URDAIBAI
Reserve URDAIBAI BIRD CENTER
Aldizkari digitala
2.zk.
Hegaztien Nazioarteko aireportua
Bi enara bidaiariren arteko maitasun istorioa Iritsi dira udaberriko lertxunak 2. Hiruhilekoa 2017
Urdaibai Reserve Aldizkari digitala Gautegiz Arteaga (Bizkaia) 2. zk., 2017. 2. Hiruhilekoa ISSN: 2530-8793
EDIZIOA Urdaibai Bird Elkartea
Center,
Aranzadi
04
Zientzi
06
POSTA HELBIDEA Orueta 7, 48314 Gautegiz Arteaga (Bizkaia) TELEFONOA 94 625 11 57 POSTA ELEKTRONIKOA birdcenter@birdcenter.org WEB-ATARIA www.birdcenter.org TESTUAK Urdaibai Bird Center
Babesleak:
ARGAZKIAK Urdaibai Bird Center. Pรกg 102: Indalecio Ojanguren 1887-1972, Gipuzkoako artxibo orokorra AZALA Urdaibai Bird Center DISEINUA Urdaibai Bird Center
2
3
Urdaibai Reserve Aldizkari digitala Gautegiz Arteaga (Bizkaia) 2. zk., 2017. 2. Hiruhilekoa ISSN: 2530-8793
EDIZIOA Urdaibai Bird Elkartea
Center,
Aranzadi
04
Zientzi
06
POSTA HELBIDEA Orueta 7, 48314 Gautegiz Arteaga (Bizkaia) TELEFONOA 94 625 11 57 POSTA ELEKTRONIKOA birdcenter@birdcenter.org WEB-ATARIA www.birdcenter.org TESTUAK Urdaibai Bird Center
Babesleak:
ARGAZKIAK Urdaibai Bird Center. Pรกg 102: Indalecio Ojanguren 1887-1972, Gipuzkoako artxibo orokorra AZALA Urdaibai Bird Center DISEINUA Urdaibai Bird Center
2
3
Aurkibidea 06. URDAIBAI BIRD CENTER 08. Kontserbazioa | 10. Basoko hegazti txikiei laguntza ematen. 22. Turismoa | 24. Hegaztien nazioarteko aireportua | 42. BirdFlyway: Tajo-Evoa Erreserba Naturala. 50. Ingurumen hezkuntza | 52. Eskolentzako programa didaktikoa.
08
24
66
85
90
112
.
60. URDAIBAIKO ERRESERBA 62. Udaberriko aktualitatea| 66. Udaberriko lertxunak. 74. Gure biodibertsitatea ezagutuz| 75. Brachytron pratense burruntzia. 80. Ba al zenekien? 84. Urdaibaiko txokoak| 85. Arratzuko hariztia. 90. Erreserba argazkitan. 102. ATZERA BEGIRATU BAT 104. Busturia | 104. San Bartolome auzoa. 110. BIDAIA IKUSGARRIAK 112. Bi enara bidaiarien arteko maitasun istorioa.
4
AURKIBIDEA
5
Aurkibidea 06. URDAIBAI BIRD CENTER 08. Kontserbazioa | 10. Basoko hegazti txikiei laguntza ematen. 22. Turismoa | 24. Hegaztien nazioarteko aireportua | 42. BirdFlyway: Tajo-Evoa Erreserba Naturala. 50. Ingurumen hezkuntza | 52. Eskolentzako programa didaktikoa.
08
24
66
85
90
112
.
60. URDAIBAIKO ERRESERBA 62. Udaberriko aktualitatea| 66. Udaberriko lertxunak. 74. Gure biodibertsitatea ezagutuz| 75. Brachytron pratense burruntzia. 80. Ba al zenekien? 84. Urdaibaiko txokoak| 85. Arratzuko hariztia. 90. Erreserba argazkitan. 102. ATZERA BEGIRATU BAT 104. Busturia | 104. San Bartolome auzoa. 110. BIDAIA IKUSGARRIAK 112. Bi enara bidaiarien arteko maitasun istorioa.
4
AURKIBIDEA
5
Urdaibai Bird Center
6
URDAIBAI BIRD CENTER
7
Urdaibai Bird Center
6
URDAIBAI BIRD CENTER
7
Kontserbazioa
8
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
9
Kontserbazioa
8
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
9
Basoko hegazti txikiei laguntza ematen Habia-kutxen jartzea oso garrantzitsua dahabia egiteko zuhaitz-zuloak erabiltzen dituzten hegazti txikiei laguntzeko. Hegazti horiek sarritan, oso zail izaten dute horrelako zulorik aurkitzea gure lorategi, baso eta parkeetan. Horiek horrela, habia-kutxen jartzeak gure laguntxoak gure etxe ingurura hurbiltzen asko lagunduko du.
10
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
11
Basoko hegazti txikiei laguntza ematen Habia-kutxen jartzea oso garrantzitsua dahabia egiteko zuhaitz-zuloak erabiltzen dituzten hegazti txikiei laguntzeko. Hegazti horiek sarritan, oso zail izaten dute horrelako zulorik aurkitzea gure lorategi, baso eta parkeetan. Horiek horrela, habia-kutxen jartzeak gure laguntxoak gure etxe ingurura hurbiltzen asko lagunduko du.
