muze uze HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks DECEMBER 2014 nr. 32
8 ZIEKTEBEELD : De gevolgen voor het gehoor bij een congenitale cytomegalovirusinfectie
6
11
HUISARTS DIRK WYNANT UIT ASSE : “Voordeur in, achterdeur uit, en wat ertussen?”
WGIRN ATIS
EEN L A AR P EXEM
actueel
HEELKUNDIGE BEHANDELING VAN LYMFOEDEEM
p. 21
Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218
Infodag 14 februari www.vub.ac.be/infodag
Alle opleidingen 10u00 tot 16u00
VUB. Hier gebeurt het.
“Panta rhei”, alles beweegt, zei Heraclitus. Die ouwe Griek had zeker niet de Brusselse Ring, de Laarbeeklaan
voorwoord
of de Dikke Beuklaan op piekuren in gedachten toen hij dit neerschreef...! Drie cruciale factoren bepalen vandaag de toenemende verkeersknoop: de structurele ligging van onze Brussels Health Campus (eigenlijk slechts twee ontsluitingen via twee kruispunten), de groei van onze Campus (steeds meer patiënten, medewerkers, studenten, bezoekers), en het feit dat heel veel mensen zo onge-
Immobiliteit nooit
veer op hetzelfde ogenblik naar of van de Campus moeten en dit dan vooral met de auto (7 miljoen auto’s nu al in België!). Aan de ligging en de toegangswegen van, en de parkeermogelijkheden op, de campus kunnen wijzelf weinig doen. Wat we wél doen, is de deuren van de diverse beleidsorganen hieromtrent platlopen – zeker nu er volgende zomer er de werf van de tramaanleg zal bijkomen. We hebben ideeën en studies zat om de verkeersstroom – ondanks onze flessenhalsligging - vlotter te maken. Probleem: wie beslist? Stakeholders zijn het Brussels Gewest (ministerie en administratie), Leefmilieu Brussel, de gemeentes Jette en Wemmel (ligt dan nog in een ander gewest), de MIVB, de Lijn, de diverse ontwikkelings- en ingenieursbureaus, het Vlaamse Gewest, ... We doen hier heel hard ons best, maar we weten ook dat dit tijd zal vergen... De groei van onze Campus is een teken van succes, en we willen dit verder kunnen zetten. Maar zonder verbetering van de mobiliteit kan dit dus niet. Integendeel. Dit is overigens ook een probleem voor de rest van het land – we zijn nu al Europees kampioen filezitten. Groei noodzaakt betere mobiliteit.
Een eigen mobiliteitsplan Prof. dr. Marc Noppen Gedelegeerd bestuurder
Wat we nog het meest zélf in de hand hebben, is punt drie. We zullen moeten durven nadenken over onze manier van werken en verplaatsen. Glijdende uurroosters, meer verspreide aanvangsmomenten, thuiswerk, nog meer incentives voor alternatieve verplaatsingsmodi (carpoolen, fietsen, scooters en motoren, openbaar vervoer, alternatieve parkings en transport, ...)? Vandaag beschikt het UZ Brussel al over een bedrijfsvervoerplan en voorziet het aansporingen voor medewerkers om het openbaar vervoer te gebruiken, te carpoolen, te fietsen, … Maar we gaan nog meer ideeën op papier zetten, en u hierover raadplegen.
Want wat u zal zijn opgevallen, is dat het ontwarren van deze verkeerscongestie een complex vraagstuk is. Er bestaat dus geen simpele oplossing voor. En iederéén kan en mag hier zijn eigen bijdrage toe leveren. Want wat we zeker niét doen, is dit alles lijdzaam ondergaan. Immobiliteit als gevolg van immobilisme:
Suggesties over mobiliteit? Mail naar onze mobiliteitscoordinator via : nico.vanelzen@uzbrussel.be.
dat nooit!
11 ACTUEEL
HEELKUNDIGE BEHANDELING VAN LYMFOEDEEM, EEN STAND VAN ZAKEN
6 muze sprak met ...
DR. DIRK WYNANT
HUISARTS IN ASSE
van naderbij bekeken
HOORT ESTHETISCHE GENEESKUNDE THUIS IN EEN UZ ?
4
18
In dit nummer 8 ziektebeeld
DE GEVOLGEN VOOR HET GEHOOR BIJ EEN CONGENITALE CYTOMEGALOVIRUSINFECTIE
VOORWOORD Immobiliteit nooit
3
MUZE SPRAK MET… Dr. Dirk Wynant, huisarts in Asse
6
ZIEKTEBEELD De gevolgen voor het gehoor bij een congenitale cytomegalovirusinfectie
8
ETHISCHE REFLECTIE De Eboladreiging als oefening in ethisch denken 10
14 actueel
DIAGNOSE VAN COELIAKIE BIJ KINDEREN: DARMBIOPSIE OF NIET?
ACTueel • Heelkundige behandeling van lymfoedeem, een stand van zaken • Diagnose van coeliakie bij kinderen : darmbiopsie of niet? COLUMN Ebola op de beurs
11 14
17
Van naderbij bekeken • Hoort esthetische geneeskunde thuis in een UZ? 18 Academisch en ander nieuws
20
COLOFON
24
5
muze SPRAK MET ...
HUISARTS DIRK WYNANT IN ASSE
“VOORDEUR IN, ACHTERDEUR UIT, EN WAT ERTUSSEN?” Er zijn mensen die niets liever zouden doen dan ASAP op pensioen te gaan, maar daar is dr. Wynant niet bij. Hij is 67 jaar en hoewel hij geen wachtdiensten meer doet, is hij nog altijd actief als huisarts in Asse. Maar hij zetelt ook in de stuurgroep die zich buigt over artikel 107 van de wet op de ziekenhuizen en is bijzonder begaan met de geestelijke gezondheidszorg. Het werd een boeiende gedachtewisseling over de mens vandaag, én over zijn – en uw geestelijke gezondheid.
Huisarts Dirk Wynant in Asse: “Psychiatrische patiënten worden vandaag steeds vaker ambulant behandeld, met mobiele teams voor complexe problemen.”
menteerder. Subspecialisatie is een goede aanwinst voor zover ze aanvullend samenwerkt met de algemene geneeskunde. Sommige pathologieën worden nogal sterk gekoesterd en uitvergroot en afgesplitst van de algemene leefwereld.” En zo komen we stilaan aan wat hem nog meer bezighoudt: onze geestelijke gezondheidszorg. “In de algemene geneeskunde is de holistische benadering van de patiënt nooit weggeweest”, zegt dr. Wynant. “In de psychiatrie komt ze sinds een 10-tal jaar terug meer aan bod sinds de focus meer op vermaatschappelijkte zorg ligt. Maar ze staat wel in contrast met de toegenomen fragmentering en somatisering.”
