mUZe nr. 33

muze HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks MAART 2015 nr. 33

20 van naderbij bekeken

IS ER EEN RELATIE TUSSEN LUCHTVERVUILING EN EEN HARTINFARCT?

6 ZIEKTEBEELD : Trombose: het tijdperk van de nieuwe orale anticoagulantia, aanpak op maat?

16 ACTUEEL De belangrijke rol van de huisarts voor suïcidepreventie

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

voorwoord

In onze sector hebben ziekenhuizen het steeds moeilijker en door toenemende zorgzwaarte, vergrijzing, chroniciteit, én de stilaan ouder wordende beroepsbevolking, zal die het elk jaar wat moeilijker krijgen. Dit betekent meer werk met evenveel – of soms zelfs minder – mensen = verhoogde werkbelasting. Dit heeft dan weer tot gevolg dat het ziekteverzuim zal stijgen, het aantal burn-outs zal toenemen, en de ‘achterblijvers’ het dus nóg zwaarder te verduren krijgen, …

Kortom: gevaar voor een vicieuze cirkel.

Onze mensen Maar, dit is waar voor álle sectoren. Volgens Gallup zijn vandaag wereldwijd nog slechts 13 % van de werknemers ‘engaged’ (d.w.z. genoeg gemotiveerd om een tandje bij te steken voor de goede zaak), 63 % van alle werknemers ‘non-engaged’, en – bijzonder verontrustend! – 24% van alle werknemers ‘actively disengaged’ (d.w.z. ongelukkig en onproductief op het werk, met negatieve effecten op de collega’s). Volgens Securex vertoont de helft van alle Belgische werknemers een zwakke of slechte ‘well-being’ op het werk, en volgens de International Labour Organisation daalt de jobkwaliteit sinds 2007 continu.

Meer werk met evenveel – of soms zelfs minder – mensen = verhoogde werkbelasting.

Dus: hogere werkdruk en meer stress op het werk, bij diegenen die werken. Voeg daarbij nog een wankele wereld met zijn vele en toenemende bedreigingen en je hebt het ideale recept voor angst, scepsis, pessimisme, cynisme, populisme, negativisme, … Ik voel het, wanneer ik de kranten doorblader (lees eens de lezersrubrieken!) en de journaals bekijk.

Prof. dr. Marc Noppen

Vandaar het belang van zaken zoals een welzijnsenquête,

Gedelegeerd bestuurder

recent uitgevoerd in het land en ook in het UZ Brussel.

Daarin wordt gepeild naar het welbevinden op het werk.

Het ziekenhuis bekijkt de bevindingen, analyseert en vergelijkt ze, en zal er gevolg aan geven. Want één ding staat vast.

Om Richard Branson te parafraseren: onze énige, échte rijkdom, zijn onze mensen. Zij, onze medewerkers, zijn het

Reageren ?

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

die het UZ Brussel maken wat het vandaag is, en morgen wil blijven.

De dag dat we dát uit het oog verliezen, mogen we de boeken sluiten. Quod non, dus.

14 ACTUEEL

TELEGENEESKUNDE BIJ BEROERTE

10 muze sprak met ...

JULIE YAP

HUISARTS IN MERCHTEM van naderbij bekeken

IS ER EEN RELATIE TUSSEN LUCTHVERVUILING EN EEN HARTINFARCT?

4

20

In dit nummer 6 ziektebeeld

TROMBOSE: HET TIJDPERK VAN DE NIEUWE ORALE ANTICOAGULANTIA, AANPAK OP MAAT?

16 actueel

DE BELANGRIJKE ROL VAN DE HUISARTS VOOR SUÏCIDEPREVENTIE

VOORWOORD Onze mensen

3

ZIEKTEBEELD Trombose: het tijdperk van de nieuwe orale anticoagulantia, aanpak op maat?

6

MUZE SPRAK MET… Julie Yap, huisarts in Merchtem

10

ETHISCHE REFLECTIE Over het gewicht van het toeval

13

ACTueel • Telegeneeskunde bij beroerte • De belangrijke rol van de huisarts voor suïcidepreventie

14 16

COLUMN 42 19 Van naderbij bekeken • Is er een relatie tussen luchtvervuiling en een hartinfarct?

20

Academisch en ander nieuws 23 COLOFON 28

5

muze Ziektebeeld

TROMBOSE het tijdperk van de nieuwe orale anticoagulantia, aanpak op maat? of factor X. Ze bieden potentiële voordelen ten opzichte van VKA. Zo worden

Recent is voor de medische wereld een nieuw tijdperk aangebroken op het vlak van preventie en behandeling van trombose. Veneuze trombo-embolie (diepe veneuze trombose en longembolie) treft een beduidend aantal personen, gemiddeld 1 op 1000, en dit neemt in belangrijke mate toe met de leeftijd. Voorkamerfibrillatie (VKF), de meest frequente hartritmestoornis, verhoogt aanzienlijk het risico op hersentrombose (cerebrovasculair accident of CVA) met ook hier een fors hogere prevalentie bij de oudere bevolking.

ze toegediend in een vaste dosis en is er geen routine monitoring noodzakelijk. In tegenstelling tot de VKA wordt hun effect niet beïnvloed door voeding en slechts in beperkte mate door andere geneesmiddelen.

Bij duizenden volwassen patiënten werd in strikt gecontroleerde klinische studies de werkzaamheid en de veiligheid van vier nieuwe molecules onderzocht: dabigatran, rivaroxaban, apixaban en edoxaban. De resultaten tonen aan dat elk een aantrekkelijk alternatief vormt voor de VKA, met minstens gelijkwaardige efficiëntie en zelfs een beter veiligheidsprofiel met voorna-

T

melijk minder cerebrale bloedingen.

ot voor enkele jaren beschikten

bij tot een suboptimale behandeling

Sinds de start van de eerste studie zijn

artsen enkel over de vitamine

of het systematisch ontzeggen van een

ondertussen al verschillende jaren ver-

K antagonisten (VKA) als orale

noodzakelijke anticoagulatietherapie.

streken en de meeste medici stellen

antistollingsbehandeling. Hoewel deze geneesmiddelen zeer efficiënt zijn, wordt hun gebruik bemoeilijkt door enkele nadelige kenmerken. Een nauw therapeutisch venster noodzaakt strikte controle door middel van frequente bloedafname en aanpassing van de in te nemen dosis. Naast ongemak en

voor om het oorspronkelijke acroniem

Bij de nieuwe orale anticoagulantie is geen routine monitoring nodig.

NOAC's, dat stond voor 'New Oral Anticoagulants', te handhaven, maar dan in de betekenis van 'Non-vitamin K antagonist Oral Anticoagulants'.

Ondanks de veelbelovende resultaten bestaat er toch nog een zekere terug-

soms ongerustheid bij de patiënt, re-

houdendheid en bezorgdheid bij de

sulteert dit ook vrij vaak in episodes

artsen voor het gebruik van NOAC’s

van over- of onderdosering met respec-

De nieuwe orale anticoagulantia rem-

bij de zogenoemde frêle patiënten

tievelijk bloeding- en tromboserisico.

men de bloedstolling via directe inhibi-

zoals ouderlingen en mensen met een

Deze beperking draagt rechtstreeks

tie van geactiveerde trombine (factor II)

laag lichaamsgewicht of met nierfalen.

6

Het is best denkbaar dat op termijn nog andere dosisaanpassingen een gunstig profiel zullen tonen.