10
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
11
Kaskabeltza basoetan bizi den hegazti polita da. Laguntxo honek, haritz eta arte zaharren zuloak erabili ohi ditu habia eraikitzeko.
12
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
13
Kaskabeltza basoetan bizi den hegazti polita da. Laguntxo honek, haritz eta arte zaharren zuloak erabili ohi ditu habia eraikitzeko.
12
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
13
Amilotx arrunta oso hegazti geldiezina eta kolore bizikoa da. Beronek ere, kaskabeltzaren antzera zuhaitz zuloak erabiltzen ditu habia egiteko.
14
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
15
Amilotx arrunta oso hegazti geldiezina eta kolore bizikoa da. Beronek ere, kaskabeltzaren antzera zuhaitz zuloak erabiltzen ditu habia egiteko.
14
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
15
Kaskabeltz txikia oso gutxitan ikusten den hegaztia da gure lurraldean. Oso hegazti zorrotza da bizitzeko aukeratzen duen habitatarekiko eta oso gustukoak ditu hain urriak diren baso helduak. Hori dela eta, gure habia-kutxek erakarriko dituzten hegazti interesgarrienetarikoa dela esan genezake.
16
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
17
Kaskabeltz txikia oso gutxitan ikusten den hegaztia da gure lurraldean. Oso hegazti zorrotza da bizitzeko aukeratzen duen habitatarekiko eta oso gustukoak ditu hain urriak diren baso helduak. Hori dela eta, gure habia-kutxek erakarriko dituzten hegazti interesgarrienetarikoa dela esan genezake.
16
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
17
Urdaibai Bird Centerrek erreserban jarritako habia-kutxen jarraipena egiten du urtero, hegazti txiki horien ugalketari buruzko informazioa ezagutzeko. Habiak altueran jartzeak, katuen eta bestelako harrapariengandik salbu izatea bermatzen du.
18
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
19
Urdaibai Bird Centerrek erreserban jarritako habia-kutxen jarraipena egiten du urtero, hegazti txiki horien ugalketari buruzko informazioa ezagutzeko. Habiak altueran jartzeak, katuen eta bestelako harrapariengandik salbu izatea bermatzen du.
18
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
19
Ugal garaian habien informazioa lortzeko eta enbarazurik ez sortzeko, urrunetik ikusteko kamerak erabiltzen ditugu.
20
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
21
Ugal garaian habien informazioa lortzeko eta enbarazurik ez sortzeko, urrunetik ikusteko kamerak erabiltzen ditugu.
20
URDAIBAI BIRD CENTER
Kontserbazioa
21
Turismoa
22
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
23
Turismoa
22
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
23
Hegaztien nazioarteko aireportua Urdaibai Bird Center hegaztientzako aireportu gisa aurkezten dizuegu. Aireportu baten terminal eta kontroldorre gisara sinbolizatu dugu, zentrotik bertatik paduraren ikuspegi paregabearekin, hegaztientzako lurrartzeko eta abiatzeko pista ezin hobea bilakatzen da urmaela. Gautegiz Arteagako paduretako pista horietan oso urrunetik datozen hegaztiek, bere migrazioetan jarraitzeko elikagaia eta atsedena hartzen dute.
24
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
25
Hegaztien nazioarteko aireportua Urdaibai Bird Center hegaztientzako aireportu gisa aurkezten dizuegu. Aireportu baten terminal eta kontroldorre gisara sinbolizatu dugu, zentrotik bertatik paduraren ikuspegi paregabearekin, hegaztientzako lurrartzeko eta abiatzeko pista ezin hobea bilakatzen da urmaela. Gautegiz Arteagako paduretako pista horietan oso urrunetik datozen hegaztiek, bere migrazioetan jarraitzeko elikagaia eta atsedena hartzen dute.
24
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
25
Hegaldiak Alboetan gure inguruko hegazti migratzaileak agertzen dira, izan ere horiek dira gure “hegazkin”partikularrak. Beraiekin batera, Urdaibairen tankerako “aireportuen” zerrenda luzea ere ikus genezake.
26
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
27
Hegaldiak Alboetan gure inguruko hegazti migratzaileak agertzen dira, izan ere horiek dira gure “hegazkin”partikularrak. Beraiekin batera, Urdaibairen tankerako “aireportuen” zerrenda luzea ere ikus genezake.
26
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
27
Nazioarteko hegaldiak Urdaibaiko aireportutik aireratzen diren hegaztiak argazkian ikus ditzakegun lekuak dituzte helmuga.
28
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
29
Nazioarteko hegaldiak Urdaibaiko aireportutik aireratzen diren hegaztiak argazkian ikus ditzakegun lekuak dituzte helmuga.
28
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
29
Hegazkineratzeko ateak Hegaztiekin batera bidaiatuko dugu hainbat lekutara Afrika, Eskandinavia, Islandia‌
30
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
31
Hegazkineratzeko ateak Hegaztiekin batera bidaiatuko dugu hainbat lekutara Afrika, Eskandinavia, Islandia‌
30
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
31
Zerbitzu gunea Denda, gidak, informazio turistikoa, wifia‌ zure bidaiarako zerbitzu guztiak prest dituzu.
32
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
33
Zerbitzu gunea Denda, gidak, informazio turistikoa, wifia‌ zure bidaiarako zerbitzu guztiak prest dituzu.
