Ang opisyal na pahayagan ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas Los Baños TOMO XLVI | BLG. 1 | 12 PAHINA Abril - Oktubre 2019
BALITA
[3] NutriAsia 17 still detained, strike and boycott continue
LATHALAIN
[6] Rainbows come after resistance
KULTURA
[8]
Kolateral
EDITORYAL
[2] Martsa sa Kalsada
/UPLBPERSPECTIVE
[2]
E DITORYAL
Martsa ng Pagkakaisa Batid ng taunang pagdagsa ng mga organisasyon at mga indibidwal sa Commonwealth na ang masang Pilipino ay patuloy na nakakaranas ng inhustisya, kagutuman, at kawalan ng karapatan. Inirereshistro sa SONA ng Bayan ng mga progresibo’t mga militante ang tunay na kalagayan ng bansa, halaw mula sa karanasan ng mga mamamayang humarap sa karahasan, pananakot, at terorismo ng rehimen. Saksi rin tayo sa kanilang pakikiisa, bitbit ang mga panawagan mula sa kani-kanilang mga sektor. Kasabay ng multi-sektoral na SONA ng Bayan ang SONA ng administrasyon, isang tradisyon na may intensyong ipakita ang katotohanang pilit hinuhugasan ng bawat retoriko ng reaksiyonaryong rehimen. Malayo ang larawan ng realidad na pinipinta ni Duterte noong Hulyo 22 sa kaniyang SONA. Ang tunay na kalagayan ng Pilipinas ay masisilayan sa isang pagmasid lamang sa bakuran ng Batasang Pambansa. Makikita ang libo-libong mga Pilipinong sumisigaw para sa karapatan, katarungan, at kapayapaan, hawak ang mga panawagan. Ngunit makikita natin na hindi bulag si Duterte sa katotohanan at malinaw ang intensyon ni Duterte na iligaw ang masa sa krisis nitong kinahaharap. Matagal nang naudlot ang mga pangakong dala ni Duterte noong kampanya, at patuloy na pa rin ang kapalpakan ng kaniyang pamamalakad. Ang kriminalidad ay lalong lumalala at patuloy na dumadanak ng dugo ang mga kalye dahil sa pasismo ng estado. Ang mga magsasaka ay nagugutom sa sariling lupain at ang mga manggagawa ay patuloy na pinagsasamantalahan at humaharap sa maliit na sahod at kontraktwalisasyon, Ang soberanya ng ating bansa ay natatapakan, habang ang ating mga likas na
yaman ay unti-unting ninanakaw. Ang administrasyon ay isang diktadurya at hindi nakatuon sa serbisyong panlipunan. Ayon kay Duterte, kinakailangan ibalik ang hatol na kamatayan para masolusyunan ang problema sa korupsyon at droga. Ngunit sa isang lipunan kung saan ang hustisya ay bulag at nakabinbin sa diktadurya, di hamak na ang marhalisado ay mas magiging bukas sa iba’t ibang atake at pagsasamantala. Nalunod sa dugo ang mga kalye’t mga sulok ng Pilipinas sa ilalim ng madugong drug war na nagsilbi bilang death penalty para sa mga mahihirap na kumitil sa libo-libong mga mamamayang Pilipino. Walang ligaw na bala ang naiputok sa ilalim ng uhaw sa dugong rehimen na ito, dahil sa simula pa lamang ay balak na nitong pamunuan ang Pilipinas sa takot at dilim. Isa pa sa pangakong hatid ng administrasyon ay ang pagwaksi sa kontraktwalisasyon. Di pa rin naihahatid ni Duterte ang kaniyang pangako na wakasan ang kontrakwalisasyon. Habang nagagambala ang mga manggagawa sa maliit na sahod, kawalan ng benepisyo, at kontrakwalisasyon, hindi tinalakay ni Duterte ang kahit anong usapin tungkol sa kontrakwalisasyon. Sunod-sunod ang pagputok ng mga welga sa iba’t ibang mga pagawaan sa Pilipinas, isang manipestasyon na handang isakamay ng mga manggagawa ang kanilang karapatan sa kawalan ng pag-asa sa isang diktador na nagpapakatuta sa mga dambuhalang negosyante. Ngunit kinahaharap ng mga manggagawa ang dahas at pasismo galing sa mga pulis na piniling pagsilbihan ang mga negosyante. Noong Hulyo 6, daang pulis at goons ang sumugod upang tibagin ang hanay ng mga manggagawa sa NutriAsia sa pamamagitan ng karahasan. Makikita rin natin ang pagpanig ng mga
pulis sa mga negosyante sa iba’t iba pang mga welgang inilunsad ng mga manggagawa katulad sa PEPMACO at Sumifru. Patuloy na nakikinabang ang mga dayuhan at mga dambuhalang negosyante sa mga patakaran at polisiya ng Pilipinas. Marami sa mga kontrata sa ilalim ng Build, Build, Build ay binigay sa Tsina. Isa na rito ang kontrobersyal na Kaliwa Damproject na naglalayon na magpapalayas sa lampas limang libong mga Dumagat at mga lokal. Kaliwa’t kanan ang landgrabbing sa ilalim ng rehimeng Duterte. Sa bisa ng Rice Tarrification Law, hindi nakayanang makipagkumpitensiya ng lokal na bigas sa imported na bigas. Ang mga magsasaka ay nakararanas ng krisis kung saan sila ay pinapatay sa gutom o sa bala— sa Visayas, patuloy ang militariasyon sa mga lupang sakahan kung saan patuloy ang pagpatay sa mga magsasaka. Patuloy din ang Martial Law sa Mindanao. Sapilitang umaalis ang mga Lumad sa lupang ninuno dahil sa pagbobomba at militarisasyon.
Ang inhustisya ay talamak at ang mga kritiko ay pilit pinapatahimik ng administrasyon. Isang halimbawa na rito ang mahigit na 200 bilanggong politikal na dinampot sa ilalim ng rehimeng Duterte na hinatulan gamit ng gawa-gawang mga kaso. Sunod-sunod din ang atake sa mga progresibong mga grupo sa pamamagitan ng red-tagging at red-baiting. Pati ang mga eskwelahan at mga unibersidad ay pilit pinapasok ng rehimeng Duterte. Sa Unibersidad ng Pilipinas, sinusubukan ng AFP at PNP na ipawalang bisa ang UP-DILG memorandum of agreement na nagbabawal sa pulis at militar sa mga pamantasan. Marami ang mga kabalintunaan ng rehimeng namumuno gamit ang pasismo at takot. Pilit nitong ninonormalisa ang impunidad at diktadurya, ngunit makikita natin ang patuloy na paglaban ng mga Pilipino sa anumang uri ng pagtapak sa kanilang mga karapatan. Nasaksihan natin ang pagsibol ng mga strikes ng mga manggagawa na naglalayon na makamtam ang karapatan sa paggawa.
