mUZe nr. 37

muze MUZE IS HET DRIEMAANDELIJKS MEDISCH MAGAZINE VOOR DE HUISARTS MAART 2016 nr. 37

13

ACTUEEL Staan de sterren gunstig voor hervormingen in de gezondheidszorg?

16

Preciezer opereren via robotchirurgie

één van de drie gratis exemplaren van 'Organisatie van de gezondheidszorg’ - zie p. 19

8 ziektebeeld

SYSTEEMZIEKTEN: MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK DOOR TEAM VAN DERMATOLOGEN EN INTERNISTEN

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

SYMPOSIUM MEDISCHE WERELD 9:00 Deel 1 ETHIEK EN ECONOMIE

Moderatoren: Prof. dr. J. Lamote & Mr. W. Debeuckelaere

BTW heffing op esthetische geneeskundige verrichtingen: status quo

zaterdag

23 april 2016

Dr. A. Verpaele Plastisch Chirurg Coupure Centrum

BTW en geneeskunde: aandachtspunten voor uw praktijk Mr. T. De Gendt Advocaat & Universiteit Hasselt

E-health is empowered health Dhr. L. Engelen Radboudumc Nijmegen

Deontologische aspecten van m-health en e-health Prof. dr. M. Deneyer Medische Deontologie & Bio-ethiek VUB

11.00 Deel 2 DEBAT GEZONDHEIDSZORG 2016 Moderatoren: Dhr. Y. Desmet (HUMO) & Dhr. G. Tegenbos (De Standaard)

Prof. dr. D. Devroey kabinet minister Maggie De Block | Dhr. J. De Cock Administrateur-Generaal Riziv Prof. dr. M. Decramer CEO UZ Leuven | Dhr. P. Degadt Gedelegeerd bestuurder Zorgnet Icuro Prof. dr. B. Velkeniers Voorzitter Planningscommissie | Dr. D. Van Duppen Gezondheidsspecialist PVDA Thema 1 Herziening Riziv-nomenclatuur en derdebetalersregeling

+ Mevr. A. Reymen | Prof. dr. M. Hamdi | Dr. R. Hueting (ASGB)

Thema 2 Nut/rol van de mutualiteiten

+ Dhr. L. Van Gorp | Dhr. G. Peeters | Dr. R. Van Giel (Domus Medica)

Thema 3 Problematiek dubbele cohorte en assistentenplaatsen + Dr. V. Ninane | Mevr. J. Kuijk | Dr. J. De Toeuf (BVAS)

14.00 DEEL 3 TOPDOKTERS IN DE MEDISCHE WERELD Moderatoren: Dr. M. Degueldre & Dr. P. Buydens

INSCHRIJVEN

voor 10 april op www.medischewereld.be

Geassisteerde voortplanting anno 2016 Prof. dr. H. Tournaye Gynaecoloog UZ Brussel

Brein en bewustzijn

Prof. dr. S. Laureys Neuroloog CHU Luik

Nieuwe ontwikkelingen in de robotchirurgie Dr. A. Mottrie Uroloog OLV Aalst

Stoelgangstransplantatie: oude wijn in nieuwe zakken Prof. dr. D. De Looze Gastro-enteroloog UZ Gent

Tracheaherstel: keuze tussen transplantatie en regeneratie?

Prof. dr. P. Delaere KNO & halschirurg UZ Leuven

16.10 SLOT

Prijsuitreiking Beurs Medische Wereld en receptie

18.00 BARBECUE

LOCATIE Geneeskunde en Farmacie VUB Laarbeeklaan 103 1090 Jette DEELNAME Student/ASO/HAIO € 10 Anderen € 35

Ontbijt, lunch, receptie & barbecue Incl.

ACCREDITATIE Ethiek en Economie 3 CP Nationale Vergaderingen 2 CP

voorwoord

‘De uitdagingen voor de gezondheidszorg’: dat was de opdracht voor dit voorwoord. Ik denk dat die stelling een understatement is, en verwijs graag naar een landmark paper van Porter uit 2013*. Lectuur die ik iedereen kan aanbevelen. Hoewel de paper vooral Amerikaans geïnspireerd is, gelden de beschreven trends en feiten ook voor België.

Kort door de bocht zijn we vooral bezig met ‘sick-care’ i.p.v.

In healthcare, the days of business as usual are over. *

met ‘healthcare’. Enkele cijfers. Slechts 2% van het gezondheidsbudget wordt gespendeerd aan primaire preventie, terwijl we weten dat bv. tot één derde van alle kankers door intelligente preventie kan worden vermeden. 5% van de mensen ‘verbruikt’ 50% van het gezondheidsbudget, 20% verbruikt ongeveer 80% van het budget. En het gros van dit budget wordt uitgegeven tijdens het laatste levensjaar.

De medisch-technologische evolutie (die we uiteraard niét willen tegenhouden) slaagt erin om nog verbetering aan te brengen in de laatste therapieresistente bastions van ziektes. Neem bv. bepaalde kankers: er zijn nieuwe behandelingen via immunotherapie. Maar die kosten wel 10.000 euro per maand per patiënt, of meer…

Het huidige financieringssysteem van de ziekenhuizen beloont vooral service en volume van medische activiteit; en onvoldoende kwaliteitsvol werk en het behalen van resultaat of evidence-based gevalideerde zorg. Het beloont niet -of alleszins onvoldoende- de bijkomende academische opdrachten van een ziekenhuis. En dat stoort mij als exacademisch ziekenhuisarts en als CEO van een universitair ziekenhuis persoonlijk het meest. Omgaan met, de voor mij heel erg begrijpelijke, frustratie van onze artsen hierover.

Uitleggen dat in ons Belgisch systeem wij grotendeels met dezelfde ‘yardstick’ worden gefinancierd als private algemene ziekenhuizen, en dat de financiële waardering voor kwaliteit, voor opleiding, voor wetenschappelijk onderzoek, nu eenmaal onvoldoende is…

Maar: de huidige regering is alvast gestart –als we vergelijken met onze buurlanden misschien wel 20 jaar te laat– met een aanpak van o.a. de ziekenhuisfinanciering.

Zeer voorzichtig wordt een opening gemaakt naar ‘pay for quality’. Zeer voorzichtig worden initiatieven genomen naar rationalisering, samenwerking, netwerking, uitrol van elektronische patiëntendossiers, integrale en transmurale

Prof. dr. Marc Noppen Gedelegeerd bestuurder

zorg… Allemaal elementen van de ‘healthcare reform’ die ook terug te vinden zijn in de paper van Porter.

Ik kan onze huidige bevoegde ministers hiervoor alleen maar toejuichen, en hun vooral vragen deze weg verder te bewandelen (maar misschien iets sneller?). Dat zal onze gezondheidszorg alleen maar ten goede komen. En onze ziekenhuizen. En dus uiteindelijk ons allemaal. Want ooit

Reageren ?

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

worden we allemaal wel eens patiënt. En willen we toegankelijke, betaalbare, én vooral goede gezondheidszorg. Maar daar zorgen jullie wel voor.

* ME Porter, TH Lee. Harvard Business Review, 2013

3

16 actueel

NOG PRECIEZER OPEREREN VIA ROBOTCHIRURGIE

6 muze sprak met ...

ROBERT DEGRAEF

HUISARTS IN TERVUREN

van naderbij bekeken

OVER DE AANPAK VAN EEN ZELDZAME ZIEKTE 4

20

In dit nummer 10 actueel

WAT ALS DE STROOM IN EEN ZIEKENHUIS UITVALT?

13 actueel

DE STERREN STAAN GOED, NU DE FEITEN NOG Journalist Guy Tegenbos is moderator op het symposium Medische Wereld en beschrijft de uitdagingen in de gezondheidszorg.

VOORWOORD 3 MUZE SPRAK MET… Dr. Robert Degraef, huisarts in Tervuren

6

ZIEKTEBEELD Onderliggende systeemaandoeningen

8

ETHISCHE REFLECTIE Online arts-patiëntrelatie?

12

ACTUEEL Wat als de stroom in een ziekenhuis uitvalt?

De sterren staan goed, nu de feiten nog Nog preciezer opereren met de da Vinci Xi

10 13 16

COLUMN Tussen doem en droom ligt de werkelijkheid

18

BOEKBESPREKING Hoe is onze gezondheidszorg georganiseerd?

Win één van de drie gratis exemplaren VAN NADERBIJ BEKEKEN Over de aanpak van een zeldzame ziekte

19

20

Academisch en ander nieuws 22 COLOFON 28

5

muze SPRAK MET ...

HUISARTS IN TERVUREN ROBERT DEGRAEF

“ DE HUISARTS MOET TOEGEVOEGDE WAARDE LEVEREN.” stelt hij. “Door meer accenten te leggen op sociale taken

Wie zei daar dat je lot als mens al van bij je geboorte vastligt? Dan zijn er toch die er zeer goed in slagen om zelf richting te geven aan hun bestaan. Huisarts Robert Degraef in “de druivenstreek” is zo’n man.

verschuift het werkterrein van patiënt naar ‘zorgcliënt’.