32
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
33
Kontrol-dorrea Egunero iristsi eta abiatzen diren hegaldiak kontrolatzeko leku paregabea.
34
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
35
Kontrol-dorrea Egunero iristsi eta abiatzen diren hegaldiak kontrolatzeko leku paregabea.
34
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
35
Behaketarako terminala Helduerak, abiadak, egonaldi luzeak,‌ erabili terminal horretan jarrita dauden teleskopio, prismatiko eta bideokamerak, eta ez galdu zure begi aurrean ikusiko dituzun bidaien xehetasunik.
36
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
37
Behaketarako terminala Helduerak, abiadak, egonaldi luzeak,‌ erabili terminal horretan jarrita dauden teleskopio, prismatiko eta bideokamerak, eta ez galdu zure begi aurrean ikusiko dituzun bidaien xehetasunik.
36
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
37
Lurreratzeko pistak Aireportuko egunerokoak bertan gertatzen dira, gure hegazkin partikularren etengabeko joan etorriak.
38
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
39
Lurreratzeko pistak Aireportuko egunerokoak bertan gertatzen dira, gure hegazkin partikularren etengabeko joan etorriak.
38
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
39
Zatoz eta goza ezazu eguneroko hegaldiaekin!
Bisita ezazu hegaztien nazioarteko aireportu berria. 40
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
41
Zatoz eta goza ezazu eguneroko hegaldiaekin!
Bisita ezazu hegaztien nazioarteko aireportu berria. 40
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa
41
Hegaztien Done Jakue bidea Urdaibain sortuta, BirdFlyway Urdaibai Bird Centerrek aurrera daraman ekimen turistikoa da. Hegaztiak beraien migrazioetan jarraituz, natura turismora zuzendutakoko modalitate berria. Ibilbidea osotzen duten zentroetatik zehar bidaiatuz eta pasaporte bat zigilatuz, herrialde horietako ingurune naturalak, kultur ondarea eta leku bakoitzeko ohiturak ezagutzeko aukera izango duzu. Ezagutu dezagun gaur bertan ibilbide honen etapa bat‌
42
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
43
Hegaztien Done Jakue bidea Urdaibain sortuta, BirdFlyway Urdaibai Bird Centerrek aurrera daraman ekimen turistikoa da. Hegaztiak beraien migrazioetan jarraituz, natura turismora zuzendutakoko modalitate berria. Ibilbidea osotzen duten zentroetatik zehar bidaiatuz eta pasaporte bat zigilatuz, herrialde horietako ingurune naturalak, kultur ondarea eta leku bakoitzeko ohiturak ezagutzeko aukera izango duzu. Ezagutu dezagun gaur bertan ibilbide honen etapa bat‌
42
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
43
Argazkiak: Tajo-Evoa erreserba naturala
Tajo-Evoa Erreserba Naturala, Portugalera egiteko bisita berezia 44
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
45
Argazkiak: Tajo-Evoa erreserba naturala
Tajo-Evoa Erreserba Naturala, Portugalera egiteko bisita berezia 44
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
45
Bisitari zentroak oso bisita erakargarria eskaintzen du, izan ere, bisitariak hegaztien munduan, itsasadarrean eta hainbat aktibitatetan murgiltzen ditu. Zentroak erakusketa gune bat, erabilera anitzetarako auditorioa eta paisaia liluragarriaz gozatzeko kafetegi bat dauka.
Tajo Erreserba Naturaleko itsasadarra
LISBOA
Animatu zaitez eta partehartu. Ezagutu ezazu Tajo-Evoa
46
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
Argazkiak: Tajo-Evoa erreserba naturala
Tajoko itsasadarra, Portugaleko garrantzitsuena eta Europako garrantzitsuenen artean sailka genezake. Migrazio garaietan 120.000 hegaztitik gora hartzen dute atseden ingurune honetanberaien ugal lekuetara edo negu pasako lekuetara abiatu aurretik.
47
Bisitari zentroak oso bisita erakargarria eskaintzen du, izan ere, bisitariak hegaztien munduan, itsasadarrean eta hainbat aktibitatetan murgiltzen ditu. Zentroak erakusketa gune bat, erabilera anitzetarako auditorioa eta paisaia liluragarriaz gozatzeko kafetegi bat dauka.
Tajo Erreserba Naturaleko itsasadarra
LISBOA
Animatu zaitez eta partehartu. Ezagutu ezazu Tajo-Evoa
46
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
Argazkiak: Tajo-Evoa erreserba naturala
Tajoko itsasadarra, Portugaleko garrantzitsuena eta Europako garrantzitsuenen artean sailka genezake. Migrazio garaietan 120.000 hegaztitik gora hartzen dute atseden ingurune honetanberaien ugal lekuetara edo negu pasako lekuetara abiatu aurretik.
47
BirdFlyway-k badauka eleberri propioa
Antonio Sandoval Rey idazle eta ornitologoak bere azkeneko eleberria aurkezten digu‌ BirdFlyway, familia bidai bat hegaztien ibilbidean zehar.escritor y ornitólogo
Europako ingurune natural garrantzitsu eta liluragarrienen artean, familia baten bidaia azaltzen da. Gida oso berezi baten eskutik, naturaz eta historiaz gozatzeko aukera izango dute.