Masasaksihan din natin ang pagkakaisa ng mga estudyante sa mga mobilisasyon sa loob at labas ng kani-kanilang mga pamantasan ukol sa mga isyung panlipunan. Saksi rin ang sambayanang Pilipino sa pagtitipon at pagkakaisa nga iba’t ibang mga sektor sa panawagang pagwaksi ng diktadurya at pasismo — isang halimbawa ang SONA ng Bayan bilang isang multi-sektoral na pagkilos sa pagkakaisang binubuo ng samabayan sa harap ng opresyon ng rehimen. Ang kontra-naratibo sa naratibong binibida ng primaryang kontra-bida ng masang Pilipino ay tumatahak ng landas kung saan naitatampok ang karanasan ng masang api. Kinakailanan na ang naratibong ito ay patuloy na naisasabuhay at nailalantad. Ang pagresolba ng tunggalian sa mga uri ng lipunan ay makakamit lamang sa pagkilos ng nagkakaisang mamamayan. Ang kasaysayan ay nahuhubog sa pagkakaisa, at ang patuloy na nagbabago ay hindi naihahatid ng iisa, kundi ng laksa-laksang masa. [P]
Punong Patnugot Juan Sebastian Evangelista • Kapatnugot Caren Joy Malaluan • Tagapamahalang Patnugot Kristine Paula Bautista Patnugot ng Balita Mark Ernest Famatigan • Patnugot ng Lathalain Gershom Mabaquiao • Patnugot ng Kultura Sophia Pugay Patnugot ng Produksyon Sonya Castillo • Kapatnugot ng Produksyon sa Grapiks Jandelle Cruz • Kapatnugot ng Produksyon sa Litrato Dianne Sanchez • Patnugot ng Paglalapat Kel Almazan • Tagapamahala ng Pinansiya Mark Ernest Famatigan • Mga Kawani James Jericho Bajar, Patricia Echano, Ellanie Malen, Felipa Cheng, Paul Christian Carson, Lindsay Penaranda, Aynrand Galicia, Philip Xavier Li, Cyril Chan, Carlos Manuel • Mga Apprentice Alvin James Magno, Andrei Gines, Angelin Isabelle Ulayao, Aubrey Beatrice Carnaje, Datu Zahir Meditar, Dean Carlo Valmeo, Ian Raphael Lopez, Queenie Marie Dickson, James Masangya, Julia Catalina Herrera, Reuben Martinez, Sophia Legion Miyembro UP Alliance of Student Publications and Writers’ Organizations (Solidaridad) • College Editor’s Guild of the Philippines Ang opisyal na pahayagan ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas Los Baños
Silid 11, Ikalawang Palapag, Student Union Building, Unibersidad ng Pilipinas Los Baños uplbperspective@gmail.com • uplbperspective.wordpress.com
Dibuho ng pabalat Aynrand Galicia
BALI TA
[3]
NutriAsia 17 still detained, strike and boycott continue WORDS | Alvin Magno
A month after the violent stand-off with cops in Cabuyao, the 17 picketers of the Nutriasia Cabuyao strike that were detained, are still in prison cells and fighting for their rights. According to the reports of Pagkakaisa ng mga Manggagawa sa Timog-Katagalugan (PAMANTIK-KMU) and Kilusan ng Abanteng Sektor ng Anakpawis sa Nutriasia (KASAPINA-OLALIA-KMU), the situation of Nutriasia workers have not changed and calls to still snub the company’s products. “Nakakulong pa din ang 17 welgista na iligal na inaresto. Kontraktwal pa din ang mga manggagawa. Habang walang regularisasyon, dapat i-boycott ang mga produkto ng NutriAsia!“ PAMANTIK and KASAPINA-OLALIA-KMU stated. The labor unions also asserted that it is the workers’ rights to voice out unethical labor treatment due to the fact that they are safeguarded by numerous legal basis. “Karapatan ang magwelga na ginagarantiya ng Batas Paggawa at Konstitusyon. Makatarungan ang welga ng mga kontraktwal sa Nutriasia para sa regularisasyon at nararapat na mga benepisyo,” they said. Data has surfaced that there are 714 workers pending to be regularized from their tenure based on the order DOLE Region IV-A, with its ten long years of contractualization, but none of them was taken into effect by the company. Boycott Nutriasia The NutriAsia Group of Companies, headed by Joselito D. Campos, Jr., is one of the country’s major food conglomerate which produces condiments and drinks. To wit, these are Datu Puti, Silver Swan, Mang Tomas, UFC, Papa, Golden Fiesta, Locally, and Big 2.
The said company has a long history of contractualization and unfair labor practices like unjust P373 salary for the work being done and forceful and improper compensation of overtime pay. Apart from that, there are no company benefits aside from law-mandated ones, which are SSS, PhilHealth and Pag-Ibig; however, their contributions are not well paid and monitored. Due to these unresolved issues, workers, unionists, organizations, and individuals are calling to boycott the products of Nutriasia to pressure the company into ending their practices of labor exploitation. Violence in Dispersal To recall, on the dusk of July 6, 2019, workers of Nutriasia stormed the factory in Cabuyao for calls to end contractualization, and assert rightful benefits. However, a bloody confrontation erupted amassing 60 cops which violently dispersed the crowd through stoning and dragging rallyists, with incidents of groping female protesters. Not only that the police are tasked to disperse the protesters, but it was also seen that a bulldozer was sent to destroy the factory’s gate and truly diffuse the intense stand-off between the two groups. Nonetheless, after the confrontation, the 17 protesters, who were known later on as the Nutriasia 17, were imprisoned and the other ten more were beaten and received injuries. Five-hour strike Moreover, Allen Lemence of PAMANTIK-KMU said that last month’s protest greatly affected the company’s revenue and the further continuation of it will cause severe implications. “Although the strike only lasted for almost five hours, this struck a huge blow to
‘Boycott NutriAsia’ Members of KAPAINA-OLALIA-KMU march through the streets of UP Diliman for SONA ng Bayan 2019 | PHOTO | Juan Sebastian Evangelista
NutriAsia, with at least P4.55 million estimated losses in sales. Imagine, this is the value that the workers create in just five hours, yet majority of the 1000 contractual workers receive only PHP373 daily (their work ranges from 8 to 12 hours per day),” he said. It was reported that the loss was due to the 400 contractual workers went to the factory, not to work that day, but to protest and to voice out their concerns regarding how they are abused when it comes to labor treatments and they speak up to end contractualization. It is known that last August 2018, workers of the NutriAsia plant in Bulacan were also protested due to the issue of massive contractualization in the company. DOLE ordered the company to regularize 80 workers, despite having almost 800 people who are in contractual status. The protest was also met with violence, injuring several people and detaining six workers, eight supporters, and even five from the media. [P]
‘Rice imports to endanger farmers’ - peasant women WORDS | Mark Ernest Famatigan
The National Federation of Peasant Women or Amihan marched from Morayta to Mendiola during the International Working Women’s Day on March 8, opposing the Rice Liberalization Law amidst the sudden increase of rice imports in the country, claiming it would place local farmers in a shortfall due to the drop of supply prices along with the rise of basic goods. “Sa pagpapatupad ng Rice Liberalization Law, lalo pang babagsak ang presyo ng palay. Ngayon pa lang, aabot na sa P12-P15 kada kilo ang palay sa iba’t ibang probinsya sa bansa kabilang na ang Isabela, Nueva Ecija at Cotabato. Kung ang gastos sa produksyon ay P12 kada kilo, luging-lugi na ang mga magsasaka sa ganitong bilihan ng palay. Tiyak na nadagdagan pa ang gastos dahil sa TRAIN Law ni Duterte,” Amihan Secretary General Cathy Estavillo stated. Estavillo added that agricultural funding in the Phil-
ippines was insufficient, with billions of funds allocated for farmer assistance yet peasants remain poor. “For decades, billions of funds were allocated supposedly for the benefit of farmers - Agricultural Competitiveness Enhancement Fund (ACEF), Fertilizer Fund, and Priority Development Assistance Fund. Farmers remained at the brink of poverty and hunger, agriculture and rice sector remained backward and smallscale. What could we expect from the P10 billion Rice Competitive Enhancement Fund (RCEF) when it’s not even at par with our neighboring rice producing countries?,” she said. Rice Liberalization Law Republic Act (RA) 11203, with its formal name “An Act liberalizing the importation, exportation, and trading of rice, lifting for the purpose the quantitative restriction on rice”, is legal effort by the Congress to lift Continued on [4]
[4]
BALITA
Displaced Quezon farmers decry militarization amid looming price WORDS | Michael James Masangya
Instead of doing their usual day-to-day routine as farmers, farmer evacuees or ‘Bakwits’ from Quezon province found themselves amidst hallways of classrooms and in lecture halls to inform the students on the relentless militarization in their areas. Residents of Barangay Malabahay, Macalelon, Kapisanan ng Mambubukid ng Pilipinas (KMP), Kampuhang Magsasaka Laban sa Kahirapan, Kagutuman, at Pasismo Timog Katagalugan (KASAMA-TK) and other peasant organizations, condemned the Armed Forces of the Philippines (AFP) and Philippine National Police (PNP) for entering their communities in pursuit of alleged New Peoples Army (NPA) members and mobilization leaders, forcing them to flee their homes. The group asserted Rice Tariffication Law and lack of support coming from their respec-
tive Local Government, have worsened their situation over the years. Incessant land conversion perpetrated by large real estate developers such as Cynthia Villar and the government’s flagship program BUILD, BUILD, BUILD, according to them has also proven to be detrimental to their overall productivity and welfare. State of Calamity Three years into the Duterte administration, agricultural sector has suffered the most from neoliberal policies. In addition to rice farmers facing low palay prices due to rice trade liberalization, coconut producers also experience massive drop in copra and coconut prices. Quezon and other provinces in Southern Tagalog region, were the most affected especially since one of their main produce is coconut. Eliseo Datario, Barangay Captain of Brgy. Malabahay recounts price of copra has drastically dropped from Php 38 in
2016 to the current Php 12 per kilo. Another Php 5 per kilo is deducted to compensate resiko or reduction in moisture content. From supposedly Php 12 000 revenue, farmers only get to take home Php 7000 in which they have to live with for the next 3 months. The group urges the Provincial Government of Quezon and Department of Agriculture to declare State of Calamity in Quezon. With this, farmers will receive measly cash assistance from calamity fund to augment their loss and recover them from debt burdens. Deteriorating Human Rights Not more than a year ago, President Duterte signed Memorandum Order 32 (M.O. 32) or more commonly known as Oplan Kapanatagan, wherein he orders to coordinate the deployment of additional government troops in certain areas to combat “lawless violence and acts of terror.”