Toenemende angst De psychologische gezondheid van de Belgen lijkt er niet goed voor te staan. Het Vlaams Gewest is met een aantal zelfdodingen dat 1,5 keer hoger is dan het EU-gemiddelde
D
bij de hoogste suïcidecijfers tussen de Europese lidstaten. r. Dirk Wynant studeerde in 1971 af als huisarts aan
Inzake vrouwen en zelfdoding staat België zelfs helemaal
de UGent en vestigde zich solo in Asse. In de bijna
bovenaan1. Doordat nog steeds een taboe rond zelfdoding
halve eeuw waarop hij kan terugblikken, doet hij en-
hangt en omdat zelfdoding niet altijd as such wordt ge-
kele vaststellingen. Zowel patiënten als artsen zijn opener
identificeerd, is dat cijfer vermoedelijk een onderschatting.
geworden en de geneeskunde beschikt vandaag over veel
De VN becijferde dat niemand meer slaap- en kalmeermid-
meer therapeutische mogelijkheden. De huisarts is als gene-
delen slikt dan de Belgen.2 “Ik stel toch vast dat er een toe-
ralist met een actieve therapeutische ingesteldheid geëvo-
nemende angst en ongerustheid onder de mensen is”, zegt
lueerd naar een gids die coördineert en begeleidt. Kinderen
Dirk Wynant daarover als we hem de cijfers voorleggen. “We
zijn als patiëntengroep verschoven naar kinderartsen en ook
krijgen veel meer informatie en dan vooral over negatieve
vrouwen hebben hun eigen weg gevonden. Dirk Wynant: “De
dingen. Een positieve boodschap is blijkbaar moeilijk over te
geneeskunde van wieg tot graf is weg, ze is nu veel gefrag-
brengen. De mensen hebben het tegelijk ook zeer druk en
6
moeten meer verantwoordelijkheid nemen. De vraag is of ie-
daardoor minder snel door de directe omgeving worden ge-
dereen daar wel tegen bestand is.” Paternalisme is vandaag
detecteerd. Een huisarts kent voldoende zijn grenzen om te
taboe, maar zouden mensen geholpen zijn met een vorm
weten wanneer hij moet doorverwijzen en hij of zij kan dan
van soft paternalism3 ? James Childress omschrijft dat als
begeleiden tot aan de drempel.”
“een paternalistische interventie tegen de lopende geuite
“Iets dat er is, moet je kunnen verbeteren”, sluit huisarts Dirk
wens van de patiënt maar in lijn met zijn op voorhand gege-
Wynant ons gesprek af. “Wat kan veranderd worden, moet je
ven langetermijn voorkeuren”. Dr. Wynant: “Empowerment
helpen veranderen. Het statische interesseert mij niet zo
betekent dat wie het aankan, zelf de regie houdt en dat in
erg.” Dat lijkt ons een gezonde geesteshouding.
samenspraak wordt beslist. Essentieel is het respect voor de eigen keuze van de patiënt. En dat geldt ook voor mensen
EDGARD EECKMAN
met een psychiatrisch probleem”.
“Waar ligt de grens tussen anders reageren en gekte?” Waarmee we terug overgaan naar zijn bijzondere interesse, de geestelijke gezondheidszorg. Dirk Wynant: “Mensen met een psychiatrisch probleem werden lange tijd als een rariteit beschouwd. Hij zat in aan apart vakje, ook voor het algemeen publiek. ‘Hij of zij is gek’, wordt gezegd. Maar waar ligt de grens tussen anders reageren en gekte? In plaats van hen te stigmatiseren, is het efficiënter hen te integreren binnen
Praktisch Naast de verwezenlijkingen in het kader van artikel 107, o.a. de inbreng van de mobiele ambulante behandelingsteams, werkt SaVHA, het netwerk GGZ in het arrondissement Halle-Vilvoorde, nog aan andere, gelinkte, projecten zoals het uitwerken van een ‘oriëntatie- en onthaalfunctie’ (een centraal aanmeldingspunt) voor psychologische en psychiatrische problematiek en aan de oprichting van een ‘psychosociaal rehabilitatiecentrum’ in ons arrondissement dat maatschappelijke reïntegratie begeleidt.
het sociaal werk en/of de gezinszorg. De psychiatrie moet worden vermaatschappelijkt, moet worden verplaatst naar de thuiswereld. Er wordt vandaag steeds vaker ambulant behandeld, met mobiele teams voor complexe problemen. Er is nu meer continuïteit, er zijn minder schotten tussen het dagelijks leven van mensen met een psychiatrisch probleem en het medisch domein. Dat is ook essentieel. Iemand met een psychiatrisch probleem komt binnen langs de voordeur en gaat buiten langs de achterdeur: maar wat gebeurt daartussen? Dat gebeurt vandaag meer in samenspraak. Met zo’n patiënt moeten afspraken worden gemaakt, ook dat is empowerment: welke actie gaan we samen ondernemen? Welke doelstellingen willen we bereiken?”
De huisarts detecteert alarmsignalen Welke rol kan de huisarts spelen? Dr. Wynant: “De psychiatrie is natuurlijk een specialisatie waarvoor huisartsen niet specifiek zijn opgeleid, al krijgen ze tijdens hun opleiding ook een brede basiskennis. Maar je moet geen specialist zijn om de alarmsignalen van een eventueel psychiatrisch probleem te
Contact Het mobiel crisisteam PHAROS, een samenwerkingsverband tussen SaVHA en het UZ Brussel dat in het UZ Brussel is gevestigd, is eind 2013 van start gegaan met 5 voltijdse medewerkers waaronder 2 psychiaters en een psycholoog. Aanvragen voor (sub)acute en kortdurende intensieve psychiatrische interventies: via tel. 02 474 94 74 tussen 8u en 20u (enkel voor artsen). Het mobiel behandelingsteam SPPiT voor ambulante, langer durende begeleiding van complexe psychiatrisch problemen: aanvragen via tel. 02 270 10 57. Aanvragen voor het organiseren van MDO (multidisciplinair overleg) voor mensen met een psychiatrisch probleem in de thuissituatie: via www.zenneland.be.
kunnen opvangen. Dat is belangrijk omdat het sociaal weefsel vandaag is verminderd en indicaties van een probleem
1. 2. 3.
www.zorg-en-gezondheid.be/Cijfers/Sterftecijfers/Cijfers-oorzaken van-sterfte/Vlaanderen-in-Europa -Zelfdoding/ www.senate.be/www/?MIval=/Vragen/SVPrint&LEG=4&NR=7159&LANG=nl James F. Childress, Who Should Decide? Paternalism in Health Care, 1982, New York, Oxford University Press
7
muze Ziektebeeld
DE GEVOLGEN VOOR HET GEHOOR BIJ EEN
CONGENITALE CYTOMEGALOVIRUSINFECTIE
C
vaak
het virus doorgeven aan de foetus. Dit
den. Op de dienst KNO worden meer
voor en verspreidt zich vooral
is een ‘niet-primaire’ infectie. Het exac-
dan 200 kinderen gevolgd die een con-
via speeksel en urine. Het zijn
te mechanisme hiervan is niet gekend.
genitale CMV-infectie opliepen. Deze
ytomegalovirus
komt
kinderen krijgen vlak na de geboorte
vooral jonge kinderen tussen één en vier jaar die besmet kunnen geraken
Als een kindje wordt geboren met een
door dit virus. Ook volwassenen die in
congenitale CMV-infectie, zal het in
aanraking komen met besmette per-
ongeveer 10% van de gevallen sympto-
sonen kunnen de ziekte krijgen. Een
men vertonen. Deze kinderen vertonen
CMV-infectie verloopt meestal asymp-
petechiën, een vergrote lever en milt
tomatisch. Af en toe treden er wel
en microcefalie. Ze hebben een hogere
symptomen op die doen denken aan
kans om te sterven en vertonen vaker
een lichte griep. In België zal ongeveer
neurologische problemen (op moto-
de helft van de volwassen bevolking de
risch en mentaal vlak). Ook oogaandoe-
ziekte doormaken.
ningen kunnen voorkomen, maar het
Zoals andere herpesvirussen staat CMV
vaakst zien we een aantasting van het
ervoor gekend om na de primaire infec-
gehoor. In 90% van de gevallen doet
tie te reactiveren.
de infectie zich ‘asymptomatisch’ voor.
