: Wat ons als band echt gemaakt en gekleurd heeft,

was het carnaval in Maastricht. Daar gingen we in 1969 voor het eerst naar toe. Vanwege de sneeuw ging de optocht niet door. Maar wij gingen van kroeg naar kroeg, en namen steeds vijftig, zestig man mee. Maastricht was vroeger een echt zalencarnaval, en is vanaf 1971 omgebouwd naar een straatcarnaval. Ik houd nog steeds vol dat wij dat veroorzaakt hebben.

Waren jullie ook vrienden?

AG: We hebben elkaar in stomme omstandigheden meegemaakt, en we hebben iedereen zich zien misdragen. Als je daar samen doorheen gaat, dan hoor je gewoon bij elkaar. KdB: Ik heb de eerste studiejaren wel moeite gehad om mijn weg te vinden. Ik kom uit een arbeidersgezin. De ontgroening bij Augustinus vond ik niks. Maar met de band had ik een groep waar je onverbrekelijk deel van uitmaakte. AG: Het was een heel warm gezelschap. We hebben zo onbedaarlijk veel lol gehad. Allemaal vanuit de hoempagedachte: heb je lol, deel die dan. We hanteerden de leus: Hoempapa, hoempapa, weet je nog van toen? Toen er nog geen hoempa was, was er niks te doen.

KdB: Een van ons had bij zijn promotie zelfs een ludieke stelling over het ‘humpaïsche Dasein’. Ik blijf het vreemd vinden dat die toen is geaccepteerd.’

TEKST: JOB DE KRUIFF, FOTO: JOHAN DEGEWIJ

Beter worden H

Medicijnontwikkeling is een lang proces, dat begint met fundamenteel onderzoek. Het Leiden Academic Centre for Drug Research (LACDR) wordt wereldwijd gezien als een van de topinstituten. Wetenschappelijk directeur Hubertus Irth: ‘Wij testen stofjes en zoeken naar nieuwe concepten om een ziekte te behandelen, waarvan als het goed is farmaceuten over vijf jaar zeggen: dat was goed bedacht!’

et LACDR is een van de acht onderzoekscentra van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Het bedrijft wetenschap, maar ‘de markt’ is niet ver weg. Het LACDR weet zich omringd door het LUMC en het Bio Science Park, met zijn farmaceutische en aanverwante bedrijven. Het ontwikkelen van medicijnen, zegt Irth, is per definitie interdisciplinair. ‘Als je bij ons komt werken, kan het eigenlijk niet dat je níét interdisciplinair zou denken. Want het doel is hier niet de verdere ontwikkeling van de chemie, of een andere discipline. Het doel is het geneesmiddel, of beter gezegd: de bestrijding van de ziekte. Alles staat in dienst daarvan. Daar hebben we veel disciplines bij nodig. Van oudsher chemici, biologen, wiskundigen en informatici. En tegenwoordig ook AI­specialisten.’

Onderzoek binnen het LACDR begint vaak met een nieuwe techniek of concept. ‘Dat conceptuele is belangrijk, we lopen vóór op de farmaceutische industrie, zijn vaak nog niet bezig met de toepassing en de marktkansen. We hebben het idee dat een bepaalde chemische stof zou kunnen werken tegen een ziekte. Dan testen we het effect en of die stof niet toxisch is.’

Ontdekkingsfase

Vanaf het allereerste onderzoek aan een potentieel nieuw medicijn kan er nog van alles misgaan. Het kost daardoor gemiddeld twaalf jaar om een succesvolle introductie te kunnen vieren (zie pagina 24). Irths centrum richt zich op het vroege deel van de ontwikkeling. ‘Wat wij de ontdekkingsfase noemen.’ Die kan ook zomaar een jaar of zes duren. Als bewezen is dat een stof werkt, dat hij veilig is, er een redelijk laagdrempelige toediening mogelijk is, en het middel is gepatenteerd, pas dan wordt het op mensen getest. En dan pas, in de medische en klinische fase, komen de artsen erbij.

De ambitie is om in die ontdekkingsfase het testen steeds meer met behulp van AI te doen. Dat terrein gaat volgens Irth nog een enorme vlucht nemen, met als resultaat steeds betere reken­ en modelleermethoden. Op die manier er vroegtijdig achter komen of een middel het gewenste effect kan hebben, scheelt niet alleen tijd, geld en proefdieren, maar ook veel frustratie, zegt hij. ‘Het kan voor een onderzoeker heel zwaar zijn als een middel waar je vijf jaar aan hebt gewerkt, het niet haalt.’

Durven dromen

Tot uitspraken over de succeskans van nieuwe middelen, of voor welke ziektes op welke termijn een betere genezingskans zal zijn, laat Irth zich niet verleiden. ‘Je moet wel durven dromen, maar wij horen ook met feiten te werken. Ik ga niet zulke grote dingen zeggen als dat we ziektes als kanker of alzheimer over zoveel tijd kunnen genezen.’ Wat hij wel kan zeggen: ‘Wij proberen een bijdrage te leveren aan de best mogelijke geneesmiddelen. We zoeken altijd naar nieuwe concepten hoe je een ziekte kunt bestrijden. Of het nou hart­ en vaatziekten zijn of bijvoorbeeld alzheimer. We zijn een van de top ­20 instituten in de wereld. Vooral door de combinatie van fundamenteel en translationeel onderzoek. We hebben de belangrijkste technieken voor preklinisch onderzoek in huis, zoals geavanceerde imaging en massaspectrometrie instrumenten.’

Die technieken worden ingezet om naast de ‘klassieke’ medicijnen, die op chemische wijze (de meeste pillen) of biologische wijze (insuline bijvoorbeeld) de symptomen van een ziekte bestrijden, tegenwoordig ook de advanced therapeutics te ontwikkelen: medicatie die niet de symptomen van een ziekte bestrijdt maar op cel­ of weefselniveau de oorzaak wegneemt. Celtherapie is het gangbare maar ietwat ruime begrip.

En dan is er nog de gepersonaliseerde medicatie, een ander aspect waar veel onderzoek op focust. Een ‘heel logische stap’, noemt Irth het. ‘We komen van een praktijk waarin veel medicijnen getest zijn op witte mannen van middelbare leeftijd. Maar stoffen kunnen bij andere groepen een andere werking hebben, of geen werking. Als je dat laatste tijdig ontdekt, bespaar je een hoop geld en leed. En nog een stap verder is dan het personaliseren op individuele mensen. De celtherapie gaat die kant op. Zo’n behandeling heeft voor een patiënt heel veel meerwaarde, maar het is heel duur.’

Met het financiële aspect houdt hij zich zo min mogelijk bezig. ‘We beschouwen ons als een redelijk fundamenteel instituut. We kijken niet te snel naar de markt. Zo hebben we ook oog voor zeldzamere ziekten, waar farmaceuten weinig aan kunnen verdienen. En voor nieuwe antibiotica. Daar zit eigenlijk voor een bedrijf ook geen goed verdienmodel in, want een nieuw antibioticum heb je liever op de plank liggen als laatste redmiddel dan het volop te gebruiken.’

Sommigen zetten er vraagtekens bij dat farmaceutische onderzoeksinstituten zoals het LACDR soms samenwerken met bedrijven, erkent Irth. ‘Maar het zijn bedrijven die zelf ook onderzoek doen. Dus dan werken wetenschappers met wetenschappers samen. Dat is voor beide kanten vruchtbaar. Wij leren wat hun problemen zijn, dat vinden we cruciaal, en zo doen we weer inspiratie op om

vijf jaar vooruit te lopen.’ Het ethische bezwaar zou kunnen zijn dat die bedrijven zo op een goedkope manier aan kennis komen. Irth: ‘Wij maken heldere contracten via onze tech transfer organisatie LURIS, waarin het publieke belang te allen tijde wordt gewaarborgd.’