Aside from Samar, Negros Island and Bicol, Quezon observed rapid influx of additional AFP and PNP personnel which puts them under the effect of (M.O. 32). This is in line with the perception that “ a number of violent acts that have occurred recently, were committed by rebels and other lawless groups.” Chairman Datario also added that a number of human rights violations were committed during the said period. He recounts instances wherein farmers were falsely tagged as members and sympathizers of NPA and were forced to report to military detachments. Military and Police personnel would then either arrest them with trumped up charges of rebellion or force them to into admitting that they’re NPA to show the public that they have voluntarily surrendered. To date, there are 61 reports of human rights violation in
Quezon since the implementation of M.O. 32. This includes 51 cases of threat, harassment, and intimidation, 1 case of physical assault, 1 case of murder, 3 cases of illegal search, among many others. KMP, Kasama-TK, and other peasant organizations said the agricultural sector remains grossly underfunded with irrigations remain underdeveloped and Rice Competitiveness Enhancement Fund and Coconut Levy Fund being withheld from the farmers. They warned that the government’s agricultural programs are bound to falter if they fail to address issues besetting our local farmers. We can remember President Duterte vetoed the Coconut Levy Trust fund bill aiming to return Coconut Levy amounting to Php 5 billion among farmers last February. He then again made promise in his latest State of the Nation Address to urgently pass it into law. [P]
welfare of Filipino farmers, now that rice is being sold at P15 per kilo in Isabela and Neuva Ecija and could fall to P12, traders use the import surge to justify the price drop),” she said. Women under Rice Liberalization Estavillo emphasized that women, especially mothers, would suffer due to rice liberalization - claiming that they would confront budget problems due to the rising prices. “Ang kababaihan, ang mga nanay ang pangunahing magdudusa sa epekto ng rice liberalization. Ang mga kababaihan ang pangunahing nagba-budget ng kita ng isang pamilya, ang pangunahing umiintindi at namomroblema kung paano pagkakasyahin ang kakarampot na kita para makakain nang maayos ang pamilya. Kababaihan din ang lumalapit sa mga utangan kapag kinakapos ang pamilya sa pang-araw-araw na pangangailangan. Hang-
gang saang pagdurusa pa ang ipaparanas ng gobyernong Duterte sa mga kababaihan?” Estavillo exressed. Amihan also called the Duterte administration for accountability, claiming that such policies would be a risk to the country’s food security and self-sufficiency. “Today, working women, both rice producers and consumers, unite against the anti-Filipino and anti-farmer Rice Liberalization Law. We hold the Duterte government and the proponents of the law accountable for working against the country’s food security and self-sufficiency at the benefit of foreign monopoly and rice cartels. We call on various sectors to join us and defend the local rice industry,” Estavillo said. [P]
‘Rice imports to endanger farmers’ - peasant women Continued from [3] the import and export restrictions on rice, and would impose 35% trade tariffs on imports from ASEAN countries. It was signed by President Rodrigo R. Duterte on February 14. The law calls for the amendment of the previous Agricultural Tariffication Act, otherwise known as RA 8178, in order to reimpose a new Quantitative Restriction (QR) on rice imports. RA 11203 would also create a Rice Competitiveness Enhancement Fund (RCEF), a farmer-support fund of 10 billion annually, and would weaken the authority of the National Food Authority to intervene in importation. Negligence For Agriculture However, according to Bantay Bigas, a rice watch advocacy group, imposing the 35% tariff along with the freight and customs charges, and markups from traders and retailers, prices of rice would significantly increase, which would be disadvantageous for consumers
of National Food Authority (NFA) rice. “Mas mahal pa rin ito sa P27 at P32 kada kilo ng NFA rice. Kung hindi magbebenta ang NFA ng bigas, paano na lang ang pagkain ng 10 milyong Pilipino na nakaasa sa NFA rice? Ang magkakasabay na hagupit ng TRAIN Law,
Rice Type
In a press release by Amihan last month, Estavillo emphasized on the dangers of favoring imports over NFA rice under the Rice Liberalization Law. “Ang pagpabor sa imported rice ay pag-aprub sa pagpatay sa kabuhayan ng mga magsasakang Pilipino. Sa ngayon ay bumagsak na ng P15 kada kilo ang
Price per metric ton (MT) in USD ---
NFA rice
Retail Price P27-32
25% broken rice
$360 USD/MT
P34
5% broken rice
$400 USD/MT
P40
mababang sahod, iregular na trabaho at kontraktwalisasyon, at mataas na presyo ng bigas ay mauuwi sa ibayong kagutuman at kahirapan ng milyon-milyong Pilipino,” Estavillo explained.
palay sa Isabela at Nueva Ecija, at pinapangambahan pang bumagsak sa P12. Ang palusot nga ng mga trader ay dahil daw bumaha nga raw ang imported (Favoring imported rice is an approval of massacring the
KULTUR A
[5]
Bandalismo sa Panahon ng Dutertismo SALITA | Sophia Legion
Dungis-- mantsa sa malinis na tela. Hindi na bago sa atin ang bandalismo. Sa kalsada, sa kubeta, maski na sa silyang inuupuan ay tiyak na nakakita na ng bakas ng tinta o ukit na nagsasaad ng cellphone number, ng mura, o kung anu-ano pang drawing. Madalas itong tingnan sa negatibong konotasyon, na ito ay paninira at kawalan ng disiplina ngunit bukod pa sa bandalismong palagi nating nakikita ay ang bandalismong may bitbit na panawagan. Maaaring sabihin na “e pare-pareho lang naman yang madumi tingnan at labag sa batas”, ngunit paano nga ba naiba ang bandalismo sa mga rally sa mga pangkatuwaan lamang? Oust Duterte vs. Titi Dalawang pinaka-laganap na marka sa mga pampublikong lugar ay ang panawagan na patalsikin si Duterte at ang hindi mawala-walang drawing ng titi. Kataka-takang malimit ay maoobserbahan pang walang imik o matatawa ang mga tao sa tuwing makakakita ng simpleng titi sa pader ngunit maiirita pa kapag makakita ng panawagan na patalsikin ang isang pasistang diktador o di kaya ay iregularisa ang mga trabahador. Tila ba mas katanggap-tanggap pa sa kanila na madumihan ang malinis na pader dahil sa isang phallic symbol kaysa sa sigaw ng bayan. Mas madalas ding mapuna ang nahuli, kesyo wala daw disiplina ang mga rally nang rally. Kung titingnang mabuti, maaring masabing manipestansyon ito na normal na sa mga tao ang bandalismo sa porma ng mga kung anu-anong drawing kaya naman kibit-balikat na lamang sila dito, ngunit kapag nakakita
ng isang isina-tintang protesta ang maaaring mag-iba ang kanilang timpla o reaksyon. Kung ang karamihan sa bandalismong nakikita ay resulta lamang ng kawalan ng gagawin o ng topak, ang bandalismong pamprotesta ay may bitbit na panawagan na siyang sumasalamin sa kinalalagyan ng mga taong opresado at ginigipit ng pamahalaan. Kakatwa ito dahil hindi nito nais na maging normal. Bukod pa sa mga boses na umaalingawngaw sa kalsada na magtatagal lamang ng ilang oras, ang bandalismo ay isang paraan upang umalingawngaw ng panawagan hangga’t nananatili sya sa kinalalagyan at nakikita ng mga taong napadadaan. Hindi ito nagaganap sa kadahilanang gusto lamang manira ng pampublikong pagmamay-ari ang mga rallyistang galit sa gobyerno at hindi rin ito ginagawa dahil trip-trip lamang nila. Ang mga panawagan ay nakalapat sa kung saan-saan hindi upang maging normal, kundi upang mambulabog at guluhin ang mga taong tahimik at komportable. Bulabugin ang Komportable Sa tuwing mapapadaan sa isang pader at mababasa sa pulang titik ang mga panawagan, ano ang mararamdaman ng karamihan? Sa iilang perspektibong may alam at nakikiayon sa pakikibaka ng masa, hindi na lingid sa kaalaman nila ang kadahilanan at ang istorya ng bawat taong ninais na ilapat ito sa pader. Sa mga nakakaintindi ng mga nakasulat, layo nitong mapaigting ang mga damdamin at pasidhiin ang pag-ayon ng mga ito. Ngunit, madalas ay mananaig ang pagkairita or pagtataka na syang matuturing na pagtatagumpay nito sa layon ni-
Hindi lamang mantsa ang sigaw ng mga manggagawa’t magsasaka na patuloy na naghihirap sa ilalim ng sistema.