7

Het correct regelen van een conventi-

Bij de rapporteringen van bloedingen

vonden, werpen sommigen nu juist op

onele behandeling met VKA is in deze

met NOAC’s wordt benadrukt dat de

dat de patiënt door die ontbrekende

groep nochtans vaak een uitdaging

aanleiding hiertoe vaak nog ligt bij het

controles de NOAC’s minder secuur

voor de arts, zodat de nieuwe molecu-

voorschrijfgedrag van de arts. Elke mo-

zouden kunnen innemen...

les hier absoluut welkom zijn, mits ga-

lecule heeft zijn eigen karakteristieken

rantie op goed voordeel/risico profiel.

en de respectievelijke bijsluiters ver-

De vier NOAC’s worden aangeboden in

In geen enkel onderzoek echter wer-

melden de aanbevolen dosissen voor

verschillende dosissen. In de studies

den deze bijzondere patiënten apart

welbepaalde indicaties en type patiën-

werd al, met duidelijk succes, een aan-

bestudeerd en ze zijn slechts in kleine

ten. Zo worden onder andere leeftijd,

gepaste dosering gebruikt in welbe-

aantallen vertegenwoordigd in de gro-

gewicht, nierfunctie en inname van

paalde condities. Artsen moeten nu

te klinische studies. De rapporteringen

sommige andere geneesmiddelen in

voeling krijgen met het gebruik van de

hiervan laten echter wel toe om speci-

acht genomen. Het is van primordiaal

NOAC’s in de dagelijkse praktijk. Het is

fiek de resultaten in deze subpopula-

belang de contra-indicaties en de do-

best denkbaar dat op termijn nog an-

ties te analyseren. Over het algemeen

sisreducties die voorgesteld worden

dere dosisaanpassingen een gunstig

traden bij oudere patiënten (>75 jaar)

in specifieke omstandigheden strikt te

profiel zullen tonen. Men denkt hier

majeure en klinisch relevante bloedin-

respecteren.

vooral aan de patiënten die minder ver-

gen even frequent op bij behandeling

tegenwoordigd waren in de studies en

met NOAC’s als met VKA. Het risico op

De NOAC’s krijgen ook nog wat tegen-

waar ondervinding aan de basis zal lig-

CVA en veneuze trombo-embolie was

wind door het ontbreken van een anti-

gen van optimaal gebruik van de

zelfs lager met NOAC’s. Men kan dus

dotum. In geval van levensbedreigende

NOAC’s. Een individuele aanpak, voor-

stellen dat hoge leeftijd op zich geen

acute bloeding of nood tot dringende

namelijk in de populatie van frêle patiënten, met gewogen inschatting

Hoge leeftijd is in se geen criterium om NOAC’s te ontzeggen.

van voordeel versus risico en met nauwkeurige opvolging, zal mogelijk de aanbevolen attitude van de arts worden, eerder dan een ‘one drug/ dose fits all’ strategie.

criterium is om NOAC’s te ontzeggen.

ingreep, beschikken de artsen dan niet

Duidelijk is wel dat de aanwezigheid

over een middel dat snel de werking

van comorbiditeiten hier een bepalen-

van de NOAC’s neutraliseert. Maar hun

PROF. DR. KRISTIN JOCHMANS,

de rol speelt bij het optreden van ver-

werkingsduur is beduidend korter dan

DIENST HEMATOLOGIE

wikkelingen, voornamelijk bloedingen.

van VKA, wat een snellere uitwerking impliceert. Wetenschappers hebben

NOAC’s worden in tegenstelling tot de

ondertussen wel molecules ontwikkeld

VKA voor een groot deel via renale weg

die zowel de werking van de directe

geëlimineerd, waardoor nierinsuffici-

trombineremmer dabigatran als van

ëntie zou kunnen leiden tot accumu-

de drie directe anti-Xa NOAC’s prompt

latie van het geneesmiddel. Het is dus

kunnen blokkeren. Dit wordt nu in klini-

Prof. Jochmans spreekt

van essentieel belang om zowel bij aan-

sche studies uitgetest. We verwachten

ook over anticoagulantia

vang van de therapie als op regelmatige

de resultaten binnenkort.

bij oude patiënten op het

basis de nierfunctie te controleren.

Een controversieel punt is nog het

symposium Medische Wereld,

Ook hier was het aantal patiënten met

wegvallen van routine monitoring. Ter-

25 april 2015 :

ernstige nierinsufficiëntie in de studies

wijl talrijke artsen het gebruik van VKA

www.medischewereld.be

relatief beperkt.

met frequente bloedprikken vervelend

8

We bring experience to life!

Immunology - Haemostasis - Critical Care

Biotherapies for Life CSL Behring is a global leader in the plasma protein bio therapeutics industry.

The CSL Group produces life-saving and life-enhancing medicines that enable people with rare and serious diseases from around the world to lead normal healthy lives. Users of our therapies rely on them for their quality of life and, in many cases, for life itself.

As a trusted and respected provider of healthcare solutions to many communities globally, CSL is committed to the development, manufacture and supply of high quality, safe products that improve the health and well-being of our patients. We aim to identify, develop and commercialize important, new, bio therapeutic products that help to save lives by preventing or treating serious medical conditions.

These conditions include: • Haemophilia, von Willebrand disease and other Coagulation Disorders • Conditions requiring immunoglobulin therapy, such as primary immunodeficiency and secondary immunodeficiency • Specialty Care Products to treat hereditary angioedema, acquired bleeding, shock, sepsis and severe burns With major facilities in Australia, Germany, Switzerland and the US, CSL has over 13,000 employees working in 30 countries.

CSL Behring - Bedrijvenlaan 11 - B-2800 Mechelen - +32 15 28 89 20 - infobelgium@cslbehring.com - www. cslbehring.be

108-092_adv. BSTH.indd 1

18/09/14 16:18

muze SPRAK MET ...

HUISARTS JULIE YAP IN MERCHTEM

Nieuw afgestudeerde huisarts Julie Yap: “Huisartsen zijn geen robots of mechaniciens van het lichaam”.

10

“HUISARTSEN ZIJN CREATIEVELINGEN MET EEN NETWERK.” veel nieuwsgierigheid. Dat blijkt overigens ook uit haar opleidingstraject. Na 6 jaar geneeskunde studeerde ze gedurende

Een Nederlandse Amerikaan geboren in België met Aziatische roots. Dit zou de definitie van Julie Yap kunnen zijn, HAIO als we haar interviewen, afgestudeerd en huisarts in Merchtem als u dit leest.

6 maanden tropische geneeskunde uit interesse voor ‘public health’. “Ik wilde een beeld krijgen in het grotere systeem, mijn algemene basis verbreden. Ik miste inzicht in het klinisch geneeskundig denken, in de therapeutische beslissingskunde.

Tijdens je opleiding leer je een medische encyclopedie uit het hoofd, maar hoe gebruik je die doeltreffend? Daarna wordt het in de huisartsgeneeskunde weer specifieker”. Ze werkte ook één jaar op de spoedgevallendienst van het UZ Brussel waar ze met acute zorg werd geconfronteerd. En ze deed

A

gedurende 4 maanden ervaring op bij Geneeskunde voor het

strijdersstraat 64-66 waar in totaal 5 artsen, een

het begin zo. Ik twijfelde bij de start of ik nu architectuur,

diëtiste en een praktijkassistente actief zijn. Daar heeft ze

grafisch ontwerp of geneeskunde zou studeren. Het zijn mijn

dus ook haar stage gedaan en het is leerzaam haar te horen

vader en prof. Hubloue van de spoedgevallendienst van het

vertellen welke kenmerken een goede stageplaats moet heb-

UZ Brussel die mij hebben aangespoord om voor geneeskun-

ben. Julie: “De stage is zeer belangrijk want eens je begint

de te gaan. Maar de brede interesse is gebleven.”

te werken, sta je onder meer tijdsdruk. Uiteraard moet een

Dr. Yap: “Ik wil vooral probleemoplossend en creatief den-

ls u dit leest, is de 28-jarige Julie Yap als huisarts aan

Volk in Schaarbeek. Wat voor een huisarts levert dit traject

de slag in de groepspraktijk Merchtem in de Oud-

op? “Ik vond alles interessant”, zegt dr. Yap. “Dat is al van bij

HAIO zelf patiënten kunnen zien, maar het is essentieel dat de stagiair goed wordt begeleid. De praktijkopleider moet empatisch met de student omgaan, vertrouwen in hem hebben, hem houvast, handvaten en denkpatronen meegeven en hem goed begeleiden bij een eerste huisbezoek of een eerste urgentie. Dat kost tijd in het begin, maar ‘it pays off’.

