Artbook on Victorian era inspired by the book "The Portrait of Dorian Gray" by Oscar Wilde

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ Εικαστικές Εφαρμογές στον Αστικό Χώρο Επιβλέπων καθηγητής: Δ. Αγαθόπουλος

Οι κοινωνικές τάξεις την Βικτωριανή Περίοδο Ελένη Μαστροκώστα

«Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» Οι κοινωνικές τάξεις την Βικτωριανή Περίοδο Η βικτωριανή εποχή είναι συνδεδεμένη με τη περίοδο βασιλείας της βασίλισσας Βικτώριας από το 1837 έως το 1901, κατά την εποχή της οικονομικής ευημερίας της βιομηχανικής προόδου. Μέσα από το μυθιστόρημα «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» του Όσκαρ Γουάιλντ (1854 – 1900), παρατηρούμε την εικόνα της κοινωνίας της Αγγλίας την εποχή αυτή, ως μια κοινωνία με έντονη κοινωνική διαστρωμάτωση. Παρατηρούμε την τάξη της παλαιάς αριστοκρατίας, που είχε το προνόμιο του τίτλου και της ευγενικής καταγωγής. Οι αριστοκράτες «όφειλαν», για να δικαιολογήσουν τον τίτλο τους, «να μην κάνουν τίποτα» και να επιδίδονται μόνο σε απολαύσεις (σελ.43). Θεωρούσαν την ομορφιά το ύψιστο ιδανικό (σελ.13, 29, 33, 52) και αντιτίθονταν σε οποιαδήποτε αξιοκρατία (σελ.44). Στον αντίποδα υπήρχαν οι προλετάριοι (σελ.19) καθώς και η ανερχόμενη αστική τάξη (σελ.78), η οποία προσπαθούσε να αυτοκαθοριστεί προβάλλοντας την ηθική ανωτερότητά της ως υπεροχή έναντι των αριστοκρατών, τους οποίους κατηγορούσαν για διαφθορά (σελ.19). Οι αριστοκράτες τους κατηγορούσαν για υποκριτική ηθική (σελ.19, 170). Η αστική τάξη προέβαλε τη σημασία της μόρφωσης και της πληροφόρησης (σελ.23). Επίσης υπήρχε η τάξη των φτωχών, οι οποίοι είχαν χάσει το αντικείμενο της εργασίας τους λόγω της βιομηχανικής επανάστασης που είτε οδηγούνταν άστεγοι στον δρόμο, είτε στο επάγγελμα του αγοραίου έρωτα, είτε στην αναζήτηση εργασίας στις Αποικίες (σελ.77). Υπήρχε μεγάλη ανάγκη δημιουργίας ασύλων και συσσιτίων (σελ.24). Επιπλέον υπήρχε το πρόβλημα της δουλείας (σελ.53).

Οι καλλιτέχνες την εποχή αυτή είχαν χάσει την οικονομική ασφάλεια που τους έδινε παλιότερα η τέχνη, ως ένα επάγγελμα καθορισμένο. Για να εξασφαλίσουν πελάτες και παραγγελίες όφειλαν να εμφανίζονται ευπρεπώς ντυμένοι σε κοινωνικές εκδηλώσεις αριστοκρατών (σελ.16).

Τα απλά σχήματα και οι μορφές των πραγμάτων σαν να ‘γιναν πιο εκλεπτυσμένα, κέρδισαν κάποια αξία συμβολική, σαν να ‘ταν πρότυπα κάποιας άλλης, πιο τέλειας μορφής, που έκαναν πραγματικότητα τη σκιά της.

Τα άλλα τα άνοιξε βαρύθυμα. Περιείχαν την συνηθισμένη συλλογή από επισκεπτήρια, προσκλήσεις σε δείπνο, εισιτήρια για ιδιωτικές παραστάσεις, προγράμματα φιλανθρωπικών κοντσέρτων και άλλα παρόμοια, που κάθε πρωί πέφτουν βροχή στους νέους της μόδας όσο διαρκεί η κοσμική σεζόν του Λονδίνου.

Αλλά ακόμη και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό.

Με κουβάλησε και με σύστησε σε μέλη της Βασιλικής Οικογένειας, σε διάφορους κυρίους με το Παράσημο της Περικνημίδος, και σε ηλικιωμένες κυρίες με γιγάντιες τιάρες και παπαγαλίσιες μύτες.

Τι σημασία έχει το τίμημα; Σε ξέρω; Αναρωτιέμαι σε ξέρω άραγε; Πριν απαντήσω, θα ‘πρεπε να δω την ψυχή σου.

.. η τέχνη κρύβει τον καλλιτέχνη πολύ περισσότερο από όσο τον αποκαλύπτει. Η κοινωνική θέση και τα πλούτη σου, Χάρυ, το δικό μου το μυαλό, το όποιο μου μυαλό – η τέχνη μου, ότι κι αν αξίζει, η ομορφιά του Ντόριαν Γκρέη – όλοι θα υποφέρουμε γι’ αυτά που μας έδωσαν οι θεοί, θα υποφέρουμε τρομερά.