GRAPHICS | Aynrand Galicia LAYOUT | Kel Almazan
tong bulabugin ang komportable. Upang mapaisip ng kadahilanan sa pag-gawa nito, upang mapaingay pa ang nagaganap na isyu, upang mapag-isip isip kung bakit nga ba ganoon na lamang ang naging reaksyon sa panawagan ng mga taong masidhi ang kalagayan at patuloy na tinatapakan ng sistema. Bakit sa pagkakataong mapapadaan sa graffiti na “iregularisa ang manggagawa” ay imbis na mahamig at magalit sa kawalan ng pagkilala sa kanilang karapatan ay nairita pa sa kawalan nila ng disiplina? Bukod pa sa panawagang tumindig para sa sariling Karapatan, nais din ng bandalismong ito na ipaalam sa mga tao ang kani-kanilang pribilehiyo. Kung bakit nakikitang mas importante pa ang malinis sa pader kaysa sa mga taong namamaltrato sa loob ng kanilang lugar na pinagtatrabahuhan. Kung bakit nananatiling bingi sa mga panawagan kahit kitang-kita naman maski sa social media na ibinabalita ang ganitong mga sitwasyon. Dungis Hindi lamang dungis ang panawagan ng mga taong patuloy na pinahihirapan ng pamahalaan. Hindi lamang mantsa ang sigaw ng mga manggagawa’t magsasaka na patuloy na naghihirap sa ilalim ng sistema. Ang pulang titik na nakikita sa pader, sa CR, sa kalsada o kung saan pa man ay representasyon ng hirap na dinadanas ng masa at nagsisilbing hiyaw sa gitna ng kaniyang katahimikan. Isa itong panawagan sa malawakang pagkilos upang ituwid ang mapang-opresang Pilipinas na ating ginagalawan at kung hanggang sa huli ay “dungis” parin ang tingin sa mga ito ay siguro panahon na upang tingnan ang iyong pribilehiyo. [P]
[6]
LAT H A LAI N
WORDS | Gershom and Juan Sebastian
Rainbows are flags of nature, spread out relentlessly across the sky. And as a flag is a very “powerful symbol of pride,” Gilbert Baker chose the rainbow to symbolize a community whose “job…was to come out, to be visible, [and] to live in the truth…” Baker passed away in 2017, but his rainbow flag lives on as an icon of the LGBTQ community. So much that Bryan Fischer claims that “LGBTs stole the rainbow from God,” as reported in an article by Huffpost that same year. Such is the real “wickedness of man...great in the earth” as the book of Genesis puts it, in the same chapter where the story of the Great Flood started. Not the existence of the LGBTQ, but the attitude of those who condemn them. On a daily basis, this community faces more serious demonstrations of discrimination and oppression than this. History has shown how such wicked acts of injustice and oppression bring a life of struggle and constant judgment for members of the LGBTQ community—enough to cause a deluge of our tears. Which is why the 2019 Metro Manila Pride invites us to “Resist Together” and protest against the oppression gay people have wrongfully endured. We have cause to believe that, just as storms are succeeded by
rainbows, the vibrant power and presence of the rainbow flag would one day succeed our turmoil. We have earned, not stolen it. Our dark clouds “Have you been discriminated for being LGBTQ+?” Rappler asks in an online conversation. A flood of responses follows, recounting in 280 characters experiences of abandonment,
HannJhey says people have told them that they “will always be a failure” and “might as well end up in hell” because of who they are and who they choose to love. Seantidoped says he has been discriminated for “being malamya,” “watching barbie movies,” and “for having a girly singing voice.”
human for being themselves. Both in churches and households, there is still a continuous narrative preached that social acceptance is an absurf luxury for LGBTQ people and love between them will never be real. For a lot of girls and boys out there, the Filipino culture is still not as gay-friendly as it is claimed to be in the news. Not when there is still an endless
neglect, and ridicule mostly caused by the family themselves of these people. “Matalino ka pa naman. Gusto mo nilalait-lait ka,” Jeyd, one of the respondents of the online conversation recounts.
The simple answer to the question: yes. The discrimination is rampant and unfiltered. It is not news that gay people in the Catholic Philippines have been seen as less than
catalog of daily horror stories like these, gathering in clusters of cumulonimbus clouds thick and dark enough to cover the Philippine skies. Unfortunately, these storm clouds of rage are not allowed to
pour upon the earth—not just yet. Higher powers still hold back the floodgates of their freedom and rights as people, as humans. So, they continue to gather, growing heavier and heavier with more stories of oppression and injustice. A lot of them untold, unheard, and unseen. Brewing storms Pride marches are one of the main avenues of LGBTQ individuals to express themselves. But they weren’t always filled with celebration and parades. As it was in the time of Noah, the world today is still “corrupt and filled with violence,” especially against LGBTQ people. In fact, violence was the catalyst of the first ever pride. It was a commemoration of the Stonewall riots of 1969 when gay activists suffered and fought against police brutality in a time of immense persecution for gay people. It lasted six days, and 21 people were arrested. In a matter of weeks, the heavens started to rumble with voices of dissent. Pro-LGBTQ groups sprung out from beneath the earth, the media was flooded by showcases of support for gay rights, and a roaring clamor for equality rained from the skies in a matter of weeks.
LATHALAI N
[7]
Mabaquaio Evangelista
Being queer continued to be criminalized but it was faced with an ever-growing tide of resistance. A year after the incident, the first pride march happened in commemoration of the riots. It was not as much of a vibrant spectacle as it is now. Bryan Holland of history.com writes, “There were no floats, no music blasting through the streets, no scantily clad dancers: this was a political statement and a test—what would happen when LGBT citizens became more visible?” The tempest brewing in the hearts of the LGBTQ community broke into a perfect storm. “And the waters prevailed exceedingly upon the earth,” the story of the Flood describes. “All the high hills, that were under the whole heaven, were covered.” Just like the Great Flood, the throng of marching people overflowing the streets was a wake-up call to the wicked world full of hate and unacceptance. It shook the world so much that 25 years after the Stonewall uprising, the first Pride-related march in Asia was hosted here in the Philippines. The march raised issues not only related to concerns of LGBTQ people but also about other concerns, particularly against other social
issues like the imposition of the Value Added Tax (VAT). It shows that the fight of queer people is a fight against any and all forms of injustice and oppression. And as long as this wickedness is present, the storm will only continue to brew and accumulate until the highest points of the world are drenched in our demand for our rights. Into rainbows The fight, of course, is only just beginning. The corruption and violence against queer people are still evident today. Just surrounding the Philippines, in mainland China, an erotica writer that featured same-sex characters was sent to jail for 10 years; Brunei proposes death by stoning to people convicted of gay sex; while two men in Indonesia suffered 87 lashes for being accused of engaging in the same act. But just as the rainbow is a symbol of a promise, and the rainbow flag that of hope, we see glimpses of brighter, clearer skies through the continuously growing victories of the LGBTQ community. The Philippines has its first elected transgender politician in Bataan Rep. Geraldine Roman. Despite the lengthy and arduous process, the Supreme Court heard the case of Jesus Falcis III
fighting for the ratification of same-sex marriages in our country, while Taiwan is the first Asian country to legalize it. And just this month, going back to where it all started, New York police chief Jame O’Neill made a public apology to the LGBTQ community for what happened in 1969. “The actions taken by the NYPD were wrong, plain and simple. The actions were discriminatory and oppressive and for that I apologize,” O’Neill states in a report by Rappler. And while the online poll of the Congress has been called out by LAGABLAB for being irresponsible, the 49% of more than 151,000 Filipinos who voted shows promise. There is hope for support for the future of LGBTQ community in the Philippine society. Maybe not just yet, but soon. All these because there are those who fight for what we deserve. It is important for every member of the LGBTQ community to be reminded of the storm brewing in our collective experiences. Fighting for your right to be heard, for your story to be told, for those at the outskirts to be seen, is the rainbow flag we need to wave across the sky in order to pave a better way for the younger generation.