De exclusiviteit van de huisartsactiviteit in de pathologie van alledag is verdwenen, ingepikt door de kinderarts, de gynaecoloog, enz. Door zich bezig te houden met taken beneden hun niveau zuigen zij de eenvoudige behandelingen weg uit het werkterrein van de huisarts. Daardoor ontbreekt op de duur de motivatie om opsporingswerk of specifieke vaardigheden te verwerven.” Hij heeft een concreet voorstel.

“De uitvoering van de nomenclatuur zou zo ingericht moeten worden dat prestaties K120 en erboven voor het ziekenhuis

Dokter Degraef praat met de overtuiging van iemand die

zijn, tussen K60 en K90 voor specialisten en tussen K0 en K25

heeft geleerd zijn eigen weg te plaveien. Toen hij aan de vak-

uitsluitend voor de huisarts. Wat daar tussenin valt, is grijze

school het A3 diploma “elektriciteit” behaalde, kon wellicht

zone”. “Daarnaast moeten de vaardigheden en mogelijkhe-

nog niemand vermoeden dat hij vandaag in zijn woning in de

den van de huisarts het verschil maken”, vindt hij.

Heidestraat 28 in Duisburg (Tervuren) tegelijk een huisartsen een tandartspraktijk zou runnen. Dat hij het diploma van industrieel ingenieur chemie zou halen, en na ervaring in de industrie en wetenschappelijk onderzoek, auteur en co-auteur zou zijn van wetenschappelijke publicaties. Of dat hij de roepnaam ON4BGJ zou krijgen, als radioamateur, een hobby

“ ICT moet het proces ten behoeve van de patiënt dienen, niet omgekeerd”

waarvan de grote antenne in de zijtuin van zijn huis getuigt.

Het is maar een greep uit een bewogen professioneel par-

“Het instrumentarium dat eigen is aan de huisarts is al meer

cours gestuwd door gedrevenheid. Want het zegt niets over

dan 100 jaar oud. Protectionisme staat hier evolutie naar

het feit dat hij een deel van zijn studieparcours via de exa-

techniciteit en innovatie in de weg. Dezer dagen heeft de

mencommissie behaalde. En ook niets over het feit dat hij

patiënt zijn eigen bloeddrukmeter in huis en het concept

op een bepaald ogenblik twee tandartspraktijken had en ja-

van de ‘quantified self’ vertelt ons dat mensen hun eigen ge-

ren les gaf in anatomie. Zo weet niemand dat hij op 30-jarige

zondheidstoestand in kaart brengen. De patiënt is vandaag

leeftijd botten van een begraafplaats ging oppikken. Enfin,

ook ‘knowledgeable’: hij zoekt gezondheidsinformatie op en

nu weet u het ook.

vertelt aan de huisarts welke medicatie hem het meest ge-

“Het huisartsberoep wordt uitgehold”

schikt lijkt. De huisarts moet als goed vakman die binnen zijn vakgebied zijn werkterrein beheerst, toegevoegde waarde

De 73-jarige Robert Degraef heeft een mening. “Kritisch zijn

leveren.” Het belang van vaardigheden onderstreept Robert

is niet hetzelfde als tegen zijn”, zegt hij, “maar je moet hier

Degraef geregeld tijdens zijn betoog. “De huisarts is geen

en daar vraagtekens bij durven zetten”. En dat doet hij. Met

‘eindafwerker’ bij niet-alledaagse pathologie of complexe

verve. Zo is hij scherp over hoe vandaag met het beroep van

therapie, maar eenvoudige behandelingen behoren tot zijn

huisarts wordt omgegaan. “Het beroep wordt uitgehold”,

exclusief werkterrein.”

6

Dr. Robert Degraef, huisarts in Tervuren: “Het is niet omdat je in een bibliotheek woont dat je continu alles moet opzoeken.”

In de vakschool heeft hij het belang van vaardigheden leren

rate kennis nodig hebben om verbanden te kunnen leggen

onderkennen en hij ervaart ook de onderwaardering ervan.

en inzicht te krijgen.”

Dat is ook waarom hij bedenkingen heeft bij de introductie van ICT in de huisartspraktijk. Let wel, dr. Degraef is geen

“Strakke regels remmen de creativiteit”

technologie-theoreticus: al in 1986 knutselde hij een digitale

“Guidelines en evidence-based medicine (EBM) zijn als ste-

patiëntendatabank in elkaar alsook software om studenten­

nen tafels die over ons neerdalen, maar zijn geen vrijblijven-

examens af te nemen. Dr. Degraef: “ICT moet het proces

de zaak. Richtlijnen bevatten normatieve uitspraken en heb-

ten behoeve van de patiënt dienen en ondersteunen, niet

ben daardoor een juridische betekenis. De patiënt verwacht

omgekeerd. Het moet de hoeveelheid werk verminderen en

van zijn arts maatwerk, terwijl EBM ons wil doen geloven dat

de praktijkvoering verbeteren. ICT spiegelt een ‘hausse’ aan

de lijnen waarin geneeskunde beoefend wordt wetenschap-

mogelijkheden voor, maar waar is de toegevoegde waarde?

pelijk kan worden bepaald. Strakke regels remmen de crea-

Als ik de kosten en baten van al die ICT-toepassingen zorg-

tiviteit omdat ze leiden tot een tunnelvisie en ze ondergra-

vuldig analyseer, kom ik tot het besluit dat ze weinig produc-

ven de autonomie en ook de waardigheid van de huisarts.

tiviteitsverhoging opleveren. De huidige ICT-implementatie

Huisartsen moeten hun eigen verantwoordelijkheid kunnen

wordt gezien als controle-en administratief kostenbespa-

nemen. Ze weten het best hoe ze moeten omgaan met de

rend middel, zonder aandacht voor de werkelijke huisartsno-

beschikbare middelen, hoe ze de ‘prijs’ van een behandeling

den. Veelal is administratieve overlast tijdrovend en gaat ze

moeten afwegen tegenover de ‘opbrengst’ ervan. Genees-

ten koste van consultatietijd, dus van de patiënt. De overheid

kunde is ‘ook’ geneeskunst.”

‘overwint’ want die krijgt big data toegeschoven. Het is waar dat informatie opzoeken gemakkelijker is door het internet.

Dr. Robert Degraef is duidelijk minstens even vaardig als

Maar een boek wist ik staan en zoektermen op het inter-

advocaat voor het huisartsberoep dan als medicus.

net verouderen ook. Het is niet omdat je in een bibliotheek woont dat je continu alles moet opzoeken. Je blijft altijd pa-

EDGARD EECKMAN

7

muze Ziektebeeld

ONDERLIGGENDE SYSTEEMAANDOENINGEN: EEN MULTIDISCIPLINAIRE AANPAK IS NODIG

Systeemziekten zijn aandoeningen waarbij patiënten tegelijkertijd problemen ontwikkelen ter hoogte van verschillende orgaansystemen.

Het is een belangrijke uitdaging om bij zulke patiënten enerzijds een algemeen overzicht te behouden en anderzijds toch orgaanspecifieke opvolging te voorzien. Om deze vraag tegemoet te komen, heeft het UZ Brussel sinds 2006 een multidisciplinaire raadpleging voor patiënten met een systeemaandoening ontwikkeld. Hierbij worden patiënten tegelijkertijd en samen gezien door een team van dermatologen en internisten. Zij gebruiken hun verschillende invalshoeken om tot een goede diagnose en behandeling te komen.

H

oe gaat dat dan in de praktijk?

teemziekte zoals systeemsclerose of

wordt er gelet op ulceraties, uitgezette

We nemen het voorbeeld van

sclerodermie en verwijst hij de patiënt.

bloedvaatjes (teleangiëctastieën) ter

een patiënt met het fenomeen

hoogte van het gelaat en de romp en

door worden de vingers van de patiënt

Hoe gaat het multidisciplinaire team te werk bij een vermoeden van systeemsclerose?

eerst wit, dan blauw en ten slotte rood.

De dermatoloog onderzoekt de patiënt

Dat fenomeen kan optreden bij plotse-

op, de voor systeemsclerose typische

linge kou, maar ook wel eens zonder

huidsymptomen, verstrakking en ver-

Daarnaast wordt een capillaroscopie

duidelijke aanleiding. Vaak is er geen

harding van de huid (fibrose). Deze

uitgevoerd: met een druppel olie op de

andere oorzaak te vinden; dan noemt

kunnen optreden aan de handen, de

nagelriem kijkt de arts met de capillaro-

men het de ziekte van Raynaud. In meer

voeten en het gelaat (beperkte cutane

scoop (een instrument met een lampje

zeldzame gevallen is er sprake van een

type) of meer veralgemeend (diffuus

en vergrootglas) naar de fijne bloed-

onderliggende

van Raynaud. Dit is een situatie waarbij de bloedstroom naar de handen en/of voeten in aanvallen vermindert. Hier-

afwijkingen ter hoogte van de hoofdhuid met onder andere kale plekken.