Het is normaal dat een HAIO soms onzeker is. Met slechte begeleiding kan je het potentieel van iemand kapotmaken.”

Dat is niet met haar gebeurd, want ze heeft er overduidelijk

“Ik wil nu meer energie steken in geneeskundegerelateerd engagement”

heel veel zin in.

Een beeld van het groter systeem Ben je er nu helemaal klaar voor?, vragen we haar. “Hoe meer

ken. Dat moet een huisarts doorlopend doen. Als je een be-

je leert, hoe meer je beseft wat je nog niet weet”, antwoordt

jaarde patiënt behandelt, moet je je niet beperken tot het

ze. “De leerschool blijft, er zijn zoveel gevarieerde patholo-

medisch probleem. Je moet ook rekening houden met het

gieën. Mijn opleiding als arts gaat door”. Haar reactie ver-

feit dat iemand liefst zo lang mogelijk thuis wil blijven, met

baast ons niet. Haar spreken verraadt zowel veel energie als

de beschikbare mantelzorg, met het hulpaanbod van andere

11

Huisarts Julie Yap: "Het is een uitdaging om continu een goed evenwicht te vinden tussen draagkracht en draaglast.”

organisaties. Huisartsen zijn geen robots of mechaniciens

Ik wilde een universiteit die open staat voor creativiteit en

van het lichaam, het zijn creatievelingen met een netwerk. Er

nieuwe ideeën”.

is daarenboven nooit een antwoord dat perfect is voor elke situatie, je werkt altijd op maat van elke patiënt. Ik heb de

En zo komen we weer bij die nieuwsgierigheid. Misschien

voorbije jaren veel energie gestoken in het arts willen wor-

heeft ze het niet honkvast-zijn van thuis meegekregen via

den. Ik wil in de toekomst meer energie stoppen in genees-

een Amerikaanse moeder uit New York met wortels in China

kundegerelateerd engagement, zoals in de huisvestings- of

en een Nederlandse vader die veel reisde. Ook zij blijkt overi-

scholingsproblematiek. Maar ik wil die brede interesse on-

gens een wereldburger: ze reisde naar Indonesië, Zuid-

derhouden. En als ik iets doe, doe ik het graag goed.” Maar

Afrika, Noord- en Zuid-Amerika. Ze is daarenboven sportief

ze wil dat doen in evenwicht met zichzelf. “Burn-out is in de

en muzikaal (ze speelt viool). Julie: “Het voordeel van een

zorg een reëel probleem. Het is een uitdaging om continu

groepspraktijk is dat je ook tijd kan hebben voor jezelf en dat

een goed evenwicht te vinden tussen draagkracht en draag-

vind ik ook belangrijk. Hoe beter ik mij voel, hoe beter ik mij

last.” Blijkbaar koos ze ook niet toevallig voor de VUB als uni-

kan bekommeren om mijn patiënten”.

versiteit. Julie: “Ik wilde geen voorgekauwde lessen, ik wilde in kleine groepen les krijgen zodat ik mijzelf kon vormen.

15199 Aircoplus

05-09-2005

15:21

EDGARD EECKMAN

Pagina 1

Installateur verwarming, ventilatie en airco

AIRCOPLUS Driehoekstraat 35 9451 Kerksken 12

Tel. 053/85.88.88 Fax 053/84.17.47 e-mail: aircoplus@skynet.be

N.V.

muze Ethische reflectie

Prof. dr. Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

OVER HET GEWICHT VAN HET TOEVAL

I

n een onlangs in Science* gepu-

sche mechanismen. De kans op het krij-

mate

bliceerde studie komen weten-

gen van kanker in bepaalde organen is

van ziekten meer ontrafeld worden, de

meer

ontstaansmechanismen

schappers tot het besluit dat

bijvoorbeeld verhoogd voor wie drager

zieke de bijkomende last te dragen krij-

meer dan de helft van alle kankers

is van bepaalde, op voorhand herken-

gen van zich onvoldoende preventief

zouden ontstaan als gevolg van

bare genen. Maar de groeiende kennis

te hebben opgesteld, en dus zelf deels

'toevallige vergissingen' in de DNA-

roept tegelijkertijd ook meer vragen

verantwoordelijk te zijn voor de ziekte?

kopieerfunctie die deel uitmaakt

op, soms zelfs meer dan antwoorden.

Of zal hij de zeker- en onzekerheden

van het delingsproces van zichzelf

Als men voor de keuze gesteld wordt

van medische data en de limieten van

vernieuwende cellen. Onder ‘toeval-

om een beslissing te treffen die betrek-

statistische voorspellingen op een neu-

lig’ verstaan zij: ‘random’ genetische

king heeft op het eigen gedrag, de ei-

trale wijze kunnen hanteren om tot het

mutaties die plaatsvinden als deze

gen leefwijze, of de eigen geestelijke

besluit te komen dat hij slechts ‘bad

cellen zich vermenigvuldigen, waar-

en lichamelijke integriteit met het oog

luck’ heeft?

bij deze mutaties van een 'niet-kan-

op een veranderde toestand waarin de

kercel' een 'kankercel' maken. Zulke

kans op een bepaalde kanker statistisch

Zal dus informatie zoals deze, over cau-

genmutaties kunnen op voorhand

kleiner wordt, hoe gemakkelijk, of hoe

sale factoren van kanker die 'toevallig'

niet opgespoord worden. Zij kun-

moeilijk kan dat dan zijn? Hoe staat

en daardoor niet 'controleerbaar' zijn,

nen dus niet de rol van ‘knipperlicht’

men bijvoorbeeld tegenover de optie

‘verlichtend’ werken, omdat de eigen

vervullen en aan de drager ervan de

om een ingrijpende behandeling zoals

verantwoordelijkheid hierin niet mee-

keuze aanbieden voor een gerichte,

een preventieve borstamputatie te la-

telt? Of zal zij eerder ‘bezwarend’ zijn,

preventieve handeling. De auteurs

ten toepassen? Heel waarschijnlijk is dit

omdat zij de eigen inbreng in de pre-

spreken hier van ‘bad luck’ voor wie

zeer individueel: het gemak om beslis-

ventie zou kunnen verkleinen? Ook hier

dan kanker krijgt.

singen te nemen is wellicht even divers

is het effect vermoedelijk heel persoon-

als er persoonlijkheden zijn.

lijk. Laten wij dus uit het artikel van

Hoewel deze publicatie tot heel wat kritische tegenreacties geleid heeft, waarbij o.a. de methodologie en denkprocessen van het onderzoek in twijfel werden getrokken, kan zij toch ook aan-

Cruciale vraag is in hoeverre een veelheid aan informatie het ons gemakkelijker maakt.

zetten tot enige reflectie.

Er is heel wat kennis over factoren die

Een cruciale vraag is dus in hoeverre

Science besluiten dat het toeval een

een rol spelen in het ontstaan van kan-

een veelheid aan informatie, mettertijd

'verlichtend effect' kan hebben, maar

ker. Zo is er het schadelijke effect van

vergaard door wetenschappelijk on-

dat wij omwille daarvan het belang van

roken, of het gevaar van blootstelling

derzoek, het ons, de potentieel betrok-

het eigen preventief handelen niet mo-

aan UV. En, er is ook de rol van geneti-

kenen, gemakkelijker maakt. Zal, naar-

gen verduisteren.