“If there is one thing you must remember for Pride Month, it’s that it isn’t a party or merely a celebration; it is a movement,” says Rappler in an article featuring a podcast on why pride matters. Of resistance Recent advancements for the SOGIE bill saw how the people fight fire with fire. But it is not the people who are homophobic that are entirely to blame for their behavior. We can trace the roots of this behavior on how the status quo is maintained. We have legislators and leaders that normalizes the hetero-normative view. Mass media is utilized to limit the portrayal of the LGBTQ community to characters of limited characteristics. Even before, the pre-colonial Philippines that venerates those who choose their gender held in high regard are subjugated by the heteronormative narrative brought by our Catholic inquisitors. It is no wonder that many are heteronormative by defaultonly by resisting our chains, by expressing and learning that we deviate from this forced consciousness. We have witnessed how capitalist ventures hijack the movement as if it absolves them from their history of discrimination. In pride month,
we have seen multitudes of companies donning the rainbow icon as they try to emphasize the need for equality. It is indeed a welcomed advancement for equality - however, the tendency to compartmentalize social issues are daunting phantoms that these giants capitalize on. When the clamor for LGBTQ rights have gained traction and popular support, only then would they jump on the ship top wave their flag - but there are always ugly things underneath. Amidst the unified call, there are still ideologues and bogeyman that they do not address. Contractualization, environmental problems, racism, exploitation - these are the things that are shelved, away from the focal point of identity politics. We should resist not only because we are oppressed, but we should resist because we recognize that this oppression is systematic and extends towards imaginary boundaries and have the same magnitude of force in other sectors. If we fight as fragmented people, then we win as fragmented people. Let us resist together. And maybe this is how love wins. [P]
GRAPHICS | Lindsay Penaranda
[8]
KULT A N LAT HUR A LAI
Kolateral WORDS | Philip Xavier Li Kolateral Album Art by Sandata
“Pumapalag pa siya’t tinatanggi ang pagiging adik/ Taimtim na nag-mamakaawa (He still lies and denies he’s an addict/ He swears on his life),” growls the narrator. His callousness betrays just how common this is nowadays. The man pleads, “Sir, di naman a-- (Sir, I’m not a--),” but is cut short by two gunshots followed by the man’s corpse crumpling to the ground. An audio recording of a woman’s anguished cries ring on as the outro. So ends ’Makinarya’, the first track off of Sandata’s latest album Kolateral. Sandata is an artist-research collective comprised of rappers BLKD and Calix, playwright/screenwriter Mixkaela Villalon, and researchers Tanya Quijano, Abbey Pangilinan, and Ica Fernandez. The group formed in 2016 in response to increasingly severe social-media disinformation and Duterte’s controversial drug war. Their efforts mix
discussion on the drug war with musical performances, and the 12-track album is perhaps their biggest effort yet, featuring quite a few guest rappers to lend themselves to the album. Like much of art, music has never been a stranger to politics and social commentary. Think Zombie by The Cranberries. Tatsulok by Bamboo. This is America by Childish Gambino. The entirety of punk music (before pop punk, anyways). Topics of that nature are by no means rare in music, but making effective political music is a tricky endeavor. When you incorporate both, it’s not enough to pull off either-or. Falter on the musical aspect and people will write it off. Fail to do the political aspect justice and you risk being called disingenuous and throwing your music and message into jeopardy. It is then an achievement that Sandata manages to avoid both pitfalls. Each song off the
album is based on two years’ worth of research and interviews of the victims of the drug war. The singers’ roots in hip-
Kung ayaw niyo makinig sa numero, di makinig tayo sa mga kuwento hop, a genre that traditionally values quality lyricism, grant the album the power to effortlessly reflect and weave each heartbreaking tale, from the story of an OFW rushing home after her sick son was shot dead to that of a young child
witnessing his father murdered in their own home. The stories contained in each track are uniformly appalling, enraging, tragic, and ultimately given the justice they deserve. Sandata’s greater achievement though, is fully realizing the potential of art as an extension of activism – and more importantly, as a necessity. Villalon is keenly aware of this fact, noting, “[...] ang purpose ng arts ay suntok talaga sa emotions tayo. Parang o sige, kung ayaw niyo makinig sa numero, di makinig tayo sa mga kuwento, ([...]the purpose of the arts is to hit you emotionally. Like OK, if you refuse to listen to numbers, then listen to these stories instead),”. And in this era of fake news, it’s all but impossible to truly believe anything online anymore. If you want to reach their minds, you have to reach their hearts. Fake, sensationalist news does that, but genu-
ine, heartfelt music like Kolateral can do it better. But most of all, Kolateral is for all intents and purposes a labor of love. The entire album is free to stream (though it can be bought to support them). They have given out free CDs and DVDs to jeepney drivers and vendors who would otherwise not be able to listen. They have recently traveled to the US to bring their blend of music-based message to the Fil-Am diaspora. Kolateral is only just one message in a stream, if not by Sandata themselves then by one of the many people attempting to fight back against gross tyranny and indiscriminate murder. Listening to them is something we owe to them and the victims, and if you only had to listen to one, you could do far worse than listen to Kolateral. [P]
LATHALAI N
[9]
Daluyong ng Timog Katagalugan SALITA | Sophia Legion
Mahigit tatlong taon na ang lumipas ngunit patuloy parin tayong palubog at naliligaw. Nananatiling mapagkunwari at nakapiring ang administrasyon sa likod ng tunay na sitwasyon ng taumbayan. Kung kaya’t para sa mga mamamayan ng Timog Katagalugan at ng buong bansa na patuloy na nasasadlak sa kahirapan at pang-aalipusta ng rehimeng Duterte, sapat na at sobra na ang tatlong taong pagpapanggap na “smooth-sailing” ang paglalakbay patungo sa walang kasiguraduhang misyon ng kasalukuyang administrasyon. Panahon na upang ang daluyong ng tunay na kalagayan ng mga Pilipinong api ay yumanig at lumigalig sa damdamin at kaisipan ng mga manhid sa katotohanan. Kasabay ng taunang State of the Nation Address ni Pangulong Rodrigo Duterte para sa kanyang ikatlong termino noong Hulyo 22 ay siya ring pag-agos ng hinaing ng libo-libong marhinalisadong Pilipinong nakikibaka sa layuning mamuhay nang payapa at wakasan na ang pagpapahirap ng kasalukuyang administrasyon. Kabilang sa mga mamamyang ito ang mga kinatawan at mismong kasapi ng mga grupo ng mga magsasaka, manggagawa, media at kabataan na siyang nakararanas ng mga negatibong bunga ng makasariling taktika ng gobyerno. Sa loob ng anim na araw ay naglakbay ang mga mamamayan ng Timog Katagalugan mula Laguna hanggang Maynila upang iparating ang tunay na estado ng rehiyon sa kanilang kilos protestang “Daluyong 2019: Paglaban at Pakikibaka ng Timog Katagalugan Para Wakasan ang Tiranikong Rehimeng US-Duterte!” Kada lungsod na tinitigilan ng kilos protesta para sa kanilang programa, pinapatampok ng multi-sektoral na kalipunan ang iba’t ibang isyu na ibayong nasadlak sa panggagapi at mistulang naudlot sa ilalim ng rehimen. Tatlo Taong Walang Diyos Nagsimula ang protesta sa pagpinta sa imahe ng kinikilala ni Duterte bilang isang mamamatay-tao at berdugo. Hinalintulad ng Daluyong si Duterte sa isang demonyo: walang sinisino, walang pinapalampas na mamamayan sa kaniyang pasismo, at tanging sumasandig sa lakas at kapangyarihan ng kabarilan at mga dambuhalang mga negosyante’t