De dermatoloog zal ook vaak een blik werpen op geboortevlekken of andere algemene huidklachten van de patiënt.

systeemaandoening.

cutane type). De mate van huidaantas-

vaten (capillairen). De aanwezigheid

Wanneer dat het geval is, denkt de

ting wordt systematisch uitgedrukt in

van bepaalde afwijkingen ter hoogte

huisarts aan een onderliggende sys-

de zogenaamde Rodnan score. Verder

van de capillairen bij een patiënt met

8

Als vingers eerst wit, dan blauw en tenslotte roord worden, denkt men vaak aan het fenomeen van Raynaud.

In zeldzame gevallen is er sprake van een onderliggende systeemaandoening.

derzoeken worden voorgesteld. Vaak gaat het om een longfunctieonderzoek (blaastest), echografie van het hart en CT-scan van de longen.

Behandeling De nodige behandeling hangt sterk af van de specifieke orgaanaantasting en de algemene voorgeschiedenis van de patiënt. Het multidisciplinaire team bespreekt de beschikbare behandelingsopties voor elke patiënt. In het geval van het Raynaud fenomeen bij een patiënt met sclerodermie zal de behandeling bestaan uit rookstop, vaatverwijders en het vermijden van koude (warme kleding, handschoenen,...). Bij ernstige huid of orgaanaantasting kunnen medicijnen die de immuniteit onderdrukken helpen tegen de ontstekingsactiviteit.

Patiënten met systeemaandoeningen hebben behoefte aan een regelmatige opvolging met evaluatie van de ziekteaantasting en de behandeling. Dit wordt gedaan in nauwe samenwerking met de huisarts.

Een belangrijke doelstelling van deze gespecialiseerde raadpleging is om de

Het multidisciplinaire team bespreekt de beschikbare behandelingsopties voor elke patiënt.

zijn voor Sclerodermie of andere sys-

patiënten een regelmatige en gestruc-

teemaandoeningen. Anderzijds wordt

tureerde opvolging aan te bieden om

bloedonderzoek

om

zo snel mogelijk in te grijpen bij orgaan-

ontsteking en afwijkingen van bijvoor-

aantasting, en zo de schade te beper-

beeld nier en/of lever op te sporen.

ken. Via de multidisciplinaire benade-

ook

gebruikt

ring wordt voor de individuele patiënt De internist let bij anamnese en licha-

de beste behandeling gegeven.

melijk onderzoek op tekens die kunnen passen bij een uitbreiding van de

PROF. DR. BERT BRAVENBOER, INTERNE

ziekte naar de interne organen. Bij sys-

GENEESKUNDE & ENDOCRINOLOGIE

teemsclerose hebben de longen, het

DR. PETER JANSSEN, INTERNE

Raynaud fenomeen kan samen met

hart en de spijsverteringsorganen bij-

GENEESKUNDE / NEFROLOGIE

de aanwezigheid van auto-antistoffen

zondere aandacht nodig. Indien de pa-

DR. ARLETTE. DE CONINCK, ANATOMO-

diagnostisch zijn voor systeemsclerose.

tiënt klachten heeft die kunnen wijzen

PATHOLOGIE / DERMATOLOGIE

Een bloedonderzoek is enerzijds ge-

op problemen in deze orgaansystemen

DR. YORA MOSTMANS, DERMATOLOGIE

richt op het detecteren van auto-

of wanneer er bij lichamelijk onderzoek

PROF. DR. BRIGITTE VELKENIERS, INTERNE

antistoffen die diagnostisch kunnen

afwijkingen zijn, zullen bijkomende on-

GENEESKUNDE & ENDOCRINOLOGIE

9

muze actueel

WAT ALS DE STROOM IN EEN ZIEKENHUIS UITVALT? Als de stroom in een autofabriek uitvalt, dan stopt de productie van de wagens en kost dat de eigenaar geld. Een technische panne kan in een ziekenhuis mensenlevens in gevaar brengen. Om dat te allen tijde te voorkomen, moet elk ziekenhuis zich voorbereiden. Het UZ Brussel investeerde samen met de VUB in een nieuwe hoogspanningsinstallatie en noodstroomvoorziening.

Deze installatie laat toe om in geval van een stroomonderbreking o.a. het ziekenhuis gedurende meerdere dagen operationeel te houden.

In de aanloop van de winterperiode kregen we wekenlang waarschuwingssignalen in de media. De federale overheid kon bij het begin van de winter geen bevoorradingszekerheid van elektriciteit garanderen. Iedereen moest zich voorbereiden op de ‘black-out’. Het fameuze 'afschakelplan', werd fors uitgebreid en ook Belgische ziekenhuizen kregen het signaal om zich via alarmeringsplannen voor te bereiden op een mogelijke stroomuitval.

Langdurige stroomonderbreking Net als andere ziekenhuizen beschikte het UZ Brussel over een noodstroominstallatie die ontworpen was om de meest kritische diensten (OK, intensieve zorgen,...) gedurende een korte tijd van noodstroom te voorzien. Bij de risicoanalyse naar de gevolgen van een ‘black-out’, werd al vlug duidelijk dat het ziekenhuis niet meer volledig kon functioneren bij een stroomuitval van meerdere uren. Diensten zoals bijvoorbeeld de keuken en medische beeldvorming waren niet voorzien van noodstroom en werkten dus niet bij een (langdurige) stroomonderbreking.

Daarom werd er gedurende de voorbije twee jaar door de Brussels Health Campus geïnvesteerd in een nieuwe hoogspanningsinstallatie en noodstroomvoorziening. Deze instal-

10

IRIS Facility U begeleiden in uw multi-service aanpak : rendabel, duurzaam en imagoversterkend ! www.iris.be wellbeing@work IRIS Facility

Bazellaan 5 - 1140 BRUSSEL - Tel. : 02 204 03 00 - info@iris.be

ANNONCE A4-NL-FACILITY SERVICE_UZ Brussel - Magazine Muze 2016.indd 1

19/02/16 13:16

latie laat toe om in geval van een stroomonderbreking bijna

de patiënt die afhankelijk is van deze installaties voor zijn

de volledige campus (het UZ Brussel, de faculteit Geneeskun-

behandeling.

de en Farmacie van de VUB, de VUB studentenhomes, het VUB studentenrestaurant en het fitnesscentrum Go Fit) ge-

Tijdens de test werden een twintigtal fouten geforceerd in

durende meerdere dagen operationeel te houden. UZ Brus-

het noodstroomcircuit. Bedoeling was om uit te zoeken of

sel testte op 16 en 18 februari de noodstroomvoorziening

het systeem doet wat het moet doen als één van de moge-

en schakelde 22 keer de stroom uit. De test zorgde voor

lijke fouten in de stroomvoorziening of in het systeem op-

een enorme (groeps)dynamiek onder het ziekenhuisperso-

treden. Maar de test was niet enkel een technische oefe-

neel en het resultaat was duidelijk: UZ Brussel is een veilig

ning. Al snel bleek dat de test een gecoördineerde oefening

ziekenhuis.

moest worden tussen de technische-, medische- en onder-

Technische en medische test

steunende diensten van het ziekenhuis. Ook op medisch vlak werd een draaiboek uitgewerkt. Per specialiteit werden

Wanneer de stroom in het ziekenhuis uitvalt, is er met de

één of meerdere test-cases opgebouwd over hoe de zorg

drie noodgeneratoren en de twee warmtekrachtkoppelin-

zou verlopen voor, tijdens en na de black-out testen. Dat ge-

gen voldoende vermogen beschikbaar om het ziekenhuis,

beurde onder leiding van de medisch en technisch coördina-

en zelfs de gehele Brussels Health Campus operationeel te

tor van de test. Via simulatie werd gepoogd de praktijk

houden. De eerste installaties in het ziekenhuis, worden bij

zoveel mogelijk te benaderen. Hiervoor werd aan de ver-

een stroomuitval na ongeveer 15 seconden opnieuw inge-

schillende diensten gevraagd om ‘kritieke patiënten’ op te

schakeld zijn, de laatste na ongeveer 5 minuten. De installa-

stellen. Deze werden dan bekeken via verschillende scena-

ties die op een 'Uninterruptible Power Supply' werken, heb-

rio's: de normale situatie, het ideale test scenario en het

ben hiervan geen hinder. Alle kritieke installaties binnen het

worst-case scenario tijdens de test. Op deze wijze kregen

ziekenhuis zijn voorzien van een UPS, o.a. om te vermijden

alle diensten antwoorden op een manier die het meest con-

dat ze uitgeschakeld worden of beschadigd geraken bij een

creet is: met de patiënt centraal.

onverwachte uitval. Ze vormen ook een bescherming voor

ELLEN COOPMAN

11

muze Ethische reflectie

Prof. dr. Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

ONLINE ARTS-PATIËNTRELATIE? WAIT A MINUTE…

D

e wet op de patiëntenrechten,

Het gebruiksgemak en de ongelooflijk

dienst' aanbiedt, is er eigenlijk geen

waarvan de oorspronkelijke

grote bron aan informatie hebben van

sprake van keuzevrijheid. Alleen al het

versie dateert van 2002, is on-

het internet een onmisbaar educatief

ontbreken van een lichamelijk onder-

getwijfeld zeer betekenisvol voor het

instrument gemaakt, en terecht. De

zoek kan twijfel doen rijzen over de

medisch beroep. Zij stelt immers de re-

voornaamste tekortkoming ervan lijkt

volledigheid van de diagnostiek. Hoe

latie arts-patiënt centraal en bouwt op

het risico op desinformatie dat even-

en door wie die opgebouwd wordt, en

deze essentiële pijler een kader waar-

redig is aan het volume van de verza-

volgens welke kwaliteitscriteria, is niet

binnen de patiënt zich verzekerd kan

melde gegevens. Maar dat kan omzeild

altijd geweten. Het is evenmin zeker of

weten van goede medische zorg, aan-

worden door kritisch te lezen, net

alle vergaarde informatie terechtkomt

gepast aan zijn individuele behoeften

zoals wij dat ook doen met papieren

in een medisch dossier, waarvoor inza-

en met respect voor zijn autonomie.

tijdschriften, of met boeken. Maar nu

gerecht geldt. En, het is nog minder zeker in hoeverre deze informatie strikt

De patiënt wordt te allen tijde geïnformeerd over zijn gezondheidstoestand, door de arts die hijzelf gekozen heeft.