Bio Science Park

De bedrijven zijn bovendien vaak van goede bekenden. ‘Hier op het Leiden Bio Science Park zitten veel spin­ off bedrijven van ons onderzoek. Mimetas, dat mini­ organen maakt voor medicijnonderzoek. Ocello, een bedrijf dat drug safety tests doet, en nu onderdeel is geworden van het Amerikaanse Crown Bioscience. Dat zijn onze phd’s geweest, die nu een groot of middelgroot bedrijf hebben. Voor mij telt dat als een belangrijk wapenfeit. Het feit dat dat grote of middelgrote bedrijven zijn geworden, bewijst dat wij hier inderdaad technieken en concepten ontwikkelen die 5 of 10 jaar later volwassen zijn geworden. Mijn persoonlijke ambitie is om jonge postdocs en aio’s daarin te stimuleren. Ze mogen weten: als je in je onderzoek een belangrijke vinding doet, dan zetten wij alles voor je klaar om je eigen bedrijf te beginnen. Ik hoef er niet eens iets voor terug, als er straks vijftig mensen werken ben ik al blij. Je móét naar buiten om die vertaalslag te maken, en ik heb liever dat ze dat met hun eigen onderneming hier doen dan dat ze meteen door Amerikaanse bedrijven worden opgekocht.’

STAP 1

Onderzoek

4 jaar

Het begin van medicijnontwikkeling draait om het vinden van het precieze defect. Met welk eiwit is bij ziekte x iets mis? En vervolgens: welk molecuul zou daar mogelijk een helend effect op hebben?

Ongeveer één op de honderd kandidaten waar onderzoekers mee aan de slag gaan, schopt het uiteindelijk tot medicijn. Hoe eerder je de 99 afvallers herkent en dus kunt loslaten, hoe efficiënter.

Tijd winnen in het lab

Voordat een medicijn over de toonbank gaat in de apotheek of gebruikt wordt in het ziekenhuis, is er gemiddeld meer dan twaalf jaar aan gewerkt. Een sneller traject zou veel opleveren.

STAP 2

Preklinische ontwikkeling

2 jaar

Gemiddeld zijn in dit stadium nog tien van de honderd kanshebbers in de race. Tijd om de productie en toediening te testen, en de effecten bij dieren. Er is dan nog geen mens in zicht. Juist in het lab, in die eerste twee fasen, is nog veel winst te behalen, denkt LACDR-directeur Irth. ‘En AI gaat daar een grote rol in spelen.’

STAP 3

Klinische studies

Meer dan 6 jaar

Het testen op mensen moet uiterst zorgvuldig gebeuren. Eerst op gezonde proefpersonen, daarna pas op patiënten. En het duurt even, want je wil ook weten wat effectenna een aantal jaar zijn.

STAP 5

STAP 4

Registratie 1,5 jaar

Aan de juridische aspecten van het medicijnontwikkelingstraject zegt Irth niet te willen tornen. De procedure voor toelating beschouwt het LACDR als een gegeven.

Commercialisering

6 tot 7 jaar

Een van de honderd uit stap 1 heeft het gered. Dat medicijn heeft dan, als je alle mislukkingen erin meeneemt, gemiddeld

2,3 miljard euro gekost. De fabrikant wil snel veel terugverdienen, want het patent verloopt na 20 jaar.

Meer Leids medicijnonderzoek

Nieuwe vaccins, moderne technieken, grootschalige dataverwerking, virtuele ‘proefdieren’: op tal van manieren wordt in Leiden gewerkt aan de innovatieve medicatie van de toekomst. Een overzicht – verre van compleet.

MEER TIJD OM EFFECTIEF TE ZIJN

Moleculair farmacoloog Laura Heitman leidt de Laura Heitman Group, een onderzoeksgroep waarin verschillende expertises en onderzoeksgebieden samenkomen, zoals moleculaire biologie, farmacologie, organische en computationele chemie. De focus van de groep van Heitman ligt op het begrijpen en verbeteren van de interactie tussen geneesmiddelen en receptoren. Helaas werken veel geneesmiddelen niet goed genoeg, omdat ze te snel hun binding aan de werkzame plaats in het lichaam verliezen. Zo hebben deze geneesmiddelen te weinig tijd om effectief te zijn. Heitman bestudeert hoe de bindingskinetiek van geneesmiddelen geoptimaliseerd kan worden om ziekten doeltreffend te bestrijden.

Nooit meer bang voor malaria

Meta Roestenberg is hoogleraar vaccinologie en klinisch hoofd van het Controlled Human Infection Center. Zij werkt aan de ontwikkeling van nieuwe vaccins tegen malaria. Ze streeft naar een toekomst waarin mensen niet meer dagelijks bang hoeven te zijn om malaria op te lopen. Ook droeg ze bij aan de ontwikkeling van het Janssenvaccin tegen covid-19. Over vaccins zegt zij: ‘Ze zijn de meest kosteneffectieve manier van innoveren. Je kunt er ziektes mee de wereld uit helpen.’

Chemotherapie die niet schadelijk is voor het lichaam, maar wel effectief optreedt tegen kankercellen: dat is het doel van de onderzoeksgroep van chemicus Sylvestre Bonnet. Tijdens zijn promotieonderzoek bracht chemicus Xuequan Zhou dat doel een stukje dichterbij. Hij ontwikkelde moleculen die, eenmaal in het bloed, zelf nanodeeltjes vormen die ophopen in de tumor. Gerichte bestraling met zichtbaar licht pakt de tumor daarna grondig aan. Het onderzoek is dit voorjaar gepubliceerd in Nature Chemistry. ‘Gewone antikanker-medicijnen maken vaak te weinig onderscheid tussen goede en slechte cellen’, legt

Bonnet uit. ‘Ze doden ze allebei.’ Daar hebben de onderzoekers nu wat op bedacht: nanodeeltjes die hechten aan de tumor en pas actief worden onder invloed van zichtbaar licht. ‘Zo kunnen dokters een specifiek deel van het lichaam behandelen, zonder de rest te beschadigen. Deze vorm van therapie is al in verschillende ziekenhuizen in gebruik.’

Onderscheid maken tussen goede en slechte cellen

FOCUS OP Medicijnontwikkeling

Iedereen reageert anders op medicijnen

Patiënten bij wie medicatie wordt afgestemd op hun DNA, hebben 30 procent minder last van ernstige bijwerkingen. Dat blijkt uit onderzoek onder leiding van Henk-Jan Guchelaar, hoogleraar Klinische Psychologie. De studie liep zes jaar lang in zeven Europese landen onder bijna zevenduizend patiënten en leidde eerder dit jaar tot een publicatie in het toonaangevende The Lancet. Een medicijn dat voor iedereen werkt, is volgens de onderzoekers een achterhaald idee. Iedereen reageert anders op eenzelfde medicijn en dus werkt een persoonlijke aanpak beter.

Proefdiervrij

Leids hoogleraar Medicijnveiligheid Bob van de Water leidt een Europees project dat tot doel heeft een manier te ontwikkelen om zonder gebruik van proefdieren de schadelijkheid van chemische stoffen te testen. Een van de methoden om dit te bereiken is het gebruik van gekweekte mini-niertjes en mini-levertjes. Naast het ethische aspect scheelt het ook veel tijd en geld. Bovendien vind je bij het testen van geneesmiddelen op proefdieren slechts 70 procent van de bijwerkingen die zich bij mensen kunnen voordoen. Het project is in 2021 van start gegaan en loopt 5 jaar.

Organen uit het lab

Organen ‘repareren’ met behulp van weefsels uit het lab. Hoogleraar Micha Drukker is ervan overtuigd dat dit dankzij stamcellen werkelijkheid wordt.

‘Als je jouw lever mist, een deel van je hersenen of je hart werkt niet goed, dan kunnen we de defecte of ontbrekende lichaamsdelen in de toekomst vervangen. Die nieuwe organen en weefsels kunnen worden gemaakt uit de cellen van een patiënt zelf. Van die cellen worden stamcellen gemaakt: cellen die zich kunnen ontwikkelen tot verschillende celtypen

en uiteindelijk weefsels en organen. Simpel gezegd krijgen de stamcellen in het lab instructies om een specifieke cel te worden. ‘Ons onderzoek is gericht op het verbeteren van de bruikbaarheid en de veiligheid.’ Een compleet hart of long uit het lab is volgens Drukker nog niet haalbaar. Maar voor specifieke ziekten is een enorme vooruitgang mogelijk door cellen of een cluster van cellen te laten groeien in het lab. Deze kunnen daarna worden geïnjecteerd of operatief geplaatst. Het lichaam doet de rest.

