Uitgevers en fotografen: eenzelfde strijd!
Jean-Christophe Hennaux, Reporters
(digitale) Disruptie, motor van toegevoegde waarde voor ‘klassieke’ uitgevers ? Small is beautiful … Chic Gardens. Reprografie: een wet die het collectieve beheer van de auteursrechten torpedeert Bpost: 3 operationele afwijkingen op de algemene voorwaarden
© REPORTERS
verschijnt driemaandelijks I € 6 I januari - februari - maar t 2017 I n° 97 I www.upp.be
UPP / UNIE VAN DE UITGEVERS VAN DE PERIODIEKE PERS
#inhoud
(digitale) Disruptie, motor van toegevoegde waarde voor ‘klassieke’ uitgevers? 2 3 4-10 11-13 14-15 16
(digitale) Disruptie, motor van toegevoegde waarde voor ‘klassieke’ uitgevers? Small is beautiful … Chic Gardens. In de kijker - Redevoering Uitgevers en fotografen: eenzelfde strijd! Jean-Christophe Hennaux, Reporters Pro Justitia Reprografie: een wet die het collectieve beheer van de auteursrechten torpedeert Prikbord bpost: 3 operationele afwijkingen op de algemene voorwaarden UPP info
#colofon
Werkten mee aan dit nummer: Luc De Potter - Isaac De Taeye Renaud Homez - Clément Chaumont Redactieadres & advertentiewerving: Ed. Machtenslaan 79/23 - 1080 Brussel Tel: 02 414 12 35 - Fax: 02 414 23 95 info@upp.be - www.upp.be Ontwerp: Kliek Creatieve Communicatie Druk: Corelio Printing Verantwoordelijk uitgever: Steven Van de Rijt, Parmastraat 65 - 9120 Melsele
2
de periodiek I januari - februari - maart 2017
Disruptie betekent ontwrichting. Afgeleid van het Franse woord “disruption”, welk op zijn beurt afgeleid is van het Latijnse “disruptio”. In de economische betekenis van het woord ‘disruptie’ gebeurt de ontwrichting door (technologische) innovaties die bestaande waardenketens vernietigen. Voorbeelden als Amazon, Spotify, Airbnb, Uber, ... zijn algemeen bekend. Innovatie creëert nieuwe markten en deze innovatieve spelers stemmen hun diensten en producten per direct af op wat de samenleving nodig heeft. In tegenstelling tot de gevestigde spelers kunnen de nieuwe spelers zich hier van bij de start naar richten zonder gehinderd te zijn door historische gegevens. Naast nieuwe (digitale) technologieën, zijn ook een grotere wendbaarheid en het anders organiseren en managen elementen die bijdragen tot ontwrichting. In veel gevallen gaan deze ontwrichtingselementen hand in hand. Ons “in de kijker” artikel (p. 4-10) laat de heer Hennaux aan het woord, directeur van het Belgische fotoagentschap Reporters. Hij geeft enerzijds een eerlijke inkijk in de nefaste gevolgen van disruptie maar toont anderzijds ook de veerkracht die disruptie teweeg kan brengen. Het hoeft geen betoog dat disruptie in de uitgeefsector in het algemeen en bij uitgevers in het bijzonder flink huis heeft gehouden. We kunnen zondermeer stellen dat alle traditionele media in de problemen gekomen zijn met hun business model en dat het massamediummodel zijn beste tijd gehad heeft. Jeff Jarvis, de Amerikaanse mediaspecialist, vat het mooi samen: “Het internet vernielde het massamediamodel en ook het idee van de massa zelf. Media behandelen mensen als massa (...). Ze hadden een product en dat moest voor iedereen passen (...). Journalisten moeten de burger als individu leren kennen.”(1) We mogen echter niet ontkennen dat disruptie de uitgevers en de uitgeefsector onmiskenbaar een ‘wake up call” bezorgd heeft na méér dan een eeuw met een repetitieve evidentie goed zaken gedaan te hebben. De klassieke uitgevers werden en worden verplicht hun content en contentproducten af te stemmen op de echte infobehoeften van de consument, alsook op de leeswijze die de consument prefereert. Wie de evolutie van “op maat media” mist, valt uit de boot. Disruptie heeft de uitgeefsector verplicht zich in te schrijven in het snel wijzigende (informatie)consumptiegedrag van onze samenleving en is aldus de motor van toegevoegde waarde voor de uitgevers en de uitgeefsector. Een digitale toegevoegde waarde maar ook een vernieuwde papieren toegevoegde waarde. Deze vernieuwde papieren toegevoegde waarde wordt treffend verwoord door Axel Miller, CEO van D’Ieteren, in een artikel waarin hij toelicht waarom de overname van Moleskine een duurzaam element is in de D’Ieteren business: “hoe meer de wereld digitaliseert, hoe meer de drager papier er zijn plaats in vindt.”(2) (ldp)
De Tijd, 20.01.2017, p. 16: “Hoe technologie ons leven verandert.” La Libre Belgique, Economie, 11-12.02.2017, p. 32-33: “Pourqoui D’Ieteren a acquis les carnets Moleskine.”
(1)
(2)
#small is beautiful ...
Chic Gardens In deze rubriek laten we u kennismaken met periodieken die minder bekend zijn bij het groot publiek maar in hun activiteitendomein een onmiskenbare referentie zijn. We maken kennis met Chic Gardens, het magazine voor outdoor design van uitgeverij Rekad. Chic Gardens werd gelanceerd in 2012 en vanaf 2013 verschijnt het magazine 2 x per jaar (een voor- en najaarseditie). Het publieksmagazine voor outdoor design, neemt de lezer mee in een wereld van prachtige tuinen, gecreëerd door de beste tuinontwerpers. Je wordt verleid door uitzonderlijk hoogstaande fotografie en redactie. Voeg aan al dat groen en vakmanschap een flinke dosis lifestyle, design en gezelligheid toe en je weet dat alles wat je nog kunt wensen van een luxueus tuinmagazine Chic Gardens precies dat is.