mga panginoong maylupa. Nagsisilbing mga kamay ng pangulo ang kapulisan at lakas sandatahan sa di makataong giyera kontra droga. Kabilang sa mga dugong bumahid sa mga kamay na ito ang buhay ng mahigit 20,000 maralitang kinitil dahil sa pagtutulak ng droga bunsod ng kahirapan. Masaklap pa dito, karamihan sa kanila ay napagbintangan lamang. Habang ang mga tunay at mayayamang drug lords ay napapangalanan lamang at madalas ay di pa nahahatulan, ang mga biktima ng extra judicial killings (EJK) ay inihatid na sa kanilang himlayan. Sa ilalim ng batas militar sa Mindanao, Negros, Samar at Bicol ay naghahari din ang kamay na bakal ng gobyerno sa mga kanayunan kung saan 210 magsasaka ang pinaslang sa paghihinalang kasapi sila ng NPA. Patunay rito ang pagpaslang kay Fuentes Gutierrez, isang lider-sibiko ng Mindoro at di makatarungang pagdakip sa iba pang magsasaka at mangagawa ng Timog Katagalugan. Maging sa isyu ng kurapsyon ay kasangga pa rin ng pangulo ang kanyang mga itinalagang militar sa iba’t-ibang posisyon sa gobyerno. Bukod pa rito, usap-usapan din ang maanomalyang mga pagbili ng kagamitang militar. Hindi rin naglaho sa isip ng mga Pilipino ang sandamakmak na pangako ng pangulong kanya ring tinalikuran. Natapyas ang tiwala ng sambayanan dahil sa pabago-bago nitong mga desisyon at mga anumalyang nangyayari sa iba’t ibang ahensya ng gobyerno lalo na sa Bureau of Customs. Maging ang mga be-
nepisyong hatid umano ng mga programang pangkaunlaran tulad ng Rice Tarrification Law at Build Build Build ay hindi maaninag ng mga sinasabing higit na makadarama nito. Sa ilalim ng rehimen, si Duterte ay masasabing nasa taas ng tatlong sangay ng gobyerno. Ang lehislatura ay napaloob sa interes ni Duterte at ng kaniyang mga alipores nang sapilitang tinanggal si Sereno sa pamamagitan ng unconstitutional na pamamaaran. Samantalang ang senado naman ay natutuldukan ng mga kasabwa’t mga alipores ni Duterte. Sa ilalim ng rehimen, nagpopostura si Duterte bilang diyos - isang diyos ng kadiliman na nagdidikta ng kamatayan at naghahasik ng kamatayan. Tatlong Taon ng Napakalalang Kahirapan Sinasabing isa sa bawat tatlong Pilipino ay mahirap. Kabi-kabila man ang programa ng gobyerno ay malaking balakid pa din ang papataas na presyo ng bilihin. Idagdag pa ang mas pinalaking buwis bunsod ng TRAIN law at kakulangan ng trabaho, isang napakalaking hamon na para sa karamihan ang kumain ng tatlong beses sa isang araw. Sa kawalan ng tunay na reporma sa lupa at hindi pagsuporta sa pambansang industriya, gumanda man hubog ng kurba ng mga linya sa ekonomiya ay hindi ito ramdam ng masa. Tanging ang mga dayuhang kapitalista ang nagpapakasasa sa sinasabing “pag-unlad”. Ang mga manggagawa ng Timog Katagalugan ay patuloy paring dumadaing para
sa kakarampot na dagdag sahod at pagbasura sa kontrakwalisasyon. Libo libong manggagawa ng SIDC, Middleby, Zagu, Pepmaco at Nutriasia ang nananawagan para sa kanilang mga karapatan. Tatlong Taon ng Pasismo, Diktadura, at Dayuhang Agresyon Sa halip na magsilbing simbolo ng pagkakaroon ng kapayapaan sa lugar, mismong ang presensya ng militar sa iba’t ibang bayan ang siyang lumiligalig sa kapanatagan ng mamamayan. Hindi kaligtasan ang nanaig sa kanilang damdamin kundi takot at pangambang maaari silang damputin at paslangin ano mang oras. Ang kapangyarihan ng militar ay suportado ng paglagda ng pangulo sa Exec. Order 70 o pormal na paglunsad ng batas militar. Kasalukuyan ding nasa panganib ang buhay ng mga aktibistang pilit isinasangkot sa terorismo dahil sa Oplan Kapanatagan na nilagdaan din nitong Enero. Sa pagnanais ng diktadurya na sugpuin ang pagpapakalat ng katotohanan, libo libong dugo ang dumadanak. Mga buhay na siya rin mismong dapat pinoprotektahan ng lakas sandatahan. Tatlong Taong Pagpapakatuta sa Dayuhang Imperyalista Alinsabay ng programang Build Build Build ay ang paglobo ng utang ng bansa sa mahigit P7 trilyong piso upang tustusan ang kaakibat nitong gastos. Dahil dito, lalong humihigpit ang hawak ng Tsina sa bansa. Hindi lamang nakagapos ngunit may busal din ang ating mga bibig at walang karapa-
tang magreklamo lalo na ang ating mga mangingisdang inaalipusta at inaagawan ng karapatan sa West Philippine Sea. Hindi lamang ang ating teritoryo sa karagatan ang kanilang inaangkin ngunit nagsisilbing kuta na rin nila ang mga kalsada ng iba’t ibang syudad sa bansa. Habang karamihan sa mga Pilipino ay nanlilimos ng tsansang makapaghanapbuhay, ang mga manggagawang Tsino ay narito na at nagtatrabaho. Maging ang US ay hindi rin tayo maipagtanggol. Bagkus, sinasamantala nito ang alitan sa West Philippine Sea para sa mga pansarili nitong interes. Utang na loob? Banta ng giyera? Sapat ba itong dahilan upang bumaluktot ang ating pagninindigan para sa soberanya ng bansa? Totoong hindi mabilisan ang proseso ng pag-unlad lalo na sa iniwang kalagayan ng bansa ng mga nakaraang administrasyon. Tila pagpasok din sa butas ng karayom ang bawat desisyong hinahabi ng pangulo at sadyang maikli ang anim na taon para sa kabuuang progreso. Subalit sa bawat hakbang at desisyon ay may makikinabang at mayroon ding matatapakan. Huwag sanang patuloy na maging ang taumbayan mismo ang siyang maging api sa sarili nitong bayan. Kung susumahin ay tatlong taon pa ang gugugulin ng administrasyon. Subalit hanggang ang masa ay naaapi, patuloy pa ring dadaluyong ang katotohanan. At walang makakapigil rito. [P]
[10]
O PIN YON
MUMBLINGS
Walang Mukha “Ma pasa ako sa UPLB, Engineering” Yapos. Saya. “Ayos, giginhawa na buhay natin in five years, nak.” “Limang masalimuot na taon siguro,” ‘ka ko, “O baka lagpas pa.” Nasa pang-apat taon na ako ng lima, nasa umpisa pa rin ako. Freshie Season 2 kumbaga. Akala ko nga’y di ko na maitutuloy ‘tong pagkahabang limang taon at marami pa. Pumalya kasi ako nung kahulihan ng pangatlong taon, nalungkot, naguluhan, to put it mildly. Unang taon. Di naman ako sobrang magaling na estudyante, pero nag-aaral naman ako, minsan bumabagsak sa quizzes, exams, pero sabi ko, parte ng pagaaral naman ata ‘yon, move on. Mga marka ko sakto lang. Matatapos ko pa rin naman ‘tong limang taon, kayang-kaya. Masaya, maraming karanasan, maraming kaibigan, maraming innocence kumbaga. Ang saya-saya ko sa maliit kong bula.
SALITA | Kristine Paula Bautista
Pangalawang taon. Dumami lalo mga tao sa buhay ko, pakiramdam ko omnipresent ako sa dami ng kaibigan at kakilala ko. Kamayan dito, beso naman doon. Elbi culture, hah. Masaya pa rin naman, kayang-kaya. Medyo matatapos ko pa rin naman ata ito sa loob ng limang taon. Pangatlong taon. Sa medyo kainti-intinding dahilan, dumami mga pagsubok sa buhay labas (sabi nila) ng akademikong institusyon. Delayed sweldo ng tatay ko, nasawi sa pag-ibig, namatayan ng pusa, lahat na. Umabsent ng isang klase, “pahinga ko muna siguro ‘tong bigat ng damdamin,” sabi ko. Marami pang pahingang naganap nung taon na ‘yon kaya ako nandito ngayon, naka-upo na naman sa isang malamig na opisina. Pang-apat na opisina ko na ‘to sa pagpapasa-pasa sa’kin para i-resume ang limang taon ko. Nasobrahan kasi ako sa pahinga nung huling semestre na ‘yon kaya na-dismiss ako. Sinagad ko na pahinga at isang taong tumigil, sa lahat, para pakiramdaman
kung kaya ko ba, tatapusin ko ba, nag-reflect kumbaga. Pakiramdam ko dahil din sa takot mag-asikaso ng pagbalik. Takot ako sa mga kwento ng pagbabalik, kung paano ka paiiyakin sa ganitong opisina, ganyan. Swerte pa nga raw ako kasi una ko ito, madali lang daw at siguradong makakabalik ako. Parang freshie ulit ako na kabado sa pag-eenroll, pagkakaiba lang ay, di ‘ko sigurado kung makakapag-enroll pa ba ako. Naka-depende lahat sa kanila sa Taas. Sa isang opisina pa nga sinabi sa’kin na pagbutihan pa lalo ang pag-aaral dahil kung papalya ako ulit, walumpong porsyento ng tsansa ay, di na ako makakabalik. Tsansa nga lang ba, ang desisyon ng Taas na aprubahan o di aprubahan ang kahilingan ng isang estudyanteng bumalik sa pag-aaral? Sa isang unibersidad ng estado, ng tao? Nag-prerog ako at pumasok sa mga klase ko na hindi enrolled. Lahat ng propesor ko ay pinayagan at tinanggap ako sa kanilang
mga klase. Naiintindihan nila ang burukrasya ng pamantasan, siguro. O kahit ‘yung dusa na lamang ng estudyante o ang kagustuhang mag-aral. Sinabi kong babawi ako, na di na ako magpapatalo sa sarili ko. Pero mahirap pa rin pala, na ang araw-araw na tumatalo sa akin ay ang mismong institusyon na ayaw kong iwan. Gumigising akong mabigat ang loob, takot, dahil hindi sigurado kung aaprubahan ba ang readmission ko, pero pumapasok pa rin sa klase. Masasayang lang ba lahat ng efforts ko? Pangatlong linggo na ng klase at araw-araw na pagbalik sa Taas nang ibigay sakin ang Sagot, approved ako. Tsaka pa lang ako nag-enroll noon. Sa huling araw ng registration. Sakto di ba? Ansaya ko, dinaig ko pa ang napayagang pumasok sa langit. Pero marami pang ibang estudyanteng hindi naaprubahan noong araw na iyon—may mga na-reject at umaapela, may mga humihiling pa ng MRR. Humiling ng ekstensyon ang mga estudyante pero bingi ang administrasyon, bakit?