Κάποιος είπε ότι τα πιο σημαντικά γεγονότα του κόσμου συντελούνται μέσα στο μυαλό. Στο μυαλό, λοιπόν, και μόνο σ’ αυτό γίνονται και οι μεγαλύτερες αμαρτίες του κόσμου». …μια θέση που θεωρούσε ότι του άξιζε δικαιωματικά λόγω της ευγενούς καταγωγής, της νωθρότητάς του, των καλών αγγλικών στις αναφορές του και του άμετρου πάθους του για τις απολαύσεις. Νομίζω ότι δεν υπάρχει καμιά καθόλου καλή κοινωνία στις Αποικίες, γι’ αυτό, μόλις κάνεις την τύχη σου, πρέπει να γυρίσεις και να πάρεις τη θέση που σου αξίζει στο Λονδίνο. Μα σκέψου λιγάκι την καταγωγή του Ντόριαν, τη θέση και την περιουσία του. Θα ήταν γελοίο να παντρευτεί μια κοπέλα τόσο κατώτερή του. Και πρόσεξε, μη μου μιλήσεις για τίποτα σοβαρό. Τίποτα δεν είναι σοβαρό στις μέρες μας. Ή τουλάχιστον, δεν πρέπει να ‘ναι.

Φυσικά είναι γεμάτοι ευσπλαχνία. Ταΐζουν τους πεινασμένους και ντύνουν τους ζητιάνους. Αλλά οι ίδιες τους οι ψυχές πεινούν και είναι γυμνές.

Ο φόβος μπροστά στην κοινωνία, που είναι η βάση της ηθικής, ο φόβος μπροστά στο Θεό, που είναι το μυστικό της θρησκείας –αυτά μας κυβερνούν. Όσο για τη ζωή των γύρω μας, αν θέλουμε να είμαστε υποκριτές ή πουριτανοί, μπορούμε να διατυμπανίζουμε τις ηθικές μας απόψεις για κείνους, αλλά εμάς δεν μας αφορά καθόλου. Και τι ζωή κάνουν αυτοί οι άνθρωποι που μας ποζάρουν για ηθικοί; Αγαπητέ μου, ξεχνάς, μου φαίνεται, ότι ζούμε στη γενέτειρα της υποκρισίας. Ο κόσμος λέει μερικές φορές ότι η ομορφιά είναι μόνο επιφανειακή. Μπορεί και να ‘ναι έτσι. Αλλά τουλάχιστον δεν είναι τόσο επιφανειακή όσο η σκέψη. …μια εποχή τόσο περιορισμένη και χυδαία σαν τη δική μας, μια εποχή που είναι χονδροειδώς σαρκική στις απολαύσεις της και χονδροειδώς κοινότυπη στους στόχους της. Όμως εσύ, Ντόριαν, με το αγνό, λαμπερό κι αθώο πρόσωπο, και την υπέροχη, ακηλίδωτη νίοτη σου-δεν μπορώ να πιστέψω τίποτε κακό για σένα. Ο καθένας μας έχει και τον παράδεισο και την κόλαση μέσα του Μπάζιλ. ..οι όμορφες αμαρτίες, όπως και τα όμορφα πράγματα είναι προνόμιο των πλουσίων. Πληρώνουμε και μ’ άλλους τρόπους, όχι μόνο με χρήματα. Να, θα ‘λεγα ότι πληρώνουμε με τις τύψεις μας, με.. τελικά, πληρώνουμε με τη συναίσθηση του ξεπεσμού μας.

Τι σημασία έχει το τίμημα;

Φυσικά είναι γεμάτοι ευσπλαχνία. Αλλά οι ίδιες τους οι ψυχές πεινούν και είναι γυμνές.

Στο μυαλό, λοιπόν, και μόνο σ’ αυτό γίνονται και οι μεγαλύτερες αμαρτίες του κόσμου.

Ο κόσμος λέει μερικές φορές ότι η ομορφιά είναι μόνο επιφανειακή. Μπορεί και να ‘ναι έτσι. Αλλά τουλάχιστον δεν είναι τόσο επιφανειακή όσο η σκέψη.

Αγαπητέ μου, ξεχνάς, μου φαίνεται, ότι ζούμε στη γενέτειρα της υποκρισίας.

Ο καθένας μας έχει και τον παράδεισο και την κόλαση μέσα του Μπάζιλ.

Ακόμη και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό.

Ο φόβος μπροστά στην κοινωνία, που είναι η βάση της ηθικής, ο φόβος μπροστά στο Θεό, που είναι το μυστικό της θρησκείας –αυτά μας κυβερνούν.