Tomasetti C, Vogelstein B. Science 2015; Jan 2; 347(6217): 78-81.

*

13

muze actueel

SNELLERE DIAGNOSE VAN BEROERTE DANKZIJ

TELEGENEESKUNDE IN DE ZIEKENWAGEN

Dagelijks worden in België ongeveer 60 personen getroffen door een beroerte.

Het is de belangrijkste oorzaak van invaliditeit bij volwassenen en de derde oorzaak van overlijden. Snelle diagnose en behandeling van beroerte zijn van cruciaal belang om de kans op herstel van de patiënt te vergroten. Daarom heeft een multidisciplinair team van het UZ Brussel en de VUB een telegeneeskunde systeem ontwikkeld om het zorgproces voor patiënten met een beroerte al te starten tijdens hun vervoer per ziekenwagen naar het ziekenhuis.

H

et is financieel en organisato-

contact tussen de patiënt in de zie-

Een multidisciplinair team van product-

risch niet haalbaar om een be-

kenwagen en een beroertespecialist

ontwikkelaars, neurologen, ingenieurs,

roertespecialist mee te laten

van het UZ Brussel mogelijk te maken.

verpleegkundigen, ambulanciers, ur-

uitrukken met de ziekenwagen, telkens

Op deze manier kunnen de patiënt en

gentieartsen en radiologen, gesteund

wanneer deze opgeroepen wordt voor

de arts elkaar zien en horen terwijl de

door INNOVIRIS (het Brussels instituut

een patiënt die mogelijk een beroerte

patiënt met spoed naar het ziekenhuis

voor onderzoek en innovatie), het

doormaakt. Daarom heeft het UZ Brus-

vervoerd wordt. De arts ondervraagt en

Fonds Wetenschappelijk Onderzoek

sel een uniek toestel ontwikkeld om

onderzoekt vanop afstand de patiënt

Vlaanderen, het UZ Brussel, de VUB, het

de patiënt in de ziekenwagen recht-

met de bedoeling om snel tot een cor-

Wetenschappelijk Fonds Willy Gepts,

streeks met de arts te verbinden via

recte diagnose te komen en een ge-

de Koning Boudewijn Stichting en

audio-visuele communicatie en om relevante medische informatie uit te wisselen. Tot voor kort was dit niet mogelijk omdat de bandbreedte en de stabiliteit van het mobiele internet onvoldoende was. Dankzij Proximus konden de onderzoekers als proefproject

Proximus, heeft als eerste dit systeem

Het is efficiënter om de neuroloog virtueel bij de patiënt te brengen

ontwikkeld en doet ook onderzoek naar de efficiëntie ervan. Deze methode is uniek omdat ze 24/7 inzetbaar is.

De afgelopen jaren werd in het UZ Brussel en aan de VUB al heel wat

gebruik maken van een zeer snelle mo-

onderzoek uitgevoerd naar deze nieu-

biele internet connectie via 4G en dit 2

we methode. Zo wees onderzoek uit

jaar voor de officiële lancering voor het

richt behandelingsplan voor te stellen.

dat het systeem veilig is voor patiën-

brede publiek.

Omdat deze informatie wordt gedeeld

ten, ambulanciers en verpleegkundi-

met het team in het ziekenhuis, kan

gen. Er werd aangetoond dat mobiele

De ziekenwagen is uitgerust met een

kostbare tijd gewonnen worden, onder

urgentie-telegeneeskunde

innovatief systeem voor telegenees-

meer omdat de behandeling al onmid-

haalbaar is en dat een vlotte interactie

kunde dat gebruik maakt van een

dellijk bij aankomst in het ziekenhuis

tussen arts en patiënt tijdens de rit met

mobiele internetverbinding om het

kan plaatsvinden.

de ambulance mogelijk is. Het concept

14

technisch

De methode wordt goed aanvaard door de patiënten, de urgentieartsen, de verpleegkundigen en de beroertespecialisten.

werd ook aan verschillende huisartsen

bij voorbeeld een systeem dat de arts

voorgesteld en werd enthousiast ont-

ondersteunt bij het maken van keuzes

haald. Het komt regelmatig voor dat de

voor het gebruik van klonteroplos-

huisarts bij een beroertepatiënt aan-

sende medicatie. Het gaat dus over

wezig is en de 112-oproep uitvoert. In

veel meer dan het installeren van een

deze situatie bleek de interactie tussen

mobiel videoconferencing systeem in

de huisarts ter plaatse en de beroer-

een ziekenwagen. We spreken over

tespecialist via het telegeneeskunde

telegeneeskunde die zich toespitst op

systeem telkens heel vlot te verlopen

urgente behandeling van patiënten

en kon belangrijke informatie efficiënt

met een beroerte.

worden uitgewisseld.

Sinds november 2014 wordt de efficiVroeg in de ontwikkelingsfase van dit

ëntie van dit systeem onderzocht in

project werd vastgesteld dat de ernst

een klinische studie aan het UZ Brussel.

van een beroerte niet correct inge-

Er wordt nagegaan of patiënten die be-

schat kon worden tijdens vervoer per

handeld worden met telegeneeskunde

ambulance indien hiervoor een stan-

in de ziekenwagen een betere progno-

daard beroerteschaal gebruikt werd.

se hebben dan patiënten die de best

Daarom werd een nieuwe beroerte-

mogelijke zorgen ontvangen, maar

schaal ontwikkeld en wetenschappelijk

zonder telegeneeskunde. De eerste re-

gevalideerd. Deze beroerteschaal is

sultaten van deze studie worden begin

één van de modules die op het telege-

2016 verwacht.

neeskunde platform beschikbaar zijn voor de beroertespecialist om zo snel mogelijk tot optimale medische beslis-

PROF. DR. RAF BROUNS,

singen te komen. Een andere module is

DIENST NEUROLOGIE

Zebra-Academy, een spin-off voor bredere toepassing Om het project maatschappelijk te valoriseren, heeft het onderzoeksteam in de schoot van de Vrije Universiteit Brussel een spin-off opgericht: Zebra Academy. Andere ziekenhuizen hebben al interesse in het systeem laten blijken. Omdat de maatschappelijke kost van een patiënt met beroerte dermate hoog is, is het draagvlak breed om de kosten van beroertezorg te doen dalen.

15

muze actueel

DE BELANGRIJKE ROL VAN DE HUISARTS VOOR

SUÏCIDEPREVENTIE suïcides uitgedrukt per 100.000 inwoners in 2012 bedroeg 17,5 op 100.000. De helft van het aantal zelfdodingen werd

Je krijgt als huisarts iemand in je praktijk waarvan je tijdens het consult het gevoel krijgt dat die diepere, zeer ernstige psychische problemen heeft. Problemen die levensbedreigend kunnen zijn. Wat doe je? Vlaanderen noteert ongeveer 3 zelfdodingen per dag…

voorafgegaan door een poging tot zelfdoding. Er waren naar schatting 10.055 pogingen tot zelfdoding, wat neerkomt op gemiddeld 28 suïcidepogingen per dag2. De kans dat iemand die al een poging achter de rug heeft, overlijdt door suïcide, is 150 keer groter dan in de algemene bevolking.