NIET STOPPEN BIJ DE GRENZEN VAN HET VAKGEBIED

Als chemisch immunoloog is Sjaak Neefjes verantwoordelijk voor verschillende belangrijke doorbraken op zijn vakgebied. In zijn onderzoekswerk combineert hij technieken en inzichten uit diverse disciplines van de wetenschap zoals de scheikunde, celbiologie, biochemie en immunologie. Neefjes wist de complexiteit te doorgronden van de werking van antigenen in geïnfecteerde lichaamscellen. Door de afbraak van bepaalde eiwitten kan het afweersysteem snel reageren op infecties. Zijn onderzoek leidde tot nieuwe behandelingen in de radio-immunotherapie om specifieke kankertumoren te behandelen. Ook ontwikkelde Neefjes een chemomedicijn dat geen grotere kans op hartschade oplevert na de behandeling. Dat is bij veel chemomedicijnen wel het geval.

‘Het Italiaanse familiebedrijf Chiesi ontwikkelt medicatie voor verschillende therapeutische gebieden, met een specialisatie voor chronische longaandoeningen. Ik werk er inmiddels al zeven jaar met veel plezier. Als medisch manager sla ik een brug tussen wetenschap en praktijk. Het is belangrijk dat die werelden met elkaar in gesprek blijven. Chiesi is een inspirerende en ambitieuze omgeving waarin veel ruimte is voor persoonlijke groei en ontwikkeling. Ook het innovatieve karakter van Chiesi spreekt mij aan. We blijven investeren in nieuwe medicijnen en op hetzelfde moment maken we grote stappen op het gebied van duurzaamheid. We vinden het als familiebedrijf belangrijk om de wereld mooier achter te laten voor een volgende generatie. Zo hebben we 350 miljoen euro geïnvesteerd in het ontwikkelen van een milieuvriendelijker gas in de inhalatoren die we maken voor astma- en COPD-patiënten. Dat is een essentiële stap op weg naar ons NetZero-doel voor 2030 (directe uitstoot). We denken steeds aan de kern van het familiebedrijf: elke generatie maakt de organisatie klaar en beter om over te dragen aan de volgende generatie.’

MADELEIN REIJGERSBERG (35)

2007-2013 Bachelor Bio-Farmaceutische Wetenschappen, Leiden 2011-2013 Master Science Based Business, Leiden Huidige baan Medical Manager bij Chiesi

‘Als apotheker heb je in principe veel meer kennis van medicijnen dan de arts. Dat verschil zit ‘m in zes jaar studie tegenover een beperkte periode waarin artsen zich met farmacodynamiek en farmacokinetiek bezighouden. Die meerwaarde vertaalt zich aan de balie. Bij twijfel trek ik aan de bel. Laatst had ik een jonge man aan de balie die paroxetine kwam halen, antidepressiva. Toen heb ik zijn huisarts gebeld, want aan paroxetine zitten relatief zware bijwerkingen op seksueel gebied. Dat wist de huisarts niet. Zo kun je als apotheker echt het verschil maken. Er komen veel nieuwe medicijnen op de markt. Als apotheker neem ik niet alles voor zoete koek aan. Ik ben kritisch en kijk altijd naar het onderzoek. Is dat gedegen gedaan? In sommige gevallen gaat het helemaal niet om een nieuw medicijn, maar is er sprake van “medicijnkaping”, een bestaand medicijn voor een nieuwe indicatie. Kijk naar Viagra, ooit bedoeld voor hartfalen. Echt grote doorbraken heb je trouwens niet vaak in de ontwikkeling van medicijnen, maar de checkpoint inhibitors, immunotherapie bij kanker, hebben echt een enorme impact gehad.’

MIMOUN BERRICH (26)

2015 - 2018 Bachelor Bio-Farmaceutische Wetenschappen, Leiden 2019 - 2020 Premaster Farmacie, Utrecht 2020 - 2023 Master Farmacie, Utrecht Huidige baan Apotheker in opleiding tot specialist

‘Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen speelt een belangrijke rol in het vertrouwen dat mensen hebben in geneesmiddelen. Dat zag je bijvoorbeeld bij de covid-vaccins. Het CBG beoordeelt, samen met Europese collega’s, de werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit van geneesmiddelen voordat ze op de markt komen. Werkt het medicijn goed? Zijn de positieve effecten groter dan de risico’s? Zijn de bijwerkingen acceptabel? Is de bijsluiter compleet? Jaarlijks krijgen we honderden aanvragen te verwerken. De ene keer wil een fabrikant een nieuwe stof op de markt brengen, dat vergt uitgebreide beoordeling. Een andere keer gaat het om een aanpassing in de bijsluiter van een bestaand geneesmiddel. Als projectleider, officieel regulatory project leader, heb ik de regie over die procedures. Ik houd in de gaten of de juiste mensen betrokken zijn bij de beoordeling en of iedereen zich aan de deadlines houdt. Die spilfunctie maakt mijn werk erg leuk. Ook inhoudelijk vind ik mijn werk interessant: ik ben nauw betrokken bij nieuwe geneesmiddelen die op de markt komen.’

LUCAS MEVIUS (43)

1999-2000 Biomedische wetenschappen, Universiteit Leiden 2000-2001 Psychologie, Universiteit Leiden 2001-2006 Doctoraal Geneeskunde (geen artsexamen), Universiteit Leiden 2007-2009 Master Biomedische Wetenschappen, VU Huidige baan Regulatory Project Leader CBG

‘Wij zijn van belang voor het vertrouwen’

ALDUS ALUMNUS LUCAS

‘Als apotheker kun je echt het verschil maken’

ALDUS ALUMNUS MIMOUN

‘In nieuwe medicatie blijven investeren’

ALDUS ALUMNA MADELEIN

Leren achter tralies

Ze staan ver van elkaar af: de gevangeniswereld en de studentenwereld. Leidse studenten Criminologie krijgen in het project Leren achter tralies de kans om binnen de muren van de gevangenis te studeren. Sámen met gedetineerde personen. Dit verkleint de kloof tussen twee groepen die toch ook weer heel veel met elkaar te maken hebben.

Jennifer Doekhie en Joni Reef, beiden universitair docent Criminologie, zijn de drijvende krachten achter het project Leren achter tralies. Ze kregen er een Comeniusbeurs (een beurs voor onderwijsvernieuwing) voor. Een grote erkenning voor de onderwijsvorm waar ze al tien jaar mee bezig zijn. Ze vertellen hoe ze op dit idee kwamen en waarom dergelijk praktijkgericht onderwijs zo belangrijk is, juist ook voor academici.

‘Zo’n tien jaar geleden hoorden we voor het eerst van onderwijs in de gevangenis. Het is een vorm van community engaged learning, waarbij de academische wereld en de samenleving elkaar opzoeken. Dat was op een symposium in de Verenigde Staten. Daar doen ze dit al dertig jaar, met waardevolle resultaten. Het heeft ons ertoe gebracht ons in Canada te laten opleiden voor dit type onderwijs’, aldus Doekhie.

Het idee is eigenlijk eenvoudig: geïnteresseerde derdejaars studenten kunnen zich aanmelden voor het vak Criminologie in de gevangenis. Hetzelfde gebeurt in de gevangenis: hier kunnen gedetineerde personen zich aanmelden voor dit vak. Als ze dit goed afronden, krijgen ze een certificaat. Belangrijker is de gedachte erachter: elkaar leren kennen, je leren verdiepen in de normen en waarden van een ander. Versterking van de inner development goals van de deelnemers, noemen ze dat. Het is een belangrijk uitgangspunt van het onderwijs dat Reef en Doekhie bieden. Studenten, zowel die van binnen als buiten, moeten zich voor de ander openstellen.