Rekad in 2014 CGconcept. Het is de professionele versie van Chic Gardens. Het vakblad verschijnt 4 x per jaar en richt zich tot tuinarchitecten, landschapsarchitecten, tuinaannemers, groen- en technische diensten van gemeenten, diensten ruimtelijke ordening, plannings- en studiebureaus, architecten, aannemers omgevingswerken en projectontwikkelaars. In 2015 wordt gestart met een wekelijkse newsletter.
Chic Gardens, hét inspirerende magazine voor de liefhebber van het exclusieve tuin- en terrasleven.
Chic Gardens heeft ondertussen ook een huis-aan-huis variant, CGregio. Chic Gardens regio neemt de lezer mee in een wereld van prachtige tuinen, gecreëerd door de beste tuinontwerpers in uw eigen streek. Per regio worden de betere wijken geselecteerd en bedeeld.
DE CHIC GARDENS FAMILIE Op basis van het kwalitatieve publieksblad Chic Gardens, lanceert uitgeverij
DE RECENTSTE CHIC GARDENS TELG
IDENTIKIT Chic Gardens Uitgever: Rekad uitgeverij Oplage publieksblad: 40.000 ex Nederlandstalig (België en Nederland) / 35.000 ex Franstalig Verspreiding: dagbladhandel, grootwarenhuizen, design hotels, abonnementen, evenementen en beurzen Verkoopprijs: 9,50 € per nummer Verschijningsfrequentie: 2 x per jaar (voor- en najaarseditie) Digitaal: www.chicgardens.be
IDENTIKIT CGconcept Uitgever: Rekad uitgeverij Oplage vakblad: 5.000 ex Nederlandstalig / 3.000 ex Franstalig Verspreiding: abonnementen, direct mailing, vakbeurzen, wedstrijden Vlaamse Tuinaannemer van het Jaar. Selectieve verspreiding aan de betere hovenier in Nederland. Verschijningsfrequentie: 4 x per jaar Digitaal: www.cgconcept.be
IDENTIKIT CGregio Uitgever: Rekad uitgeverij Oplage huis-aan-huis magazine: 20.000 ex per regio Verspreiding: CGregio Antwerpen, CG regio Gent, CG regio Limburg, CG regio Kempen, CG regio Vlaams-Brabant, CG regio West-Vlaanderen Verschijningsfrequentie: 1 x per jaar
de periodiek I januari - februari - maart 2017
3
#in de kijker - Redevoering
Uitgevers en fotografen: eenzelfde strijd! Jean-Christophe Hennaux, directeur van het fotoagentschap Reporters, gaf vorig jaar op een UPP event een redevoering over de invloed en de gevolgen van nieuwe technologieën en digitalisering op de business van een middelgroot fotoagentschap. De parallellen met de uitgeefsector zijn sprekend. De getuigenis over de impact van de negatieve gevolgen op het businessmodel is ontwapenend en eerlijk. Het toont echter ook hoe disruptie een toegevoegde waarde kan betekenen. In de noodzakelijke zoektocht naar een nieuw of aangepast businessmodel blijven bestaande knowhow, flexibiliteit en veerkracht primordiaal. Om deze redenen brengen we u graag de integrale versie van deze redevoering van de heer Hennaux gebracht voor een groep KMO-uitgevers. (ldp)
© REPORTERS
Ik ben 25 jaar geleden samen met u begonnen. Wat zijn jullie veranderd! En dus, hoe zijn wij moeten veranderen. Gezien het leveren aan media: boeken, kranten, magazines, uitgevers ... juist onze métier is. Gezien uw métier, uw gewoonten, uw reflexen, uw strategie, uw objectieven een vloedgolf aan evoluties en opeenvolgende, onwaarschijnlijke wijzigingen gekend heeft de laatste jaren.
Jean-Christophe Hennaux Directeur Reporters
4
De wereld is gewijzigd, de manier waarop alles werkt, in alle domeinen. Maar in uw sector, mijn God, het is geen evolutie, het is een revolutie, zelfs meerdere ... De media, de communicatie, de communicatiemodellen,
de periodiek I januari - februari - maart 2017
het circuleren van informatie, de verwachtingen en noden van het publiek en de consument: alles is veranderd, verandert en zal nog veranderen, meer bepaald wat u betreft, de dragers. Als we terugblikken zien we enkel wijzigingen. Vandaag worden we quasi voorbijgestoken door onze eigen kinderen en 25 jaar terugkijken geeft de indruk dat we naar de préhistorie kijken. Uw zorgeloze jaren, journalisten in overvloed, bladzetters, uitgevers, correctoren, drukkers, distributeurs, koeriers, en vooral – vooral! – consu menten die exclusief op u aan het wachten waren! Een monopolie. Jullie hadden de markt voor jullie alleen.