De cijfers in Vlaanderen liggen hoger dan het Europese gemiddelde. Hoe komt dat? “ Zelfdoding is altijd het gevolg van een complex samenspel aan factoren. Het is dus niet mogelijk om eenduidig oorzaken aan te wijzen. Uit onderzoek blijkt wel dat we in België blijkbaar minder snel om hulp vragen dan in andere landen”, verklaart Kirsten Pauwels, directeur

D

van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding. “Daarnaast

e huisarts hoort zijn of haar patiënt niet louter bio-

hangt nog steeds een stigma rond het inroepen van psycho-

medisch te bekijken, maar ook de psychosociale con-

logische hulp. En ook omdat de toegankelijkheid van onze

text mee te nemen bij het stellen van een diagnose.

geestelijke gezondheidszorg niet altijd optimaal is”.

Maar als je tijdens de consultatie het gevoel krijgt dat de patiënt dermate worstelt met het bestaan dat hij of zij de hand aan zichzelf zou slaan, is dat niet zo evident. Volgens de cijfers van het Agentschap Zorg en Gezondheid1 overleden in 2012 in Vlaanderen 1.114 personen door suïcide. Dit

“Je kan niets verkeerd doen met erover te praten”

komt neer op ongeveer 3 zelfdodingen per dag. Het aantal

ASPHA, een telefoonlijn speciaal voor huisarten (en andere hulpverleners):

Wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk aangetoond dat er altijd een suïcidaal proces voorafgaat aan een suïcide. Dat proces kan schommelen van enkele maanden tot verschil-

02 424 30 00

lende jaren, maar duurt gemiddeld 2,5 jaar. Impulsieve zelf-

Bereikbaar op werkdagen van 9 tot 21 uur

dodingen zijn zeer zeldzaam. Het is dus zaak de eerste teke-

www.zelfmoord1813.be/aspha

nen te detecteren want er kan wel degelijk iets aan gedaan worden. “Praten en luisteren zijn de beste preventie”, zegt

Op de website www.zelfmoord1813.be vind je alle informatie en hulp rond de preventie van zelfdoding, en dit zowel voor mensen die zelf op zoek zijn naar hulp

Zie www.zelfmoord1813.be/feiten-en-cijfers/

1

cijfers-over-suicide-en-suicidepogingen,

als voor hulpverleners.

2

16

Zie www.eenheidzelfmoordonderzoek.be

Directeur van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding Kirsten Pauwels: “Een open gesprek waarbij zelfmoord expliciet benoemd wordt, kan helpen om die tunnel weer te verbreden waardoor andere opties opnieuw in aanmerking kunnen komen.”

Kirsten Pauwels. “Mensen aarzelen vaak om het probleem

ernstige moeilijkheden overwonnen, kan dan weer bescher-

aan te snijden omdat ze bang zijn dat ze iemand op ideeën

mend werken, dus het kan ook anders”.

zullen brengen, maar talrijke onderzoeken tonen juist aan eigenlijk niets verkeerd doen met erover te praten. Je zou

De huisarts is het best geplaatst om eerste symptomen te detecteren

er dus kunnen van uitgaan dat suïcidepreventie de opdracht

“We moeten allemaal oplettend zijn voor signalen, maar de

is van iedereen. 75% van de mensen die gestorven zijn aan

huisarts is in de eerstelijnszorg ideaal geplaatst om die eerste

zelfdoding heeft een signaal gegeven.” Kritischer is ze over

symptomen op te vangen”, licht Kirsten Pauwels toe. “Vaak

de rol van de massamedia omdat die suïcidaal gedrag kun-

is hij een vertrouwenspersoon die de context van de patiënt

nen uitlokken: “Bij een interpersoonlijk gesprek werkt het

kent. Mensen vertellen bij de huisarts ook vaak hun privé-

preventief, maar media hebben de neiging om het probleem

verhaal. Een suïcidaal persoon geraakt doorgaans in een tun-

dat het anders werkt: binnen een één-op-één relatie kan je

te vereenvoudigen en oorzaken en aanleiding door elkaar te halen en te simplificeren. Als een medium uitgebreid beschrijft waar, hoe en waarom een suïcide gebeurde, kan dat imitatie in de hand werken. Mensen kunnen zich dan identificeren met de situatie die in de pers wordt beschreven en dat

Hoe zelfdodingsgedachten detecteren?

kan hen aansporen om hetzelfde te doen. Ook suïcidaal gedrag als aanvaardbare oplossing voorstellen, is uit den boze.

Berichtgeving over hoe mensen op een alternatieve manier

• Directe verbale boodschappen zoals “Ik wil dood” of “Ik zou voor altijd willen inslapen” • Indirecte verbale boodschappen als “Ik zie het niet meer zitten” of “Van mij zal je geen last meer hebben” • Gedragsmatige signalen zoals overmatig gebruik

Bloemen en planten Fleurs et plantes

van alcohol en medicatie, isolement, somatische klachten (hoofdpijn, slaapgebrek, …), vaker op consultatie komen, afscheid nemen, plotse sterke gedragsverandering, uitingen van wanhoop, eer-

Openingsuren : Woensdag tot zaterdag : 08.00 - 19.00 - Zon- en feestdagen : 08.00 - 17.00 Maandag en dinsdag gesloten- Levering aan huis 7/7 Heures d’ouverture : Mercredi au samedi : 08.00 - 17.00 - Dimanche et jours fériés : 08.00 - 17.00 Lundi et mardi fermé - Livraison à domicile 7/7

Avenue de l’Exposition Universelle, 70 - Wereldtentoonstellingslaan, 70 Bruxelles 1083 Brussel (Ganshoren) Tél. 02 428 83 14 - Fax 02 428 65 58 e-mail : david@davidshof.com - www.davidshof.com

dere pogingen, …

• Signalen van depressie

17

muze actueel

nel terecht die steeds verder vernauwt tot zelfmoord nog de

Kirsten Pauwels: “Huisartsen die vragen hebben of geadvi-

enige oplossing lijkt. De persoon wil niet dood op zich, maar

seerd of begeleid willen worden, kunnen altijd telefoneren

wil een einde maken aan een ondraaglijke situatie en/of een

naar de ASPHA-lijn (ASPHA = advies suïcidepreventie voor

onoplosbaar of oneindig probleem. De huisarts hoeft abso-

huisartsen en andere hulpverleners), die in 2010 speciaal

luut niet voor therapeut te spelen, maar een open gesprek

voor hen werd gecreëerd en ondertussen ook wordt ge-

kan helpen om die tunnel weer te verbreden waardoor an-

bruikt door andere zorgverstrekkers in de eerste lijn die in

dere opties opnieuw in aanmerking kunnen komen.”

contact komen met suïcidale patiënten of cliënten. Meer dan de helft van de mensen die overlijden aan zelfdoding of een poging ondernemen, raadplegen een arts in de maand voor-

Mobiel team opgericht voor (sub)acute en kortdurende psychiatrische zorg aan huis

afgaand aan de feiten. Voor ouderen liggen deze cijfers zelfs nog hoger. De beste preventie is een open en rustig gesprek, zonder te oordelen. Mensen in zo’n situatie willen begrip en een luisterend oor, geen adviezen. De persoon moet zijn verhaal van verdriet en pijn kwijt kunnen. De huisarts kan ook een verbindende rol spelen en doorverwijzen.” In 2013 noteerde ASPHA 123 oproepen, waarvan 1/4de van huisartsen.

De ASPHA-lijn is bij huisartsen nog onvoldoende bekend…

Het UZ Brussel heeft in samenwerking met PZ Sint-Alexius in Grimbergen een mobiel team op-

EDGARD EECKMAN

gericht voor (sub)acute en kortdurende psychiatrische zorg aan huis. Dit team, Pharos genaamd, komt op vraag van huisartsen en andere specialisten binnen de 48 uur aan huis bij patiënten in crisis (vaak met suïciderisico). Pharos is gevestigd in het UZ Brussel en bestaat uit een psychiater, eern psycholoog en psychiatrische en sociaal verpleegkundigen. Het Pharos-team rukt uit in een grote straal voor Nederlandstalig Brussel en

IRIS Group renovates, cleans & protects your properties

Halle Vilvoorde. Huisartsen die op het team een beroep willen doen kunnen telefoneren naar 02 747 94 74.