Bidaian zehar, protagonista den familiak elkarren artean hobeto ezagutzeko aukera ere izango du.
48
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
49
BirdFlyway-k badauka eleberri propioa
Antonio Sandoval Rey idazle eta ornitologoak bere azkeneko eleberria aurkezten digu‌ BirdFlyway, familia bidai bat hegaztien ibilbidean zehar.escritor y ornitólogo
Europako ingurune natural garrantzitsu eta liluragarrienen artean, familia baten bidaia azaltzen da. Gida oso berezi baten eskutik, naturaz eta historiaz gozatzeko aukera izango dute.
Bidaian zehar, protagonista den familiak elkarren artean hobeto ezagutzeko aukera ere izango du.
48
URDAIBAI BIRD CENTER
Turismoa: BirdFlyway
49
Ingurumen hezkuntza
50
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
51
Ingurumen hezkuntza
50
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
51
Eskolentzako programa didaktikoa
52
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
53
Eskolentzako programa didaktikoa
52
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
53
Urdaibai Bird Centerrek eskaintzen duen eskolentzako programa didaktikoa behaketan eta inguru naturalean egindako esperimentazioan oinarritzen da, eta teoria mailan ikasitakoa ikasketa deduktiboarekin uztartzea du helburu.Horretarako, eskola bakoitzak eskatzen dituen edukien arabera, bi bisitaldi mota antolatu dira, bata ordu betekoa, eta bestea bi ordu eta laurdenekoa.
54
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
55
Urdaibai Bird Centerrek eskaintzen duen eskolentzako programa didaktikoa behaketan eta inguru naturalean egindako esperimentazioan oinarritzen da, eta teoria mailan ikasitakoa ikasketa deduktiboarekin uztartzea du helburu.Horretarako, eskola bakoitzak eskatzen dituen edukien arabera, bi bisitaldi mota antolatu dira, bata ordu betekoa, eta bestea bi ordu eta laurdenekoa.
54
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
55
Zure eskolarekin bisitaldia erreserbatu nahi baduzu 946261157 telefonora deitu edo birdcenter@birdcenter.org posta elektronikora bidali ahal duzu eskaera.
Zain zaituztegu!
56
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
57
Zure eskolarekin bisitaldia erreserbatu nahi baduzu 946261157 telefonora deitu edo birdcenter@birdcenter.org posta elektronikora bidali ahal duzu eskaera.
Zain zaituztegu!
56
URDAIBAI BIRD CENTER
Ingurumen hezkuntza
57
Enpresa bat zara? URDAIBAI RESERVE Aliantza programak
Bat egin gure marka berdearekin Kontsulta ezazu gure programa: www.birdcenter.org Web-atarian
Atxikitako enpresak: 58
59
Enpresa bat zara? URDAIBAI RESERVE Aliantza programak
Bat egin gure marka berdearekin Kontsulta ezazu gure programa: www.birdcenter.org Web-atarian
Atxikitako enpresak: 58
59
Urdaibaiko Erreserba
60
URDAIBAIKO ERRESERBA
61
Urdaibaiko Erreserba
60
URDAIBAIKO ERRESERBA
61
Udaberriko aktualitatea
62
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
63
Udaberriko aktualitatea
62
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
63
Enarak atseden hartzen Gautegiz Arteagako herrian.
Udaberriko egunotan zehar begi bistakoa izan da hegaztien migrazioa, hegoaldeko negu-pasako lekuetatik Europa erdialde eta iparraldeko ugalketarako guneetarantz.
Borrokalariak janari bila Oruetako urmaelean.
64
URDAIBAIKO ERRESERBA
Miru beltzen arteko leia Bird Center aurrean.
Udaberriko aktualitatea
65
Enarak atseden hartzen Gautegiz Arteagako herrian.
Udaberriko egunotan zehar begi bistakoa izan da hegaztien migrazioa, hegoaldeko negu-pasako lekuetatik Europa erdialde eta iparraldeko ugalketarako guneetarantz.
Borrokalariak janari bila Oruetako urmaelean.
64
URDAIBAIKO ERRESERBA
Miru beltzen arteko leia Bird Center aurrean.
Udaberriko aktualitatea
65
Udaberriko lertxunak 66
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberrian zehar ikus daitezkeen hegazti migratzaileen artean, nabarmentzekoak dira ardeidoen familiakoak diren zangaluze handiak. Zikoinen antza gogoratzen duten hegazti urtarrak dira lertxunak.
Udaberriko aktualitatea
67
Udaberriko lertxunak 66
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberrian zehar ikus daitezkeen hegazti migratzaileen artean, nabarmentzekoak dira ardeidoen familiakoak diren zangaluze handiak. Zikoinen antza gogoratzen duten hegazti urtarrak dira lertxunak.
Udaberriko aktualitatea
67
Lertxun gorria Zalantza izpirik gabe, udaberriko migrazio laburrean, gure urmaeletan ikusi genezakeen lertxunen artean ederrenetarikoa dela esan genezake.
68
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
69
Lertxun gorria Zalantza izpirik gabe, udaberriko migrazio laburrean, gure urmaeletan ikusi genezakeen lertxunen artean ederrenetarikoa dela esan genezake.
68
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
69
Lertxuntxo karramarrozalea Neurri ertaineko lertxuna da. Nahiz eta izentzat izan, ez ditu bakarrik karramarroak jaten, eta igelak, arrainak eta intsektuak ere gustuko ditu. Urdaibain ikusteko zaila den hegaztia da, eta gehienetan udaberriko migrazioan baino ez da ikusten.
70
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
71
Lertxuntxo karramarrozalea Neurri ertaineko lertxuna da. Nahiz eta izentzat izan, ez ditu bakarrik karramarroak jaten, eta igelak, arrainak eta intsektuak ere gustuko ditu. Urdaibain ikusteko zaila den hegaztia da, eta gehienetan udaberriko migrazioan baino ez da ikusten.
70
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
71
Amiltxoria Lertxunen artean neurri txikikoa da. Iluntzea eta gaua ditu momenturik gustukoenak elikagai dituen, anfibio, arrain eta animali txikiak harrapatzeko. Hegazti polit hau Urdaibaiko goi padurako urmaeletan ikus daiteke udaberriko migrazioan zehar..
72
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
73
Amiltxoria Lertxunen artean neurri txikikoa da. Iluntzea eta gaua ditu momenturik gustukoenak elikagai dituen, anfibio, arrain eta animali txikiak harrapatzeko. Hegazti polit hau Urdaibaiko goi padurako urmaeletan ikus daiteke udaberriko migrazioan zehar..
72
URDAIBAIKO ERRESERBA
Udaberriko aktualitatea
73
Gure biodibertsitatea ezagutuz
Brachytron pratense
Burruntzi interesgarria 74
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
75
Gure biodibertsitatea ezagutuz
Brachytron pratense
Burruntzi interesgarria 74
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
75
Emea
Urdaibain bizi den burruntzi polita da hau. Arrak oso lurraldekoiak dira, eta ehizarako erabiltzen dituen lekuak etengabe babesten ditu kanpotik datozen beste burruntziak berehala uxatuz. Udaberri hasieratik erdi aldera arrak etengabe eme-bila hegan ikusteko aukera izaten da. Eme iletsuak aldiz iheskorragoak eta ikusteko zailagoak izaten dira.
76
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
77
Emea
Urdaibain bizi den burruntzi polita da hau. Arrak oso lurraldekoiak dira, eta ehizarako erabiltzen dituen lekuak etengabe babesten ditu kanpotik datozen beste burruntziak berehala uxatuz. Udaberri hasieratik erdi aldera arrak etengabe eme-bila hegan ikusteko aukera izaten da. Eme iletsuak aldiz iheskorragoak eta ikusteko zailagoak izaten dira.
76
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
77
Burruntzi interesgarri hau hezegune gazigezatan bizi da, hain zuzen ere goi padurako lezkadietan. Ingurune horiek, bere uretako larba-faserako, intsektu hegalarien ehizarako eta ugaltzeko erabiltzen ditu. Hain berezia den burruntzi honen Euskal Autonomi Erkidegorako lehenengo aipua (arraroa eta oso lokalizatua Iberiar Penintsulan) 2009ko udaberrian eman zen Urdaibaiko goi paduran.
78
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
79
Burruntzi interesgarri hau hezegune gazigezatan bizi da, hain zuzen ere goi padurako lezkadietan. Ingurune horiek, bere uretako larba-faserako, intsektu hegalarien ehizarako eta ugaltzeko erabiltzen ditu. Hain berezia den burruntzi honen Euskal Autonomi Erkidegorako lehenengo aipua (arraroa eta oso lokalizatua Iberiar Penintsulan) 2009ko udaberrian eman zen Urdaibaiko goi paduran.
78
URDAIBAIKO ERRESERBA
Gure biodibertsitatea ezagutuz
79
Ba al zenekien…
80
URDAIBAIKO ERRESERBA
Ba al zenekien…
81
Ba al zenekien…
80
URDAIBAIKO ERRESERBA
Ba al zenekien…
81
Ba al zenekien‌ zenbait lekutan hegazti hauek hil eta eskegi egiten dituztela txorimalo gisa erabiltzeko, eta batzuetan horrelako eszena desatseginak ikus genitzakela gure landa eremuan? Frogatuta dago sistema honek ez duela efekturik gizakiarentzako kaltegarri kontsideratu izan diren hainbat hegazti uxatzeko. Hain beharrezkoak ditugun laboreen eta ekosistemen hegazti aliatu hauek ezjakintasunagatik alferrik ezabatu baino ez dituela egiten praktika krudel honek.
Okil handia, bere elikadura intsektuetan oinarritzen duen txori ederra dela.
82
URDAIBAIKO ERRESERBA
Eskinosoa intsektuz eta ornogabe txikiz elikatzen dela batez ere. Gainera, hariztien berreskuratzean laguntzen duela, ezkurrak lurperatu egiten baititu biltegi modura.
Ba al zenekien‌
83
Ba al zenekien‌ zenbait lekutan hegazti hauek hil eta eskegi egiten dituztela txorimalo gisa erabiltzeko, eta batzuetan horrelako eszena desatseginak ikus genitzakela gure landa eremuan? Frogatuta dago sistema honek ez duela efekturik gizakiarentzako kaltegarri kontsideratu izan diren hainbat hegazti uxatzeko. Hain beharrezkoak ditugun laboreen eta ekosistemen hegazti aliatu hauek ezjakintasunagatik alferrik ezabatu baino ez dituela egiten praktika krudel honek.
Okil handia, bere elikadura intsektuetan oinarritzen duen txori ederra dela.
82
URDAIBAIKO ERRESERBA
Eskinosoa intsektuz eta ornogabe txikiz elikatzen dela batez ere. Gainera, hariztien berreskuratzean laguntzen duela, ezkurrak lurperatu egiten baititu biltegi modura.
Ba al zenekien‌
83
Urdaibaiko txokoak
84
URDAIBAIKO ERRESERBA
Arratzuko hariztia
Urdaibaiko txokoak
85
Urdaibaiko txokoak
84
URDAIBAIKO ERRESERBA
Arratzuko hariztia
Urdaibaiko txokoak
85
Harizti interesgarri hau Arratzu eta Mendata udalerrien artean aurkitzen da eta Urdaibaiko ibai nagusienetarikoa den Golako ibaiak zeharkatzen du. Ezaugarri hauek dituzten hariztiak oso urriak dira gaur egun Bizkaian, hortaz, mirestua izatea merezi duen altxor baten aurrean aurkitzen gara. Hariztian zehar igarotzen den ibilaldi batek, benetako baso hostogalkor bat zer den sentitzea baimenduko digu; haritz zahar, gaztainondo, hurritz eta beste zuhaitz askok osatutako baso bikaina.
86
URDAIBAIKO ERRESERBA
Urdaibaiko txokoak
87
Harizti interesgarri hau Arratzu eta Mendata udalerrien artean aurkitzen da eta Urdaibaiko ibai nagusienetarikoa den Golako ibaiak zeharkatzen du. Ezaugarri hauek dituzten hariztiak oso urriak dira gaur egun Bizkaian, hortaz, mirestua izatea merezi duen altxor baten aurrean aurkitzen gara. Hariztian zehar igarotzen den ibilaldi batek, benetako baso hostogalkor bat zer den sentitzea baimenduko digu; haritz zahar, gaztainondo, hurritz eta beste zuhaitz askok osatutako baso bikaina.
86
URDAIBAIKO ERRESERBA
Urdaibaiko txokoak
87
BERMEO
GAUTEGIZ ARTEAGA
GERNIKA
Arratzu
Golako ibaiaren gaineko Artzubiko zubiak Mendata eta Arratzuko udalerriak banatzen ditu. Erdi aroan eraikia, nahitaezko igarobidea da kostaldeko Donejakue bidean.
88
URDAIBAIKO ERRESERBA
Urdaibaiko txokoak
89
BERMEO
GAUTEGIZ ARTEAGA
GERNIKA
Arratzu
Golako ibaiaren gaineko Artzubiko zubiak Mendata eta Arratzuko udalerriak banatzen ditu. Erdi aroan eraikia, nahitaezko igarobidea da kostaldeko Donejakue bidean.
88
URDAIBAIKO ERRESERBA
Urdaibaiko txokoak
89
Erreserba argazkitan
Urdaibaiko itsasadarraren kanpoaldeko ur turkesen artean tartekatutako area mihiak.
90
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
91
Erreserba argazkitan
Urdaibaiko itsasadarraren kanpoaldeko ur turkesen artean tartekatutako area mihiak.
90
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
91
Muruetako antzinako teileriaren tximinia.
92
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
93
Muruetako antzinako teileriaren tximinia.
92
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
93
Itsasbeheran lohia, algak eta itsas landareak azaleratu egiten dira Urdaibaiko paduran..
94
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
95
Itsasbeheran lohia, algak eta itsas landareak azaleratu egiten dira Urdaibaiko paduran..
94
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
95
San Antonioko hareatzaren lehorreratze lerroan agertutako zankaluze txikien aztarnak.
96
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
97
San Antonioko hareatzaren lehorreratze lerroan agertutako zankaluze txikien aztarnak.
96
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
97
Udaberrian, eta Urdaibaiko puntu oso konkretuetan Suge mihia azaltzen da lurzorutik azaleratzen. Oso baso-iratze arraro eta urria izanik, Euskal Herriko Espezie Mehatxatuen katalogoan interes bereziko espezietzat kontsideratu da.
98
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
99
Udaberrian, eta Urdaibaiko puntu oso konkretuetan Suge mihia azaltzen da lurzorutik azaleratzen. Oso baso-iratze arraro eta urria izanik, Euskal Herriko Espezie Mehatxatuen katalogoan interes bereziko espezietzat kontsideratu da.
98
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
99
Ortzadar primario ikusgarria eta atzean EreĂąozarreko Mikel deunaren baseliza.
100
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
101
Ortzadar primario ikusgarria eta atzean EreĂąozarreko Mikel deunaren baseliza.
100
URDAIBAIKO ERRESERBA
Erreserba argazkitan
101
Atzera begiratu bat
102
ATZERA BEGIRATU BAT
Busturia
103
Atzera begiratu bat
102
ATZERA BEGIRATU BAT
Busturia
103
Busturia
1937
San Bartolome eta Altamira auzoen barne ikuspegia Busturian 1937. urtean (Indalecio Ojagurenen argazkia 1887-1972 - Gipuzkoako agiritegi orokorra - ) landazabaleko paisaia erakusten du, eskualdeko azken gari laboreen argazki ez ohikoa plazaratuz.