…μια εποχή τόσο περιορισμένη και χυδαία σαν τη δική μας, μια εποχή… χονδροειδώς κοινότυπη στους στόχους της.

video

Video “victorian era” Οι κοινωνικές τάξεις την Βικτωριανή Περίοδο Στα πλαίσια του μαθήματος ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΧΩΡΟ και με αφορμή το βιβλίο «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» του Όσκαρ Ουάιλντ, δημιουργήθηκε ένα βίντεο που προβάλλει την εξέλιξη της κοινωνικής διαστρωμάτωσης την Βικτωριανή Εποχή και που βασίζεται σε αντίστοιχο κολάζ του artbook του ίδιου μαθήματος. Στις αρχές του 19ου αιώνα, στην προβιομηχανική εποχή, η οικονομία της Αγγλίας ήταν κυρίως αγροτική. Τα περισσότερα οικιστικά σύνολα ήταν μικρά, κυρίως τόποι ανταλλαγής των καρπών της γης και των προϊόντων της βιοτεχνίας. Οι επαρχιακές αυτές πόλεις, αν και μικρές, ήταν ωστόσο «αστικές» [1].

Στις πόλεις αυτές κυριαρχούσε η μοναρχία και το αριστοκρατικό, κοινωνικό και πολιτικό σύστημα, επηρέαζε όλες τις παραγωγικές τάξεις. Ταυτόχρονα όμως βασιζόταν σε αυτές για την κυριαρχία του [1].

Έτσι είχε δημιουργηθεί ένα άκαμπτο σύστημα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, με τις διάφορες κοινωνικές παραγωγικές τάξεις να στενάζουν υπό τη μοναρχία [1].

«Ξαφνικά» το σύνθετο κοινωνικό φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης, ανατρέπει τις ως τότε κοινωνικές δομές [2] (αν και καθόλου ξαφνικά, καθώς στην πραγματικότητα αποτέλεσε μια αλυσιδωτή εξέλιξη των γεγονότων μέσα στο χρόνο [1]).

Υπό την επίδραση της βιομηχανικής παραγωγής και την επικράτηση της μηχανής, ο αστικός χώρος αναπτύσσεται και μετασχηματίζεται [2].

Η παλαιά αριστοκρατία παραγκωνίζεται από την αστική τάξη που επικρατεί. Ο αστικός χώρος αποτελεί πλέον «το πλαίσιο μιας έντονης κοινωνικοοικονομικής αντιπαράθεσης, όπου η πολιτική και οικονομική ισχύς της ανερχόμενης αστικής τάξης βρίσκεται αντιμέτωπη με την νεοδιαμορφούμενη κοινωνική συνείδηση της εργατικής» [2].

Σύνδεσμος για το video https://www.youtube.com/watch?v=G_9zZybghxE

Τεχνικές Λεπτομέρειες Το βίντεο δημιουργήθηκε αρχικά στο Adobe Photoshop CS6 με δημιουργία διαδοχικών frames των διαφόρων layers (συνολικά 457 frames) και έγινε μετέπειτα επεξεργασία τους (editing) στο Adobe Premiere Pro CS6. Για τη δημιουργία του χρησιμοποιήθηκαν πραγματικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Λονδίνου της Βικτωριανής εποχής (περαιτέρω επεξεργασμένες στο Photoshop για βελτίωση της ποιότητας τους), ενώ για να τονισθεί η έντονη αντίθεση με τις αριστοκρατικές επαύλεις, χρησιμοποιήθηκαν έγχρωμες φωτογραφίες βικτωριανών σπιτιών της σημερινής εποχής (επίσης περαιτέρω επεξεργασμένες στο Photoshop για την εναρμόνιση των χρωμάτων). Ο ήχος δημιουργήθηκε από συνδυασμό clip ήχου από το https://freesound.org/ με περαιτέρω επεξεργασία τους στο Premiere Pro CS6.

Πηγές ιστορικής έρευνας [1] Σημειώσεις Οικονομικής Ιστορίας Ι, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ανακτήθηκε 26 Ιουνίου 2021 από https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjeq_H_wrPxAhX2g_0HHdpvBuwQFnoECAIQAA&url=https%3A%2F%2Feclass.uoa.gr %2Fmodules%2Fdocument%2Ffile.php%2FECON239%2F%25CE%25A3%25CE%25B7%25CE%25BC%25CE%25B5%25CE%25B9%25CF%258E%25CF%2583%25CE%25B5%25CE%25B9%25CF%2 582%2520%25CF%2585%25CF%2580%25CE%25BF%25CF%2587%25CF%2581%25CE%25B5%25CF%2589%25CF%2584%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25BF%25CF%258D%252016%25CE%2 5BF%25CF%2582-19%25CE%25BF%25CF%2582%2520%25CE%25B1%25CE%25B9%25CF%2589%25CE%25BD%25CE%25B1%25CF%2582.docx&usg=AOvVaw0srzrw8ImmkYchesIKAUTn [2] Νικολαΐδου Σ., Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΏΡΟΥ, 1993, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα