mUZe Nr. 22

muze

22

HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks JUNI 2012

6 ziektebeeld Multiple sclerose

10 interview met huisarts in Merchtem Jan Kartounian

16

ACTUEEL

Reisplannen?

Ga langs bij de huisarts of de Travel Clinic WIN één van de

3 exemplaren van ‘Baby blue, zinderend leven: van diepvriesei tot levende proefbuis’ pag. 25

WIN één van de 3 exemplaren van Een Goede Dood pag. 27

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

Vanaf 2 juli online Vanaf 16 augustus op campus Etterbeek en Jette INSCHRIJVINGEN 2012-2013 Alle info: www.vub.ac.be/inschrijvingen

Voorwoord

Reflectie over waarden

Het is goed én nodig om af en toe eens stil te staan bij

De maatschappij van vandaag maakt dit alles erg moeilijk.

Waarden. Bij die dingen, die het alledaagse overstijgen,

De ‘andere’, dat is de vijand. L’enfer, c’est les autres. De Isla-

en ons (zouden moeten) drijven. En hoe we hierover keuzes

miet. De Homo. De Waal. Le Flamand. De Jood. De Filippijn.

maken. Zeker in een tijdperk van instant genoegens.

De Katholiek. De… Vrijzinnige. Iedereen is altijd ergens een minderheid, een zwakke… Is het ooit anders geweest?

Heel af en toe, word je er door de omstandigheden zelfs toe verplicht. De manier waarop de waarden worden toegepast,

De maatschappij, dat zijn uiteindelijk u en ik, niet de ‘ànde-

wordt je dan deels opgedrongen. Door de buitenwereld bij-

ren’. En heeft een medemens een probleem met handelen

voorbeeld die genuanceerde feiten te vaak eenzijdig verslaat:

en Waarden, laat ons dan niet het hoofd afwenden, zwijgen,

òf zwart, òf wit. Nu. Instant communicatie. Tijd voor reflectie,

vergoelijken en hopen dat ‘een ander’ het wel zal oplossen…

is er dan nauwelijks.

Waarden mogen geen dode letter zijn. Ze zorgen ervoor dat onze samenleving meer is dan ‘Brood en Spelen’. Waarden

Onze Universiteit, ons ziekenhuis, is immers gebouwd op

zijn nodig voor de wereld die we bouwen, de wereld van

Waarden. Vrij-denken. Respect en tolerantie, voor iedere

onze kinderen. Daarom ook zijn ze veel meer waard dan

anders-denkende of -doende. Voor elkaar dus, want uiteinde-

instant reflectie.

lijk is iederéén ‘anders’. Onze stichters zijn hiervoor – letterlijk - op straat gekomen, hebben hiervoor gestreden.

Reflectie, betekent ook: naar jezelf kijken en oordelen of je

En we are here to stay…

je Waarden naar je eigen aanvoelen hebt gerespecteerd.

Immers, de enige, echte Rechter ben je zelf.

De boodschap? Nooit vergeten waarvoor we staan.

En ernaar handelen. Behandel de andere, zoals je zelf wil behandeld worden.

Prof. dr. Marc Noppen Gedelegeerd bestuurder

Reageren ?

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

3

inhoud

16

actueel

Reisplannen?

Ga langs bij de huisarts of de Travel Clinic

10

Muze sprak met ‌ Huisarts in Merchtem Jan Kartounian

4 MUZE juni 2012

In dit nummer 6

ziektebeeld Multiple sclerose

VOORWOORD Reflectie over waarden

3

ZIEKTEBEELD Multiple sclerose

6

MUZE SPRAK MET… Huisarts in Merchtem Jan Kartounian

10

VAN DICHTERBIJ BEKEKEN Fertiliteitspreservatie: hoop aan patiënten 13 met oncologische aandoeningen en onvoltooide kinderwens ETHISCHE REFLECTIE Phronesis 12

13

VAN DICHTERBIJ BEKEKEN Fertiliteitspreservatie: hoop aan patiënten met oncologische aandoeningen en onvoltooide kinderwens

ACTUEEL • Reisplannen? Ga langs bij de huisarts of de Travel Clinic • Nieuwe techniek tegen ruptuur aneurysma in aortaboog COLUMN Niet 32, maar 31

16 17

19

ACHTER DE SCHERMEN Patiëntenbegeleiding 20 KLINISCH EN ACADEMISCH NIEUWS 22 COLOFON 28

5

ziektebeeld

Multiple sclerose een mysterieuze aandoening met De oorzaak van de MS blijft onduidelijk.