Kinderen die besmet zijn geweest in het eerste zwangerschapstrimester lopen een hoger risico op gehoorschade.
Een congenitale infectie treedt op wanneer een zwangere vrouw een infectie doormaakt en deze overdraagt op de foetus. Vandaag is de meest voorkomende congenitale infectie deze veroorzaakt door het cytomegalovirus. Ongeveer 0,53% van de kinderen in België, wordt ermee geboren.
Congenitale CMV-infecties komen voor
Als deze kinderen niet worden getest
bij kindjes waarbij de mama tijdens
bij de geboorte, gaat de infectie onge-
de zwangerschap een eerste contact
merkt voorbij. Hoewel deze kinderen
heeft met het CMV-virus: dit noe-
veel minder frequent neurologische en
een gehoortest die moet aantonen of
men we 'primaire infecties' tijdens de
andere klachten vertonen, kunnen ze
het kindje al dan niet (goed) hoort. Bij
zwangerschap. Ze komen ook voor bij
ook gehoorproblemen en mildere neu-
16 % van deze kinderen vinden we een
zwangere vrouwen die vóór hun zwan-
rologische klachten vertonen.
gehoorverlies. Dit kan variëren van een mild gehoorverlies aan één kant, maar
gerschap al contact hadden met het virus: deze personen kunnen óf door
In het UZ Brussel wordt multidiscipli-
kan ook aanleiding geven tot bilaterale
reactivatie van het virus dat latent in
nair samengewerkt waardoor deze kin-
doofheid. Het vroegtijdig opsporen
het lichaam aanwezig bleef, óf door
deren vlak na de geboorte een correcte
van deze problemen resulteert in een
het eventueel oplopen van een nieuwe
en tijdige diagnose krijgen. Zo kan een
snelle aanpak. Immers, een gehoorver-
infectie met een andere CMV-stam ook
adequate opvolging uitgestippeld wor-
lies dat niet tijdig wordt opgemerkt kan
8
Preventie en verstrekken van informatie aan zwangere vrouwen zijn het belangrijkst om deze congenitale infectie te vermijden.
tot achterblijvende taal- en spraakont-
Bij kinderen waar van meet af aan een
de kans op neurologische aandoenin-
wikkeling leiden. Kinderen die snel ge-
gehoorverlies wordt vastgesteld, ra-
gen veel lager en het voordeel van een
holpen worden met hoorapparaten of
den we een follow-up aan van zes jaar
eventuele behandeling is nog onvoldoende gekend. Momenteel lopen er
cochleair implantaten, zullen het later beter doen dan de kinderen bij wie een gehoorverlies pas later ontdekt werd. Kinderen met een congenitale CMVinfectie hebben niet allemaal hetzelfde risico op gehoorverlies. Vooral kinderen met een symptomatische infectie en kinderen die besmet zijn geweest in het eerste zwangerschapstrimester lo-
Een typisch kenmerk voor deze kinderen is dat het gehoor niet altijd stabiel blijft.
pen een hoger risico op gehoorschade.
studies die het effect van een orale in plaats van een intraveneuze behandeling onderzoeken. Eén van de belangrijkste punten voor het vermijden van deze infectie is de preventie ervan en het verstrekken van informatie aan zwangere vrouwen. Enkele eenvoudige hygiënemaatregelen zoals handen wassen na het verschonen van kleine kinderen en na aanra-
Een typisch kenmerk voor deze kinde-
en langer tot het gehoor stabiel is.
king met urine en speeksel kunnen het
ren is dat het gehoor niet altijd stabiel
Revalidatie is afhankelijk van de ernst
besmettingsrisico doen dalen. Immers,
blijft. Bij een aantal kinderen (4 à 5%)
van het gehoorverlies en de eventuele
het hoogste risico op het oplopen van
zal er ondanks een normale gehoortest
bijkomende beperkingen (visueel en
deze infectie tijdens de zwangerschap
bij de geboorte, alsnog een gehoorver-
mentaal).
is wanneer men al een kindje heeft tus-
lies ontstaan, dit noemen we een ‘late
sen 1en 4 vier jaar. Het is nu net bij onze
die al een gehoorverlies vertonen bij
Behandeling enkel bij symptomatische infectie
de geboorte, treedt een verslechte-
Een behandeling voor deze infectie
ring van het gehoor in de loop van de
wordt momenteel enkel aangeraden
DR. INA FOULON
jaren op in ongeveer 27% van de ge-
voor kinderen met een symptomati-
NEUS-, KEEL-, OORHEELKUNDE
vallen. Het is belangrijk deze kinderen
sche infectie. Het intraveneus toedie-
langdurig te volgen en op regelmatige
nen van antivirale medicatie is dikwijls
tijdstippen het gehoor te controleren.
een zware behandeling (6 weken hos-
Kinderen met een congenitale CMV-
pitalisatie en risico op andere infecties)
infectie die een normaal gehoor verto-
die we daarom momenteel niet voor-
nen bij de geboorte, worden op onze
stellen aan kinderen met een asymp-
dienst gevolgd tot de leeftijd van 4 jaar.
tomatische infectie. In deze groep is
onset’ gehoorverlies. Ook bij kinderen
eigen kinderen dat we deze hygiëne dikwijls vergeten.
Afspraak op KNO-kinderen op 02 477 60 61 en KNO-volwassenen op 02 477 60 02
9
muze Ethische reflectie
Prof. dr. Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel
DE EBOLADREIGING ALS OEFENING IN ETHISCH DENKEN
D
e Ebola-epidemie die ruim
experimentele fase van ontwikkeling
de mortaliteit van deze infectieziekte is
een half jaar geleden los-
bevinden? Kunnen snel ontwikkelde
hoog en de ondersteunende behande-
brak in West-Afrika, illus-
vaccins zonder duidelijke gegevens
ling zal dus vaak een intensief karakter
treert goed hoe de behandeling en
over werkzaamheid en veiligheid uit
kennen. Daarbij lopen gezondheids-
preventie van een ernstige ziekte
voorafgaandelijk uitgevoerde studies
werkers onvermijdelijk het risico om
gekoppeld kan zijn aan de noodzaak
onmiddellijk gebruikt worden? En zo
zelf besmet te geraken. Dit wekt begrij-
om delicate keuzes te maken.
ja, voor wie dienen die dan bestemd
pelijke angst op, die dient afgeweerd
te zijn? Bij voorkeur het eerst voor ge-
met niet meer, of niet minder, dan het
Er was een tijd waarin Ebola 'niet meer'
zondheidswerkers? Of voor inwoners
besef dat zij mee de kans op genezing
dan een exotische virusinfectie was,
van de ergst getroffen gebieden, of
van de zieke bepalen. Aldus worden
weliswaar gevaarlijk, doch 'niet voor
precies niet, want 'reeds te laat' en dus
hier voorbereidingen getroffen en be-
ons', hier in het Westen. Maar nu de
eerder voor die regio's waar de contro-
schermende maatregelen uitgeschre-
ziekte de eerste slachtoffers heeft gemaakt als gevolg van contact met het virus in de westerse wereld zelf, groeit de onrust en worden de reacties talrijker en heviger. Er rijzen immers menige
Niets doen, is uitgesloten, want iedereen heeft recht op medische zorg.