Maatschappelijke zetel

Bazellaan 5 - 1140 Brussel info@iris.be - Tel + 32 (0)2 204 03 00

18 www.iris.be

COLUMN

JEAN-PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICENTIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.

Prof. dr.

Als filosoof, werkzaam in de vakgroep wijsbegeerte en moraalwetenschappen aan de VUB, gebeurt het mij nu en dan dat een student mij vraagt naar de zin van het leven. Waarom zijn wij hier? Is er een al of niet ons overstijgende bedoeling? Waarom is dit alles hier? Als eerste antwoord op die belangrijke vraag zeg ik altijd: “42”. Omdat het ondertussen

Jean-Paul Van Bendegem

Een zinvol leven leiden is één ding, een antwoord krijgen op de vraag wat de zin van dat leven is, is iets helemaal anders.

42 vraag stellen? Ofwel weet je het antwoord ofwel niet. Als je het weet waarom stel je dan de vraag? Als je het niet weet, hoe zou je het antwoord kunnen herkennen als je het krijgt? Gevolg: je moet al een idee hebben van dat antwoord. Reëel voorbeeld: als je de weg vraagt aan iemand dan verwacht je instructies te krijgen. Je weet wel niet

al een flinke tijd geleden is dat de hu-

precies welke instructies maar je hebt

moristische science-fiction auteur - ja,

een idee van het soort antwoord. Maar,

dat kan! – Douglas Adams overleden is,

zoals te verwachten, lukt het mijn stu-

een toelichting in een notendop. In zijn

dent niet om zo’n soort te vinden.

hilarische boek The Hitch-Hiker’s Guide

“Heeft het leven dan geen zin?” is de

to the Galaxy wordt een supercomputer

spontane reactie. Gelukkig is op die

gebouwd die het antwoord moet geven

vraag wel een eenvoudig antwoord te

op de vraag naar “The meaning of life,

Alleen vraag ik niet om een precisering

geven. Een zinvol leven leiden is één

the universe and everything”. Het uit-

van de vraag, ik doe iets anders: ik vraag

ding, een antwoord krijgen op de vraag

eindelijke antwoord van het superbrein

hem of haar welk soort antwoord hem

wat de zin van dat leven is, is iets hele-

is die beruchte 42. Uiteraard wordt de

of haar zou kunnen bevredigen. Want

maal anders. Het één kan perfect zon-

vraag gesteld wat dit mag betekenen.

om een vraag te beantwoorden, moet

der het ander. Als je het zo bekijkt, moet

Waarop de computer vraagt of het mo-

je al een minimaal idee hebben van het

de vraag niet zijn wat de zin van het le-

gelijk is om de vraag te preciseren, wat

antwoord. Dat is wat Plato al had vast-

ven is, maar wel de vraag wat een leven

uiteraard niet lukt en dus blijft ze open,

gesteld. Zou het niet zo zijn dan zou je in

zinvol kan maken. Een bijkomend voor-

inzoverre men natuurlijk “42” niet als

een paradox terechtkomen, de zoge-

deel van deze tweede formulering is dat

antwoord aanvaardt. Dit is het spel dat

naamde paradox van Meno. De redene-

je de zaak niet persé alleen moet aan-

ik ook met mijn student speel.

ring gaat als volgt. Waarom zou je een

pakken, bij voorkeur niet alleen.

19

muze van naderbij bekeken

IS ER EEN RELATIE TUSSEN

LUCHTVERVUILING EN EEN HARTINFARCT? Dat luchtverontreiniging schadelijke effecten heeft op de gezondheid werd al snel vermoed door het vaststellen van een verhoogde mortaliteit tijdens periodes van mist, die zeer irriterend is voor de luchtwegen, beter gekend als ‘smog’. Het effect van luchtverontreiniging op de gezondheid, het is een verhaal dat begint in België!

D

De luchtverontreiniging: een complex mengsel

kunnen doordringen en zo de bloed-

dateert uit het jaar 1930, meer bepaald in Engis, in de Maas-

De analyse van de luchtkwaliteit die

Langs die weg kunnen deze deeltjes

vallei. Er vielen toen meer dan 60 do-

wij inademen is een complex gegeven.

ook in het bloed terechtkomen. Het

den in de dagen na het optreden van

Samengevat kunnen we stellen dat de

grote probleem van deze deeltjes is

een ‘smog’ van industriële oorsprong.

luchtvervuiling bestaat uit verontrei-

dat op hun oppervlak toxische produc-

Andere gelijkaardige gebeurtenissen

nigende gassen en verontreinigende

ten zoals zware metalen en chemische

deden zich sindsdien voor, maar de be-

deeltjes. De verontreinigende gassen

derivaten voorkomen. Nochtans ver-

langrijkste was ongetwijfeld de ‘grote

bestaan uit ozon, maar ook uit minder

eist de Europese wetgeving continu

smog’ in Londen in 1952, waarbij tot

bekende gassen, zoals stikstofdioxide.

toezicht op de luchtkwaliteit, maar

600 extra overlijdens per dag werden

Dit laatste gas komt hoofdzakelijk van

de drempelwaarden van wat een aan-

geregistreerd.

de uitstoot van uitlaatgassen van het

vaardbare mate van verontreiniging is,

e eerste gebeurtenis in België

vaten van de luchtwegen aantasten.

Dezer dagen is het fenomeen van smog die zichtbaar is met het blote oog, zeldzaam geworden in Europa. Smog is echter nog altijd aanwezig in landen met grote industriële activiteit. Het feit dat de luchtverontreiniging minder

In Europa zijn Noord-Italië en België de gebieden die het meest te lijden hebben onder de gevolgen van luchtvervuiling op de gezondheid.

zichtbaar wordt in Europa, komt door het gebruik van filters die de uitstoot van grote stofdeeltjes in de lucht beperken. Maar ook al is de verontreini-

autoverkeer, terwijl de verontreinigen-

zijn erg betwist. Ook zijn de aanbeve-

ging door stofdeeltjes nog uitzonder-

de deeltjes afkomstig zijn van zowel

lingen van de World Health Organizati-

lijk zichtbaar in België, de deeltjes zijn

landbouw- als industriële activiteiten.

on (WHO) strenger dan die gedicteerd

nog steeds aanwezig, maar wel fijner

De deeltjes zijn verschillend in grootte

door de Europese wetgeving.

en uitsluitend meetbaar met gespecia-

en de fijnste onder hen, de PM 2.5, zijn

De WHO is van mening dat de luchtver-

liseerde apparatuur.

zo klein dat ze tot diep in de longen

vuiling verantwoordelijk is voor meer

20

worden aan het optreden van dit type van infarct. Op basis van observaties uitgevoerd door de Belgische Interdisciplinaire Werkgroep Acute Cardiologie (BIWAC) van meer dan 11.000 infarcten in België gedurende de laatste 5 jaren, en het niveau van luchtverontreiniging vastgesteld door de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL), lijkt er zich een verband tussen de vervuiling en het myocardinfarct voor te doen. De eerste bevinding van dit onderzoek is dat de WHO-aanbevelingen op het gebied van blootstelling van de bevolking aan fijn stof, bijna 1 dag op 5 zijn overschreden in België. Met

Deze studie toont dat het infarct in relatie met

elke toename van 10 microgram per

de vervuiling voorkomt

m3 van deze fijne deeltjes, groeit de

bij patiënten die eerder

kans op een myocardinfarct met 2.6 %.