Ook komt hem de vrijheid toe om -geïnformeerd- het voorgestelde diagnostisch onderzoek en de daaruit voort-

Online geneeskunde kan niet tegengehouden worden.

vertrouwelijk zal blijven.

Toch is 'online geneeskunde' een ontwikkeling die niet kan tegengehouden worden, en misschien hoeft dat ook niet. Snel en efficiënt data uitwisselen

vloeiende behandeling te ondergaan.

wint meer en meer aan belang in de

Er is ook de garantie om zicht te hebben op alle gegevens uit het medisch

duiken ook ‘dokters Google’ op, in de

zorgsector, waar tijd vaak de prognose

dossier, en op zorgvuldige bescher-

gedaante van online artsen bij wie men

bepaalt. Maar een 'wait a minute'-frons

ming van de persoonlijke levenssfeer.

'op digitaal spreekuur' kan gaan, of

is hier misschien wel op zijn plaats.

En, bij gebeurlijke conflictsituaties kan

aan wie men een 'second opinion' kan

Want als de beslissing om gezond-

contact gelegd worden met een om-

vragen. Als wij trachten de bepalingen

heidsgegevens te laten beheren bin-

budsdienst. Voor beide partners in de

van de wet op de patiëntenrechten op

nen de structuur van een virtuele arts-

arts-patiëntrelatie is deze wet dus een

deze meer bijzondere arts-patiëntre-

patiëntrelatie een patiëntenrecht is -en

leidraad voor ‘goed handelen’. Het is

laties toe te passen, dan blijkt dat niet

inderdaad, ook die vrije keuze moet

ook een steun waarop men kan terug-

zo voor de hand liggend. Of anders ge-

gemaakt kunnen worden- dan rijst de

vallen wanneer er iets dreigt mis te

zegd: dan voelen wij aan dat deze wet

vraag of de bovenvermelde wet in haar

lopen. Hoeven wij in deze context het

niet voor deze vorm van zorgverstrek-

huidige vorm de patiënt in die omstan-

succes van 'dokter Google' dan niet

king geschreven werd. Als een online-

digheden wel voldoende in bescher-

vreemd te vinden?

systeem een (vaak anonieme) 'arts van

ming neemt.

12 12

muze actueel

DE STERREN STAAN GOED,

NU DE FEITEN NOG

Staan de sterren goed voor ingrijpende hervormingen in het gezondheidsbeleid? Het geeft die indruk, almaar meer, maar het wordt wel stilaan tijd dat die indruk bevestigd wordt door feiten. Wanneer valt er iets uit de hemel? Guy Tegenbos, moderator op het symposium Medische Wereld, maakt een stand van zaken op over de uitdagingen in de gezondheidszorg.

D

e Nederlandse sociale inspec-

prestatie van de anamnese, het maken

Zij hebben er ook belang bij dat hun

tie pleitte eind vorig jaar voor

van een diagnose, het ontwerpen van

artsen veel extra technische onderzoe-

de afschaffing van één van de

de behandeling en het omgaan met

ken verrichten en dat ze hun patiënten

laatste vormen van stukloonbetaling,

de patiënt. Ze kunnen hun inkomen

extra honoraria vragen, want ook daar-

met name bij de pakjesbezorgers. Dit

opkrikken door heel veel patiënten te

op kunnen zij afhoudingen doen.

stelsel leidt tot salarissen die onder het

zien, en ze kunnen het aanvullen door

minimumloon duiken, luidde het. Lan-

extra technische onderzoeken te ver-

Maar de ziekenhuizen slagen er niet

ge werktijden, de neiging tot veelpro-

richten – een eeg’tje, een ecg'tje, een

meer in daarmee het hoofd boven

ductie en de daarmee samenhangende

endoscopietje, … - die vaak weinig ex-

water te houden. Bovendien zijn ze

aftakeling van de kwaliteit, zijn de drie

tra informatie bijbrengen maar wel wat

dat geklungel beu: het is niet profes-

andere gevolgen die de meeste Euro-

extra honorarium.

sioneel, en niet goed voor de kwaliteit

pese landen deden kiezen voor de geleidelijke afschaffing van het stukloon.

Ook in België is het stukloon bijna verdwenen als verloningsmechanisme, alleen in de geneeskunde (‘prestatiebetaling’ heet het daar) is het nog volop in zwang, met lange werktijden, veel-

Artsen beseffen almaar meer dat het mogelijk moet zijn financieringsstelsels te vinden die hun echte competenties belonen.

productie, en geregeld ook kwaliteitsaantasting tot gevolg (Onder de minimumlonen duiken, komt in die sector

Geklungel beu

van de zorg. Ook de artsen beseffen

minder vaak voor).

Niet alleen de artsen worden zo ge-

almaar meer dat het mogelijk moet zijn

blameerd, ook de ziekenhuizen. Die

financieringsstelsels te vinden die hun

Ook veel specialisten ondergaan de

zijn ook slecht gefinancierd; daardoor

echte competenties belonen en kwali-

vernedering dat het stukloonsysteem

zijn ze sterk afhankelijk van de afhou-

teit aanmoedigen in plaats het tegen-

hen relatief slecht betaalt voor hun

dingen die ze kunnen doen op de stuk-

gestelde.

echte competentie – de intellectuele

loonbetaling van de specialisten.

13

Al meer dan twintig jaar is in beleids-

nodig sinds de jaren zestig, toen het

sen jaren 70 en 90. België pas nà 2010,

kringen te horen dat de financiering

einde van het klassieke industriële tijd-

vijftig jaar te laat.

van de ziekenhuizen en de betaling van

perk het onderscheid tussen hand- en

de artsen moeten veranderen. Maar

hoofdarbeid deed vervagen. De mees-

Vier op een rij

er kwam niets van. Zoals er van zoveel

te Europese landen losten dit op tus-

Hoe komt het dat beslissen in dit land

super-nodige hervormingen in dit land, niets in huis komt. Het besef dat we iets moesten doen aan ons pensioenstelsel bijvoorbeeld, groeide begin de jaren negentig, toen de meeste Europese landen eraan begonnen. Hier duurde het echter tot 2010 en 2015 eer er iets op gang kwam. 25 jaar te laat.

De wegwerking van het verschil in behandeling van ‘hand-‘ en ‘hoofdarbeiders’ (arbeiders en bedienden) was al

14

toch oh zo moeilijk is?

Dit land heeft een traditie van overdreven kortetermijnbeleid en overdreven politisering.

Voor gewone politieke beslissingen is al minimaal een ‘vier op een rij’ nodig: minstens vier bekvechtende federale regeringspartijen die het met elkaar eens moeten worden. Voor veel hervormingen – zeker in de sociale sector – is bovendien het akkoord nodig van veel van de talrijke elkaar bekampende pressiegroepen: vakbonden en werkgevers, artsenvakbonden en ziekenfondsen, ...

Vaak is daarnaast ook nog afstemming

Op één lijn staan

nodig tussen de federale overheid en

Maar sinds een paar jaren staan de ster-

de deelstaten die zelden samenwerken.

ren vrij goed voor een hervorming. De pressiegroepen lijken elkaar al te ver-

Ten slotte heeft dit land een traditie

staan hierover. In elk van de politieke

van overdreven kortetermijnbeleid en

partijen circuleren nota’s die min of

overdreven politisering. Instellingen

meer gelijk klinken: ze kunnen een rij

die de lange termijn verdedigen, zitten

vormen. Nota’s van denkgroepen zoals

constant op de schop of worden mond-

de Kievitgroep, vonden makkelijk hun

dood gemaakt door ze vol te stoppen

weg naar de sanhedrin. De instellingen

met politiek benoemden. Dat zijn rede-

zoals de ziekteverzekering (Riziv) en

nen waarop België vaak achterop loopt.

het Kenniscentrum (KCE) trekken de kar en zetten de beleidsagenda. En op

In sociale kwesties is dat overigens al

alle bestuursniveaus zijn er regeerver-

altijd zo geweest. België heeft de naam

klaringen die gelijkaardige hervormin-

'debat gezondheidszorg 2016'

voorop te lopen in sociale materies. Dat

gen aankondigen. Federaal minister

op het symposium Medische Wereld.

is niet zo. Integendeel zelfs. Het was al

Maggie De Block zet aan de lopende

in de 19de eeuw bij de laatste landen

band overlegprocessen en proefpro-

in Europa om een begin te maken met

jecten op de rails. Vlaams minister Jo

de uitbouw van de sociale zekerheid.