© REPORTERS
Net zoals wij in onze mooie, zorgeloze jaren, fotografen in direct contact met u, lokale agentschappen en professio nelen die hun talloze foto’s via uw media direct tot bij het grote publiek brachten. We hadden de markt voor ons alleen, een monopolie zoals bij jullie ... En dan, de modellen veranderden, één keer, verschillende keren. En u hebt zich, met of zonder succes, moeten aanpassen. Of verdwijnen ... Hoeveel magazinetitels zijn er niet verdwenen? Of ze werden overgenomen om uiteindelijk, zoals dikwijls, te verdwijnen ... Welkom in de nieuwe wereld van de media, uw wereld, deze van nieuwe uitdagingen voor ons allemaal: de digitalisering, het web, de sociale netwerken en de mondialisering! U zal er zich ongetwijfeld in herkennen, geheel of gedeeltelijk, in ieder geval voor de ietwat ouderen onder u. En u weet beter dan ik wat de huidige relevantie is van de beslissingen die u hebt moeten nemen, om u aan te passen ... Probleem: zich aanpassen is goed maar men moet ook overleven. Maar het beste, nog belangrijker, is antici peren. En dan wordt het complex. Wat ons betreft, wij hebben lang gesurft op de golf van verandering. En van het anticiperen. Wij waren op bepaalde momenten zelf revolutionair!
Ik herinner me de tijd voordat het internet meespeelde in onze functione ringsmodellen met jullie. In die tijd schuimde ik de ene na de andere magazineredactie af met een grote koffer in de hand gevuld met dia positieven en papieren afdrukken die ik voorstelde aan de journalisten, gulzig op zoek naar nieuw en origineel beeldmateriaal.
Internet is coming Dan begon men te praten over het internet. Een opportuniteit maar veel te vroeg. Nadien bleek dat het mogelijk
was om via datzelfde internet foto bestanden door te sturen. De eerste revolutie voor ons! Geen dia’s en geen prints meer nodig. We konden onze foto’s gelijktijdig naar overal sturen in de wereld, onmiddellijk ... enfin na lange minuten transmissietijd. Maar er diende geïnvesteerd te worden in de technologie om dit te realiseren. Wij hebben het gedaan. En we werden afgetekend marktleider. Marktleider ... wat betreft de aanbodzijde in elk geval. De vraagzijde, dat is een ander verhaal. Probleem: de uitgevers, de magazines waren er niet klaar voor, waren er niet
“In die tijd schuimde ik de ene na de andere magazineredactie af met een grote koffer in de hand gevuld met diapositieven en papieren afdrukken die ik voorstelde aan de journalisten, gulzig op zoek naar nieuw en origineel beeldmateriaal.” de periodiek I januari - februari - maart 2017
>>
5
© REPORTERS
#in de kijker - Redevoering
voor uitgerust om onze foto’s te ont vangen! We waren te snel.
Een dwaling, het is absurd maar we zijn marktleider!
Nieuwe revolutie, we doen een stap achteruit om vooruit te kunnen gaan: we drukken onze elektronisch door gestuurde foto’s af op papier.
Maar de andere fotoagentschappen volgden ons voorbeeld en kopieerden onze werkwijze. Ze namen opnieuw hun positie in op de markt. Niet erg, we zijn in bloedvorm, vol energie, vol nieuwe ideeën en met voldoende financiële middelen. We introduceren een nieuw concept welk furore zal maken: we creëren een webplatform, een site, waarop onze foto’s digitaal beschikbaar zijn! We innoveren nog, we investeren, we ontwikkelen. De magazines volgen ons deze keer, ze integreren ons webmodel en passen het nadien aan. Een evidentie van-daag de dag ...
Nieuwe revolutie, opnieuw een voordeel ten opzichte van onze concurrenten! Maar er diende opnieuw geïnvesteerd te worden: kleurenprinters, professionele kwaliteit ... dat kost handenvol geld. Absurditeit troef, de magazines dienden nu onze kleurafdrukken gemaakt van digitale foto’s af te drukken om deze te digitaliseren alvorens ze te kunnen drukken ... op papier.
6
de periodiek I januari - februari - maart 2017
We werden opnieuw marktleider. De andere fotoagentschappen kopieerden ons, implementeerden onze werkwijze en namen opnieuw hun positie in op de markt. Onze innovaties, onze aanpassingen, ons anticiperen ... ze lieten ons toe goed te leven, elke keer opnieuw ... Maar het duurde maar de tijd totdat de markt en zijn wetmatigheden ons inhaalde. Dat is nu éénmaal een harde werkelijkheid. En dan ... dan hadden we geen ideeën meer. Het ging te snel. De te ontwikkelen modellen, strategie werd te gevaarlijk, te complex, te duur ... We waren verbrand en we begonnen te stagneren.
© REPORTERS
Rat race De wereld bleef ondertussen evo lueren, nog en nog en nog en blijft evolueren. Het is deze wereld die u begin van de 21ste eeuw gekend hebt. Het is 11 september, het is de economische crisis, het is de crisis van de papieren pers die steeds zwaarder wordt. Er kon niet meer gerekend worden op hergroeperingen in de media, ‘synergieën’. De publicitaire inkomsten stuikten in elkaar, zeker in de printmedia. Voeg daar aan toe een groeiende desinteresse van het publiek voor de traditionele media, de magazines, de kranten. Er wordt steeds minder (op papier) gelezen ... De uitgever houdt vast aan zijn busi-
nessmodel, ondergaat de inkomstenen lezerserosie, bijt op zijn tanden en volgt de nieuwe evoluties – zeker in den beginne, zonder er waarschijnlijk echt in te geloven – hopende op iets, maar wat?
brachten via internet. De adverteerders waren afwachtend, maar volgden langzaamaan ook het online informatiemodel. Het traditionele businessmodel op basis van papier was nog moeilijk aan de man te brengen.
Het potentiële publiek, het ‘lezers publiek’ wijzigt. Het kiest meer en meer voor het digitale, voor online informatie. De pers probeert deze trend te volgen en ontwikkelt mondjesmaat – zonder er echt in te geloven – digitale platformen om zijn lezers terug mee te nemen naar de printversies.