vragen, en allemaal tegelijkertijd. Hoe dijkt men het best zo'n epidemie
le op de verspreiding al beter verloopt?
ven in ziekenhuizen waar zich mogelijke
in? Is het aangewezen om een reisver-
En met welke vorm van voorlichting?
patiënten aanbieden. De toepassing
bod op te leggen vanuit betrokken ge-
Moet men stellen dat vaccinatie be-
van deze protocols wordt dan als een
bieden? Is het wel verstandig om zieken
schermt, of moet men toch nog steeds
rollenspel dat niet alleen leert hoe vei-
vanuit deze gebieden te transporteren
álle beschermende maatregelen blijven
lige zorgverstrekking snel en efficiënt
naar hier, ten koste van het risico om
aanbevelen? Maar hoe kan men dan we-
kan georganiseerd worden maar ook
hier gezondheidswerkers of anderen
ten of vaccinatie wel bijdraagt aan het
hoe medisch-ethisch denken een kwes-
te besmetten? En, als men deskundi-
stopzetten van de virusverspreiding?
tie is van vraag, afweging en keuze, tel-
gen ter plaatse stuurt om daar zieken
Ebola oefent dus ons ethisch denken.
kens opnieuw, en apart voor elke individuele situatie. De Eboladreiging een
te verzorgen, mogen deze dan zonder meer behandelingen verstrekken met
Niets doen, is uitgesloten, want ieder-
oefening noemen is op zich overigens
geneesmiddelen die zich nog in een
een heeft recht op medische zorg. Maar
al een ethische reflectie waard…
10
muze actueel
HEELKUNDIGE BEHANDELING VAN
LYMFOEDEEM
EEN STAND VAN ZAKEN Lymfoedeem is een ernstige chronische aandoening die de levenskwaliteit van veel patiënten op verschillende vlakken flink kan aantasten. Lymfoedeem kan echter ook heelkundig aangepakt worden. Een overzicht.
prostaattumoren, melanomen en lymfomen. Het risico om lymfoedeem te ontwikkelen na een borstkankerbehandeling varieert tussen de 8-40%. Hiervan weten we dat er verschillende risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van lymfoedeem: obesitas, radiotherapie, meer dan 4+ klieren bij het okselevidement en bepaalde chemotherapeutica. Uiteraard is het belang van deze risicofactoren het eventueel anticiperen van mogelijke problemen van lymfoedeem.
Een curatieve behandeling is het streefdoel
D
e aandoening kan enerzijds aangeboren zijn maar
De heelkundige behandeling van lymfoedeem bestaat uit 2
de meeste patiënten hebben te kampen met een
grote luiken: de ablatieve en de reconstructieve behande-
verworven oedeem (secundair lymfoedeem) dat het
ling. De ablatieve heelkunde is weggelegd voor de (te) late
resultaat is van externe factoren. De aangeboren lymfepa-
stadia van oedeem. Enerzijds kan lymfoliposuctie gebeuren
thologieën ontstaan door structurele problemen in de ont-
om gelokaliseerde (soms volledig lidmaat) vetophopingen
wikkeling van het lymfesysteem. Hierbij zijn er drie vormen:
te verhelpen. Anderzijds, in heel extreme gevallen, kan een
bij de geboorte aanwezige (congenitaal), op jonge leeftijd tot
dermo-lipectomie nodig zijn (wegsnijden van overtollig huid
uiting komende vormen (praecox – 20 tot 30 jaar oude patiën-
en vet). De reconstructieve heelkunde kan in veel gevallen
ten) en de late vormen (tarda – na de leeftijd van 35 jaar). Bij
ook nog worden toegepast. Er kan gewerkt worden op twee
secundaire vormen kan de oorzaak zijn: trauma (heelkunde of
verschillende niveaus: ter hoogte van de lymfebanen en ter
andere), bestraling (in het kader van een kankerbehandeling),
hoogte van de lymfeknopen.
tumoren (door rechtstreekse comprimerende lymfatische structuren) of infecties (door inflammatoire sclerose).
Bij de lymfo-veneuse anastomose (LVA) wordt de lymfedrainage omgeleid via de bloedbaan. Een microchirurgische de-
Lymfoedeem van de bovenste ledematen is het vaakst het
rivatie wordt uitgevoerd.
gevolg van een borstkankerbehandeling. Oedeem van de
De lymfekliertransplantatie is een andere modaliteit waarbij
onderste ledematen is het vaakst te wijten aan uteriene en
lymfeklieren van één plaats naar een andere plaats micro-
11
muze actueel
chirurgisch worden getransfereerd om de functie van ver-
pulatie kan een heelkundige behandeling verlichting geven
wijderde en/of slecht functionerende lymfeknopen over te
van de symptomen door een volumereductie van het aange-
nemen. Het potentiĂŤle risico van een iatrogeen (door de chi-
taste lidmaat.
rurgie veroorzaakt) oedeem is een grote vrees voor veel patienten. Hierbij speelt de heelkundige (microchirurgische) ex-
Lymfoedeem kan echter niet louter chirurgisch worden aan-
pertise en anatomische kennis van de chirurg een belangrijke
gepakt. Een multidisciplinaire aanpak is van primordiaal be-
rol. De selectie van behandelingsmodaliteit wordt gekozen
lang. Veel verschillende disciplines van medici en paramedici
afhankelijk van de kliniek en de preoperatieve onderzoeken
komen hieraan te pas: de vaatchirurg, wondzorgspecialist,
(multidisciplinair).
kinesist, dermatoloog, oncoloog, plastisch chirurg, enz.
Een curatieve behandeling is het streefdoel maar volledige
Lymfoedeemconsultatie
genezing is tot op heden moeilijk te bereiken. Echter, voor
Een gespecialiseerde lymfoedeemconsultatie wordt al sinds
een groot deel van deze grote en wanhopige patiĂŤntenpo-
begin van dit jaar gehouden. Hierbij worden patiĂŤnten multi-
Een klinische casus
Voor een groot deel van deze grote patiëntenpopulatie kan een heelkundige behandeling verlichting geven van de symptomen.
Een 50-jarige zakenman had te kampen met een lymfoedeem van zijn onderste lidmaat na een liesklierontruiming in het kader van behandeling van een gezwel (melanoom). Na de ingreep had hij regelmatig een transitoir oedeem waarvoor hij compressie en manuele lymfedrainage kreeg. Sinds meer dan een jaar heeft hij een blijvend oedeem. Het oedeem werd zo ernstig dat hij veel van zijn dagelijkse activiteiten niet meer kon doen. Hij heeft eveneens meerdere episodes gehad van cellulitis in het getroffen lidmaat. Na de preoperatieve onderzoeken en overleg werd er beslist om over te gaan tot het uitvoeren van een lymfo-veneuze shunt. De dag na de ingreep voelde de patient zijn been al ‘50% lichter’. Zijn drukkous rolde er na enkele dagen al af omdat deze vrij snel te groot werd. Zijn drukke agenda (reizen, meetings, …) kan hij nu weer probleemloos afwerken, wat de laatste tijd vóór de ingreep niet meer ging. Ook ‘gewone activiteiten’ zoals normale schoenen dragen gaat nu weer. Hoewel de operatie voor de chirurgen complex is, is dat voor de patiënt helemaal niet het geval. De patiënt werd op vrijdag geopereerd en op zaterdag mocht hij al naar huis.
disciplinair aangepakt voor een optimale behandeling. Meer
De heelkundige behandeling van lymfoedeem opent voor
en meer specialisten worden hierbij betrokken en we zijn er
veel patiënten een venster op nieuwe behandelingsmoge-
volop mee bezig om het eerste echte multidisciplinaire lym-
lijkheden om een verlichting te geven van deze chronisch in-
foedeem centrum van België binnenkort te kunnen openen
validerende aandoening. Een multidisciplinaire aanpak is van
in het hartje van Europa te Brussel (the European Clinic for
primordiaal belang waarbij de patiënt centraal staat.