Men weet ook niet precies hoelang de ziekte al bestaat. De eerste concrete beschrijvingen zijn pas terug te vinden in werken die zijn gepubliceerd in het begin en midden van de 19de eeuw.

Uit het wereldwijde distributiepatroon blijkt MS het meest voor te komen in Noord-Europa, Noord-Amerika, Zuidoost-AustraliĂŤ en Nieuw-Zeeland.

Het treedt het minst op in tropische en subtropische gebieden. In onze regio’s treft de ziekte ongeveer 1 op 1000 personen.

6 MUZE juni 2012

muze Ziektebeeld

opvallend distributiepatroon Het heersend dogma is dat MS een auto-immuun ziekte is, veroorzaakt door T cellen gericht tegen eiwitten van de centrale myeline. Echter, het immuun repertoire van mensen met MS is niet opvallend verschillend van dat van gezonde mensen, zodat andere factoren een rol moeten spelen. Een hypothese die schoorvoetend wat weerklank krijgt, is dat MS mogelijk primair een ziekte van het centrale zenuwstelsel is en dat inflammatoire reacties secundair zijn.

Erfelijkheid versus omgevingsfactoren Er bestaat een genetische voorbeschiktheid om de ziekte te krijgen, maar omgevingsfactoren blijken een veel belangrijkere rol te spelen. Er wordt in eerste instantie gedacht aan een infectieus agens. ‘Het oorzakelijke virus’ is echter nog niet gevonden. Epidemiologisch zijn er aanwijzingen voor een mogelijke associatie met het Epstein Barr Virus (EBV).

Vermits de overgrote meerderheid van de mensen besmet zijn met EBV en slechts een zeer kleine minderheid ooit MS zal ontwikkelen, moeten echter andere factoren een cruciale rol spelen in het ontstaan van MS. Lage bloedspiegels van vitamine D en roken zijn ook geïdentificeerd als mogelijke risicofactoren voor het ontwikkelen van MS.

Witte vlekjes op de MR scan MR scans van de hersenen laten typisch hyperintense letsels in de witte stof zien (zie illustratie). Echter, gelijkaardige letsels kunnen voorkomen bij andere ziektetoestanden, en zelfs bij mensen die geen evidente ziekte hebben. MS is nog steeds in eerste instantie een klinische diagnose, waarbij de MR scan van de hersenen en het ruggenmerg enkel ondersteuning bieden aan de klinische diagnose.

Lage bloedspiegels van vitamine D en roken zijn ook geïdentificeerd als mogelijke risicofactoren voor het ontwikkelen van MS.

7

muze Ziektebeeld

Bij de meeste mensen begint de ziekte met opstoten van

De diagnose

neurologische symptomen gevolgd door volledig of onvol-

MS vergt van bij het stellen van de diagnose een multidisci-

ledig herstel, de zogenaamde 'relapsing remitting MS'.

plinaire aanpak. Sommige neurologen denken vaak in eerste

Deze opstoten worden veroorzaakt door focale demyeli-

instantie aan het opstarten van immunomodulerende

nisatieletsels (geven de witte vlekjes op de MR scan). Deze

medicatie. Dat heeft te maken met een strategie die door

fase wordt bij de meerderheid gevolgd door een langzame

de farmaceutische industrie wordt opgedrongen: ”Zo snel

progressieve achteruitgang, de 'secundair progressieve MS'.

mogelijk behandelen”. Er is echter geen evidentie dat dit

Een minderheid van de patiënten lijdt aan een 'primaire pro-

de juiste handelswijze is. MS is een chronische levenslange

gressieve MS', gekenmerkt door een langzame progressie

aandoening en het is dus belangrijk eerst alles op een rijtje

van overwegend motorische symptomen zonder duidelijke

te zetten en grondig te bespreken. Vaak hebben patiënten

opstoten. Er zijn nu voldoende aanwijzingen dat de verschil-

veel vragen. Hierbij hebben niet alleen de neuroloog, maar

lende beloopsvormen expressievormen zijn van eenzelfde

ook de MS-verpleegkundige en, in functie van de behoefte,

ziektebeeld. De progressieve fase wordt veroorzaakt door

de psycholoog een belangrijke rol te vervullen. Goed

een trage diffuse degeneratie van axonen (zenuwcellen).