Maraming mga estudyante ang may iba’t ibang pinagdadaanan, mga kahinaan, pero lahat ay may iisa lamang na kahilingan, ang makabalik at mag-aral muli sa pamantasan at pumasok sa mga klase. Naiintindihan ito ng kanilang mga propesor na tumatanggap pa rin ng mga estudyanteng hindi pa tapos mag-enroll at wala pang Sagot mula sa Taas. Bakit napakatagal at hindi nagpapakita ang mga tao sa Taas? Gaya-gaya ba sila sa nasa langit na hindi nagpapakita ng mukha? Wala ba sa kanilang ‘commandments’ na ang libre at dekalidad na edukasyon ay di ipinagkakait? Inilaban ko ang semestre hanggang dulo, ganoon din ang lahat ng estudyante. Kaibahan lang ay natapos ko ang akin at sigurado akong makakapasok muli sa susunod na semestre, paano naman ang mga estudyanteng hanggang sa dulo lumaban ngunit wala pa ring Sagot? [P]
KWENTONG FRESHIE
Naligaw sa Destinasyon Minsan na akong naligaw. Naniwala na rin ako sa mga salitang “Malapit lang ‘yon, kayo mong lakarin.” At dahil naniniwala nga ako, nilakad ko nga at napagtantong malayo at nakakapagod pala talaga. Aminin mo man o hindi, minsan ka na ring naligaw. Wala namang nakakahiya kapag naligaw ka, ang importante ay makakarating ka sa destinasyon mo. Ngunit, paano kung hindi mo alam kung saan nga ba talaga? Hindi ba’t nakakapagod maligaw lalo na kung hindi mo alam kung saan ka pupunta? Dalawang buwan pa lamang ako nag-aaral dito sa UP ngunit marami na kong nakasalumuhang
naliligaw. Mula sa kapwa freshmen na nagtatanong kung saan ba yung GAL1 hanggang sa mga seniors na naghahanap na lamang ng maaring dahilan sa kanilang pag-aaral. Marami ng nagtatanong kung saan yung kanilang destinasyon ngunit ang iba ay kinukuwestiyon ang kanilang kinaroroonan. Nagtatanong kung bakit ba sila andito? Bakit itong kurso ang kanilang inaaral? Bakit ba ko andito? Akala ko sa lugar lamang naliligaw ang mga tao, pati rin pala sa kursong gusto nilang tahakin. May ilan na napilitan lang dahil iyon ang gusto ng kanilang magulang. May ilan na kapag tinanong
SALITA | Queenie Marie Dickson
mo kung ano ba yung inaaral ay hindi alam kung paano sasagutin. Ang sasabihin
Akala ko sa lugar lamang naliligaw ang mga tao, pati rin pala sa kursong tatahakin naman ng iba na ang resulta ng UPCAT ang namili at hindi naman sila. Maswerte
yung iba dahil nakuha nila ang kanilang gusto ngunit may iba na hanggang ngayon ay sinusubukang pa rin turuan ang kanilang sarili na mahalin ang kursong kinabibilangan. Naligaw ka na ba ng ganito? Pero paano naman yung mga taong matagal ng nakikipagsapalaran sa loob ng unibersidad na ito? Yung masasabi mong batak na at sanay na. Kabisado na ang pasikot-sikot sa loob at labas. Natutunan ng mahalin ang kanilang pag-aaral at bumangon mula sa pagkakadapa. Naliligaw pa rin ba sila? Siguro ang karamihan ay sigurado na sa kanilang gustong gawin
kapag nilisan na nila ang institusyon, ngunit paano naman ang iilan na hindi sigurado? Wala pa silang kongkrektong plano kaya hanggang ngayon naliligaw pa rin. Saan nga ba sila patungo? May mga destinasyon na paminsan-minsan, kailangan mo munang maligaw bago marating. Sa pagkakaligaw ay marami kang makikitang hindi mo inaasahang makita at matutunan. Ikaw ba? Minsan ka na rin bang naligaw? [P]
OP I NYON
Abot-Tanaw Abot-tanaw na ang dalampasigan kung saan sa ilang sandali na lamang ay mamamahinga na ang aming bangka – pinakamatalik naming kaibigan, ang aming tagapagtanggol sa mga alon habang kami’y nagtitiyaga sa paghahanap ng maipapakain sa aming mga pamilya, at siya ring nagsisilbing tahanan namin sa laot. Kasabay rin ng paglapat ng aming bangka sa baybayin ay ang paghinga ko ng maluwag. Makapagpapahinga na rin ang aking damdamin at mapapanatag na ang aking puso sapagkat ako’y ligtas na nakauwi. Naghahati-hati na kami ng mga nakuha namin sa araw na iyon, nang nagkatinginan kami ng isa sa mga kasamahan ko. “Tama ang ginawa natin, Carding. Simula bukas, magiging mas malaya at masagana na muli ang pangingisda ng grupo natin.” Nakangiti nyang sabi. Tumango na lamang ako. Nagsimula akong maglakad pauwi, ngunit hindi ko pa rin mapagtanto ang katayuan ko sa mga pangyayari.
SKETCHPAD SALITA | Ellanie Marie Mallen
Noong nakaraang linggo… Abot-tanaw ko na ang aming munting tahanan. Pumasok ako sa aming kubo, dala dala ang naiwang tatlong piraso ng isda matapos namin pagpartehang magkakasama ang aming kakarampot na huli; kung saan ang iilan pa roon ay aking ipinagbili para sa kakaunting salapi na ipangbibili namin ng bigas. Sasapat na ito sa dalawa o tatlong araw na kainan naming mag-asawa at ng tatlo naming mga anak, subalit ako’y nangangailangan pa rin pumalaot araw-araw upang makadagdag sa perang panggastos para sa pagtugon ng iba pa naming pangangailan at pangtustos sa pag-aaral ng mga bata. Hindi na kasi kasing sagana noon ang nahuhuli naming isda sa araw-araw ngayon. Limitado na ang aming pangingisda. Biyernes Abot-tanaw na ang aking misis sa dalampasigan – bakas ang pag-aalala sa kanyang mukha habang paparating na ang bangka. Pumalaot kasi kami ngayong araw maski malakas ang hangin
The Red Boogeyman As the government attempts to drum up anti-communist sentiment for the nth time in the past couple decades with the exact same tactics, the startlingly backwards nature of Philippine politics once again resurfaces. The concept of the left and the right in politics originates from post-revolution France in the 18th century. During Parliament meetings, nobles who preferred to protect the interests of the elite sat on the right side, while representatives of the liberal bourgeoisie gathered on the opposite side. Moderates sat in the center. It is from this custom that the current left-right spectrum is derived: the right is grounded on conservatism and traditionalism, while the left is characterized by progressive ideals and values. Of course, this is a gross simplification of the concept, but it’s a necessary evil. Why? The right
[11]
doesn’t exist. At least, the idea of the right doesn’t exist. From the influence of the Catholic Church in politics to the dynastic makeup of our modern political landscape, much of our society is directed by the establishment elites, yet it is so ingrained as the default for Filipino society that the idea never comes into consideration. Conversely, it’s also why the Communist Party of the Philippines and the New People’s Army are boogeymen, while various progressive activists, parties and organizations are branded as “leftists” as though it were some dirty word. The history of communism in the Philippines is well-known in the same way the origins of many old wives’ tales are known. After all, the rise of the CPP-NPA was one of the pretexts former President Marcos needed to declare Martial Law back in the 70’s. And despite the CPP
at alon dala ng paparating na bagyo. Nagpartehan ulit kaming magkakasama, matapos ay inanyayahan ko na ang aking asawa na pumasok ng bahay. “Carding, nasaan ang iyong parte sa huli?” nagtatakang tanong ng aking asawa. Laking gulat nya sapagkat mukhang hindi isda ang aming nabingwit sa dagat, nang makita nyang hindi isda ang laman ng aking lalagyan, kundi isang bote ng alak, iilang pakete ng sigarilyo, at noodles ang dala ko sa bahay. Marahil sa inis, ay napaluha ng kaunti ang aking misis dahil sa natanggap ko mula sa ‘pakikipagkalakalan’ namin sa mga banyaga na kapalit ng halos isang buong araw naming pagbibilad sa araw at pamamalagi sa laot. “Hindi nga ito makatarungan, ngunit mas na ang ganito, Dolores. Maswerte pa nga kami at hindi kami kinukunan na lang ng isda nang walang kapalit gaya nina Mang Dionisio; at hindi rin kami gaanong ginigipit sa laot tulad nina Mang Alfonso na ngayo’y sa konstruksyon na nagtatrabaho