104
ATZERA BEGIRATU BAT
Busturia
105
Busturia
1937
San Bartolome eta Altamira auzoen barne ikuspegia Busturian 1937. urtean (Indalecio Ojagurenen argazkia 1887-1972 - Gipuzkoako agiritegi orokorra - ) landazabaleko paisaia erakusten du, eskualdeko azken gari laboreen argazki ez ohikoa plazaratuz.
104
ATZERA BEGIRATU BAT
Busturia
105
Busturia
2017
Gaur eguneko argazkia landazabaleko paisai berdina erakusten 2017. Urteko udaberrian, 80 urte pasa ostean.
106
UNA MIRADA ATRĂ S
Busturia
107
Busturia
2017
Gaur eguneko argazkia landazabaleko paisai berdina erakusten 2017. Urteko udaberrian, 80 urte pasa ostean.
106
UNA MIRADA ATRĂ S
Busturia
107
108
109
108
109
Bidaia ikusgarriak 110
BIDAIA IKUSGARRIAK
111
Bidaia ikusgarriak 110
BIDAIA IKUSGARRIAK
111
Bi enara bidaiariren arteko amodio-istorioa
112
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
113
Bi enara bidaiariren arteko amodio-istorioa
112
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
113
“Olaus Magnusas artzapezpikuak bere 1555.urteko obran, Iparraldeko jendearen istorioan, idatzi bezala, enarak udazkenean ur sakonetan urperatzen dira hurrengo udaberrira arte. Desagertu baino lehen, urria erdialdean, ohikoa zen urmaeletan pilatuta ikustea, lezka eta kanaberen artean. Bat-bateko desagerpena azaltzeko lokatzetan lurperaturik hibernatzen zutela proposatu zen.�
114
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
115
“Olaus Magnusas artzapezpikuak bere 1555.urteko obran, Iparraldeko jendearen istorioan, idatzi bezala, enarak udazkenean ur sakonetan urperatzen dira hurrengo udaberrira arte. Desagertu baino lehen, urria erdialdean, ohikoa zen urmaeletan pilatuta ikustea, lezka eta kanaberen artean. Bat-bateko desagerpena azaltzeko lokatzetan lurperaturik hibernatzen zutela proposatu zen.�
114
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
115
…baina errealitatea guztiz ezberdina da… Hurrengo urteetan egindako ikerketen ondorioz, errealitatea guztiz ezberdina zela ikusi zen. Enarek, beste hainbeste hegaztien antzera, migrazioak burutzen dituzte, eta ez kilometro gutxitakoak… oso distantzia luzeko bidaiak egiten dituzte. Hori dela eta, Urdaibai Bird Centerrek enara bere ikonotzat hartu zuen. Ezagutu dezagun zertxobait gehiago bere bizitzaz… baina horretarako Urdaibaiko baserri batetako enara bikote bat hartuko dugu abiapuntu modura eta planteatzen diren galdera batzuei ere erantzuna bilatu beharko diegu.
116
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
117
…baina errealitatea guztiz ezberdina da… Hurrengo urteetan egindako ikerketen ondorioz, errealitatea guztiz ezberdina zela ikusi zen. Enarek, beste hainbeste hegaztien antzera, migrazioak burutzen dituzte, eta ez kilometro gutxitakoak… oso distantzia luzeko bidaiak egiten dituzte. Hori dela eta, Urdaibai Bird Centerrek enara bere ikonotzat hartu zuen. Ezagutu dezagun zertxobait gehiago bere bizitzaz… baina horretarako Urdaibaiko baserri batetako enara bikote bat hartuko dugu abiapuntu modura eta planteatzen diren galdera batzuei ere erantzuna bilatu beharko diegu.
116
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
117
Migrazio bidaian bikoteak batera egingo al du hegan? Non igaroko dute negua? Udaberrian, Urdaibaiko baserri berdinera bueltatuko al dira ugaltzera? Bere bikotearekiko benetan leialak ote dira? 118
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
119
Migrazio bidaian bikoteak batera egingo al du hegan? Non igaroko dute negua? Udaberrian, Urdaibaiko baserri berdinera bueltatuko al dira ugaltzera? Bere bikotearekiko benetan leialak ote dira? 118
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
119
Galdera horien erantzunak argitzeko 2014. urteko uztailak 18an geolokalizatzaile bana jarri zitzaien baserri batetako enara bikote bati. Gailua, Afrikara bidaian txori bakoitzak motxila modura lepoan eramango zuen transmisore txiki batetan zetzan. Gailutxoak, burutuko zuten bidaia liluragarriaren sekretu guztiak gordeko zituen.
Geolokalizatzailea
120
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
121
Galdera horien erantzunak argitzeko 2014. urteko uztailak 18an geolokalizatzaile bana jarri zitzaien baserri batetako enara bikote bati. Gailua, Afrikara bidaian txori bakoitzak motxila modura lepoan eramango zuen transmisore txiki batetan zetzan. Gailutxoak, burutuko zuten bidaia liluragarriaren sekretu guztiak gordeko zituen.