Vandeurzen trekt zijn eerstelijnsconfe-

Het was bij de laatsten om een leer-

rentie op dreef, brengt een persoons-

plicht (1914) en het vrouwenstemrecht

volgende financiering op gang voor de

(1948/1949) in te voeren. Het ontwierp

mensen met een beperking en gaat

in 1944 voor die tijd een goed sociaal

straks hetzelfde doen in de ouderen-

zekerheidssysteem maar viel dan weer

zorg. En die twee – het federale en het

stil: het was bij de laatsten om de zelf-

deelstaatniveau – lijken elkaar zelfs te

standigen ook een glimp van een soci-

verstaan.

Guy Tegenbos is moderator van het

Meer info via: www.medischewereld.be.

aal zekerheidssysteem te gunnen; het was bijna het laatste land in Europa om

Rapporten als die van de Koning Bou-

een leefloon in te voeren voor wie tus-

dewijnstichting, het Riziv en het KCE

sen de mazen van het net valt.

over het centraal stellen van de patiënt en zijn wensen, geven het geheel een

Het wordt tijd dat de hervormingen vaste vorm krijgen en voelbaar worden.

duidelijk draagvlak.

Maar over enkele maanden is de helft van de regeerperiode voorbij. De tijd van de nota’s en de plannen en de proefprojecten moet dus stilaan voor© Mine Dalemans

bij zijn. Het wordt tijd dat de hervormingen vaste vorm krijgen en voelbaar België zal een van de laatste landen in

worden.

Europa zijn om een modern financieringssysteem voor de gezondheidszorg

De sterren staan al een tijd goed. Nu

te ontwikkelen. Die zorg heeft twee

moeten de feiten volgen.

sterke punten: hij is zeer bereikbaar en de patiënten zijn relatief tevreden.

Maar de kwaliteit is middelmatig, de preventie is onderontwikkeld en de

GUY TEGENBOS

patiënt betaalt zelf zowat het hoogste

SENIOR JOURNALIST EN COLUMNIST

aandeel in Europa: 28 procent.

BIJ DE STANDAARD

15

muze actueel

NOG PRECIEZER OPEREREN

DANKZIJ DA VINCI XI OPERATIEROBOT MET GEÏNTEGREERDE OPERATIETAFEL teerd en de andere 3 armen bevatten instrumenten die via

Meerdere ziekenhuizen in België maken vandaag al gebruik van een da Vinci operatierobot. Robot geassisteerde heelkunde is op zich al revolutionair, maar binnen deze technologie worden steeds nieuwe technieken ontwikkeld.

Eén daarvan is de ‘table motion integration’. Het UZ Brussel is een van de eerste zes centra in Europa en het eerste in eigen land om de nieuwste da Vinci Xi robot in te zetten met de geïntegreerde operatietafel. Daarmee werd door het ziekenhuis geïnvesteerd in het meest volledige en innovatieve operatierobotplatform.

8 mm kleine poorten in de patiënt worden binnengebracht.

De bewegingen van de instrumenten worden door de chirurg zeer precies gestuurd vanuit een console met een driedimensionaal beeld. Met een grotere bewegingsvrijheid dan de menselijke hand kunnen ze de meest precieze en fijne handelingen uitvoeren. Door deze visuele precisie kan men bijvoorbeeld zenuwsparende oncologische operaties uitvoeren bij baarmoederhals- of prostaatkanker.

Inzetbaar bij verschillende diensten voor complexe operaties.

Het UZ Brussel heeft lang afgewacht om in deze technologie te investeren omdat er door een jarenlange ruime ervaring met klassieke endoscopische operatietechnieken geen directe behoefte of noodzaak was voor een dure operatierobot.

De nieuwste generatie da Vinci Xi robot is echter eleganter, mobieler, compacter en daardoor performanter, veelzijdiger en gebruiksvriendelijker dan de vorige generatie robots. De vier armen roteren nu vrij boven de patiënt en laten aldus multi-kwadrantchirurgie toe. De dikte van de poorten meten

De opeenvolgende generaties van de Amerikaanse da

nog slechts 8 mm en camera en instrumenten zijn onderling

Vinci operatierobot bestaan al meer dan 10 jaar. Het is een

uitwisselbaar. De Da Vinci Xi is daarenboven uitgerust met

hoogtechnologisch systeem dat de chirurg ondersteunt om

een aantal nieuwe technologische snufjes zoals ondermeer

moeilijke en complexe ingrepen via endoscopie uit te voe-

het Firefly fluorescence imaging system. Dit visueel systeem

ren, zonder noodzaak om een laparotomie of thoracotomie

maakt het mogelijk om na toediening van Indocyanine-green,

te moeten verrichten. De operatierobot wordt opgesteld

onder meer lymfeklieren, bloedvaten en galwegen selectief

naast de patiënt. Op een eerste arm is de camera gemon-

zichtbaar te maken.

16

Via de operatierobot

Table motion integration: bewegingen van de patiënt worden door de robot automatisch opgevolgd.

worden moeilijk toegankelijke ruimtes bereikt via een minimale (of zelfs zonder) incisie. ©2016 Intuitive Surgical, Inc

Tot op vandaag was het tijdens sommige multi-kwadrant operaties noodzakelijk om de operatierobot volledig los te koppelen van de patiënt als deze geherpositioneerd moest worden. De nieuwe da Vinci Xi robot heeft nu ook de mogelijkheid om gekoppeld te worden aan een synchroon beweegbare operatietafel waardoor de bewegingen van de pa-

Voordeel voor de patiënt

tiënt automatisch door de robot opgevolgd worden zonder hem steeds te moeten loskoppelen. De tafel kan kantelen in

• Voor een aantal urologische en gynaecologische in-

alle richtingen, de robot volgt de bewegingen uitermate pre-

grepen is er een medisch voordeel vastgesteld: min-

cies en veilig waardoor de ingreep zonder onderbreking kan

der nevenwerkingen, verkorte ligduur, minder bloed-

worden voortgezet. Hierdoor kan tijdens complexe ingrepen

verlies, minder weefseltrauma, sneller functioneel

gemakkelijker, sneller en veiliger worden gewerkt.

herstel, …

• Moeilijk toegankelijke ruimtes worden bereikt via

Met deze technologische evolutie acht het UZ Brussel, als uni-

een minimale of zelfs zonder incisie. Dat is bv. het

versitair centrum, de tijd nu wel rijp om onomkeerbaar te in-

geval bij transorale KNO-ingrepen, transaxillaire en

vesteren in de robotchirurgie van de toekomst. De veelzijdig-

transthoracale toegangswegen.

heid van dit innovatieve robotplatform maakt het uitermate

• Complexe ingrepen: worden minder tijdrovend en

geschikt voor lange, moeilijke en complexe procedures, veel-

makkelijker gemaakt zonder noodzaak om de buik- of

al voor oncologische indicaties in diverse specialiteiten. De

thoraxwand te openen.

diensten gynaecologie, abdominale heelkunde urologie en

• Integratie robot-operatietafel: dankzij de moge-

thoraxheelkunde zijn al gestart met het gebruik van robotchi-

lijkheid van de geïntegreerde-endoscopie operatie-

rurgie met geïntegreerde tafel.

tafel kunnen patiënt, operatietafel en robot volledig synchroon bewegen.

DR. PHILIPPE DE SUTTER, GYNAECOLOGIE - ONCOLOGIE

• Geen extra kost: Er wordt geen persoonlijke bijdrage

PROF. DR. DIRK MICHIELSEN, UROLOGIE

gevraagd aan een patiënt wanneer hij in het UZ Brussel

DR. CHRISTIAN SIMOENS, ABDOMINALE HEELKUNDE

via de nieuwe robotchirurgie behandeld wordt.

DR. DIRK SMETS, THORAXHEELKUNDE

17

COLUMN

JEAN-PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICENTIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.

Prof. dr.

Jean-Paul Van Bendegem

Tussen doem en droom ligt de werkelijkheid

De laatste tijd krijgen we nogal wat

leiden tot het verlies van een aantal mo-

moet zijn: nemen we het risico of niet?

waarschuwingen te horen over de ge-

gelijkheden. Wie vandaag zou klagen

Het belang van zogenaamde “voorzich-

varen die de moderne technologie met

dat hij of zij de letters op deze pagina

tigheidsprincipes” kan niet voldoende

zich meebrengt. Als beroemde we-

niet kan lezen wordt meteen naar de

benadrukt worden: in welke mate kun-

tenschappers zoals Stephen Hawking

oogarts gestuurd. Dat is één. Maar voor-

nen de risico’s beheerst worden?