Lymphedema treatment - ECL). DR. A. ZELTZER, DR. K. SEIDENSTÜCKER, PROF. DR. M. HAMDI
Het UZ Brussel heeft een lange en rijke geschiedenis van
(PLASTISCH CHIRURGEN)
onderzoek en (conservatieve) behandeling van lymfoedeem en we hopen deze te mogen doortrekken naar de heelkundige behandeling ervan. Meerdere onderzoeksprojecten en studies lopen en dit in samenwerking met de verschillende
Afspraak plastische heelkunde: 02 477 60 01
gespecialiseerde diensten.
13
muze actueel
Tijdens de Coeliakiedagen in het UZ Brussel worden de patiĂŤnten gezien door een arts en een diĂŤtist.
14
In oktober 2014 vonden de Coeliakiedagen plaats in het Kinderziekenhuis. Dat zijn dagen waarop de patiënten worden uitgenodigd op een multidisciplinaire raadpleging en waar ook infostands aanwezig zijn. Coeliakie of glutenintolerantie is een auto-immuunaandoening waarbij de inname van glutenhoudende producten een ontstekingsreactie in de dunne darm veroorzaakt bij patiënten die hiervoor genetisch voorbeschikt zijn. Het komt voor bij 1 op 100 mensen.
DIAGNOSE VAN COELIAKIE BIJ KINDEREN : BLIJFT EEN DUNNE DARMBIOPT NOODZAKELIJK?
G
luten is een eiwitcomponent dat in tarwe, gerst en
Coeliakie kan zich uiten onder verschillende vormen. Bij de
rogge zit. Bij coeliakiepatiënten komt het in de darm
symptomatische vorm heeft de patiënt klinische symptomen
terecht waar het een ontstekingsreactie teweeg
(diarree, groeivertraging, buikpijn, …), serologische merkers
brengt en evolueert naar een chronische darmontsteking
en villusatrofie op de biopsie. Hiernaast bestaat een stille
zolang ze hieraan worden blootgesteld.
vorm waarbij geen klinische symptomen aanwezig zijn, maar wel serologische merkers en villusatrofie op de biopsie die
De hoge incidentie van coeliakie bij siblings (kinderen van
duiden op coeliakie. Deze vorm komt vaak voor bij patiënten
dezelfde ouders) (8-12%) en bij eeneiige tweelingen (> 70%)
met een andere auto-immuunaandoening (diabetes, …) of
suggereerde een genetische voorbeschiktheid. HLA-DQ2 of
bij siblings van gekende patiënten. Bij de latente vorm zijn
HLA-DQ8 genen zijn aanwezig bij 97% van de coeliakiepati-
noch klinische symptomen noch villusatrofie op biopsie aan-
enten en slechts bij 30% van de algemene populatie. Ze heb-
wezig, maar enkel serologische merkers.
ben dus voornamelijk een hoge negatief predictieve waarde:
De darm is niet het enige orgaan dat aangetast kan zijn.
indien men deze genetische code niet heeft, zal men geen coeliakie ontwikkelen. Dergelijke test is echter duur en wordt niet terugbetaald in België. Omgevingsfactoren zoals het tijdstip van glutenintroductie en het al dan niet aanwezig zijn van borstvoeding op dat
De meest typische symptomen bij kinderen zijn een vertraag-
moment, spelen een rol bij het ontwikkelen van de ziekte.
de groei en diarree. De darm is niet het enige orgaan dat aan-
Introductie van gluten voor de leeftijd van 4 maanden wordt
getast kan zijn. Kinderen kunnen zich ook presenteren met
afgeraden gezien het verhoogde risico op coeliakie. Vermoe-
o.a. constipatie, ferriprive anemie, vermoeidheid, dermatitis
delijk is het gelijktijdig geven van borstvoeding tijdens een
herpetiformis, endocrinologische aandoeningen of zelfs re-
glutenintroductie, de belangrijkste beschermende factor.
fluxklachten.
15
muze actueel
Tijdens de Coeliakiedagen in het UZ Brussel krijgen de patiëntjes o.a. glutenvrije koekjes.
waardoor alsnog een reactie kan optreden. Het is belangrijk om advies in te winnen bij een diëtiste om fouten te vermijden. Gezien de kost van het dieet, wordt er door de Belgische mutualiteiten een maandelijks bedrag aan de patiënten
Hoe stellen we de diagnose? • Serologie (bepaling van antistoffen in het bloed) Er kan voor coeliakie gescreend worden a.h.v. antistofbepa-
terugbetaald.
Het dieet blijft tot nog toe de veiligste therapie.
lingen: tissue transglutaminase Iga. Bij Ig A deficiënte patienten, kunnen de resultaten niet correct geïnterpreteerd worden. Het is daarom van belang om ook het totale IgA te
Er is zeker interesse in andere mogelijke therapieën, zo-
bepalen. Men kan eventueel een beroep doen op antistof-
als genetische gemanipuleerde graansoorten die minder
fen van het Ig G type: anti weefseltransglutaminase Ig G of
toxisch zijn, of enzymatische therapieën die de glutencom-
antigedeamineerde gliadine peptide Ig G, maar deze zijn niet
ponent minder toxisch maken. Dit blijft echter momenteel
in alle labo’s beschikbaar.
toekomstmuziek. Medicatie die inwerkt op het immuunsys-
Bij diagnose is het belangrijk dat de patiënt aan gluten is
teem is vermoedelijk niet zonder nevenwerkingen. Het dieet
blootgesteld om een accurate bepaling uit te voeren. Een
blijft tot nog toe de veiligste therapie.
correlatie tussen het gehalte anti-tTG IgA en de weefselbe-
Deze patiënten kunnen een aantal deficiënties of geassoci-
schadiging in het duodenum werd aangetoond. Serologie
eerde afwijkingen ontwikkelen en hebben daarom nood aan
kan dus gebruikt worden om het antwoord op het glutenvrij
een consequente en regelmatige opvolging. Zo is osteopo-
dieet te beoordelen. Normalisatie van de serologie wordt
rose een frequente geassocieerde aandoening waarvoor ge-
meestal bekomen binnen de 12 maanden na het volgen van
screend kan worden. Nieuwe patiënten hebben vaak vitami-
het glutenvrij dieet. In bepaalde patiëntenpopulaties is de
ne en mineralen tekorten (Fe, Zn, Vit B, Foz, …) die indien
prevalentie van coeliakie hoger (Turner syndroom, Down
nodig aangevuld moeten worden. Zoals bij alle kinderen spe-
syndroom, diabetes type I, …). Bij deze patiënten is screening
len groei en ontwikkeling een belangrijke rol en moet ook
voor een stille vorm van de aandoening noodzakelijk.
hier voldoende aandacht aan besteed worden. Belangrijk is dat kinderen die hun dieet strikt volgen een heel normaal le-
• Dunne darmbiopsie
ven kunnen leiden, normaal studeren en zelfs aan topsport kunnen meedoen.