Geolokalizatzailea
120
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
121
Behin transmisorea ipini zenean, enarak agurtu genituen Muxika udaleko “Etxebarrietaâ€? baserritik. Erronka itzela zen, izan ere Afrikarantz abiatzen diren enaren erdia baino gehiago hil egiten baita‌ Hori bai, itzultzea lortzen dutenak hainbat urte bizitzeko aukera izaten dute. Jakin badakigu, ezagutzen diren zaharrenak 16 urte izatera heldu zirela.
26 122
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
123
Behin transmisorea ipini zenean, enarak agurtu genituen Muxika udaleko “Etxebarrietaâ€? baserritik. Erronka itzela zen, izan ere Afrikarantz abiatzen diren enaren erdia baino gehiago hil egiten baita‌ Hori bai, itzultzea lortzen dutenak hainbat urte bizitzeko aukera izaten dute. Jakin badakigu, ezagutzen diren zaharrenak 16 urte izatera heldu zirela.
26 122
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
123
Migrazio bidaian bikoteak batera hegan egingo al du?
URDAIBAI
(FOTO DE BANDO DE GOLONDRINAS EN VUELO) Ikusgarria!
Migrazioan zehar jatorri anitzeko milaka enarekin batu arren ‌ gure bikotea ez zen elkarrengandik banatu Afrikarako bidai luzean ‌
SAHARAKO BASAMORTUA
Irailak 9an Urdaibaitik hasi zuten joanaldia, iberiar penintsula eta Saharako basamortua zeharkatu zuten eta 10 egunen buruan, irailak 19an, Monrovia (Liberiako hiriburua) inguruan bukatu zuten beraien bidaia. 4.000 km inguru egin zituzten hegaz, eguneko 400 km batezbeste.
LIBERIA
26 124
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
125
Migrazio bidaian bikoteak batera hegan egingo al du?
URDAIBAI
(FOTO DE BANDO DE GOLONDRINAS EN VUELO) Ikusgarria!
Migrazioan zehar jatorri anitzeko milaka enarekin batu arren ‌ gure bikotea ez zen elkarrengandik banatu Afrikarako bidai luzean ‌
SAHARAKO BASAMORTUA
Irailak 9an Urdaibaitik hasi zuten joanaldia, iberiar penintsula eta Saharako basamortua zeharkatu zuten eta 10 egunen buruan, irailak 19an, Monrovia (Liberiako hiriburua) inguruan bukatu zuten beraien bidaia. 4.000 km inguru egin zituzten hegaz, eguneko 400 km batezbeste.
LIBERIA
26 124
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
125
Non igaroten dute negua gure enarek?
BOLI-KOSTA
SIERRA LEONA
GINEA Liberia izan zen bikotearen helmuga, bertan 6 hilabete igaron zituzten ehunka milaka enarek eratzen dituzten Afrikako etzalekuetan. Negua pasa ostean, martxoak 28an hasi zuten Urdaibaira bueltako bidaia.
Monrovia
Bikotearen negupasako lekua
126
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
127
Non igaroten dute negua gure enarek?
BOLI-KOSTA
SIERRA LEONA
GINEA Liberia izan zen bikotearen helmuga, bertan 6 hilabete igaron zituzten ehunka milaka enarek eratzen dituzten Afrikako etzalekuetan. Negua pasa ostean, martxoak 28an hasi zuten Urdaibaira bueltako bidaia.
Monrovia
Bikotearen negupasako lekua
126
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
127
Baina‌ benetan enarak bere bikotearekiko leialak ote dira?
Urdaibaiko baserri berdinera bueltatuko al dira udaberrian ugaltzera? 128
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
129
Baina‌ benetan enarak bere bikotearekiko leialak ote dira?
Urdaibaiko baserri berdinera bueltatuko al dira udaberrian ugaltzera? 128
BIDAIA IKUSGARRIAK
Enara bidaiarien bikotea
129
BAI!! BUELTATU ZIREN!!
130
BIDAIA IKUSGARRIAK
Hau bai poza! Bikotea “Etxebarrieta� baserrira bueltatu zen egun bateko desberdintasunarekin. Arra apirilak 10ean bueltatu zen baserria okupatu eta babestera; emea aldiz, egun bat beranduago heldu zen amodio istorio zoriontsu hau gorenera eramateko.
Enara bidaiarien bikotea
131
BAI!! BUELTATU ZIREN!!
130
BIDAIA IKUSGARRIAK
Hau bai poza! Bikotea “Etxebarrieta� baserrira bueltatu zen egun bateko desberdintasunarekin. Arra apirilak 10ean bueltatu zen baserria okupatu eta babestera; emea aldiz, egun bat beranduago heldu zen amodio istorio zoriontsu hau gorenera eramateko.
Enara bidaiarien bikotea
131
Sar zaitez Urdaibaira zure etxetik
Zuzeneko web-kamera
www.birdcenter.org 132
URDAIBAI ZUZENEAN
Web-camera: Gautegiz Arteagako padurak
133
Sar zaitez Urdaibaira zure etxetik
Zuzeneko web-kamera
www.birdcenter.org 132
URDAIBAI ZUZENEAN
Web-camera: Gautegiz Arteagako padurak
133
Urdaibai Bird Center Denda oso berezia
Oparitu
Natura
134
Lagundu Hegaztien Kontserbazioan! DENDA
135
Urdaibai Bird Center Denda oso berezia
Oparitu
Natura
134
Lagundu Hegaztien Kontserbazioan! DENDA
135