En het is nog niet alles. Voorbijgestoken door de informatie die exclusief digitaal aangeboden wordt, kiest ook het doelpubliek van de traditionele printmedia in steeds groter wordende mate voor de online info. Ze lezen uw papieren producten niet meer of minder en minder. De sociale media doen hun intrede. De sociale media worden van nature uit formidabele machines die spontaan info produceren en verspreiden, gratis! We denken te dromen, het is op z’n >>
Ondertussen waren er reeds geïsoleerde digitale platformen op de markt, infosites die exclusief hun nieuws
de periodiek I januari - februari - maart 2017
7
© REPORTERS
8
de periodiek I januari - februari - maart 2017
#in de kijker - Redevoering zachts gezegd een vreemd businessmodel: het publiek creëert zijn eigen info en deelt deze info met zichzelf. En jullie uitgevers, waartoe dienen jullie nog? Voor wie zijn jullie er nog in deze nieuwe situatie? Eenzelfde strijd. Ik had het reeds aangegeven bij aanvang. Inderdaad, bij ons is het gelijkaardig. We hadden een quasi monopolie op gebied van creatie van foto’s en hun verspreiding. Het web heeft democratiserend gewerkt: het kost niet veel meer om een eigen digitaal platform op te starten, fotografen distantiëren zich meer en meer van de fotoagentschappen, ze creëren hun eigen site. Wat is nog het nut van een fotoagentschap om hen visibiliteit te geven? Terwijl fotografen ervan overtuigd zijn dat ze hun visibiliteit in eigen beheer kunnen realiseren? Fotografen verlaten de fotoagentschappen. Ze verlaten het grote gemeenschappelijke schip. Wat is nog het nut van een fotoagentschap? We zijn tevens de dupe van de ontwikkeling van de sociale netwerken. Ik herinner me de aanslagen in Londen. De eerste foto’s op de markt, goede foto’s, deze die zouden circuleren en verkocht worden. Het waren niet de foto’s van professionele fotografen die, uiteraard, te laat op de plaats
“Digitaal lijkt ons uit te schakelen. De huidige fototoestellen zijn van dergelijk goede kwaliteit dat om het even wie goede en kwalitatieve foto’s kan maken.” die u allen kent: Corbis, Getty, AP ... Ook andere majors maken onze business kapot. Ze zijn echter van een ander genre: ze bieden hun foto’s digitaal aan en leven van de online
van de feiten aankwamen. Neen, de foto’s die we overal zagen opduiken, waren voor de eerste keer deze van de mensen zelf, foto’s ter plaatse genomen in de metro met hun draagbare telefoon en zij plaatsten die foto’s op hun eigen Twitter en Facebook account. Deze foto’s werden door de media opgepikt en gereproduceerd. Ook daar, wat is nog het nut van een fotoagentschap?
Hard times
advertenties op hun eigen fotoplatforms. Hun businessmodel zijn niet de foto’s die ze ter beschikking stellen voor distributie maar de page views van de bezoekers op hun platform, bezoekers op zoek naar gratis foto’s. Shutterstock, Istock, Fotolia zijn hier de courante spelers ...
We verliezen onze fotografen, de buitenlandse fotoagentschappen die we exclusief in België vertegenwoordigen hebben ons steeds minder nodig. Ze distribueren hun foto’s rechtstreeks op onze markt via hun digitale plat formen in New York of Londen ... Het zijn de majors van de foto-distributie
De grote fotoproducenten wurgen ons en de kleine fotoleveranciers hebben ons niet meer nodig. De grootste groep fotoleveranciers én terzelfdertijd fotoconsumenten, de man in de straat, doden ons doordat ze hun eigen info en foto’s verspreiden. Onze existentiële
>>
ADVERTENTIE
NR.1
Rikudo 1-3★
INTR
: RIJS TIEP ODUC VOOR
Rikudo 1-3
€ 3,70
5
€ 2,9
VAN
EXCLUSIEF VAN DENKSPORT
1-3 NUMMER
1
Rikudo
W! NIEU 5
60
54
NIEUW 10
1
47
50
34
14
16
28
VANAF NU VERKRIJGBAAR maart april 2017
Gebeten door sudoku, binero of tectonic?
Probeer nu Rikudo!