De diagnose van coeliakie moet bevestigd worden door voldoende dundarmbiopten. Een controlebiopt is enkel nood-
DR. E. DE GREEF, DR. T. DEVREKER, DR. B. HAUSER,
zakelijk bij onvoldoende respons op het glutenvrij dieet en
DR. G. VEEREMAN-WAUTERS EN PROF. Y. VANDENPLAS
bij patiënten die asymptomatisch waren bij diagnosestelling.
(KINDERGASTRO-ENTEROLOGEN)
Momenteel is het in België nog altijd noodzakelijk de resultaten van de dunnedarmbiopsie voor te leggen voor het verkrijgen van het maandelijks forfait. Een glutenvrij dieet zonder tarwe, rogge en gerst is een levenslange behandeling voor coeliakiepatiënten. Haver wordt door een beperkte groep patiënten verdragen, maar vaak zitten hier ook sporen van andere graansoorten tussen
16
Afspraak op kindergastro-enterologie: 02 477 60 61
COLUMN
JEAN-PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICENTIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.
Prof. dr.
Jean Paul Van Bendegem
EBOLA
OP DE BEURS
Elke maatschappij heeft een economie.
iets tegenover staan, namelijk dat ze
smakelijke toestanden zoals ik er recent
Niemand kan echt problemen hebben
verdienen aan hun investering. Tot zo-
eentje in de pers tegenkwam.
met deze stelling. Waar mensen zijn,
ver nog altijd alles min of meer in orde. De bedrijven die producten leveren in
moet gegeten worden, moet huisvesting gebouwd worden, moeten goe-
Stel je nu in de plaats van zo’n aandeel-
de ebolabestrijding zoals beschermen-
deren gemaakt, bewerkt en geruild
houder: in welke bedrijven ga je inves-
de kledij zitten in de lift: hun aandelen springen de hoogte in. Wie dit nog niet
worden en dat alles heet economie. Tot zover is alles in orde. Hier is nog zo’n niet te betwisten stelling. Verschillende vormen van economie zijn mogelijk: ruilhandel, neoliberale vrijhandel, door de staat gedirigeerde planeconomie, enzovoort. Sommige van die economieën – ik blijf maar
Zo’n investeerder heeft er uiteraard belang bij dat de epidemie zo lang mogelijk duurt.
pervers genoeg zou vinden, nodig ik u uit even met mij mee te denken. Zo’n investeerder heeft er uiteraard belang bij dat de epidemie zo lang mogelijk duurt want alleen dan kan het bedrijf in kwestie blijven groeien. Maar onvermijdelijk als de epidemie zo wild om zich heen kan slaan, zullen steeds meer mensen sneuvelen. Als je dit scenario nu
doorgaan met truïsmen spuien – ont-
doordenkt dan zie je de wereldbevol-
wikkelen bizarre mechanismen waarbij je je terecht kunt afvragen waarom zo
teren? Evident, in die bedrijven die het
king altijd maar verder slinken, onze
weinig mensen er een probleem van
goed doen en in de toekomst nog beter
aandeelhouder rijker en rijker worden
maken. Een typisch voorbeeld in onze
zullen doen. Tot zover, u weet wel. Maar
tot de finale scène waar de laatste aard-
huidige westerse economieën, die ikzelf
nu komt het. Is dat echt het enige crite-
bewoner, onze aandeelhouder dus, on-
blijf omschrijven als laatkapitalistisch, is
rium? Als ze groeien en vooruitgaan dan
metelijk rijk, sterft door ebola. Goed, dit
het bestaan van een handel in aandelen.
is dat voldoende reden om met aande-
doemscenario klinkt ongeloofwaardig
In se is het idee niet onnozel: ik heb een
len te spelen? Geen vraag over hoe het
maar winst maken met ebola klinkt ge-
goed draaiend bedrijf maar onvoldoen-
komt dat de firma in kwestie groeit? Het
woon verkeerd.
de geld voor een volgende uitbreiding,
lijkt erop – en nu is het helemaal niet
mensen verklaren zich bereid om mij
meer in orde – dat alleen die winstover-
daarvoor geld te geven maar daar moet
wegingen tellen. En dat leidt tot wan-
17
muze van naderbij bekeken
HOORT
ESTHETISCHE GENEESKUNDE
THUIS IN EEN UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS? Esthetische geneeskunde, het hangt wat in de taboesfeer in universitaire ziekenhuizen. Het wordt als luxegeneeskunde beschouwd en dus komt het weinig of niet aan bod in de opleiding tot arts-specialist. Gevolg: weinig controle op de kwaliteit.
T
och organiseerden artsen van
wordt voorgeschoteld en het perfecte
zeker in een maatschappij die hier ook
het UZ Brussel op 29/11/2014
lichaam wordt door velen ook vandaag
een punt van maakt. Daarom is estheti-
het eerste Brussels Dermato-
nog nagestreefd. De dood, sterven en
sche geneeskunde meer dan een zaak
Professoren
ouder worden zijn nog steeds maat-
van esthetiek, het kan gezondheidsbe-
Maurice Mommaerts (Mond-, kaak-,
schappelijk gevoelige onderwerpen en
vorderend werken.”
en aangezichtschirurgie), Jan Guter-
mensen trachten hun levenseinde te
muth (Dermatologie) en Moustapha
verdringen of uit te stellen. “De huid
Op medische diensten als dermato-
Hamdi (Plastische Heelkunde) van het
is de spiegel van de ziel”, zegt prof.
logie, MKA of plastische heelkunde
UZ Brussel waren enkele van de spre-
Gutermuth, “We hebben hier allemaal
komen patiënten over de vloer die er
kers. Wij hadden de gelegenheid om
dagelijks mee te maken. Hoe onze huid
jonger of mooier willen uitzien. Prof.
Esthetic
Symposium.
Mommaerts: “We hebben onze kennis
kritische vragen te stellen aan twee van hen. De esthetiek van een lichaam is meer dan een zaak van dat lichaam alleen.
“De huid is de spiegel van de ziel”
van functieherstel moeten aanvullen met esthetische criteria. Patiënten vragen immers niet naar een kaakverplaatsing maar naar een harmonisch opge-
Een lichaam weerspiegelt wie je bent
bouwd gelaat. Wij bekijken het gelaat
of zou willen zijn. Vele studies heb-
holistisch, dus inclusief haarlijn, voorhoofd, oogleden, neus, jukbeenderen,
ben al aangetoond dat aantrekkelijkheid een positieve impact heeft op
eruit ziet heeft een grote impact op
kaakhoeken, kin, lippen, in een streven
het professionele en sociale succes
ons sociaal welbevinden, denk maar
naar balans.” Deze ideale balans van
van mensen, zo stellen de professoren
aan acné bij pubers.” Prof. Maurice
het gezicht werd ook al nagestreefd
Gutermuth en Mommaerts. Dat wordt
Mommaerts: “Het aangezicht en hoe
door kunstenaars als Leonardo Da Vinci
mee beïnvloed door het ideaalbeeld
het eruit ziet, heeft wezenlijk belang
en Albrecht Dürer.
van schoonheid dat ons via de media
in een gezond interactief functioneren,
18
Ook Leonardo Da Vinci zocht al naar de ideale balans van een gezicht.