afstemmen met de huisarts is hierbij zeer belangrijk. Het

Nieuw Center for Neurosciences Onlangs werd op de medische Campus van

toenemen. De kennis van de pathofysiologie

de Vrije Universiteit Brussel in Jette het

van de meeste van deze aandoeningen is echter

gloednieuwe C4N (Center for Neurosciences)

nog steeds zeer beperkt. Het ontrafelen van het

plechtig geopend. Het nieuw centrum groepeert

functioneren van ons brein blijft een enorme

en coördineert het fundamenteel en klinisch

uitdaging voor wetenschappers.

neurowetenschappelijk onderzoek aan de VUB en het UZ Brussel. Onderzoeksthema's die in

Aan het hoofd van het C4N (Center for

het centrum aan bod komen zijn o.a. epilepsie,

Neurosciences) staan de professoren

multiple sclerose, neurovirologie, stroke, de

Jacques De Keyser, diensthoofd neurologie

ziekte van Parkinson, mentale aandoeningen,

van het UZ Brussel, en Yvette Michotte,

centrale regulatie van perifere aandoeningen en

hoofd van de onderzoeksgroep Experimentele

de invloed van sport/beweging op de hersenen.

Neurofarmacologie binnen het Farmaceutisch Instituut. De Geneeskundige Stichting Koningin

Neurologische en mentale aandoeningen

Elisabeth (GSKE) is medefinancier van het project.

zijn wereldwijd één van de belangrijkste

Prinses Astrid is erevoorzitster van de GSKE en

bedreigingen voor de volksgezondheid. Gezien

woonde de inhuldigingsplechtigheid bij.

de huidige leeftijdspiramide en het verhogen van de levensverwachting, zal de impact ervan

8 MUZE juni 2012

Meer info op www.c4n.be

muze Ziektebeeld

Tot op vandaag bestaat er geen medicatie om de progressieve achteruitgang bij zowel secundaire als primair progressieve MS tegen te gaan. Momenteel (2012-2015) loopt er in Vlaanderen een door het IWT (Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie) gesponsorde studie met fluoxetine (www.fluoxetinebijmultiplesclerose.be ).

Opstoten kunnen worden behandeld met hoge dosissen corticosteroïden, gewoonlijk gebruikt men hiervoor methylprednisolon 500-1000 mg gedurende 3 tot 5 dagen.

Naargelang van de klachten van de patiënt bestaan er mogelijkheden om spasticiteit, neurogene blaas, pijn, obstipatie, depressie, vermoeidheid en dergelijke, symptomatisch te behandelen.

Tot op vandaag bestaat er geen medicatie om de progressieve achteruitgang bij zowel secundaire als primair progressieve MS tegen te gaan.

Praktische weetjes In tegenstelling tot wat vroeger werd gesuggereerd, zijn vaccinaties niet tegenaangewezen. De jaarlijkse griepprik wordt zelfs aanbevolen, omdat het doormaken van een griep een ernstige opstoot kan uitlokken. Heelkundige interventies en algemene en epidurale anesthesie gaan niet gepaard met een verslechtering van de ziekte. Er is geen medische reden voor vrouwen met MS om geen kinderen te opvolgen van de patiënt gebeurt ook best via het multi-

krijgen; de zwangerschap is gewoonlijk een periode waar op

disciplinair team waarvan ook een revalidatiearts, oogarts,

natuurlijke wijze opstoten worden onderdrukt.

uroloog, kinesist, ergotherapeut, logopedist en maatschappelijke assistent (bijv. van de MS Liga) deel uitmaken.

Prof. dr. Jacques De Keyser Dr. Melissa Cambron

‘Disease-modifying’ behandeling

Mevr. Annick Van Merhaegen - Wieleman

Immunomodulerende behandelingen zijn gedeeltelijk effectief in het verminderen van de opstoten en het optreden van nieuwe focale letsels op de MR scan van de hersenen.

Over lange termijneffecten kan weinig worden gezegd.

De eerstelijnsbehandelingen, beta interferonen en glatirameer, lijken relatief veilig. De tweedelijnsbehandelingen, natalizumab en fingolimod, brengen meer veiligheidsrisico’s met zich mee. Het starten van een immunomodulerende behandeling moet een afgewogen en geïnformeerde beslissing zijn die de patiënt neemt ondersteund door zijn behandelende neuroloog.