Gek van sudoku’s, binero en tectonic? Klaar voor een nieuwe uitdaging? Ziehier Rikudo! Deze nieuwe titel van Denksport zal uw klant uren puzzelplezier bezorgen! Meer informatie? Surf naar www.denksport.be/rikudo
Exclusief van
€ 3,70 € 2,95
Cover-RIN-001.indd 1
KEE_6170_rikudo_ad_165x65_200217.indd 1
2-2-2017 16:38:54
21/02/17 12:51
de periodiek I januari - februari - maart 2017
9
#in de kijker - Redevoering “Tien jaar geleden stond de pers voor 99% van het gerealiseerde zakencijfer van Reporters ... vandaag realiseren we méér dan de helft van ons zakencijfer bij bedrijven.” © REPORTERS
ik discussieer met de financiële directeurs van de diverse uitgeefgroepen. Ja, ik zeg uitgeefgroepen want er zijn steeds minder en minder magazines die geen deel uitmaken van een uitgeefgroep. problemen zijn vanaf nu gelijkaardig met deze van jullie. De technologische vooruitgang die ons in staat stelt onze business te ontwikkelen, verplettert ons. Digitaal lijkt ons uit te schakelen. De huidige fototoestellen zijn van dergelijk goede kwaliteit dat om het even wie goede en kwalitatieve foto’s kan maken. Het web doodt onze business omdat wij als lokaal agent geen rol van betekenis meer hebben in deze wereld zonder grenzen. Op zekere manier is de productie van foto’s totaal gedelokaliseerd. De sociale netwerken doden onze business want ze zijn sneller, echter en spontaner. Voor ons is het duidelijk: onze activiteit is op korte termijn ten dode opgeschreven. Ik kom niet meer op de redacties met mijn fotootjes goed en wel gerangschikt in mijn grote koffer. Mijn foto’s staan nu online beschikbaar en staan daar voor diegene die er nog wat aan heeft. En diegene die er nog wat aan heeft, betaalt tien maal minder dan voorheen. Foto’s die nochtans veel tijd en energie gekost hebben. Ik discussieer niet meer op de redacties met hoofdredacteuren of beeldredacteurs – bestaat dit beroep nog? –,
10
Re-inventing Tien jaar geleden stond de pers voor 99% van het gerealiseerde zakencijfer van Reporters. We hebben besloten om onze competenties en knowhow die we ter beschikking stelden van de pers nu in te zetten voor andere dragers, nl. bedrijven. Reporters heeft een departement corporate uitgebouwd. We zouden mooie portretten kunnen maken. Topkwaliteit, mooie belichting, goede en originele setting. We werkten vroeger in opdracht van Humo, Knack, Le Vif of Moustique. Nu werken we in opdracht van Elia, de NMBS of BECI. We zouden mooie studiofoto’s kunnen maken, packshots van handtassen, schoenen, kledij, sieraden of cosmetica voor Elle, Flair of Femmes d’Aujoud’hui. Nu doen we het voor Lee, Lola en Liza, Noukies, Colruyt, Delhaize, Sothebies ... We zouden mooie reportages op het terrein kunnen realiseren voor Trends, Match ... Nu doen we het op de werven van Infrabel, Demegroup, Proximus of Vivaqua ... Ja, we hebben ons georiënteerd naar bedrijven, er zijn er duizenden.
de periodiek I januari - februari - maart 2017
Allen op zoek naar creativiteit, communicatie en beelden. Resultaat: vandaag realiseren we méér dan de helft van ons zakencijfer bij bedrijven. We hebben zelf een afdeling video opgestart want foto als content lijkt meer en meer voorbijgestreefd. Nog één ... Tot slot, wat aangenaam is ... bij het heroriënteren van onze business van pers naar bedrijven, naar corporate komen we opnieuw dezelfde bekende gezichten tegen. Zij die de magazines uitgaven waarvoor wij de foto’s leverden sinds jaren ... ook zij hebben zich geheroriënteerd naar wat we noemen custom media, ‘bedrijfspers’. Magazines op maat gemaakt van de bedrijven, business-to-consumer, op grote schaal én met de knowhow van een professioneel uitgever: Sanoma met Skills, KungFu, Headoffice, Roularta met Roularta Publishing ... Zo ziet u maar, wat we ook doen, ons parcours zal steeds gelinkt zijn met het uwe, zelf indien onze respectieve businesses reeds een lange weg afgelegd hebben.
www.reporters.be www.advertising.reporters.be www.reportersmagazine.com
#Pro Justitia
Reprografie: een wet die het collectieve beheer van de auteursrechten torpedeert De Belgische wetgever heeft keuzes gemaakt. De wet welke het economisch wetboek wijzigt betreffende reprografie werd door het parlement goedgekeurd op 22 december 2016(1). Ze voorziet een grondige hervorming van het systeem. De uitgevers komen er niet beter uit. Onderstaande toelichting tracht een beter inzicht geven in deze hervorming van het collectieve beheer van de auteursrechten. 12 november 2015 is een datum die in marmer gebeiteld staat in de geschiedenis van de reprografie. Op die dag heeft het Europees Hof voor Justitie (hierna, ‘EHJ’) een arrest geveld in de zaak Hewlett-Packard Belgium / Reprobel(2) welk een reeks regels in de Belgische wet op het auteursrecht(3) in vraag stelt.
De kern van de zaak Economische belangen gaan steeds juridische problemen vooraf. In casu, de producent van fotokopieerapparaten HP klaagt dat ze een vergoeding dient te betalen op de fotokopieerapparaten die ze in België op de markt brengt (in het jargon: ‘de forfaitaire vergoeding’). Deze vergoeding is gebaseerd op een deugdzaam systeem welk toegepast wordt in de meeste Europese landen: als de gebruiker een fotokopieerappa raat koopt, gaat men ervanuit dat deze werken zal reproduceren welke door het auteursrecht beschermd zijn (bijvoorbeeld: persartikels, delen van een boek, foto’s, enz.). In theorie dient de gebruiker voor elke reproductie van een auteurs rechtelijk beschermd werk de toestemming te vragen aan de rechthebbende. Maar gezien dit in de praktijk onhaal-
baar is, heeft de wetgever een billijke financiële compensatie voorzien, verschuldigd door de fabrikant. De fabrikant recupereert deze vergoeding nadien via de verkoopprijs (in fine, is het dus de consument die de auteursrechten betaalt). Dus , elk bedrijf of elke particulier die een fotokopieer apparaat aankoopt, betaalt aan Reprobel een vergoeding, berekend op basis van de reproductiecapaciteit van het toestel. Reprobel is de organisatie die in België belast is met het innen van de reprografiebedragen én het verdelen ervan aan de rechthebbenden (de auteurs en de uitgevers).
Renaud Homez is eind 2016 een nieuw hoofdstuk begonnen in zijn carrière. UPP bedankt Renaud voor zijn inzet en knowhow die hij de afgelopen 3 jaar ten beste gegeven heeft. We wensen hem veel succes toe in zijn verdere carrière.