Prof. Mommaerts: “Oorspronkelijk was
zondheid is een toestand van volledig
faciale malformaties zijn leermomen-
het specialisme mond-, kaak- en aange-
lichamelijk, geestelijk en maatschappe-
ten bij uitstek richting cosmetische
zichtsheelkunde gericht op het func-
lijk welzijn en niet slechts de afwezig-
heelkunde. Niet zonder reden komen
tioneel herstel van aangeboren mis-
heid van ziekte of andere lichamelijke
cosmetische ingrepen zélf pas aan bod
vormingen in het hoofd-hals gebied,
gebreken.”
op het einde van de heelkundige oplei-
verzorging van schedel- en aangezicht-
ding: hier is geen marge voor fouten.
faciale oncologie.” Prof. Mommaerts
Wie doet de quality check?
benadrukt echter: “Alle heelkunde in
Schoonheid is dus belangrijk en ook de
mag worden overgelaten. Wat de mo-
het aangezicht heeft een esthetisch as-
vraag naar esthetische geneeskunde
tivatie van een patiënt ook moge zijn,
pect. Immers, hoe ons gelaat er uit ziet
is reëel. Maar omdat het niet terugbe-
het adagio is ‘primum non nocere’. Het
is belangrijk voor de mens als individu.
taald wordt, is er ook amper regelge-
is belangrijk dat deze delicate ingrepen
Beeldt u in dat onze gezichten zouden
ving of controle over. Prof. Gutermuth:
onder de vleugels van de universiteit
gekloond worden zoals auto’s en we er
“Patiënten kunnen nu overal terecht
aangeleerd worden.”
alle 6,7 miljard identiek zouden uitzien!
voor schoonheidsbehandelingen. Som-
Alle aspecten van het leven - sociale,
mige van die behandelingen kunnen
Naast een gebrek aan onderwijs, haalt
intieme, professionele - zouden er an-
goed zijn, maar andere kunnen minder
prof. Gutermuth tenslotte een ander
ders uitzien. In zekere zin zouden we
goed of zelfs risicovol zijn.” Prof. Mom-
belangrijk aspect aan: onderzoek. “Er is
niet langer mens zijn.”
maerts: “Het probleem ligt in de eerste
te weinig evidence based onderzoek in
plaats bij de opleidingen. Veel artsen
de esthetische dermatologie. Als uni-
die zich willen toeleggen op estheti-
versiteitsartsen hechten wij hier veel
sche chirurgie, volgen links en rechts
belang aan, ook in de context van es-
een weekendseminarie, maar dat vol-
thetische procedures. Op onze dienst
staat niet. In de MKA-basisopleiding
doen wij dan ook klinisch onderzoek
worden toegangen tot het aangezicht
naar nieuwe en betere procedures.
(facelift incisie, coronale incisie, oogli-
Meer onderzoek is belangrijk om de
dincisie, en zo meer) aangeleerd voor
veiligheid en efficiëntie van estheti-
het creëren van toegangen tot speek-
sche ingrepen te verbeteren”.
straumata en behandeling van maxillo-
“Het adagio is ‘primum non nocere”
panfaciale
We geloven niet dat deze leercurve aan ongecontroleerde weekendcursussen
Het belang van psychologische en fy-
selklierpathologie,
trau-
sieke aspecten van gezondheid, zijn
mata, orbitapathologie en zo meer.
trouwens sleutelcomponenten in de
Uitgebreide reconstructies bij faciaal
WGO-definitie van gezondheid: “Ge-
trauma, na tumorresectie en bij cranio-
INGE STAELENS
Afspraak op dienst MKA en dermatologie via 02 477 60 60 12. Afspraak op dienst plastische heelkunde via 02 477 60 01.
19
ACADEMISCH EN ANDER
NIEUWS Volg in het UZ Brussel voortaan een route
Hoe omgaan met agressie? De agressie in onze samenleving neemt toe en dat is ook voelbaar in de zorg. Het is dat ook wellicht geen toeval dat “Omgaan met en aanpak van agressie” alweer aan een nieuwe druk toe is. Verpleegkundigen Erik Van De Gucht (hoofdverpleegkundige van de spoedgevallendienst van het UZ Brussel) en Ria Vanschoenwinkel (Directeur van het departement Verpleeg- en Vroedkunde van het UZ Brussel) hebben deze publicatie van Kluwer geschreven als een praktische handleiding. Op 164 bladzijden gaan ze van het algemene naar het bijzondere: van het agressiebeleid in een zorgorganisatie, via de preventiepiramide en de cultuur van de instelling, naar een hanteerbaar agressieprotocol en procedures, tips en zelfs verdedigingstechnieken. Het boekje is
In de maand oktober werd over het hele ziekenhuis een nieuwe signalisatie aangebracht. De patiënten en bezoekers worden aan de hand van een routenummer naar de verschillende diensten in ons ziekenhuis geleid. De routenummers
doorspekt met praktische voorbeelden en foto’s laten concrete agressiesituaties zien en hoe je ermee moet omgaan. Aanbevolen lectuur dus voor elke zorgverstrekker.
zijn op de website van het UZ Brussel terug te vinden, dienst per dienst. Het systeem op basis van routenummers is in veel ziekenhuizen al een beproefde signalisatiemethode. Eenvoudig de weg vinden, betekent minder stress voor de patiënt en een hogere algemene efficiëntie - minder tijdverlies!- in het ziekenhuis.
20
“Omgaan met en aanpak van Agressie” is een uitgave van Wolters Kluwer Belgium ISBN 9789046554814
Lieven Annemans
luidt de alarmklok
Hoeveel is onze gezondheidszorg ons waard? Daarover doet prof. Lieven Annemans, hoogleraar in de Gezondheidseconomie aan de UGent en de VUB, een boekje open, zijn boekje. “De prijs van uw gezondheid – Is onze gezondheidszorg in gevaar?” heeft een uitzonderlijke verdienste voor het complexe onderwerp dat het behandelt: het is zeer toegankelijk geschreven.
WGIRN ATIS
EEN L A AR P EXEM
Win een gratis exemplaar van ‘De prijs van uw gezondheid”
Het boekje bestaat uit een groot aantal
taties, de ‘silo’-mentaliteit, het gebrek
Stuur snel een mail naar :
korte hoofdstukken die doorlopend en
aan middelen voor preventie, de te
communicatie@uzbrussel.be.
talrijk zijn doorspekt met geanonimi-
complexe Belgische structuren, … Het
seerde concrete voorbeelden. Het is
is een mooi overzicht dat ons rooskleurig
“zowel voor lezers bestemd die in de
beeld van de zorg confronteert met de
gezondheidssector werken als voor ie-
realiteit: de patiënt is ernstig ziek.
dereen die patiënt is of kan worden”,
andere gezondheidswerkers in de eerste lijn”. Hij verwijst daar o.m. naar li-
laatste wellicht wat wishful thinking,
Een huisarts is geen beambte
een sterke positie van de huisarts leidt
er is wel alles voor gedaan: vakjargon
In deel 2 beschrijft hij de 10 pijlers van
tot minder onnodige operaties, minder
werd vermeden en het taalgebruik
zijn herstelplan. Ook die zullen herken-
heropnames in ziekenhuizen en minder
spreekt aan. Het ernstige onderwerp
baar zijn voor wie actief is in de gezond-
onnodige bezoeken aan de spoed”. In
wordt luchtig beschreven.