– “Artificial Intelligence zal het van de

zien welke die mogelijkheden zijn, dat is

mens overnemen!” – of Ray Kurzweil

pas een delicate kwestie. De geschiede-

Deze beknopte eerste orde analyse laat

– “The singularity is near!” – zich zor-

nis van de technologie zit vol met voor-

toe om de doem- en droomdenkers

gen maken dan kan je maar best even

beelden van goedbedoelde ideeën met

meteen te situeren aan de uiteindes.

luisteren. Maar als je dat gedaan hebt

onvoorziene, onverwachte gevolgen en

De doemdenkers zijn ervan overtuigd

dan blijft er, alles bij elkaar genomen,

verkeerde inschattingen.

dat er altijd een onverwacht nevenef-

een zekere teleurstelling. Want, op de

fect zal zijn dat het einde betekent, de

keper beschouwd, gaat het nog steeds

Is DDT* geen dramatisch voorbeeld?

droomdenkers dat alles te voorzien valt.

over doem- versus droomdenken. Of-

Het kan op zijn minst op twee manieren

Daartussenin speelt zich een complex

wel worden we eeuwig en onsterfelijk.

fout lopen: ofwel heb je een mogelijk-

verhaal af, vol afwegingen, aarzelin-

Ofwel verdwijnen we van de planeet en

heid niet voorzien ofwel heb je dat wel

gen, “goede” en “foute” beslissingen. Ik

uit het universum. Is een ander discours

maar heb je de zaak verkeerd ingeschat.

wil de mensen die zich met dit verhaal

mogelijk? Ik denk van wel en laat ik een

Dat laatste kan ook weer op minstens

bezig houden ook een naam geven: ik

bescheiden aanzet geven.

twee manieren fout lopen: wat ge-

noem ze de doordenkers. Doorgaan

beurt, is niet wat men voor ogen had of

tussen doem en droom, dat is pas een

Laten we om te beginnen even logisch

er gebeurt iets bijkomends (het beruch-

uitdaging.

wezen. Elke nieuwe technologie creëert

te “onverwachte neveneffect”). Dat is

een aantal nieuwe mogelijkheden die

twee. Voeg je dit samen dan betekent

voordien niet aanwezig waren. Vliegen

dat eenvoudigweg dat elke technolo-

is het mooiste voorbeeld. Het kan ook

gische ontwikkeling een risicoverhaal

18 18

* DDT is een organisch chemisch insecticide. De ontdekker van de stof ontving in 1948 de Nobelprijs. In 1962 werd pas duidelijk hoe schadelijk DDT is voor het milieu. Momenteel is het gebruik van DDT in westerse landen verboden.

muze BOEKBESPREKING

HOE IS ONZE GEZONDHEIDSZORG GEORGANISEERD? ‘Organisatie van de gezondheidszorg’ is een kanjer van een

Omdat het een uitgebreide bron van informatie wil zijn, wer-

naslagwerk, maar de Belgische gezondheidszorg is dan ook

den in het boek een gedetailleerde inhoudstafel voorzien

complex. Deze derde editie uitgegeven door Intersentia telt

(van 17 pagina’s) en een trefwoordenregister. De inhoud is

755 pagina’s. Uitgevers Stefaan Callens en Jan Peers geven

logisch opgebouwd en redactioneel ingedeeld in kortere

samen met andere auteurs een overzicht van hoe de gezond-

genummerde artikels waardoor iets opzoeken erg efficiënt

heidszorg formeel is georganiseerd; ze

kan. Het doet daarmee denken aan

geven dus een beeld over wat het be-

‘Geneeskunde: Recht en medisch han-

leid en de wetgeving ons leren over onze gezondheidszorg. Het boek geeft dus geen beeld van de economische of medische aspecten ervan. De uitgevers hebben grote volledigheid nagestreefd: ze houden rekening met de

De eerstelijn moet de rol van ‘integrator’ opnemen

Europese context en voor eigen land met zowel het federaal niveau als met

delen’ uitgegeven door Herman Nys bij E.Story-Scientia dat op dezelfde manier is opgebouwd en dat een basiswerk is voor elke zorgverstrekker.

‘Organisatie van de gezondheidszorg’ geeft een goed, duidelijk, volledig en gestructureerd overzicht van hoe onze

de gemeenschappen, al pretenderen ze niet volledig te zijn.

gezondheidszorg is georganiseerd. Het is daardoor een basis

De publicatie heeft ook aandacht voor de plannen tot her-

naslagwerk dat thuishoort in elke boekenkast van wie in de

vorming van de ziekenhuisfinanciering. Ook de eerstelijns-

gezondheidszorg werkzaam is.

gezondheidszorg, de geestelijke gezondheidszorg, de sector van de ouderenzorg, de preventieve sector, m-health en e-

‘Organisatie van de gezondheidszorg’ is uitgegeven door Stefaan

health (al moeten we dat tegenwoordig ‘e-gezondheid’ noe-

Callens en Jan Peers voor Intersentia in Antwerpen en telt 755

men), de laboratoria en het ziekenvervoer komen aan bod.

pagina’s – ISBN 978-94-000-0593-8.

EDGARD EECKMAN

In de inleiding van het hoofdstuk over de eerstelijnsgezondheidszorg wijzen de auteurs op de uitdagingen. De eerstgenoemde houdt verband met de demografische en epidemiologische ontwikkelingen. Mensen worden ouder, de kans op kanker stijgt en de multimorbiditeit ook: 2 op de 5 75-plussers zouden zelfs lijden aan vier of meer chronische

Win een exemplaar!

aandoeningen. De eerstelijn moet daarom de rol van ‘integrator’ opnemen en de patiënt boven de ziekte centraal

Dankzij uitgever Intersentia kan

stellen. Daarnaast zorgen wetenschappelijke en technologi-

mUZe drie exemplaren van het

sche ontwikkelingen voor nieuwe preventieve en curatieve

naslagwerk onder zijn lezers verloten. Interesse? Stuur

mogelijkheden, ook in de thuiszorg. De derde genoemde uit-

zo snel mogelijk een mail naar de dienst communicatie

daging is de evolutie van patiënten naar een mondige con-

van het UZ Brussel (communicatie@uzbrussel.be) en for-

sumenten die de zorgverstrekkers kritisch bevragen. Tot slot

muleer daarin kort wat volgens u de grootste uitdaging

wordt melding gemaakt van de financiële en economische

is waar huisartsen vandaag voor staan. Een onschuldige

crisis en de toenemende sociale ongelijkheid die er een van

hand trekt de drie gelukkigen uit de ingezonden mails.

de gevolgen van is.

19

muze van naderbij bekeken

OVER DE AANPAK VAN EEN ZELDZAME ZIEKTE krijgen. De oplossing is het Referentiecentrum voor Zeldzame Ziekten. Wanneer een huisarts niet duidelijk een verkla-

Een ziekte is zeldzaam als ze bij minder dan 1 op 2.000 personen voorkomt. Maar als men bedenkt dat er ongeveer 8.000 zeldzame ziekten gekend zijn, dan gaat het in totaal toch over een aanzienlijke groep patiënten. De moeilijkheid ligt in het stellen van de correcte diagnose en het aanbieden van de juiste gespecialiseerde zorg. Door de zeldzaamheid van deze ziekten hebben slechts weinig artsen hier ervaring mee. Om toegang te bieden tot gespecialiseerde en multidisciplinaire zorg, werd het Belgisch plan voor Zeldzame Ziekten ontwikkeld.

Binnen het plan kaderen de Referentiecentra voor Zelfzame Ziekten. Het UZ Brussel startte met zo een centrum.

ring vindt voor diverse symptomen kan hij de patiënt verwijzen naar het Referentiecentrum waar trajecten voorzien zijn om de patiënten bij de juiste expert of team van experten te brengen. Zowel voor kinderen als volwassenen zijn deze trajecten voorzien.

Het kernteam werkt samen met een netwerk van 22 domein-specifieke expertises.

Professor Linda De Meirleir, hoofd van de Kinderneurologie en Metabole Aandoeningen, en dr. Marjan De Rademaeker, Centrum Medische Genetica, bundelden in 2014 hun kennis in een eerste stap, een gezamenlijke raadpleging zeldzame ziekten.

Dit evolueert nu verder in de oprichting van het Referentiecentrum Zeldzame Ziekten van het UZ Brussel. Om patiënten en artsen beter wegwijs te maken en zo nog meer efficiëntie te boeken op het vlak van diagnostiek en patiëntenzorg en revalidatie, sloten nog andere specialisten zich aan bij het kern-

Patiënten met zeldzame ziekten hebben vaak een aantal

team van het Referentiecentrum Zeldzame Ziekten, onder

onverklaarde klachten of een combinatie van verschillende

andere professor Geert Martens van het Metabool Labo, dr.

symptomen. Voor de huisarts is het niet altijd gemakkelijk in

Luc Régal, Kinderneurologie en dr. Peter Janssens, Interne

te schatten wanneer en naar wie een patiënt door te sturen.