9

muze sprak met …

“Je hebt soms het gevoel dat men de huisarts in een keurslijf wil krijgen.”

Dr. Jan Kartounian praat rustig, neemt de tijd om na te denken voor hij antwoordt.

En het valt mij op dat hij niet in extremen spreekt, maar overwogen en genuanceerd.

Daar hebben de roots van deze huisarts wellicht iets mee te maken, zichtbaar aan de Vlaamse roepnaam en de vreemde achternaam.

Dr. Kartounian houdt niet toevallig praktijk in Merchtem, daar heeft hij zijn echtgenote gevonden. Zelf is hij in 1947 geboren in Etterbeek en in 1972 studeerde hij als arts af aan de ULB. Na 1,5 jaar legerdienst in Keulen begon hij met een solopraktijk in 1975, op 3 maart, hij weet het nog heel precies. Jan Kartounian: “In die tijd waren groepspraktijken nog niet zo gebruikelijk als nu. In 1982 kwam er één arts bij en vandaag zijn we met drie. Ik koos voor een geleidelijke evolutie. Door het feit dat ik een opleidingspraktijk had, ging het steeds over artsen die stage bij mij deden en die ik dus al kende. Het grote voordeel van een groepspraktijk is dat ik het kan combineren met andere zaken en dat zou als solo-arts veel moeilijker zijn”. Dr. Kartounian is ook professor aan de vakgroep huisartsgeneeskunde van de faculteit geneeskunde & farmacie van de VUB en is er eveneens coördinator van de stages huisartsgeneeskunde. “De praktijk combineren met lesgeven, is een goede remedie tegen burn-out”, zegt hij daarover.

10 MUZE juni 2012

muze muze sprak met …

Zijn filosofische ingesteldheid staat een kritische houding

Huisarts Jan Kartounian in Merchtem

echter geenszins in de weg. Jan Kartounian: “Er is duidelijk teveel bemoeienis van de overheid en door allerhande verenigingen en organisaties. Ik begrijp dat men de zorg efficiënter wil maken en dat daarvoor regels nodig zijn.

Maar sommige modellen, zoals de zorgtrajecten, die er op papier misschien goed uitzien, werken in de praktijk soms minder goed. Een team van wetenschappers bouwt een theoretisch model uit en dat wordt niet altijd voldoende uitgetest voor het wordt gelanceerd. Het is goed bedoeld, maar creëert veel onnodige administratie en verandert in de praktijk weinig. De patiënt haalt zijn streefwaarde voor glycemie nu eenmaal niet door het ondertekenen van een contract. Je hebt soms het gevoel dat men de huisarts in een keurslijf wil krijgen. Het is niet de bedoeling om ons te ambeteren, maar het komt er wel op neer. Dat geldt natuurlijk niet voor alle regels.”

“Patiënten zijn nog steeds patiënten” Ik ben een voorstander van evidence based geneeskunde.

En het is uitstekend dat we richtlijnen krijgen die als een soort algemeen aanvaarde consensus gelden... Maar het is niet denkbeeldig dat ze onze blik op de patiënt gaan verwringen en onze eigen observaties in de weg gaan staan omdat het denkwerk door anderen werd gedaan. Het is mijn overtuiging dat wij, artsen, altijd kritisch naar de feiten moeten blijven kijken en steeds de theorie aan de praktijk moeten toetsen. Dat is zo als je 40 jaar ervaring hebt met

Relativeren

patiënten. Ik vind huisartsen veel vrijer dan specialisten

Jan Kartounian kijkt eerder filosofisch tegen de dingen aan:

omdat ze over meer invalshoeken beschikken om de patiënt

“Als je de patiënt zijn zeg laat doen en je tracht te begrij-

te benaderen. Ze staan ook veel dichter bij de mensen.

pen wat zijn drijfveren zijn en waarom hij ongerust is, is er

Ze zijn niet meer 'Meneer Doktoor' van 50 jaar geleden.

doorgaans geen probleem. Ik kom vanuit een multiculturele

Maar zoals Camus zei: "Il faut refuser d'être Dieu pour

achtergrond en ben daardoor gewoon om op een andere

devenir un homme."

manier naar zaken te kijken. Ik heb geleerd om te relativeren”. Waar komt dat relativeringsvermogen vandaan?