Door een andere bril

Reef: ‘We weten uit de literatuur dat ervaringsleer belangrijk is voor onderzoekers en beleidsmakers, dat ze leren door de bril van een ander te kijken. Als je dit kunt, en de mensen en knelpunten in de praktijk kent, bedenk je onderzoeksvragen die er echt toe doen en kun je veel effectiever beleid ontwerpen. Andersom blijken de gedetineerde deelnemers een enorme boost in het zelfvertrouwen te krijgen door een universitair vak te volgen en daarvoor gewaardeerd te worden als volwaardig mens. Ook kijken ze in het vak vaak voor het eerst door de bril van officieren van justitie en rechters. Dat heeft een positieve invloed op het resocialisatieproces. Ze durven weer als volwaardig burger in te stromen in de maatschappij.’

Jennifer Doekhie: ‘Je komt er niet met alleen de literatuur bestuderen’

Joni Reef: ‘Bij beide groepen leven volop vooroordelen’

Vanuit beide groepen is er ruimschoots belangstelling, vertellen Reef en Doekhie. Er moet dus geselecteerd worden op basis van motivatie en competenties. ‘Studenten vinden het interessant en spannend – het is een wereld die ze niet goed kennen. Gedetineerde personen vinden het een enorm mooie uitdaging om mee te doen, het geeft ze een groot gevoel van erkenning. Aan ons de taak om die mensen te selecteren die bij het project passen. Een gedetineerde persoon hoeft niet hoogopgeleid te zijn om deel te nemen, wel moet hij in staat zijn met een bredere blik te kijken dan alleen zijn eigen delict.’

Vooraf vullen alle deelnemers een vragenlijst in over wat ze verwachten te leren. En wat blijkt, vertelt Reef: ‘Er leven bij beide groepen volop vooroordelen. Studenten verwachten mannen (het project wordt tot nu toe in mannengevangenissen gedaan, red.) met wie nauwelijks een gesprek te voeren valt, die groot en gevaarlijk ogen. De ‘binnenstudenten’, zoals de gedetineerde deelnemers genoemd worden, verwachten meisjes die allemaal op hockey zitten, parelkettingen dragen en voornamelijk bier drinken op kosten van hun ouders.’

Raakvlakken

Al tijdens de eerste kennismaking kantelt dat beeld volledig, stelt Doekhie. ‘We stellen geen vragen over delicten of straf, maar beginnen met een onderwerp als: wat is je lievelingsfilm? Dan blijkt er ineens veel om over te praten, want dan komen de raakvlakken aan de oppervlakte: ‘zij’ zijn eigenlijk net als ‘wij’. Meer dan eens krijgen we tijdens

de eerste feedbackronde over de gedetineerde studenten te horen: het zijn net gewone mensen. Ik moet daar aan de ene kant om lachen, tegelijkertijd heeft het iets treurigs.’ De winst van Leren achter tralies zit ’m voor een belangrijk deel daarin: dat vooroordelen worden weggenomen en mensen elkaar leren zien als mens. ‘Ik vind het een gebrek dat aan onze universiteit mensen worden opgeleid tot rechter of advocaat die misschien nog nooit iemand uit een andere sociale klasse hebben gesproken.’ Reef vertelt verder: ‘Bij geneeskunde wordt er veel aandacht besteed aan patiëntbeleving. Je leert je als arts in spe verplaatsen in de patiënt, zodat je beter rekening kunt houden met de mens achter de patiënt. In het rechtenonderwijs ontbreekt dat nagenoeg. Er komt wel steeds meer aandacht voor en dat is hard nodig.’

Dat illustreert Reef aan de hand van een voorbeeld. ‘Stel je voor: je bent een gedetineerde en hebt uren geboeid in een busje gezeten dat jou van de gevangenis naar de rechtbank moet brengen. Daar wordt een beslissing genomen over het vervolg van jouw detentie. Je bent stram, bezweet, hebt dorst en honger en bent zenuwachtig. Je komt de rechtszaal binnen en daar zit een rechter die nauwelijks de moeite neemt om je aan te kijken en binnen drie minuten een beslissing neemt over jouw toekomst. Probeer je eens in te denken hoe je je dan voelt.’

Bejegening

Doekhie vervolgt: ‘Dit gaat over de bejegening van gedetineerde mensen door mensen die wij opleiden. Dat is een eyeopener voor de studenten die aan Leren achter tralies meedoen. Precies daarom vinden wij het zo belangrijk

om de praktijk naar de collegebanken te brengen. Al in de bachelorfase laten we een gedetineerde persoon vanuit de gevangenis online college geven over thema’s waar hij uit ervaring veel vanaf weet. Hij beantwoordt alle vragen van studenten. Dat vak krijgt een enorm hoge waardering van de studenten.’

Het vak Leren achter tralies gaat over thema’s als straffen, resocialisatie en identiteit. ‘Onderwerpen die de gedetineerde studenten vanuit de praktijk kennen’, zegt Reef. ‘De zogenoemde binnen­ en buitenstudenten werken in gemengde groepen samen aan een opdracht over zo’n thema. Aan het einde van de wekelijkse bijeenkomsten in de gevangenis presenteren ze hun bevindingen aan gevangenispersoneel, directieleden, familieleden, medestudenten of vrienden. Een heel bijzonder moment.’ Stuit deze aanpak ook wel eens op scepsis, bijvoorbeeld van collega’s die deze onderwijsvorm te weinig academisch vinden? Reef: ‘Toen we er tien jaar geleden mee begonnen wel, maar die geluiden zijn inmiddels verstomd. Het wordt steeds duidelijker dat het hard nodig is om studenten in de praktijk op te leiden voor de beroepen die ze straks gaan uitvoeren.’ Doekhie: ‘Onze samenleving wordt steeds complexer, onze studenten moeten oplossingen vinden voor wat wicked problems genoemd worden. Dan kom je er niet meer door alleen de literatuur te bestuderen, daarvoor moet je kunnen kijken vanuit de perspectieven van alle belanghebbenden. Gelukkig dringt dat besef volop door. Collega’s staan te springen om met community engaged learning aan de slag te gaan, ook al zijn ze bijna allemaal nog klassiek geschoold. Langzaam maar zeker stroomt de samenleving de universiteit binnen.’

Leren in het veld

Steeds vaker trekken studenten de samenleving in. Via de stichting Oud Geleerd Jong Gedaan geven ze bijvoorbeeld colleges in verzorgingshuizen. Het doel is generaties te verbinden, eenzaamheid te verminderen en geestelijke achteruitgang te remmen. Leidse studenten vind je ook in de scriptiewerkplaats Den Haag Zuidwest. Masterstudenten uit Leiden, Delft en Rotterdam doen hier scriptieonderzoek naar de uitdagingen in die wijk. Men worstelt er met armoede, schulden, werkloosheid, bestaanszekerheid en gezondheidsproblemen.

terug in de banken

Jeroen Maljaars

Jeroen Maljaars (1976) is maag-darm-leverarts in het LUMC. Hij volgde de summer school Population Health Management, een samenwerking tussen de faculteit Geneeskunde en Boerhaave Nascholing.

PREVENTIE ‘Ik vind Population Health Management een interessant concept. Het gaat erom dat we in de zorg meer aandacht moeten hebben voor preventie. Ik zie dat in mijn eigen werk: wij hebben goede leefstijlprogramma’s ontwikkeld met aandacht voor voeding en bewegen. Toch blijkt er relatief weinig belangstelling voor die programma’s. Een van de oorzaken zijn de sociale determinanten van gezondheid – de omstandigheden waarin mensen leven. Toen ik zag dat één dag van de summer school helemaal over dit onderwerp ging, heb ik me direct ingeschreven.’

AAN DE SLAG ‘Ik had geen idee wat me te wachten stond, maar ik vond de opzet van de cursus heel goed. We moesten zelf aan de slag; elke dag verwerkten we onze inzichten in een eindproduct. De groep bestond uit zeven mensen, met heel verschillende achtergronden in het zorgveld. Dat was leuk, ik merkte dat we soms fundamenteel anders tegen onderwerpen aankeken. Zo hadden we het over de vraag waarom e­health nog niet zo van de grond komt. Iemand zei: artsen willen dat niet. Ik zie dat anders: Artsen willen best en patiënten gebruiken het graag, maar wel boven op de reguliere zorg, niet in plaats daarvan. De inzichten neem ik weer mee terug naar het ziekenhuis.’