niet beschouwd werden

Hetzelfde fenomeen wordt waargeno-

als hoog risicopatiënten,

men met stikstofdioxidegas, maar de

zoals patiënten met hoge

stijging is belangrijker met 5.1 % bijko-

bloeddruk of diabetes.

mende infarcten. De oudere bevolking lijkt gevoeliger voor de deeltjes, terwijl de jongeren gevoeliger lijken voor het

dan een miljoen doden wereldwijd

te wijten aan hartfalen en cerebrale

stikstofdioxidegas. Meer nog, deze stu-

per jaar. De gevolgen van de vervuiling

beroertes. De effecten van de vervui-

die toont dat het infarct in relatie met

voor de gezondheid zijn uiteraard ver-

ling op een myocardinfarct, vooral met

de vervuiling voorkomt bij patiënten

schillend van land tot land gezien hun

betrekking op de totale occlusie van

die eerder niet beschouwd werden als

mate van blootstelling. Op Europees

de zieke slagader, de ‘STEMI’, zijn nog

hoog risicopatiënten, zoals patiënten

niveau zijn Noord-Italië en België de

onbekend.

met hoge bloeddruk of diabetes. Tot

gebieden die het meest te lijden hebben onder de gevolgen van luchtvervuiling op de gezondheid, en waar de vervuiling de levensverwachting met enkele maanden zou verminderen.

Aanvankelijk bestonden de eerste vastgestelde effecten van de vervuiling, uit de verergering van longziekten zoals chronische bronchitis. Luchtvervuiling is nu echter ook erkend als een kankerverwekkende factor.

slot kunnen we stellen dat hoewel de

Met elke toename van 10 microgram per m3 van fijne deeltjes groeit de kans op een myocardinfarct met 2.6 %.

vervuiling een infarct kan veroorzaken, de klinische presentatie niet ernstiger is en de ziekenhuissterfte gelukkig ongewijzigd blijft.

De volgende stap is om de mechanismen te begrijpen waardoor de luchtverontreiniging een ziekte van de hartslagaders kan verergeren zodat dit tot een infarct kan leiden. Samen met de overheid zullen we breder moeten na-

Cardiale gevolgen

denken hoe we de effecten van vervui-

Recent hebben studies aangetoond

ling op het cardiovasculaire systeem

dat luchtverontreiniging ook gepaard

De

afdeling

Cardiologie

van

het

gaat met schadelijke effecten voor

UZ Brussel (o.l.v. prof. J.F. Argacha) en

kunnen verminderen.

het cardiovasculaire systeem. Zo ziet

de afdeling Biostatistiek van de U.L.B.,

men tijdens piekmomenten van lucht-

hebben samen getracht vast te stellen

PROF. DR. JEAN-FRANÇOIS ARGACHA,

verontreiniging meer hospitalisaties

of de luchtvervuiling kan geassocieerd

CENTRUM VOOR HART-EN VAATZIEKTEN

21

YOUR TRUSTED PARTNER IN HEALTHCARE

Aurobindo is one of the leading worldwide pharmaceutical companies with a strong focus on product development. In Belgium we offer hospitals a solid, continuously growing portfolio in generics and branded products, such as antibiotics, cytostatics and pain management.

We help you monitor your budget, with favorable commercial terms and conditions.

Above all, quality and safety are our top priorities. Combined with excellent service and expertise in all aspects in the product lifecycle: Aurobindo is your trusted partner in healthcare.

More information?

Contact us at 0800 - 99 662 (toll-free), info@aurobindo.be or www.be.aurobindo.com

www.be.aurobindo.com

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS Nieuwe coronary care unit geopend Op de 6de verdieping van het UZ Brussel werd een nieuwe coronary care unit geopend. De eenheid met 6 boxen en een centrale verpleegpost ligt naast de andere hospitalisatie-eenheid cardiologie.

Stamcelonderzoekers VUB krijgen Bondsprijs van Duitsland voor Dierenwelzijn Tijdens een plechtigheid in Berlijn op 4 december 2014 mochten vier VUB-onderzoekers de Duitse Bondsprijs voor Dierenwelzijn in ont-

Nieuwe artsen in het UZ Brussel

vangst nemen. Ze kregen de prijs voor hun onderzoek over het gebruik

Prof. Muriel Stubbe ging aan de slag

van stamcellen van menselijke huid, die omgezet worden naar levercel-

in de reumatologie en prof. Vera Van

len. Die cellen kunnen daarna worden gebruikt voor het screenen van

Velthoven in de neurochirurgie.

‘drug-induced liver injury’. De bekroonde onderzoekers zijn prof. Joery De Kock, prof. Tamara Vanhaecke, doctoraal student Robim MarcelinoRodrigues en prof. Vera Rogiers. Het is de eerste maal dat de prestigieuze prijs van het Duits Ministerie van Voeding en Landbouw toegekend wordt aan een niet-Duitse groep.

23

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS R

Er is in de zorgsector

geen plaats meer voor

Wie de kracht en macht heeft een troefkaart

communicatieve pleinvre

es.

van communicatie

15,5 mm

EDGAR D EECKM AN PETRA VAN SAN

NAAR EEN DOEL GERIC HTE ZORG COMM UNICA TIE kent en inzet,

in handen… en voorkom

COMMUNICATIE TROEF

t imagoschade.

Communicatie is voor een zorgorganisatie geen bijzaak, maar middelen waarover één van de beleidsvoerders beschikk en om de organisa lingen te realisere tiedoelsteln. Wie niet doelgeric ht, beleidsmatig en communiceert, zal professioneel er vroeg of laat door interne of externe worden gedwongen. doelgroepen toe

Nieuwe publieke apotheek in de hoofdinkom

COMMU NICATIE TROEF

behandelt de basisele menten van doeltreff (strategische) commun ende icatie voor en door zorgorganisaties. Het zich tot zowel de directies boek richt als de beslissingsnemer antwoordelijken in s en communicatiever de brede waaier van organisaties in de omvang: van ziekenhu zorg, los van hun izen over rusthuize n tot psychiatrische revalidatiecentra. instellingen of

Of het nu gaat om interne communicatie, interacti e tussen zorginstanties verduidelijking naar de patiënt toe: elke of organisatie haalt voordee dacht voor een doelgeri l uit aanchte en efficiënte communicatie. Daarom zowel kleinschalige hebben organisaties als zorgorga nisaties met een uitgebre communicatiedienst veel aan dit boek. ide

DOELTR EFFEND COMMU NICERE N IN EN DOOR ZORGO RGANIS ATIES

EDGARD EECKMA N is manager van de dienst communicatie woordvoerder van en het UZ Brussel. Voorheen was hij journalist, hoofd van de dienst communicatie en woordvoerder van Belgische Rode Kruis, het en communicatieadv iseur. Hij doctoreert aan de Vrije Universit eit Brussel rond de patiënt-artsrelatie.

PETRA VAN SAN studeerd e af als communicatiewet aan de Vrije Universit enschapper eit Brussel en is voormali g hoofd corporate en interne commun icatie bij de VRT. Sinds 2012 werkt ze bij het UZ Brussel als verantwo ordelijke voor interne communicatie.

ISBN 978 94 014 2149 2

www.lan noocam pus.be

GDK Pharmacy heeft de deuren geopend in de hoofdinkom van het UZ Brussel.

Tel: 02 426 17 50 Openingsuren Weekdagen: 9.30u – 18.30 uur Zaterdag: 13.30 – 18 uur

R

15,5 mm

Nieuw boek over communicatie in de zorg: Communicatie Troef!

Communicatie is voor een zorgorganisatie geen bijzaak, maar één van de middelen waarover beleidsvoerders beschikken om de organisatiedoelstellingen te realiseren. Wie niet doelgericht, beleidsmatig en professioneel communiceert, zal er vroeg of laat door interne of externe doelgroepen toe worden gedwongen.