Edgard Eeckman

Dr. Kartounian: “Mijn moeder was een Vlaamse, maar mijn vader was van Armeense afkomst en ook filosofisch aangelegd. Hij had een pedagogische opleiding. Zijn diploma werd echter in België niet erkend en dus begon hij een groente­winkel in Elsene. Onder meer door hem zie ik altijd de verschillende kanten van een verhaal”.

“Ik zie altijd de verschillende kanten van een verhaal”.

11

ethische reflectie

Phronesis een toenemend aantal patiënten, een plethora aan administratieve regels, de voortdurend evoluerende informatietechnologie en de alsmaar luidere roep naar economische responsabiliteit.

Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

Wij voelen intuïtief aan dat er achter ‘professionalisme’ meer schuilgaat dan enkel ‘aan geneeskunde doen’ Het proces van assimilatie van alle elementen van medisch professionalisme is er dus een van lange adem, dat start ‘in de schoolbanken’ en dat op de keper beschouwd nooit stopt.

Zowel de medische wetenschap als de conjunctuur waarin die als medisch be-

Van wie geneeskunde als beroep

voor het welzijn en de waardigheid

roep wordt toegepast, blijven immers

beoefent, kan zonder meer gezegd

van ieder individu, het engagement

onderhevig aan verandering. Profes-

worden dat hij of zij professioneel

en de inzet voor de maatschappij en

sionalisme is dus geen licht begrip. In

met dit vak bezig is. Maar aan de

het tegemoetkomen aan de basiseisen

een poging om de essentie ervan in

analyse van dit voor de hand liggend

die het beroep op zich stelt, zoals het

één woord weer te geven, hanteert

concept kan nog een dimensie worden

beheersen van specifieke kennis en

men de term phronesis, ontleend aan

toegevoegd, namelijk die van wat in

vaardigheden en het onderhouden

de filosofische traditie van Aristoteles

de Angelsaksische literatuur ‘profes-

van collegialiteit bij professionele con-

en staand voor ‘praktische wijsheid’.

sionalism’ wordt genoemd en het

tacten. Als men elk van deze onder-

Men verwerft deze progressief, door

makkelijkst kan vertaald worden als

delen verder opsplitst in elementaire

ervaring en voortdurende reflectie,

‘professionalisme’. Dit begrip uitleg-

bekwaamheden en attitudes, bekomt

waarbij een niet onbelangrijke taak

gen in de context van het beroep van

men een lange lijst van kwaliteiten die

van voorbeeldfunctie toegeschreven

geneeskunde, is echter moeilijker

strikt genomen in een beperkte tijds-

wordt aan leermeesters, namelijk …

dan het lijkt. Wij voelen intuïtief aan

spanne moeten verworven worden

professionele artsen.

dat er achter ‘professionalisme’ meer

(zelfs al beschouwt men een opleiding

Als zorgverstrekkers zijn wij dus leerling

schuilgaat dan enkel ‘aan genees-

van zes jaar nog als langdurig). En als

en leermeester tegelijkertijd. Wat de

kunde doen’ maar hoe definiëren wij

de arts zich al deze competenties zou

noodzaak impliceert om ons bewust te

dat? Verschillende auteurs hebben om-

eigengemaakt hebben op het ogenblik

zijn van de grenzen van ons kennen en

schrijvingen van medisch professiona-

waarop de beroepscarrière start, dan

kunnen en ons te blijven onderwerpen

lisme gepubliceerd. Zij formuleren dan

moet nog afgerekend worden met

aan kritische zelfontleding.

kernwaarden die samen een soort lexi-

de erosie onder invloed van allerlei

con vormen van de essentiële compo-

al dan niet verwachte factoren eigen

nenten van medisch professionalisme.

aan de ‘real world’ waarin het beroep

Daarbij worden vernoemd: het respect

bedreven wordt, zoals werkdruk door

12 MUZE juni 2012

Prof. dr. Patrick Lacor

van dichterbij bekeken

Fertiliteitspreservatie : hoop voor patiënten met oncologische aandoeningen en onvoltooide kinderwens De overlevingskans na kanker op jonge leeftijd is in de afgelopen decennia sterk verbeterd.

Na een behandeling met chemo- en/of radiotherapie is onvruchtbaarheid echter een vaak voorkomende bijwerking. Nieuwe inzichten en ontwikkelingen in de voortplantingsbiologie en reproductieve geneeskunde hebben het mogelijk gemaakt om bij deze patiënten en bij patiënten met auto-immuunaandoeningen sperma, eicellen en gonadaal weefsel preventief in te vriezen vooraleer zij een gonadotoxische behandeling ondergaan.