DOORPRATEN ‘Een van de interessantste onderwerpen, waar ik in de praktijk zeker mee aan de slag wil, is hoe je patiëntengroepen stratificeert. Dat wil zeggen: hoe je ze

onderverdeelt waardoor je een interventie kunt aanpassen op een specifieke doelgroep. In het ziekenhuis beschikken we over veel zorgdata waar we nog meer mee kunnen. Ik ga daar de komende tijd zeker over doorpraten met mijn collega’s.’

ONDERDOMPELEN ‘Ik heb deze cursus al aan verschillende mensen aangeraden, en wil in de toekomst graag weer een summer school doen. Kijk, ik doe in het ziekenhuis ook wel eens een training of cursus. Maar die is vaak één middagje, en dan word je ondertussen gewoon gebeld en gemaild. Het is heel fijn om je een week lang helemaal onder te dompelen. Al was het ook best vermoeiend om zo te luisteren en aantekeningen te maken – dat was best lang geleden.’

universiteitleiden.nl/onderwijs/ onderwijs-voor-professionals

Geneeskunde, 1995-2004

De psychologie achter een valse bekentenis

Rechtspsycholoog Linda Geven (31) doet onderzoek naar valse bekentenissen. Daarmee helpt ze voorkomen dat mensen onterecht jarenlang vastzitten.

en nieuwe generatie rechtspsychologen die een onmisbare bijdrage levert aan het versterken van de strafrechtelijke waarheidsvinding.’ Met die woorden werd de Gratama Wetenschapsprijs, voor jong wetenschappelijk talent, dit jaar toegekend aan Linda Geven.

‘De prijs laat zien dat je op de goede weg bent’, vertelt de rechtspsycholoog, die begin 2020 als universitair docent Criminologie naar Leiden kwam.

‘Tijdens je PhD zit je nog in een veilige positie en word je begeleid. Een eerste baan voelt alsof je jezelf moet waarmaken, terwijl je ook nog een beetje aan het spartelen bent. Als je dan zo’n prijs krijgt, laat het zien dat je op de goede weg bent. Het is een enorm blijk van erkenning.’

Van au pair naar PhD Geven was pas 17 toen ze haar vwodiploma haalde. ‘Iedereen ging al Psychologie doen’, dus werd het Pedagogiek, maar dat bleek niets voor haar. Vervolgens ging ze als au pair werken in Noord­Italië en belandde daarna bij toeval in Wenen. ‘Ik vond het daar zo leuk dat ik er Psychologie wilde studeren, ook al sprak ik amper Duits.’ Na de bachelor in Wenen deed ze in Maastricht de master Rechtspsycho­

logie. ‘Daar vertelde de Amerikaanse hoogleraar psychologie Saul Kassin over de zaak Amanda Knox, die in Italië studeerde en ten onrechte in de gevangenis belandde vanwege een valse bekentenis over de moord op haar huisgenote. Ze werd in het Italiaans verhoord, zonder hulp van een tolk. Dat sloeg bij mij aan, omdat ik ook in het buitenland woonde. Zou zoiets dan iedereen kunnen overkomen? Kassin heeft mij ontzettend geïnspireerd en doet dat nog steeds. Hij is een mentor voor me geworden. Al eerder heb ik in New York met hem samengewerkt en binnenkort ga ik dat weer doen. Via hem ben ik ook in contact gekomen met het Innocence Project, waarin advocaten en andere specialisten proberen te zorgen dat mensen die onterecht vastzitten ook echt vrijkomen. Onlangs hebben ze nog iemand vrij gekregen die 55 jaar onterecht vastzat!’

Gerechtelijke dwalingen

Die onterechte veroordelingen brachten Geven op het idee voor haar promotieonderzoek. Want hoe kun je zeker weten dat iemand die zegt de dader te zijn ook de waarheid spreekt?

‘Voor mijn PhD heb ik onderzoek gedaan naar lichamelijke reacties

True crime in series of podcasts is populair. Vaak worden valse bekentenissen aan de kaak gesteld, zoals in de docuserie De Villamoord. Ook toen werden mensen veroordeeld op basis van een valse bekentenis. Maar waarom bekent iemand

die niets gedaan heeft?

‘Het is een samenspel van wie je bent als persoon, hoe meegaand je bent, hoe gevoelig voor autoriteit’, zegt Geven. ‘Maar ook hoe je op dat moment in je vel zit. Je bent onschuldig, je zit in een cel, slaapt slecht, mag niet

tijdens een verhoor. Wat doet de hartslag van een verdachte als die een foto van het moordwapen te zien krijgt? Of krijgt die zweethanden bij het delen van een detail? En gebeurt dat ook bij mensen die uiteindelijk een valse bekentenis afleggen?’

Haar huidige onderzoek gaat door op het thema valse bekentenissen. ‘Nederland kent twaalf zaken waarin duidelijk sprake is van een gerechtelijke dwaling. Bij zeven ervan werd een valse bekentenis gedaan. Verdachten die zo’n valse bekentenis deden, leken ook daderkennis te bezitten. Hebben ze gewoon de krant gelezen? Met dit onderzoek willen we een Europese databank opzetten: wat gaat er mis in verschillende landen? Hoe gaat het mis? Wat zijn de verschillen en overeenkomsten?’

Het inzicht dat Geven opdoet, is van groot belang voor de politiepraktijk. Ze wordt regelmatig gevraagd als gerechtelijk deskundige, waarbij ze haar kennis deelt over het verloop van een verhoor. Maar ook werkt ze samen met de politie. ‘Ik geef trainingen aan verhoorders, waarin ik hen bewust maak van wat er allemaal in hun hoofd gebeurt. Ook hun gedachten kunnen invloed hebben op het verloop van een verhoor. Als een agent de verhoorkamer instapt met de overtuiging dat de persoon schuldig is, heeft dat grote invloed op de uitkomst. Het is belangrijk dat agenten beseffen wat hun mogelijke rol is bij valse bekentenissen.’

dan kun je later bewijzen dat je niks gedaan hebt. Onschuldige mensen willen soms helpen en gaan veel praten. Gelukkig zit er tegenwoordig altijd een advocaat bij een verhoor. Die je kan adviseren om even niets te zeggen.’

GEESTESWETENSCHAPPEN

Nieuwe studievereniging Afrikastudies

De nieuwe studievereniging voor Afrikastudies Mugusa biedt een speciaal ‘Friends of Mugusa’-programma. Alumni met een opleiding en/of interesse in Afrikastudies zijn van harte welkom om ‘friend’ te worden. ‘Friends of Mugusa’ ontvangen maandelijks een nieuwsbrief en uitnodigingen voor sociale en inhoudelijke activiteiten. Lid worden? Kijk op mugusa.nl

STUDIUM GENERALE

Van Couperus tot genderdiversiteit

Salon Couperus

In ‘Salon Couperus’ wordt leven en werk van de 100 jaar geleden overleden schrijver behandeld. Deze lezingenreeks begint 8 november, beslaat drie woensdagavonden en twee zondagmiddagen en vindt plaats in het Wijnhavengebouw in Den Haag.

Het programma van Studium Generale is – afgezien van eventuele theater- of filmvoorstellingen –gratis toegankelijk.

Bending gender

Queer, trans, non-binair, cis: tegenwoordig worden er verschillende aanduidingen gebruikt om genderidentiteit uit te drukken. Maar wat houdt gender nu eigenlijk in? Hoe hangt het samen met sekse en het lichaam? In de lezingenserie ‘Ben -

ding gender’ van Studium Generale verkennen deskundigen allerlei vragen rond gender vanuit diverse disciplinaire perspectieven: filosofisch, historisch, psychologisch, medisch en cultureel. De reeks loopt van 17 oktober tot eind van het jaar en wordt in februari afgesloten met de theatervoorstelling Narrow Spaces, waarin een verhaal verteld wordt over mannen die niet kunnen voldoen aan heteroseksuele en mannelijke normen. De lezingen zijn in het Lipsius en zijn ook via een livestream te volgen.