Bovenop deze ‘forfaitaire vergoeding’ heeft de Belgische wetgever(4) nog een andere vergoeding gevestigd, de zogenaamde ‘proportionele vergoeding’. Deze wordt bepaald in functie van het aantal effectief gerealiseerde fotokopieën door de gebruiker. Deze dualiteit van het vergoedingssysteem werd eveneens gecontesteerd door HP die hiervoor argumenteert dat de 2 vergoedingen samen te hoog zijn en aldus een ‘overcompensatie’ betekenen. De realiteit is, zoals steeds, complexer: indien de wetgever 2 compensaties
Clément Chaumont heeft sinds januari 2017 de fakkel overgenomen als legal advisor UPP. We heten hem van harte welkom. Al uw juridische uitgeefvragen zijn steeds welkom bij Clément. U kan deze mailen naar: clement.chaumont@upp.be
voorzien heeft, was dit niet om de gebruiker 2 keer te laten betalen, maar wel om zo goed als mogelijk de geleden schade te dekken die de rechthebbenden ondergaan doordat hun werken gekopieerd worden.
>>
Wet van 22 december 2016 welke bepaalde schikkingen wijzigt van het Economisch Wetboek, Boek XI, B.S., 29 december 2016, p. 91843. EHJ, arrest van 12 november 2015 (4de kamer), Hewlett Packard Belgium SPRL c./ Reprobel SCRL, C-572/13. (3) Wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten, B.S. 27 juli 1994, p. 19297. (4) Artikels 22, §1, 4° en 4°bis, §1 bis, 1° en 2° en 59-61 van de wet op het auteursrecht. (1)
(2)
de periodiek I januari - februari - maart 2017
11
#Pro Justitia Hiertoe werd van bij aanvang de ‘forfaitaire vergoeding’ in het leven geroepen om tegemoet te komen aan de onmogelijkheid om efficiënt de ‘proportionele vergoeding’ te innen. Zoniet zou dit betekend hebben: een controle van elke gebruiker en aanzienlijke administratieve lasten.
Een schade. Maar welke schade? De schade welke de rechthebbenden lijden is uiteraard zeer moeilijk te meten. Meerdere studies werden uitgevoerd om de geleden schade precies te kwantificeren. Het EHJ toont zich zeer cryptisch als het gaat over de notie ‘schade’. De ene keer wordt deze ingevuld als een ‘potentiele’ schade, de andere keer als een ‘reële’ schade. Het gaat volgens ons om een zinloos debat vermits het onmogelijk is de
‘reële’ schade precies te meten. Aldus kan de schade enkel ‘potentieel’ zijn. Het echte debat situeert zich op het politieke terrein. De grote meerderheid van mensen zijn het eens met het feit dat auteurs en uitgevers economisch lijden vanwege het verlies van inkomsten veroorzaakt door de miljarden kopieën van beschermde werken die jaarlijks gemaakt worden in de bedrijven, bij de overheden, in de privésfeer, in het onderwijs, in de bibliotheken ... Ook de politieke wereld zou zich bewust moeten zijn van deze realiteit en meer beschermende maatregelen moeten nemen inzake de rechten van auteurs en uitgevers(5). Laten we even naar de cijfers kijken. Volgens een recente studie(6), worden er jaarlijks 27 miljard reproducties op papier gemaakt (prints en fotokopies). Van die 27 miljard reproducties, schat
men dat er 4,5 miljard (!) reproducties zijn van beschermde werken, i.e. 16,85% van het totale volume. Vergeleken met deze cijfers, is het gemiddeld bedrag aan jaarlijkse inningen door Reprobel (en verdeeld aan de rechthebbenden, na afhouding van de werkingskosten), i.e. 23 miljoen euro, onmiskenbaar zeer laag (ongeveer 0,005 € per kopie). Dit gemiddeld geïnde bedrag zal bovendien dalen door de nieuw gestemde wet betreffende reprografie. Deze vergelijking zou nog pijnlijker worden indien we rekening houden met het gerealiseerde zakencijfer in België door alle producenten van fotokopieerapparaten (HP, Epson, Canon, enz.) die mogelijks oploopt tot in de honderden miljoenen euro’s.