at ayaw na muling pumalaot hangga’t may mga banyaga sa aming pinangingisdaan. Kailangan ko pa rin itong gawin sapagkat nalalapit na ang pagtatapos ng ating panganay. Kailangan nya ng pinansyal na suporta. Ako’y papalaot muli bukas.” Sabado Abot-tanaw nanaman ang mga barko ng banyagang nasa palaisdaan na marapat ay sa amin – nagmamasid, nagbabantay, tumatagos ang kanilang mga tinging nagbabanta. Mukhang hindi na maihihiwalay sa aming buhay pangingisda ang maya’t mayang engkwentro sa mga Tsino. Puno ng takot at namimilipit sa naghahalong poot at kaba ang aming nararamdaman sa tuwing kami’y nagpapalaot. Gusto kong umatras, maghanap ng iba pang trabaho, ngunit ito lang ang alam kong gawin. Magtatapos na ng kolehiyo ang panganay ko, at magsisimula na rin ng kolehiyo ang pangalawa’t pangatlo kong anak. Kailangan kong kumayod. Ano ba ang humahadlang? Una, may mga banyagang humaharang sa amin – subalit ito’y mahirap
na solusyonan kung ang mismong gobyerno ay hindi ito binibigyang pansin. Pangalawa, dahil sa kasalukuyang sitwasyong pandagat, sa aking nakikita, masyadong maraming mangingisda para sa kaunti at maliit na pangisdaan. Wala akong panahon upang magpalugi. At mukhang ganoon rin ang nararamdaman ng aking mga kasamahan sapagkat--“Carding!” Napabalik ako sa kasalukuyan nang pasigaw akong tinawag ni Aling Fely. Napahinto ako sa paglalakad habang papalapit siya sa akin. “Naku, Carding, nakita mo ba ang grupo ng asawa ko sa laot? Hindi pa sya bumabalik.” Tanong ni Aling Fely. Bumilis ang tibok ng puso ko sa alaala ni Mang Berto. “Hindi po, Aling Fely,” lamang ang naisagot ko. Hindi ako makatingin ng diretso kay Aling Fely. Tama ba talaga ang ginawa ko? Tama ba talaga ang ginawa namin? Marapat ko bang sabihin kay Aling Fely? Subalit, kailangan ko rin isipin ang aking pamilya. [P]
NO FURY SO LOUD WORDS | Philip Xavier Li
being outlawed, the NPA continues to survive, hiding in the mountains and waging a protracted people’s war against the government of the Philippines. Decades of this have led to varying degrees of fear mongering as “bandits” or “terrorists”. This has given the establishment – the same one historically run by such wonderful people like Marcos, Arroyo and PNoy – free reign to carry on repressive policies, using these progressive groups as scapegoats to maintain antagonism against any threat to the status quo. Obviously none of this would be anything new were it not for how readily and aggressively the Duterte administration wields it as a pacifier for dissenting thought. Not many presidents following the Fourth Republic have used it to readily justify military intrusion on state universities and colleges, and fewer still have resorted to boldly
lying and pitting families against each other. Despite this, it is still nothing but a scare campaign built on many similar ones before it. The negative public perception of leftist thought in the Philippines thus has negative socioeconomic ramifications, as it not only precludes reforms like better conditions for workers, universal healthcare and subsidized education, it stifles the voices of figures that would otherwise educate citizens about these issues. What we are left with are the same stories of people going to the mountains to never be seen again by their families, the same people suddenly preaching the dangers of ideas and beliefs they have barely studied, and the same hypocrites in power branding these groups as brainwashers and murderers. And this is by no means a new trend, for ruining lives and
accusing independent organizations of being communist sympathizers was in vogue as far back as the early stages of the Cold War. And these are indeed frightening times, but for vastly different reasons. Farmers, students, journalists, and other innocent citizens are being indiscriminately targeted and murdered, our lands are being sold from without and within, and we are sliding dangerously close into authoritarianism. In such bleak times, it is a waste of time to fall for such transparent misdirection as wave after wave of injustices continue happening behind the scenes. If we are to hope for a better future, a good first step would be to stop falling for cheap tactics meant to make people forget who actually pulls the strings. [P]
Para kay John Carlo Alberto, Martir ng Sambayanan
“Bagamat ang kamatayan ay sumasapit sa lahat ng tao, ito ay maaaring higit na mabigat kaysa Bundok Tay
SALITA | John Daryl Alcantara ng UPLB Writers’ Club
o higit na magaan kaysa balahibo” —SZUMA CHIEN
i.
v.
vii.
bago sumabog ang balita
hanggang huling hantungan mo
nang lisanin mo ang pamantasan
bumagsak muna ito
ay malinaw mo pa rin naiparating
at nagpasyang sumampa,
bilang bulong sa araw
yaong aral na madalas bigkasin
ibang pagtatapos na ang pinangarap mo
mismo ng mga puso:
noong walang kaparis ang kasikhayan
higit sa pagtupad ng pangarap
isang kasama,
na kung ang pakikibaka
ng iyong mga magulang,
kinitil sa engkwentro.
para interes ng masa
inuna mo ang pangarap ng milyong higit
bagaman batid naman naming sasapit
ay isang kahibangan
na pamilya, na bagaman di kilala,
ang takipsilim sa lahat,
mas mabuti nang matawag na hangal
ay kasama ring nangagarap ng pagtatapos
umasa muna kami
kaysa pilosopong walang inatubili
ng hirap, gutom at pasakit!
sa mirakulong baka pagkagising
kundi ang sariling tiyan.
kaya marapat lang din
kinabukasan ay mali pala ang impormasyong nakarating
na ikuyom namin ang aming mga kamao vi.
at isuntok ito sa langit
matagal na tayong binalaan
sa ritmo ng pagtibok ng puso
ii.
na huwag na raw mangialam
mayroon munang pagtanggi.
at manahimik na lang. sa klase,
at ibaling itong dilim
hindi maaring ganito
makinig. hayaan na silang
ng pagluluksa sa pagpapanday
ngunit ganito pala talaga
mga pulitikong pulpol
ng malayang bukas
kadali at kakagyat na kayang
ang mamroblema sa problemang
at silangang mapula!
putulin ng mga pasistang papet
sila rin ang may pakana.
ang lubid ng buhay ng isang tao:
ngunit di gaya naming kamag-aral mo,
matapos balasubasin sa digma
mas bibo ka carlo, sa pagtugon,
ibinibilad na lang basta sa larang!
hindi ng sagot, kundi ng tanong, ng walang humpay na pagtatanong,
iii. kasabay ng mga pakikiramay
pagkat hindi ka takot sa pagharap
sa burol mo magpipyesta
sa higit pang kontradiksyon
ang mga panatikong nanghihinayang
ng paulit-ulit na “para kanino?”
di umano sa sinayang mong talino, ay baka graduate ka na rin daw, at masaganang nagpapakasasa sa yamang tulad ng sa kanila ay dapat ay sa iba! bakit ka ba raw kasi nagpabulag sa mga hangal mong pangarap ng panlipunang pagbabagong hindi naman kailanman magaganap iv. bukambibig nilang mga kumitil sa ‘yo na prayoridad daw nila ang kaligtasan ng mga tulad nating kinabukasan ng bayan kaya’t huwag na lang daw tayo mag-aklas at imik na lamang na hayaan ang pambubusabos nila sa ating kapwa,
sa ngalan ng tubo,
sa ngalan ng reaksyonaryong gobyero
sa ngalan ng bulok na estado
wala naman raw silang masamang hangarin kundi preserbahin ang kapayapaang hindi para sa masang inaapi, kundi para lamang sa iilan.
SONA NG BAYAN WORDS AND PHOTOS | Juan Sebastian Evangelista
Organizations and individuals from different sectors from all over the country gather for the People’s State of the Nation Address (SONA) at Commonwealth Ave. The protest march from Philcoa to Batasan Rd. raises the social realities of the nation, contrary to the coinciding SONA of the Duterte regime. [P]