Bij mannen bestaat al lange tijd de mogelijkheid om sperma

groep BITE (Biology of the Testis) van de VUB wordt onder

in te vriezen en te bewaren voor toekomstig gebruik. Bij

leiding van prof. dr. Herman Tournaye onderzoek verricht

prepubertaire jongens is dit niet mogelijk, maar kunnen wel

op de voorlopers van zaadcellen (ook spermatogoniën ge-

de voorlopers van zaadcellen worden ingevroren. In het

noemd). Daardoor moet het binnen afzienbare tijd mogelijk

Centrum voor Reproductieve Geneeskunde (CRG) van het

worden om bij deze jonge patiënten teelbalweefsel na

UZ Brussel wordt al sinds enkele jaren teelbalweefsel van

vriesbewaring te transplanteren, waarna nieuwe zaadcellen

deze jonge patiënten ‘ingebankt’. Binnen de onderzoeks-

ontstaan.

13

muze van dichterbij bekeken

Eicellen invriezen kan Eierstokweefsel preventief invriezen om na genezing te

Door een oordeelkundige combinatie van hogerop genoem-

transplanteren is al meerdere jaren een van de speerpunten

de technieken kan de aanpak perfect worden aangepast

voor wetenschappelijk onderzoek in het Laboratorium voor

aan de specifieke situatie van elke individuele patiënt(e),

Folliculaire Biologie (onderzoeksgroep FOBI), onder leiding

om de kans op het behoud van vruchtbaarheid na chemo-of

van prof. dr. J. Smitz. Wereldwijd is al bij enkele tientallen

radiotherapie zo hoog mogelijk te maken.

patiënten ingevroren eierstokweefsel getransplanteerd.

Tot nu toe zijn al twintig kinderen geboren bij vrouwen die voordien door gonadotoxische therapie steriel waren geworden.

In het CRG is het sinds kort ook mogelijk om niet alleen embryo's (bij patiënten die een partner hebben) maar ook eicellen efficiënt in te vriezen. Dat betekent vooral een belangrijke doorbraak voor jonge vrouwen die geen partner hebben. Doorgaans worden eicellen verkregen na hormonale stimulatie van de eierstokken. Bij sommige aandoeningen, zoals hormoongevoelige tumoren, of indien het tijdsbestek voor cryopreservatie zeer kort is, is het niet mogelijk om de klassieke hormonale stimulatie toe te passen die ook voor een IVF-behandeling gebruikt wordt. In deze gevallen kunnen nu ook onrijpe eicellen worden geoogst, die na rijping in vitro (in-vitro maturatie of IVM) kunnen uitrijpen om vervolgens te worden ingevroren. Indien de patiënte een partner heeft, kan voorgesteld worden om de embryo’s in te vriezen die ontstaan na bevruchting.

Dankzij deze nieuwe ontwikkelingen, die door wetenschappelijk onderzoek binnen het CRG, BITE en FOBI verder oppuntgesteld worden, neemt het UZ Brussel het voortouw in het domein van de fertiliteitspreservatie. De grootste troef is de beschikbaarheid van al deze bovengenoemde technieken binnen één centrum, want dat is uniek voor België.

14 MUZE juni 2012

Al 20 kinderen geboren bij vrouwen die voordien door gonadotoxische therapie steriel waren geworden.

muze van dichterbij bekeken

Een multidisciplinaire aanpak en een snelle, efficiënte be-

Duidelijke informatie over de mogelijkheden van fertiliteits­

handeling op maat vormen de sleutelwoorden van het team

preservatie in UZ Brussel, zowel voor de patiënt als voor

dat instaat voor fertiliteitspreservatie binnen UZ ­Brussel.

de verwijzende arts, zal binnenkort ook beschikbaar zijn op

Aangezien na het stellen van de diagnose van kanker vaak

de webstek van het team: www.brusselsoncofertility.be.

slechts enkele dagen tot maximaal twee weken kan ge-

Momenteel is alle informatie met betrekking tot fertiliteits-

wacht worden met de start van de chemo- en/of radiothera-

preservatie nog te vinden op:

pie, is het van cruciaal belang dat de patiënte op zeer korte

www.brusselsivf.be/freezing

termijn wordt ingelicht over de mogelijkheden van fertiliteitspreservatie. Ze kan dan na duidelijke informatie de be-

Prof. dr. Michel De Vos

handeling of combinatie van behandelingen ondergaan die een maximale kans beoogt op vruchtbaarheid na genezing.