‘Communicatie Troef’ behandelt de basiselementen van doeltreffende (strategische) communicatie voor en door zorgorganisaties. Het boek richt zich tot zowel de directies als de beslissingsnemers en communicatieverantwoordelijken in de brede waaier van organisaties in de zorg, los van hun omvang: van ziekenhuizen over rusthuizen tot psychiatrische instellingen of revalidatiecentra. Redactie en coördinatie van het boek gebeurden door Edgard Eeckman, communicatiemanager van het UZ Brussel en Petra Van San, verantwoordelijke interne communicatie van het UZ Brussel en werd geschreven door 21 auteurs vooral werkzaam in de zorg.

Het boek is uitgegeven door LannooCampus. ISBN 978 94 014 2149 2

24

Prof. De Vogelaere schrijft eerste kookboek voor patiënten Een vermageringsingreep is geen eindpunt in de behandeling van obesitas, wel integendeel. Patiënten moeten ook na hun vermageringsingreep aangepast eten. Dit blijkt niet altijd even gemakkelijk te zijn. Om haar patiënten een hart onder de riem te steken, schreef prof. De Vogelaere (chirurge in de obesitaskliniek van het UZ Brussel) een kookboek voor deze groep mensen en hun gezin.

“Lekker eten na maagverkleining” telt 144 blz. in kleur, is 19x24 cm groot en heeft een hardcover. Het verscheen bij uitgeverij Lannoo en in de boekhandel en kost 23,50 euro. ISBN 9789490738242.

WIN één exemplaar van “Lekker eten na maagverkleining”.

Nieuw gebouw voor dienst oncologie

Stuur een email naar communicatie@uzbrussel.be

Het oncologisch dagziekenhuis en de consultaties medische oncologie, klinische hematologie, radiotherapie en oncologische heelkunde ontvangen hun patiënten sinds januari in een nieuw gebouw, dat aansluit aan de polikliniek.

25

SYMPOSIA UZ BRUSSEL 21 MAART 2015

Centrum voor Volwassenen met Ontwikkelingsstoornissen

Ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen herkennen en behandelen PROGRAMMA • Dr. N. Vanderbruggen: Wat is autisme eigenlijk?

• T. Tops: Is autisme bij volwassenen behandelbaar?

• Prof. dr. M. Danckaerts: Wat is ADHD eigenlijk?

• A. Bronckaerts: Is ADHD bij volwassenen behandelbaar?

Voorstelling van Organisatie van Expertisecentrum voor Volwassenen met Ontwikkelingsstoornissen door prof. dr. Frieda Matthys, Dr. Nathalie Vanderbruggen, Nele Van Geit

PRAKTISCH Ontvangst vanaf 9u; symposium in auditorium Kiekens van 9.15 tot 13 uur, gevolgd door een hapje en een drankje: UZ Brussel, Brussels Health Campus, Laarbeeklaan 101 te Jette Inschrijven voor 14 maart via mail naar Corinne.VanderBruggen@uzbrussel.be Prijs 10 euro - Accreditering werd aangevraagd.

26 MAART 2015

Ontmoetingsavond Kinderneurochirurgie – kinderneurologie PROGRAMMA • Prof. dr. V. Van Velthoven: Mogelijkheden en grenzen in de kinderneurochirurgie • E. Cloet: Multidisciplinaire diagnostiek bij vermoeden van ontwikkelingsstoornissen • Prof. L. De Meirleir en dr. D. Hasaerts: Epilepsie en genetica, implicatie naar behandeling • Dr. L. Régal: Milde en ernstige presentatie van metabole ziekten • Dr. L. Régal: Casus chronische progressieve externe oftalmoplegie: mitochondriaal?

• Prof. A. Jansen: Nieuwe inzichten in de ontwikkeling van hersenmalformaties

PRAKTISCH Aanvang 20 uur auditorium Kiekens, UZ Brussel, Brussels Health Campus, Laarbeeklaan 101 te Jette Inschrijven via email naar secr_kz@uzbrussel.be. Accreditering werd aangevraagd.

26

Zorgarchitectuur Een zaak voor specialisten VK is actief in vier marktsegmenten: Healthcare, Buildings, Industry en Infrastructure. In Healthcare biedt het bedrijf haar klanten een totaalpakket onder één dak: masterplanning, architectuur, programming, engineering, interieur en landscaping. De zichtbare resultaten vind je overal in België. En ondertussen ook in het buitenland.

VK is al 60 jaar actief in het ontwerp en de engineering van ziekenhuizen, woon- en zorgcentra en centra voor geestelijke gezondheidszorg.

Ziekenhuizen zitten vol levensnoodzakelijke technologie, maar patiënten willen ook herstellen in een zo aangenaam mogelijke omgeving. Onze architecten en ingenieurs zoeken dan ook de optimale combinatie tussen functie en vorm. Ziekenhuisprojecten, vaak met een doorlooptijd van meerdere jaren, vereisen van onze ontwerpers dat ze anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Het multi-disciplinaire aanbod van VK garandeert nu juist die optimale wisselwerking tussen architectonische concept en de studies voor de technieken, de civiele en structurele engineering.

Groene zorg

VK treedt op als architect en als studiebureau voor stabiliteit en technieken voor volgende realisaties binnen het UZ Brussel: de spoedgevallendienst, het Medisch Technisch Blok, de Landmark, de nieuwe hoofdinkom, de zorgstraat, de logistieke weg, de tijdelijke constructie voor oncologie.

Ziekenhuizen en architectuur

Duurzaamheid is voor VK trouwens geen modewoord: onze ingenieurs maakten al energie-efficiënte ontwerpen vóór iedereen het had over duurzaam bouwen. Nachtkoeling, natuurlijke ventilatie, betonkernactivering, geothermie, co- en trigeneratie, zonne-collectoren, … werden dan ook al meermaals succesvol toegepast.

© VK

De architecten en ingenieurs van VK werken voor de grootste zorgverstrekkers van België en kunnen terugkijken op een mooi parcours voor tal van organisaties, zoals het O.L.Vrouwziekenhuis Aalst, het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, het Brandwondencentrum van het Militair Hospitaal Brussel, UZ Brussel, AZ Sint-Maarten Mechelen, AZ Delta in Roeselare, CHU Luik, ZNA Antwerpen en voor diverse openbare sociale instellingen.

Door de hoge nood aan duurzame gebouwen, ondervinden onze ingenieurs ook dat hun rol in het bouwproces verandert. Ze worden steeds meer vanaf de conceptfase betrokken bij het project. Zo kan de energetische voetafdruk van het gebouw geminimaliseerd worden zonder afbreuk te doen aan de integrale bouwkwaliteit en het comfort.

O.L.Vrouwziekenhuis, Aalst

UZ Brussel - spoedgevallendienst

AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, operatiekwartier

VK delivers fully integrated architecture and engineering services for demanding healthcare clients worldwide who want to invest in healing environments in a constantly evolving society where our quality of life is under stress. www.vkgroup.be

ARCHITECTS & ENGINEERS

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers.

In dit nummer staan redactionele bijdragen van Kristin Jochmans, Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Marc Noppen, Inge Staelens, Jean-Paul Van Bendegem, Danny Schoors, Jean-François Argacha.

De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Edgard Eeckman, Lander Loeckx, Bart Moens en Petra Van San De vormgeving werd verzorgd door The Factory Brussels. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Hebt u een vraag of suggestie voor de redactie?

Mail naar: muze@uzbrussel.be of telefoneer naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80.

Wilt u zich abonneren op mUZe of een adreswijziging doorgeven, mail dan naar communicatie@uzbrussel.be mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )

Adverteren in m

UZe?

Contacteer Publiest Be lgië op telefoon nummer 0484 08 91 55