Geneeskunde. Het kernteam werkt samen met een intern

Een voorbeeld: een patiënt van 18 jaar heeft al verschillende

netwerk van maar liefst 22 domein-specifieke expertises.

jaren klachten van buikpijn, pijn in de voeten en vermoeidproteïnurie vastgesteld. Deze bijkomende symptomatologie

Hoe werkt het Referentiecentrum voor Zeldzame Ziekten?

kan wijzen op een behandelbare zeldzame aandoening, na-

Het kernteam bestaat uit vijf artsen uit complementaire

melijk de ziekte van Fabry. Dit toont aan dat het soms heel

expertisedomeinen met professor Linda De Meirleir als

lang kan duren vooraleer deze patiënten bij de juiste specia-

hoofd. De centrale coördinator, Freddy Raymackers zorgt

listen terecht komen, een diagnose en behandeling kunnen

voor een vlotte doorverwijzing van de patiënten. De patiën-

heid. Later wordt tijdens een test voor de verzekering een

20

Bij een zeldzame ziekte ligt de moeilijkheid in het stellen van een correcte diagnose en het aanbieden van de juiste, gespecialiseerde zorg.

ten melden zich rechtstreeks aan bij de coördinator ofwel

aandoening niet in huis is, wordt er doorverwezen naar een

komen zij – en dit bij voorkeur – via de huisarts of via de raad-

ander universitair ziekenhuis en omgekeerd. Er is namelijk

plegingen van andere verwijzende artsen in het Referentie-

een overkoepelend Vlaams netwerk zeldzame ziekten waar

centrum terecht. Dankzij de multidisciplinaire aanpak wordt

de vier Vlaamse universitaire ziekenhuizen onderling exper-

er gezorgd voor voldoende overleg tussen de verschillende

tise verdelen en vooral samenwerking gaan afspreken.

disciplines en een maximaal gebruik van alle relevante expertises. Zo wordt vermeden dat patiënten met een zelfde ziek-

Een specifiek kenmerk van het Centrum UZ Brussel is de laag-

te in verschillende specialiteiten terechtkomen en soms zelfs

drempeligheid. Het comfort van de patiënten staat centraal,

bij verschillende personen binnen een zelfde specialiteit

vandaar ook de keuze voor één aanspreekpunt. Het centraal

zonder onderling overleg. De patiënten werden voordien

dossier, het Klinisch Werkstation, bundelt alle informatie

wellicht goed verzorgd, maar er was onvoldoende multidis-

over patiënten, wanneer een kind volwassen wordt blijft al-

ciplinair overleg en pooling van patiënten. Ook de terugstro-

les in één dossier, wat van belang is voor goede opvolging.

ming met goede informatie naar de huisarts is van belang.

Dat geeft een integraal beeld op de symptomen en vooraf-

Het kernteam komt wekelijks samen en interageert met een

gaande historiek.

ziekenhuisbreed netwerk van artsen, verpleegkundigen en paramedische medewerkers.

Het Referentiecentrum Zeldzame Ziekten is opgericht als deel van het Belgisch Plan Zeldzame Ziekten. Via het plan

Het comfort van de patiënten staat centraal, vandaar ook de keuze voor één aanspreekpunt.

engageerde België zich om een oproep van Europa uit te voeren. Het Plan beoogt de oprichting van een interuniversitair netwerk met vier Referentiecentra Zeldzame Ziekten in Vlaanderen, waaronder het UZ Brussel. Door de expertise te inventariseren en te bundelen in verschillende centra kan België aansluiten bij Europese onderzoeksprojecten.

Een eerste raadpleging met de specialisten van het kernteam of een rechtstreekse doorverwijzing naar één van de

Contacteer als arts het Centrum Zeldzame Ziekten

22 relevante multidisciplinaire teams is mogelijk. Op basis

Coördinator Freddy Raymackers

van de bevindingen wordt een zorgtraject op maat gemaakt

Tel. 02 801 27 01

en worden afspraken geregeld met andere specialisten in

zeldzameziekten@uzbrussel.be

het intern netwerk. Indien de expertise voor een bepaalde

21

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS Belgische kinderen eten structureel ongezond

Het dieet van Belgische peuters en kleuters voldoet niet aan de maatstaven van een gezond voedingspatroon. Dat blijkt uit een studie onder leiding van onderzoeker Koen Huysentruyt van de VUB. Kinderen blijken veel te veel energie en eiwitten tot zich te nemen en te weinig vetten en vezels. Borstvoeding langer voortzetten kan zorgen voor een gezondere inname van energie en eiwitten. Bij kinderen die de borstvoeding ontgroeid zijn kunnen ouders zich aan voedingsrichtlijnen houden door individueel voedingsadvies van een diëtist(e). De resultaten zijn gepubliceerd in het vakblad European Journal of Nutrition.

Polikliniek en radiologiepraktijk Dilbeek onder één dak Eind 2016, begin 2017 zullen twee diensten van het UZ Brussel – de consultaties in de polikliniek en radiologie – onder één dak te vinden zijn in een nieuw gebouw

Hielprik zal vaker aan huis gebeuren

langs de Oudesmidsestraat in het centrum van Dilbeek.

De polikliniek biedt een meerwaarde voor alle betrokken partijen: de patiënt, de huisarts en de UZ Brussel-arts.

Het verkleint de afstand tot zowel de huisartsen als de

De Vlaamse overheid is gestart met een bevolkingson-

verwijzende specialisten, het verlaagt de drempel naar

derzoek bij pasgeborenen om ouders attent te maken

het ziekenhuis en het personaliseert de dienstverlening.

voor de hielprik. Ook al zijn ze zeldzaam, de 11 ziektes waarop getest wordt, hebben een belangrijke impact voor wie ermee geconfronteerd wordt. Doordat de

Verwonderd: eerste Vlaamse vereniging ter preventie van zelfverwonding

kraamperiode in het ziekenhuis steeds korter wordt,

Op 1 maart, de internationale self-injury awareness day,

name moet ten vroegste na 72 uur en ten laatste 96

startte de eerste Vlaamse lotgenoten vereniging Verwon-

uur na de bevalling gebeuren. De ziektes die worden

derd. Meer info over deze vereniging vindt u op de website

opgespoord zijn levensbedreigend en kunnen blijvende

verwonderd.weebly.com. Prof. dr. Imke Baetens van de VUB

hersenschade veroorzaken.

zal de hielprik vaker aan huis gebeuren door de vroedvrouw thuis, de huisarts of de kinderarts. De bloedaf-

draagt zorg voor de wetenschappelijke aanpak die de vereniging hanteert. Zij is gespecialiseerd in onderzoek naar opzettelijke zelfverwonding bij jongeren.

22

Meer info op: www.bevolkingsonderzoek.be.

UZ Brussel geeft het woord aan patiënten in vernieuwende rekruteringscampagne In februari lanceerde het UZ Brussel een bijzondere rekru-

verschil voor Sylvie?” De campagne richt zich op de rekrute-

teringscampagne. 6 patiënten van het UZ Brussel komen

ring van zeer diverse profielen. Op korte termijn heeft het

via filmpjes met een persoonlijk verhaal naar buiten. In het

UZ Brussel tientallen vacatures en de uitdaging is vooral om

eerste filmpje vertelt de jonge patiënte Sylvie over haar

de correcte profielen te vinden.

confrontatie met kanker. Het laatste beeld van het filmpje

De filmpjes zijn te zien op www.werkeninhetuzbrussel.be

is de basis van het campagnebeeld met de zin: “Maak jij het

en ook de vacatures zijn er te vinden.

MAAK JIJ HET VERSCHIL VOOR SYLVIE? www.werkeninhetuzbrussel.be

150446_UZBrussel_postkaart A6_Sylvie_v4.indd 1

1/02/16 11:04

23

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS

Dyslexie ontrafeld in nieuw handboek Over dyslexie is de afgelopen decennia veel wetenschappelijke kennis verzameld. Deze kennis is helaas vaak slechts summier aanwezig in de onderwijs- en behandelpraktijk, en soms is er zelfs sprake van regelrechte misvattingen. In het 'Handboek dyslexie', dat tot

Nieuwe techniek meet correcter energiebehoefte van de patiënt

stand kwam onder leiding van Wim Van den Broeck van de VUB, worden de belangrijkste elementen van die

Onderzoekers van de diensten Intensieve Geneeskunde,

kennis op aanschouwelijke wijze samengevat. De au-

Perfusie en Cardiologie van het UZ Brussel zijn erin ge-

teurs gaan in op de diagnose, erfelijkheid, hersenonder-

slaagd om het energieverbruik van zwaar zieke patiënten

zoek, cognitieve oorzaken, preventie en de behandeling

te meten via een hartlongmachine. Vroeger gebeurde deze

van dyslexie. Het boek is ook bijzonder informatief voor

meting via een berekening met formules, wat niet altijd tot

al wie professioneel betrokken is bij dyslexie. In bijna

een even nauwkeurig resultaat leidde. Via de nieuwe tech-

alle hoofdstukken wordt de relatie tussen theorie en

niek wordt het energieverbruik van de patiënt gemeten via

praktijk ter harte genomen.

de ademhaling. Ze doen dat door een gespecialiseerd apparaat te verbinden met de hartlongmachine. Dat leidt tot een resultaat dat zeer precies, maar vooral op maat is. Wan-

80 nieuwe parkeerplaatsen

neer het energieverbruik van een patiënt correct in kaart is gebracht, kan de patiënt ook voeding op maat toegediend krijgen. Momenteel is het UZ Brussel het enige centrum in de wereld die deze werkwijze aanbiedt, maar het concept is opgepikt door de Europese Vereniging voor Metabo-

Het UZ Brussel breidt de bezoekersparking aan het on-

lisme. Momenteel wordt nu samengewerkt om de module

cologisch centrum uit met een 80-tal parkeerplaatsen.

te voorzien in de indirecte caloriemeters van de toekomst.