De coördinator van het team, mevrouw Ellen Van Moer, heeft als taak het behandelingsproces zo snel mogelijk te laten verlopen en het overleg tussen artsen, onderzoekers en embryologen binnen het CRG, FOBI en BITE en anderzijds (kinder)oncologen, (kinder)hematologen, (kinder)chirurgen, radiotherapeuten, paramedici, psychologen en huisartsen in goede banen te leiden. Ze staat bovendien in voor de opvang, counseling en follow-up van de patiënten.

Meer informatie Ellen Van Moer Coördinator oncofertility Centrum voor Reproductieve Geneeskunde +32 2 477 66 48 of +32 24 77 40 44 ellen.vanmoer@uzbrussel.be

Binnen de onderzoeksgroep BITE (Biology of the Testis) wordt onder leiding van prof. dr. Herman Tournaye onderzoek verricht op spermatogoniën.

Prof. dr. H. Tournaye Diensthoofd CRG en hoofd onderzoeksgroep BITE +32 24 77 66 60 Prof. dr. J. Smitz Directeur Laboratorium voor Folliculaire Biologie en hoofd onderzoeksgroep FOBI +32 24 77 50 50 Dr. Greta Verheyen Hoofd IVF Labo Prof. dr. M. De Vos Kliniekhoofd Centrum voor Reproductieve Geneeskunde Dr. D. Stoop Kliniekhoofd Centrum voor Reproductieve Geneeskunde Dr. V. Vloeberghs Resident Centrum voor Reproductieve Geneeskunde

15

actueel

Reisplannen?

Ga langs bij de huisarts of de Travel Clinic Nu de zomermaanden eraan komen, beginnen we met zijn allen stilaan uit te kijken naar een welverdiende vakantie, en velen onder ons zullen ook naar het buitenland vertrekken.

Meer en meer worden er ook exotische oorden opgezocht. Met al de planning die bij zo'n reis komt kijken, verliezen we echter best onze gezondheid niet uit het oog. Eén reiziger op twee krijgt tijdens het verblijf in het buitenland te maken met een of andere kwaal en één op tweeduizend moet zelfs gerepatrieerd worden.

tenland soms nog vaker voor dan in Europa. Je rijdt beter niet, of zo weinig mogelijk ’s nachts. Je last best voldoende rustpauzes in en een defensieve rijstijl is het verstandigst, aangezien in andere landen de rijgewoontes wel eens kunnen verschillen.

Sommige mensen hebben meer angst voor allerlei 'vreemde infecties' die ze zouden kunnen oplopen op reis. Nochtans is hun aandeel in het aantal ernstige medische problemen op reis eerder gering.

REiziGERsdiaRREE KoMT MEEsT vooR De meest voorkomende infectie op reis is reizigersdiarree.

Vaak is dit probleem echter eerder 'vervelend' dan echt gevaarlijk. Bij het voorkomen van reizigersdiarree spelen elementaire hygiënische maatregelen een belangrijke rol.

Eenvoudigweg je handen wassen voor je aan tafel gaat, is best een gewoonte. Water drink je best uit flessen; als het water gekookt heeft, is het in principe ook veilig.

"Voorkomen is beter dan genezen", en je kan beter goed

Met rauw voedsel, salades of ongeschild fruit moet je toch

voorbereid op reis vertrekken. Ziekte tijdens je reis of na-

een beetje oppassen. Bij gekookt of gebakken voedsel loop

dien, kan niet alleen een spelbreker zijn, maar is in sommige

je veel minder risico op diarree. Al bij al is het aangewezen

gevallen zoals bij malaria ook gevaarlijk. Reisgeneeskundig

je gezond verstand te gebruiken bij wat je eet, en je kan

advies voor je vertrekt, zeker naar 'exotische oorden', is dan

gerust ook genieten van de buitenlandse keuken.

ook een aanrader. Voor sommige bestemmingen blijken specifieke vaccinaties of geneesmiddelen ter preventie van

Een ander frequent probleem op reis zijn huidaandoenin-

malaria noodzakelijk, en voor je op reis vertrekt, is het vaak

gen, vandaar dat we onze huid best goed beschermen met

aangeraden eerst reisgeneeskundig advies in te winnen.

zonnecrème en eventueel met een insectenrepellent.