Een wankele wet Helaas, onze beleidsmakers hebben beslist het reprografiesysteem te her schikken waardoor de evenwichten in het systeem in gevaar gebracht worden. De wet voorgesteld door het kabinet van minister van economie Kris Peeters (CD&V) en gestemd door het parlement bevat enkele ongerijmdheden en schemerzones. Een vergoedingsrecht voor uitgevers werd erkend, niet op basis van het Europees recht(7) maar op basis van het nationaal recht, en dit enkel voor het maken van fotokopies van hun werken in de bedrijfssector. Dit recht dekt vanaf nu enkel gemaakte kopieën op papier afkomstig van een papieren bron. Bovendien, zijn de uitgevers erin geslaagd deze rechten ook mee te nemen inzake de uitzondering voor het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek. Dit terwijl het voorontwerp
Wat trouwens expliciet bevestigd werd in de overweging 11 van de directieve 2001/29/CE op het auteursrecht: “Een efficiënt en rigoureus beschermingssysteem van het auteursrecht en de naburige rechten is één van de belangrijkste instrumenten om de Europese creatie en productie te garanderen de nodige inkomstenbronnen te verkrijgen, alsook voor het behouden van de autonomie en de waardigheid van de creators en de uitvoerders.” (6) PROFACTS, Groot onderzoek inzake fotokopies en prints in België 2013. Officieel onderzoek gebaseerd op artikel 26 van het KB van 30 oktober 1997, onder toezicht van de minister van economie. (7) Ter herinnering, het EHJ heeft geoordeeld, in paragraaf 47 van het arrest, dat “uitgevers niet inbegrepen zijn in het aantal titularissen van het reproductierecht zoals voorzien in artikel 2 van de directieve 2001/29”.(4) Artikels 22, §1, 4° en 4°bis, §1 bis, 1° en 2° en 59-61 van de wet op het auteursrecht. (5)
12
de periodiek I januari - februari - maart 2017
van wet de uitgevers hiervan uitsloot. Uitgevers zullen dus uiteindelijk een vergoeding ontvangen niet op basis van een Europese verplichting maar wel op basis van het nationaal recht, dit samen met de auteurs. Maar al lijken de uitgevers ‘gered’, het is een Pyrrusoverwinning. Uitgevers ontvangen geen vergoeding meer voor reproducties, zowel op papier als digitaal, gemaakt in de familiekring. Bovendien werd de ‘forfaitaire vergoeding’ (BtoB) simpelweg geschrapt uit de wet met uitzondering van de fotokopieerapparaten bestemd voor particulieren (BtoC). Het EHJ heeft nochtans nooit de rechtsgeldigheid van deze ‘forfaitaire vergoeding’ in vraag gesteld. Het heeft enkel gewezen op de noodzaak om een terugbetalingsmogelijkheid te voorzien in geval de proportionele vergoeding op zich voldoende zou zijn om de schade te vergoeden. Bovendien heeft het EHJ geacht dat een dergelijke ‘forfaitaire vergoeding’ enkel toegelaten kan zijn indien het onmogelijk is de gebruikers te identificeren en, daaruit afgeleid, de effectieve schade te evalueren welke de rechthebbenden ondergaan. Het is blijkbaar deze paragraaf in het arrest die de Belgische wetgever ‘versteend’ heeft uit schrik nogmaals op de vingers getikt te worden door het EHJ in geval van het behoud van de ‘forfaitaire vergoeding’.(8) De nagel aan de doodskist zijn zonder twijfel de schikkingen gelinkt aan het onderwijs. Hier is de regering wel zeer onomzichtig te werk gegaan: alle reproducties van werken (integraal of niet, zowel digitaal als analoog) en meer algemeen elke vorm van kennisgeving aan het publiek, vallen onder de uitzondering. Kortom, één van de sectoren waar het kopiëren en verspreiden van auteursrechtelijk beschermde werken het meest wijdverspreid is, ontspringt
Het Europees Hof voor Justitie te Luxemburg.
de dans. Dit ten nadele van de rechten van auteurs en uitgevers. Tot slot vond de regering het niet opportuun om de vergoeding uit te breiden naar het afdrukken van auteursrechtelijke werken (en dus ook inclusief prints) niettegenstaande de directieve(9) en het EHJ(10) dit expliciet voorzien.
verdaagd naar 1 januari 2018 in afwachting van een impactstudie welke door de regering voorzien wordt in 2017. Bovendien zal het Hof van Beroep te Brussel op 10 maart 2017 een arrest vellen ten gevolge van de beslissing van het EHJ in de zaak HP/ Reprobel. Hoe dan ook nog meer wijzigingen aanbrengen aan deze
“Maar al lijken de uitgevers ‘gered’, het is een Pyrrusoverwinning.” Als conclusie kunnen we stellen dat het stemmen van deze wet nu reeds een belangrijke omwenteling teweegbrengt van het Belgisch inningssysteem op basis van de wettelijke licentie en vooral een netto vermindering inhoudt van de vergoedingen bestemd voor de auteurs en de uitgevers. De datum van invoegetreding van dit nieuw systeem werd
wet is niet wenselijk. Als we deze wet bekijken vanuit het standpunt dat het glas halfvol is, worden de uitgevers bevestigd als rechthebbende en de daaruit voortvloeiende vergoedingen. Dit was verre van evident de dag na het arrest van het EHJ in de zaak HP versus Reprobel. Maar aan welke prijs voor de uitgevers? (rh)
EHJ, arrest van 12 november 2015 (4de kamer), Hewlett-Packard Belgium SPRL c./ Reprobel SCRL, C-572/13. Artikel 5.2.a. van de directieve 2001/29/CE. (10) EHJ, arrest VG Wort c./ Kyocera, gelinkte zaken C-457/11 tot C-460/11, 27 juni 2013. (8)
(9)
de periodiek I januari - februari - maart 2017
13
#Prikbord
Operationele afwijkingen op de concessie-overeenkomst bpost inzake bijvoegsels bij de tijdschriften Graag brengen we onze leden nogmaals op de hoogte van de mogelijkheid die bestaat(*) tot het bekomen van enkele operationele afwijkingen op de concessie-overeenkomst bpost inzake bijvoegsels bij de tijdschriften.
Afz. bpost, Cel Tijdschriften (2e verdieping), Muntcentrum, 1000 Brussel
<<Customer Name [Customer]>> <<Adressee [Customer Site]>> <<Address [Customer Site]>> <<Postal Code [Customer Site]>> <<City [Customer Site]>> <<Country [Customer Site]>>
Deze operationele afwijkingen geven iets meer vrijheid aan de uitgever inzake bijvoegsels. Ze zijn zonder enige meerkost. Het volstaat om de antwoordkaart op de pagina hiernaast in te vullen, uit te knippen en portvrij terug te sturen naar bpost.