Zie voor het volledige overzicht: universiteitleiden.nl/ studium-generale/programma

AGENDA

Faculteit

Geesteswetenschappen

14 oktober

EGYPTOLOGENDAG

Vijftigste editie van de Vlaams-Nederlandse Egyptologendag. bit.ly/50VNE

28 oktober

ALUMNIDAG

Voor alle alumni Russisch en Slavisch. bit.ly/alumnidag-russisch

Oktober en november

MERLIJNLEZINGEN

Diverse lezingen, o.a. over de kaartenmakersfamilie Blaeu.

universiteitleiden.nl/agenda/ series/merlijn

Oktober en november

LETTER EN GEEST

Lezingenreeks vanuit de opleiding Nederlandse taal en cultuur. Met o.a. neerlandica Vivien Waszink over:

‘Mag je tegenwoordig niets meer zeggen of valt dat wel mee?’ universiteitleiden.nl/ letter-en-geest

16 november

ALBERT VERWEYLEZING

Door gastschrijver Nicolien Mizee.

17-19 november

LETTERLIJK FESTIVAL

Lang weekend vol literaire programma’s. Het festivalhart is de Oude UB aan het Rapenburg. Letterlijk.nu

Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen

11 oktober

ALUMNI-AVOND

Voor statistici. universiteitleiden/nl/alumni

23 november

PUBLIEKSLEZING

‘Stikstof: de kanarie in de kolenmijn’, door stikstofprofessor Jan-Willem Erisman. universiteitleiden.nl/ngl

Hortus Botanicus

8, 22 en 29 oktober

200 JAAR VON SIEBOLD

Een lezing en twee rondleidingen in het kader van 200 jaar Von Siebold in Leiden. hortusleiden.nl

Het alumnibureau en de faculteiten organiseren meer alumniactiviteiten. Zie universiteitleiden.nl/agenda voor actuele informatie.

Uitnodigingen ontvangen?

Geef je e-mailadres door: info@alumni.leidenuniv.nl

WISKUNDE EN NATUURWETENSCHAPPEN

Jaarlijkse Science Family Day

Met een rollenspel waarbij kinderen bijvoorbeeld een bepaalde bacterie zijn, leer je van alles over het belang en de risico’s van antibiotica. Dat is een van de activiteiten tijdens de Family Day van de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Ook

staat een korte lezing door Michelle Spierings over haar papegaaienonderzoek op het programma. Spierings doet onderzoek naar hoe goed het muzikaal gehoor van papegaaien is. Een kijkje achter de schermen van de wetenschap, talloze workshops,

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEKEN

Tentoonstelling Gordel van papier

In Huis van het Boek in Den Haag is de tentoonstelling ‘Gordel van papier’ over de opkomst van het gedrukte boek in Indonesië te zien.

Het gaat over de periode 1816-1957, de tijd waarin Nederland het eilandenrijk onder de naam ‘Nederlands- Indië’

gekoloniseerd had tot aan het moment dat alle Nederlandse bedrijven daar genationaliseerd werden. Op de tentoonstelling zijn veel stukken uit de rijke collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) te zien. Tot en met 25 februari 2024

experimenten om aan mee te doen: de Science Family Day is een vrolijk en leerzaam uitje voor jong en oud. Zondag 8 oktober van 11 tot 16 uur. universiteitleiden.nl/ sciencefamilyday

HORTUS

Lichtgevend

In de Hortus Botanicus is van 30 oktober t/m 10 maart een tentoonstelling te zien over fluorescerende planten, gefotografeerd onder ultraviolet licht door hoofd horticultuur Rogier van Vugt. Meer informatie op hortusleiden.nl.

UNIVERSITEITSBIBLIOTHEKEN

Zeldzame kaart Suriname

De Universitaire Bibliotheken

Leiden (UBL) heeft een zeer bijzondere manuscriptkaart van Suriname verworven. De kaart uit 1830 is bijna 2,5 meter lang en is zeer gedetailleerd uitgevoerd.

De kaart is met de hand getekend door Helmuth Hendrik Hiemcke (1808-1858), een van de officiële landmeters in dienst van het koloniale bestuur, en laat Suriname zien in een periode dat de plantagesamenleving over haar hoogtepunt heen was. Doordat de kaart nooit in druk is verschenen was deze vrijwel onbekend. De kaart is een waardevolle bron voor de geschiedenis

van Suriname in de laatste periode van de slavernij. Door de verwerving kan de kaart voor onderzoek, onderwijs en het publiek toegankelijk worden gemaakt.

Conservator Martijn Storms: ‘Ik stond versteld toen ik de kaart voor het eerst bij een antiquariaat in Maastricht zag. De omvang, de gedetailleerdheid. Het laat het land zien in de decennia voor de afschaffing van de slavernij.’ De aanschaf is mogelijk gemaakt door het Bodel Nijenhuis Fonds voor cartografie, ondergebracht bij het Leids Universiteits Fonds, de Vrienden van de UBL, de stichting KITLV en verschillende particuliere giften.

De rol van belletjes bij de productie van waterstof

De duurzame productie van waterstof kan mogelijk efficiënter door slim gekozen zout aan het proces toe te voegen. Onderzoekers van het Leids Instituut voor Chemisch onderzoek hebben in samenwerking met natuurkundigen van de Universiteit Twente ontdekt dat het type zout dat aanwezig is bij de productie van waterstof via elektrolyse de vorming van waterstofbelletjes beïnvloedt. Dat is interessant omdat bellenvorming invloed heeft op de efficiëntie van de waterstofproductie. Duurzame waterstofproductie gaat een belangrijke rol spelen in de energietransitie. Waterstof is een CO 2vrije energiedrager en een grondstof voor bijvoorbeeld kunstmest.

GEESTESWETENSCHAPPEN

HUIZINGALEZING DOOR ILJA LEONARD PFEIJFFER

Op 8 december 2023 houdt schrijver en dichter Ilja Leonard Pfeijffer de 52ste Huizingalezing, met als titel ‘Over de aard en het nut van creativiteit’.

Het schrijverschap van Pfeijffer, auteur van moderne klassiekers als La Superba, Idyllen, Brieven uit Genua en Grand Hotel Europa, en de recent verschenen historische roman Alkibiades, vindt zijn oorsprong en voedingsbodem in de wetenschappelijke opleiding en carrière die hij aan de Leidse Universiteit heeft. Voor de Huizingalezing 2023 keert hij terug naar zijn alma mater om in zijn betoog een zoektocht te ondernemen naar datgene wat wetenschap en kunst verbindt, of

althans zou moeten verbinden. Pfeijffer zal het concept van de creativiteit te analyseren, waarbij hij de vraag wil oproepen in hoeverre kunstmatige intelligentie onze ideeën over creativiteit kan aanscherpen of veranderen. Ook zal hij waarschuwen tegen tendensen in de organisatie van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek en in de samenleving in het algemeen, die bedoeld lijken om de invloed van creativiteit te minimaliseren.

Informatie en tickets: universiteitleiden.nl/huizingalezing

Maak werk van je onderneming

Het Jonge Alumni Netwerk (JAN) houdt in oktober een bijeenkomst van en voor beginnende ondernemers. Ben jij geïnteresseerd in ondernemerschap, of wil je laagdrempelig inspiratie opdoen over dit onderwerp? Kijk op  universiteitleiden.nl/alumni/jan voor de datum en meer informatie.