Op deze manier verliezen de patiënten minder tijd met

Zo zal er wereldwijd een betere voedingsbehandeling voor

te zoeken naar een plaats. Met deze uitbreiding creëert

deze enorm kwetsbare patiënten, waarbij de mortaliteit 50%

het UZ Brussel meteen ook een veilige circulatie waarbij

is, mogelijk zijn. Vroeger werd voeding in de medische we-

bezoekers op het einde van de parking terugkeermoge-

reld aanzien als een ondersteunende behandeling. Dankzij de

lijkheid hebben.

baanbrekende techniek komt voeding nu op gelijke hoogte van antibiotica te staan.

24

Pediaters pleiten (nogmaals!) voor erkenning subspecialismen Op het congres van de Belgische Vereniging voor Kinderge-

(via e-bedden) door een pediater worden behandeld, zo

neeskunde in Brussel op 10 en 11 maart werd (nog maar een

schrijft de wet voor, maar een kind dat ambulant wordt be-

keer!) een lans gebroken voor het erkennen van subspecialis-

handeld niet. Nochtans is daar de nood aan gespecialiseerde

men in de pediatrie. De pediatrische sector is daar een groot

kennis even groot. Dat brengt ons bij een volgende reden.

voorstander van en ook de Hoge Gezondheidsraad bepleit

Een pathologie bij een kind en een volwassene kunnen van

het, maar blijkbaar zit die algemene erkenning politiek ge-

elkaar verschillen, vooral omdat een kind nog in volle groei-

blokkeerd. Op dit ogenblik zijn enkel de subspecialismen pe-

fase is. En dan de 3de reden: een kind-patiënt vraagt om een

diatrische hemato-oncologie, kinderneurologie en neonato-

andere psycho-sociale aanpak dan een volwassen patiënt.

logie erkend, en dat heeft al veel voeten in de aarde gehad.

Het discours dat de zorg de patiënt centraal moet stellen,

Waarom is die erkenning noodzakelijk? Om meerdere rede-

geldt ook als die patiënt een kind is. Elk kind dat in ziekenhuis

nen. Vooreerst omdat de huidige wetgeving terzake incon-

opgenomen wordt, moet in een e-bed (een bed bij de dienst

sequent is. Wetteksten vermelden vaak dat een ziekenhuis

pediatrie) verblijven. Dat zou ook voor de ambulante zorg

moet beschikken over een pediater erkend in een subdisci-

moeten geleden. Kinderen hebben recht op kwaliteitsvolle

pline om in aanmerking te komen voor bepaalde conventies.

verzorging, en dit op alle gebied, zowel puur medisch als

Dus enerzijds eist de wetgever de aanwezigheid van zo een

psycho-sociaal. Het behandelen van kinderen met een spe-

subspecialist, maar anderzijds weigert diezelfde wetgever

cifieke pathologie is een specialisatie binnen de specialisatie

de erkenning van die subspecialist te regulariseren. Een kind

pediatrie. De kinderartsen weten dat al lang en wachten op

dat wordt opgenomen in een ziekenhuis bijvoorbeeld moet

politiek gehoor.

Transflux

The Standard in Contrast Administration

P&R MEDICAL High Tech Science Park 1/13 University Hasselt 3590 Diepenbeek Belgium +32 (0)11 23 46 81 +32 (0)11 23 46 82 www.prmedical.be

25

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS Witte jassen ceremonie Op 13 februari vond de ‘witte jassen ceremonie’ van de VUB plaats. Tijdens de ceremonie kregen de studenten van de eerste master Geneeskunde officieel hun doktersjas: een plechtig moment dat symbool staat voor het begin van hun stage in het UZ Brussel.

Dit jaarlijkse ritueel symboliseert hun overgang naar het medische beroep.

Met hun stage krijgen de geneeskundestudenten voor het eerst de verantwoordelijkheid voor de omgang met patiënten.

UZ Brussel start met proefproject ‘bevallen met verkort ziekenhuisverblijf’

UZ Brussel Blogt!

• Zijn de dokters van morgen asociaal?

Dirk Devroey is professor huisartsgeneeskunde aan de

Zeven pilootprojecten met als thema ‘bevallen met verkort

Vrije Universiteit Brussel. Hij is voorzitter van de vakgroep

ziekenhuisverblijf’ starten weldra in verschillende ziekenhui-

huisartsgeneeskunde en chronische zorg. Hij is lid van de

zen die gaan samenwerken met andere instellingen en met zorgverstrekkers uit de eerste lijn zoals vroedvrouwen, thuis-

Hoge Raad voor geneesheer specialisten en huisartsen.

• Artsenberoep nog lang niet dood!

verpleegkundigen en huisartsen. De geselecteerde projecten

Edgard Eeckman is manager dienst communicatie en

zijn bestemd voor zwangere vrouwen die kiezen voor een be-

woordvoerder van het UZ Brussel. Hij is wetenschap-

valling in het ziekenhuis en voor wie de artsen een risicoloze

pelijk medewerker van ‘Research center for Culture,

bevalling verwachten. De moeder kiest zelf of ze al dan niet

Emancipation, Media and Society’ (CEMESO) - VUB

aan het pilootproject wil deelnemen. UZ Brussel neemt deel in een van de zeven projecten en zal hiervoor samenwerken met

en doctoreert er over de patiënt-(huis)artsrelatie.

• Taal? Welke taal?

CUB Erasme. Het proefproject kadert binnen de hervorming

Prof. dr. Marc Noppen is sinds 2006 CEO van het

van de ziekenhuisfinanciering- en landschap.

UZ Brussel. Marc is pneumoloog en behaalde zijn doctoraat aan de VUB in 1996. Hij volgde uiteenlopende bijkomende opleidingen waaronder FarmacoEconomie en Ziekenhuismanagement en is gastprofessor aan verscheidene buitenlandse instellingen.

Lees de blogberichten via: http://blog.uzbrussel.be

26

U ondersteunt uw bewoners.

Wie is er om u te ondersteunen?

Maak samen met uw ING-bankier uw missie waar.

Om het welzijn van uw bewoners te garanderen, is efficiëntie voor u een topprioriteit. Bij ING beseffen we dat. Daarom kunt u rekenen op een ING-bankier die uw behoeften begrijpt en financiële oplossingen aanreikt die u perfect ondersteunen in uw taak. Diensten die uw geldstromen optimaliseren en uw liquiditeitsbeheer en betalingen nog vlotter laten verlopen, bijvoorbeeld. Of elektronisch bankieren, speciaal afgestemd op uw situatie en organisatie. Zo maken we u het leven gemakkelijker.

Maak gerust een afspraak met uw ING-bankier. ing.be/business

27 ING België nv – Bank/Kredietgever – Vennootschapszetel: Marnixlaan 24, B-1000 Brussel – RPR Brussel – Btw: BE 0403.200.393 – BIC: BBRUBEBB – IBAN: BE45 3109 1560 2789.

Verantwoordelijke uitgever: Inge Ampe – Sint-Michielswarande 60, B-1040 Brussel.

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine voor de huisarts.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Ellen Coopman Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Ellen Coopman, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers.

In dit nummer staan redactionele bijdragen van Bert Bravenboer, Ellen Coopman, Arlette De Coninck, Linda De Meirleir, Philippe De Sutter, Edgard Eeckman, Peter Janssen, Patrick Lacor, Dirk Michielsen, Yora Mostmans, Marc Noppen, Freddy Raymackers, Christian Simoens, Dirk Smets, Guy Tegenbos, Jean-Paul Van Bendegem, Brigitte Velkeniers.

De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Edgard Eeckman, Mine Dalemans, Bart Moens en Jan Puttevils.

De cartoon in dit nummer is van Arnout Fierens.

De vormgeving werd verzorgd door DADDY KATE. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Hebt u een vraag of suggestie voor de redactie?

Mail naar: muze@uzbrussel.be of telefoneer naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80.

Wilt u zich abonneren op mUZe of een adreswijziging doorgeven, mail dan naar communicatie@uzbrussel.be mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Vacatures: www.werkeninhetuzbrussel.be Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )

Adverteren in m

UZe?

Contacteer Publiest Be lgië op telefoon nummer 0484 08 91 55