Brussel, 30 juni 2016 Betreft: communicatie van de Algemene Voorwaarden Tijdschriften 2016 & vraag voor operationele afwijkingen Geachte klant, Zoals u weet is bpost door de Belgische Staat uiteindelijk aangeduid als licentiehouder voor de uitreiking van de erkende tijdschriften. Dit houdt concreet in dat we vanaf 1 januari 2016 onze kwalitatieve dienstverlening wat betreft het uitreiken van tijdschriften blijven aanbieden en dit aan voorwaarden grotendeels vergelijkbaar met die van vóór deze datum. Dit contract met de Belgische Staat vraagt evenwel enkele kleine aanpassingen aan onze algemene voorwaarden. U werd hierover reeds geïnformeerd tijdens de afgiftes van uw tijdschriften en dit door middel van affiches en andere communicatiemiddelen in onze afgifteplaatsen. Via de bijlage aan deze brief willen wij u hier echter ook persoonlijk over informeren. U kan bij ons natuurlijk blijvend terecht voor allerlei vragen die u hieromtrent zou hebben via het mailadres magazine@bpost.be of op het telefoonnummer 02.201.81.81.
Waar komen de drie mogelijke afwijkingen op neer?
U zult merken dat deze algemene voorwaarden gemakkelijkheidshalve ook een overzicht geven van de voorwaarden voor afgiftes van regelmatige en onregelmatige bijvoegsels. Wij zouden u willen vragen deze aandachtig te lezen. Op eenvoudige vraag kunnen drie operationele afwijkingen worden toegestaan op de algemene voorwaarden en dit zonder verhoging van de tarieven. Indien u wil genieten van een afwijking op deze voorwaarden, volstaat het om ons de bijgevoegde antwoordstrook terug te sturen.
Afwijking 1 Laat toe dat regelmatige bijlages zwaarder mogen zijn dan 250 gram.
Afwijking 2 Laat toe dat de afmetingen voor onregelmatige bijlages die bepaald worden in de concessie-overeenkomst mogen worden overschreden zolang het geheel maar binnen de maximum afmetingen van mail-zendingen bij bpost blijft.
Wij willen u ook meedelen dat conform het contract met de Staat wij momenteel een systeem ontwikkelen voor een eenvoudigere behandeling van de klachten. Dit systeem zal beschikbaar zijn vanaf midden oktober. Wij zullen u in de loop van de zomer opnieuw contacteren om dit gedetailleerder toe te lichten. Wij danken u voor het vertouwen dat u in bpost stelt door gebruik te maken van onze diensten. Hoogachtend, Marc Huybrechts MRS Director, Lid van het Directiecomité Bijlagen: Algemene Voorwaarden tijdschriften Antwoordstrook vraag operationele afwijkingen
Wilt u graag meer informatie? Bel het Press Cell: 02 201 81 81 (elke werkdag van 8u00 tot 17u30)
Z13.211 brief_Maxiresponse_NL_v3.indd 1
Begin juli stuurde bpost bovenstaande brief aan alle uitgeverst (*)
Afwijking 3 Laat toe dat er meer dan 2 onregelmatige bijvoegsels met een tijdschrift verstuurd mogen worden.
U kan de Algemene Voorwaarden van de concessie-overeenkomst raadplegen via deze link: www.bpost.be/sites/default/files/pagina/ Conditions_g_n_rales_P_riodiques_2016_NL.pdf
Kostenloze afwijkingen in uw voordeel zijn niet de gewoonte bij bpost. Maak er gebruik van! 14
de periodiek I januari - februari - maart 2017
30/06/16 09:36
Vraag om een operationele afwijking Ik, ondergetekende, vraag de volgende operationele afwijking:
Schrappen van de limiet op het individuele gewicht van 250 gram voor elk regelmatig supplement (met behoud van de maximale limiet van 2 kg voor het tijdschrift en het geheel van de supplementen) – Algemene Voorwaarden, Deel 1, Paragraaf 2 Definities, “Regelmatige bijvoegsels, concessie voorwaarden, punt iv. (pag. 2)”
Schrappen van de minimale afmetingen van de onregelmatige supplementen (met behoud van de maximale afmeting van 350 x 230 x 30 mm voor het tijdschrift en het geheel van de supplementen) – Algemene Voorwaarden, Deel 1, Paragraaf 2 Definities, “Onregelmatige bijvoegsels, concessie voorwaarden, punt ii. (pag. 3)”
Schrappen van de limiet van 2 onregelmatige supplementen per tijdschrift. – Algemene Voorwaarden, Deel 1, Paragraaf 2 Definities, “Onregelmatige bijvoegsels, concessie voorwaarden, punt iii. (pag. 3)” Datum en handtekening
NAAM UITGEVERIJ/ORGANISATIE:............................................................................................................................................................ ADRES:.......................................................................................................................................................................................................... POSTCODE:.................................................................................................................................................................................................. GEMEENTE:..................................................................................................................................................................................................
<<Customer Name [Customer]>> <<Adressee [Customer Site]>> <<Address [Customer Site]>> <<Postal Code [Customer Site]>> <<City [Customer Site]>> <<Country [Customer Site]>>
#UPP info
UPP tot uw dienst. Ook in 2017. Franstalig Opnieuw 6 opleidingsdagen Workshops op maat van de KMO uitgever Programma rond digitale journalistiek In samenwerking met IHECS en EJL
Nederlandstalig Opnieuw méér dan 20 opleidingsdagen Workshops op maat van de KMO uitgever Vernieuwd programma In samenwerking met MedianetwerkPlus
Reeds toe aan zijn 4de editie Het evenement voor de vakbladen 5 awardscategorieën Uitreiking van de awards op het B-to-B gala in oktober Georganiseerd door Marcom World i.s.m. UPP en The Ppress Events voor de gehele tijdschriftensector 2 seminars en 1 speaker event Eerste Changing Media event op 27 april 2017 (met internationale spreker) In samenwerking met The PPress
Business to Business Press & Communication Awards
Met dank aan businesspartners
ONNODIG TE FRANKEREN
bpost Cel tijdschriften GTC Press DA 853-536-7 Muntcentrum 1000 Brussel