Per jaar organiseert het JAN zo’n tien evenementen, voor Leidse alumni tot en met 35 jaar. Denk bijvoorbeeld aan coach cafés, webinars voor starters op de woningmarkt, workshops over onderhandelen of creativiteit op het werk. Bij al onze activiteiten staan persoonlijke en professionele ontwikkeling centraal en krijg je de kans om te netwerken met je mede-alumni. Benieuwd naar de activiteiten later in het jaar? Houd de socialemediakanalen van het JAN in de gaten. Als je uitnodigingen voor die evenementen per mail wilt ontvangen, zorg dan dat de universiteit de juiste contactgegevens heeft. Het JAN kijkt ernaar uit je te ontmoeten op een van de bijeenkomsten.

linkedin.com/groups/8520378

@leidenalumni

Gegevens wijzigen: universiteitleiden.nl/ alumni/contact/gegevens-aanpassen

HOVO

Beethoven en klimaat

De Leidse muurformules, klimaatverandering, Einstein in Leiden, het Baltische wonder, de evolutie van slaap, de pianosonates van Beethoven en nog veel meer. Bij HOVO (hoger onderwijs voor 50-plussers) starten dit najaar weer tal van cursussen. Deze bestaan meestal uit ongeveer zes tot tien colleges en

GEESTESWETENSCHAPPEN

Kunstenaars in oorlogstijd

Kunstgeschiedenis organiseert dit najaar een nieuwe reeks MuseumTalks. Vanaf begin oktober tot eind november verzorgen conservatoren uit binnen- en buitenland een lezing. Sandra Smets (Boijmans van Beuningen) spreekt op 25 oktober over haar onderzoek Kunst tussen de ruïnes, over kunst en kunstenaars voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

in Rotterdam. Op 22 november spreekt Kel O’Neill (van Kunstenaarsduo Jongsma + O’Neill) over de tentoonstelling Roofkunst - 10 verhalen in het Mauritshuis. Alle lezingen zijn Engelstalig, en ze zijn zowel in de zaal als vanuit huis (of elders) te volgen. Informatie en aanmelden: universiteitleiden.nl/museumtalks

Het Leiden Leadership Programme (LLP) is een extracurriculair honoursprogramma voor masterstudenten waarin leiderschap centraal staat.

Binnen het programma gaan studenten aan de slag met een praktijkopdracht om organisaties te helpen bij het oplossen van vraagstukken waarin leiderschap in brede zin een rol speelt. De ervaring leert dat partnerorganisaties de frisse en vernieuwende inzichten van studenten

waarderen en dat organisaties een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van talentvolle studenten.

Werk jij bij een organisatie die wel wat advies kan gebruiken op één of meerdere (leiderschaps)vraagstukken op het gebied van duurzaamheid, veiligheid, inclusie of welzijn?

Kijk dan op LLP.NL  of neem contact op met relatiemanager Alicia Slooff: b.a.slooff @ha.leidenuniv.nl.

BEELD: DICK ELFFERS, “RUÏNE VAN CAFÉ RONDEEL IN DE HOOGSTRAAT” (COLL. BOIJMANS)

GEESTESWETENSCHAPPEN

Religie in Leiden

Van de hand van Leidens laatste hoogleraar godsdienstfilosofie Willem B. Drees is in september het boek Denken over geloven: Van moderne zekerheid tot agnostische terughoudendheid verschenen. Daarin behandelt hij de academische bestudering van religie in Leiden vanaf 1876 aan de hand van werk van zijn voorgangers. Naar aanleiding van het verschijnen van dit boek wordt op 19 oktober ’s middags in het Telders Auditorium een symposium gehouden over de verhouding van godsdienstwijsbegeerte tot godsdienstwetenschap, theologie en wijsbegeerte, op initiatief van prof. dr. A.F. de Jong, hoogleraar Vergelijkende Godsdienstwetenschap en wetenschappelijk directeur van het LIAS. Later dit najaar verzorgt Drees ook een HOVO-cursus van zes colleges over deze thematiek. De leerstoel Godsdienstfilosofie werd in 2013 opgeheven.

ANGST EN STRESS BIJ KINDEREN

Wat is precies angst en stress? Hoe vaak komt het voor? En hoe kun je er het beste mee omgaan?

In een webinar speciaal voor alumni deelt ontwikkelingspsycholoog Anke Klein inzichten vanuit haar eigen onderzoek naar angst en stress bij kinderen en vertelt

Terug in de banken

ze meer over het Kenniscentrum Angst en Stress bij jeugdigen waarvan ze medeoprichter is. Het webinar staat open voor iedereen. Het onderwerp is met name interessant voor wie in het onderwijs of in de jeugdzorg werkt of er als ouder meer van wil weten.

UNIVERSITEIT LEIDEN ACADEMY

De Universiteit Leiden lanceert op 23 oktober de Universiteit Leiden Academy, met onderwijsaanbod voor nieuwsgierige professionals die op zoek zijn naar verdieping of groei in hun carrière.

Iedereen die dieper wil duiken in zijn of haar huidige vakgebied of juist een sprong wil wagen naar een compleet nieuwe discipline, vindt bij de Universiteit Leiden Academy een breed scala aan opleidingen voor professionals.

Dinsdag

10 oktober  19.30-21.00 uur

Online

Meer info en aanmelden: universiteitleiden.nl/ alumniwebinars

Met goede, toegewijde en ervaren docenten biedt de Academie toegang tot de modernste kennis. Ook kun je vaardigheden opdoen of verbeteren die direct toepasbaar zijn in de professionele praktijk.

Kennismaken met het opleidingsaanbod voor professionals? Bezoek een van onze webinars of proefcolleges in de week van 23 tot 27 oktober.

Schrijf je in via de website: universiteitleiden.nl/ onderwijsvoorprofessionals

CLEVERINGABIJEENKOMSTEN

Voor jong en oud

De rede van Rudolph Cleveringa is een van de meest memorabele momenten uit de geschiedenis van Universiteit Leiden. Om Cleveringa te eren zijn er jaarlijks rond 26 november tientallen bijeenkomsten. Verspreid over het land en zelfs over de hele wereld komen Leidse alumni samen voor een lezing over een wetenschappelijk of politiek thema.

Yael ter Haar Romeny (19)

Student Geschiedenis, 2022-nu

‘Ik vind de Tweede Wereldoorlog de interessantste periode in de geschiedenis. In mijn studie ben ik al vakken aan het kiezen die daarmee te maken hebben. Dat de speech van Cleveringa op deze manier wordt herdacht spreekt me daarom erg aan. Bovendien is het een gezellige avond, met actueel debat en goede gesprekken. Ik ben er al drie keer bij geweest. De eerste keer ging ik mee met mijn vader. En hoewel ik altijd de jongste ben, heb ik het er ontzettend naar mijn zin. Komend jaar krijg ik mijn vriend wel mee, denk ik.’

5 BIJEENKOMSTEN UITGELICHT

23 nov

Den Haag

Prof.dr.

Larissa van den Herik

Onderwerp:

het agressietribunaal voor Oekraïne

23 nov Utrecht/ Amersfoort

Prof.dr. Arjan Doelman en prof.dr. Hans Slabbekoorn

‘Is er toekomst voor de natuur en de mens?

Processen en patronen’

(ook online)

24 nov

Breda

Prof.dr. Gert Oostindie

‘Rekenschap over het koloniale verleden, ook van de Universiteit Leiden’

27 nov

München

Prof. Laurens

Jan Brinkhorst

‘Mehr Europa: eine Notwendigkeit für Deutschland‘

Aad Burger (94)

Civiel Nederlands recht, 1946-1950

‘Inhoudelijk is het een mooie traditie en zelf vind ik het fijn om me weer verenigd te voelen met mijn Leidse verleden. Vroeger aten we nog ieder jaar bij Minerva, maar sinds een paar jaar zijn er te weinig mensen over van mijn jaarclub. En naar een regionale bijeenkomst in Amersfoort of Utrecht gaan lukt me ook niet meer. Vorig jaar heb ik het daarom digitaal gevolgd. Het onderwerp maakt me niet zoveel uit, ik vind ieder vakgebied de moeite waard.’

30 nov

Leiden

Prof.dr. Martine de Vries en prof.dr. Gerard van Westen

‘New medicines, new methods: where are the boundaries of pharmaceutical research?’