heidssector. Zo pleit hij voor duidelijke
zijn slotbeschouwing onderstreept hij
doelstellingen die van de SMART-prin-
dat de huisarts een arts is en geen be-
Het boekje, dat 154 bladzijden telt en
cipes vertrekken en dus concreet,
ambte en dat hij of zij “de centrale en
uitgegeven is door Lannoo Campus, be-
meetbaar en planbaar zijn. Twee voor-
verplichte medische coach” moet wor-
staat uit twee grote delen. In deel één
beelden. Eén: “Het verminderen van
den. In pijler 7 heeft hij het ook over de
neemt hij de temperatuur en bloed-
het aantal onnodige ziekenhuisopna-
verantwoordelijkheden van de patiënt
druk van de huidige gezondheidszorg,
mes met 15% tegen 2020”. Twee: “Het
en de nood aan ‘patient empower-
identificeert de pathologie en stelt zijn
terugdringen van de groeiende kloof
ment’. Annemans maakt duidelijk: er is
diagnose. In deel 2 beschrijft hij in 10
in levensverwachting tussen arm en
een serieuze hervorming nodig op vele
pijlers zijn remedie, stelt hij een behan-
rijk met 50% tegen 2020”. Dat tweede
niveaus en er is geen ontkomen meer
delingsplan voor en schrijft een voor-
voorbeeld illustreert dat het realiseren
aan. Onze alom bewierookte gezond-
schrift. In dat eerste deel vertrekt hij
van zijn herstelplan geen evidentie zal
heidszorg is in gevaar en verspilling is
o.m. van het rozebrildiscours dat stelt
zijn en dat geldt eigenlijk voor alle pij-
er de kanker van.
dat de patiënten tevreden zijn, de zorg-
lers die Annemans vermeldt. Zijn pijler 4
verstrekkers harde werkers en goed op-
luidt “Veel meer geld klaar zetten voor
Dit korte to-the-point boekje dat zich
geleid, en de zorg veilig en kwalitatief.
preventie” en die staat natuurlijk haaks
snel en gemakkelijk laat lezen, geldt als
Deze aspecten neemt hij vervolgens
op het chronisch en zelfs toenemend
een scan van een ernstig zieke patiënt.
kritisch onder de loep. Hij behandelt
gebrek aan middelen van onze overhe-
Is er een dokter in de zaal?
fenomenen zoals overconsumptie, on-
den. De auteur is ook de huisarts niet
derbehandeling, vereconomisering van
vergeten en wijdt er pijler 5 aan: “Een
de zorg, financiering op basis van pres-
hoofdrol voor de huisarts en voor de
zo vermeldt de achterflap. En al is dat
Primary care: an increasingly important contributor to effectiveness, equity, and efficiency of health services. SESPAS report 2012., Barbara Starfield, Gaceta Sanitaria, 2012
teratuuronderzoek1 dat aantoont “dat
EDGARD EECKMAN
1.
21
ACADEMISCH EN ANDER
NIEUWS Gynaecologen van het UZ Brussel publiceren in The Lancet
Keuken van het UZ Brussel behaalt ‘Smiley’ In het UZ Brussel maakt voeding onlosmakelijk deel
In oktober publiceerde het internationaal toonaangevende
uit van kwaliteitsvolle patiëntenzorg. Onlangs be-
tijdschrift The Lancet een drieluik over fertiliteitspreserva-
haalde de restauratiedienst van het UZ Brussel het
tie. Opmerkelijk was dat alle auteurs Belgen waren, en meer
hoogste kwaliteitslabel, de zogenoemde ‘smiley’.
specifiek artsen van het Centrum voor Reproductieve Ge-
Dit label werd toegekend na een gunstige audit,
neeskunde van het UZ Brussel. Deel 1 en 2 van het drieluik
uitgevoerd door een keuringsinstelling erkend
ging over oncofertiliteit bij mannen (prof. Herman Tournaye)
door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid
en vrouwen (prof. Michel De Vos). Deel 3 van de reeks werd
van de Voedselketen (FAVV).
geschreven door prof. dr. Dominic Stoop en behandelt age banking of fertiliteitspreservatie omwille van de leeftijd.
Dr. Robert Hilbrands ontvangt Prijs van de Academie voor klinisch wetenschappelijk onderzoek in de geneeskunde 2014
Prof. dr. Tony Lahoutte ontvangt de prijs Roger Van Geen
De Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België heeft de Prijs van de Academie voor klinisch wetenschappelijk onderzoek in de geneeskunde 2014 toegekend aan dr. Robert Hilbrands voor zijn onderzoek "Immune Monitoring in Type 1 Diabetic Recipients of Defined Beta Cell Grafts: Contribution to Assess Clinical Outcome".
Prof. Tony Lahoutte mocht de prijs Roger Van Geen (Moleculaire beeldvorming voor Nano bodies) in ontvangst nemen. Dit gebeurde bij het SCK-GEN in Mol.
22
“Geeft u me de ruimte om kind te zijn?” - Femke, 13 jaar -
MET UW GIFT ZORGT U VOOR DE KERS OP DE TAART!
Steun de Appeltuin!
voor het leven een initiatief van UZ Brussel
deren teru gk ar kin wa ind in, ku ltu
. Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1060 Brussel
vriend
HOE KUNT U HELPEN? We zamelden al 980.000 euro in voor de bouw. De werken zijn gestart en klaar tegen april 2015. We hebben nog 100.000 euro nodig voor de inrichting en de tuinaanleg. De Ap pe
WAAROM? Een kind dat chemotherapie krijgt hoeft niet aan het bed gekluisterd te zijn. Tussen de sessies door, kunnen kankerpatiëntjes ook spelen, leren en elkaar ontmoeten. Gewoon terug kind zijn. Jammer genoeg is hier vandaag geen plaats voor in het UZ Brussel.
. zijn en nn
WAT? De Appeltuin is een nieuwbouwproject aan het kinderziekenhuis van het UZ Brussel waar zowel kinderen met kanker als andere zieke kinderen kunnen spelen, leren en zich ontspannen. Elke groep kan terecht in een afzonderlijk gedeelte.
Schenk online op WWW.DEAPPELTUIN.BE of via overschrijving op het giftenrekeningnummer IBAN BE75 3630 9458 5851. Dank u !
Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel. Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers.
Het UZ Brussel wenst alle lezers een gezond
In dit nummer staan redactionele bijdragen van Michaël Büttner, Thierry Devreker, Elisabeth De Greef, Edgard Eeckman, Ina Foulon, Jan Gutermuth, Moustapha Hamdi, Bruno Hauser, Patrick Lacor, Maurice Mommaerts, Marc Noppen, Inge Staelens, Katrin Seidenstücker, Jean Paul Van Bendegem, Yvan Vandenplas, Genevieve Veereman-Wauters en Assaf Zeltzer. De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Thierry Devreker, Edgard Eeckman, Bart Moens. De vormgeving werd verzorgd door The Factory Brussels. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.
Hebt u een vraag of suggestie voor de redactie? Mail naar: muze@uzbrussel.be of telefoneer naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80. Wilt u zich abonneren op mUZe of een adreswijziging doorgeven, mail dan naar communicatie@uzbrussel.be mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel. Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel:
www.werkeninhetuzbrussel.be
Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )
Adverteren in mUZe? Contacteer Publiest België op telefoonnummer 0484 08 91 55