(ook online en Engelstalig)

Altijd een bijeenkomst in de buurt

Arnhem/Nijmegen Friesland ‘t Gooi Haarlem Harderwijk

Zutphen Brussel

Curaçao Genève

Luxemburg

Singapore

Sydney Tbilisi

Yerevan En meer locaties

Ga voor het actuele en complete overzicht naar

‘Vanwege mijn leeftijd volg ik het nu digitaal’

‘Ik ben altijd de jongste bij de lezingen’

werkplek van Sarah van de Meent

Groots en glimmend ligt de MS Galaxy aan de kade in het Oostelijk Havengebied in Amsterdam. Op dit cruiseschip worden 1500 statushouders, vooral mannen uit Syrië, Turkije en Jemen gehuisvest. Sarah van de Meent is casemanager voor het COA en begeleidt de vluchtelingen met praktische en lichtjuridische zaken. Vandaag wordt ze om de haverklap aangeklampt door bewoners: ‘Wanneer is de transfer? Moet ik ook weg? Waar ga ik naartoe?’ Sarah staat iedereen vriendelijk te woord. ‘Dankjewel, Sarah’, klinkt het vervolgens dankbaar. ‘Het is vandaag echt chaos’, verzucht Sarah. ‘Gisteravond kregen we te horen dat een deel van de bewoners op stel en sprong naar Rotterdam moet. Zo werkt dat soms in de asielopvang. Het is heel heftig voor deze doelgroep. Deze mannen zijn relatief hoogopgeleid, hebben veelal een verblijfsstatus en zijn in afwachting van een woning. ’s Morgens vertrekken ze op de fiets naar hun baantje. En dan moeten ze nu ineens weg.’ Het asielbeleid is de reden waarom Sarah koos voor

Bachelor Psychologie (2017-2020) Master Criminology, VU (2020-2021)

een baan bij het COA. ‘Met beter beleid en betere begeleiding is er voor deze kwetsbare groep zoveel te winnen. Ik zie hoeveel talent we onbenut laten, en hoe mensen daardoor hun motivatie verliezen. Zo was er de Syrische fietsenmaker die langs iedere fietsenmaker in Amsterdam ging voor een baan. Niemand wilde hem hebben. Ik pleegde één telefoontje voor hem en hij mocht meteen op gesprek komen. Dat is frustrerend, maar ik ben een optimist: blijkbaar kunnen wij dit voor deze mensen betekenen. Ooit wil ik wel een baan op politiek of beleidsniveau, maar ik vind het belangrijk om deze praktijkervaring op te doen.’

Ze laat zien hoe het schip eigenlijk een minisamenleving is. ‘Er is een zaal speciaal voor de vrouwen, waar ze onder elkaar zijn en zumba doen of naailes krijgen. In de entertainmentzaal staat het grote scherm aan. Tijdens het WK voetbal zat het er altijd vol. Mijn lievelingsplek is het restaurant. Hier wordt de lunch geserveerd en komt iedereen bij elkaar. De sfeer is prettig en gemoedelijk. Ik doe er energie en motivatie op.’

lezen, luisteren, doen

Blik op het heelal

Dankzij de gloednieuwe James Webb Space Telescoop (JWST) kunnen we dieper het heelal in kijken dan ooit tevoren. De komende maanden kunnen bezoekers terecht in de Oude Sterrewacht voor een inkijkje in de mogelijkheden van de JWST. De tentoonstelling belicht naast de geavanceerde technologie de vier grote onderzoeksthema’s van JWST: het vroege heelal, sterrenstelsels door de tijd heen, de levenscyclus van sterren en andere werelden. Van dinsdag tot en met zondag worden er rondleidingen gegeven door studenten Sterrenkunde.

JWST Universum, Oude Sterrewacht, t/m 30 november

Enthousiaste wetenschappers

vertellen over hun onderzoek in de serie podcasts van de Universiteit Leiden. Luister

bijvoorbeeld naar Lara Wierenga en Marieke Bos in (Un)gendered brains, waarin gesproken wordt over sekseen gender verschillen in relatie tot het brein.

PODCASTS

De Verbranders is een podcast over Europa’s grenzen en verzet ertegen. Promovendi Neske Baerwaldt en Wiebe Ruijtenberg gaan in gesprek met migranten, activisten en wetenschappers over de koloniale oorsprong van grenzen en de ongelijkheid die grenzen vandaag de dag produceren.

Deze en nog veel meer podcasts zijn te vinden op universiteitleiden.nl/podcasts

FOTO: JOSEPH DEPASQUALE (STSCI), ALYSSA PAGAN (STSCI), ANTON M. KOEKEMOER (STSCI)

Van helm tot schoenzool

Het Romeinse fort bij Vechten, in de provincie Utrecht, is een van de grootste en tegelijk een van de minst bekende forten langs de Romeinse grens (de limes) in Nederland. Het Rijksmuseum van Oudheden is al bijna tweehonderd jaar betrokken bij archeologisch onderzoek in Vechten. De afgelopen jaren zijn veel vondsten afkomstig uit dit fort aan de collectie toegevoegd. De honderd meest bijzondere objecten zijn voor de tentoonstelling Fort Vechten geselecteerd, waaronder een aantal bijzondere helmen, een gezichtsmasker, luxe aardewerk en schoenzolen in alle soorten en maten. Fort Vechten, Rijksmuseum van Oudheden t/m 31 oktober 2024

Thanksgiving op je bord

Scholieren uit Leiden en de VS bedachten samen het online bordspel Towards Thanksgiving. Meer dan 400 jaar geleden vertrokken de Pilgrims uit Leiden en hielden zij in Plymouth hun eerste dankfeest voor de gelukte oogst. We kennen dit inmiddels als Thanksgiving. Het educatieve spel Towards Thanksgiving leert je dat elk verhaal meerdere kanten heeft. Je leert ook dat dingen

anders hadden kunnen lopen. Het spel wordt gespeeld met twee teams van twee personen. Het ene team vertegenwoordigt de Wampanoag, het andere de puriteinse kolonisten. Wat ging er vooraf aan hun ontmoeting en hoe hadden gebeurtenissen en gemaakte keuzes invloed op deze ontmoeting?

Het spel is te downloaden via erfgoedleiden.nl

Verschenen

De kunst van de scriptie Een student kunstgeschiedenis koopt in het Leidse Venduehuis een beeld, ontdekt dat het heel waardevol is en komt dan in grote problemen.

Deze roman verscheen dit voorjaar, kort voor het overlijden van de auteur, Pilgrims Museum-directeur Jeremy Bangs (alumnus kunstgeschiedenis en filosofie).

Primavera Pers

Beroofd van het Leven Rob Edens (Politicologie, 1986-1991)

was 17 jaar toen zijn vader zichzelf van het leven beroofde. Hij vertelt meer dan veertig jaar laten zijn eigen verhaal, en interviewde daarnaast lotgenoten die net als hij rouw(d)en om hun partner, kind, moeder, vader, zus of vriend.

Elena Publishing

De affaire Baselsteyn Hoofdpersoon Philip gaat in oorlogstijd kunstgeschiedenis in Leiden studeren en wordt lid van Minerva. Daar ontmoet hij zijn grote liefde, zijn beste vriend en zijn grootste vijand. Debuutroman van Marcus Voorhuis, die zelf in Groningen rechten en kunstgeschiedenis studeerde.

Powerhouse publishers

De magie van genezing Een schokkende reis door de geschiedenis van de psychiatrie. Over onder meer de – soms gruwelijke – experimenten die de afgelopen twee eeuwen op mensen in psychische nood zijn uitgeprobeerd. Door hoogleraar en afdelingshoofd Klinische Psychologie Willem van der Does.

Alfabet uitgevers

Leiden laat je niet meer los

Lastig om jouw universiteit los te laten? Hoeft ook niet. We houden je op de hoogte en nodigen je graag uit voor tal van alumni-activiteiten. Zorg daarom dat je gegevens up-to-date zijn. Verandert er iets? Laat het ons weten via alumni.leidenuniv.nlwijziging@

Adreswijziging? Laat het ons weten via universiteitleiden.nl/alumnigegevens of stuur een e-mail naar wijziging@alumni.leidenuniv.nl

Retouradres: Redactie Leidraad, Postbus 9500, NL-2300 RA Leiden