Daarvoor kan je terecht bij de huisarts, of in de Travel Clinic.

Bij het geven van een reisgeneeskundig advies, zal de arts De kans op medische problemen op reis is reëel: één reiziger

niet enkel kijken naar de benodigde vaccinaties voor een

op twee krijgt tijdens het verblijf in het buitenland te maken

bepaald land. Hij of zij kijkt ook naar het profiel van de reizi-

met een of andere kwaal. Dit kan gaan van een 'banaal' pro-

ger, de aard van de reis, de duur van het verblijf en bepaalde

bleem zoals zonnebrand, tot een ernstige situatie zoals malaria

activiteiten zoals bijv. diepzeeduiken. Op basis van deze

of een ongeval. Eén op tweeduizend moet zelfs gerepatrieerd

gegevens zal de arts een persoonlijk reisadvies en aangera-

worden. Spijtig genoeg komen verkeersongevallen in het bui-

den vaccinaties voorstellen.

16 MUZE juni 2012

Contact Centrum voor reis- en vaccinatieadvies, Travel Clinic Coördinator : prof. dr. Patrick Lacor

3D Multilayer stent

Volwassenen : prof. dr. Patrick Lacor, dr. Annelies van Raemdock, dr. Rembert Mertens, dr. Seyler Lucie, dr. P. Delabarre 02 477 60 01 Kinderen : prof. dr. Anne Malfroot, dr. Iris De Schutter 02 477 60 61

Eerst en vooral wordt nagegaan of de 'basisvaccinatie' in orde is. Vooral correcte bescherming tegen tetanus is van belang, soms dient ook heringeënt te worden tegen poliomyelitis, difterie of mazelen.

Verder zijn er 'specifieke' vaccinaties, die sterk aanbevolen worden voor bepaalde gebieden, en die soms zelfs verplicht zijn, zoals het gele koorts vaccin. Dat vaccin kan enkel worden gegeven in een erkend centrum, waarbij er dan ook steeds een internationaal certificaat wordt afgeleverd.

© Cardiatis (Belgium)

Nieuwe techniek voorkomt aneurysma ruptuur van de aortaboog

sPECiFiEKE vaCCiNaTiEs De indicatie van deze specifieke vaccinaties dient best individueel te worden bekeken, en hangt af van het risico op blootstelling tijdens de reis. Bescherming tegen hepatitis A is in veel gevallen een aanrader, aangezien deze aandoening in de meeste landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika nog endemisch is. Bij avontuurlijk reizen of een langdurig verblijf kan een vaccinatie tegen hepatitis B en buiktyfus worden overwogen.

In functie van het profiel van de reiziger kan soms ook vaccinatie tegen meningitis, rabiës, teken-encefalitis of Japanse encefalitis noodzakelijk zijn.

Het eventuele risico op malaria moet ook zeker worden aangekaart.

Het eventuele risico op malaria moet ook zeker worden aangekaart. Wanneer men reist naar een land waar malaria endemisch is, moet men beschermende maatregelen tegen

Als eerste in Europa en als tweede ter wereld, heeft een team vaatchirurgen van het UZ Brussel o.l.v. prof. dr. Erik Debing en prof. Dr Pierre Van den Brande een nieuwe 3D multilayer stent in de aortaboog gezet om een ruptuur van een aneurysma op die plek te voorkomen. Aneurysma’s zijn abnormale uitzettingen van slagaders. Op een kritieke plaats zoals de aortaboog, de hoofdslagader die vanuit het hart vertrekt, kan een ruptuur van zo’n uitzetting een levensbedreigende bloeding veroorzaken.

In België overlijden jaarlijks 700 patiënten (bijna twee per dag) aan deze aandoening.

muggen nemen (vooral 's avonds en 's nachts), met een muskietennet en een muggenrepellent. In landen waar er een re-

In België leven 50.000 mannen en 10.000 vrouwen met een

latief hoog risico is op malaria, wordt meestal ook preventief

aneurysma van de aorta. Jaarlijks sterven 700 mensen aan

de inname van medicatie tegen malaria aangeraden. Welk

de gevolgen van een aneurysma ruptuur. Deze aandoening

geneesmiddel men best inneemt, hangt af van de duur van

van de slagaders geeft aanvankelijk weinig klachten en is

de reis, de regio waar men verblijft, en factoren afhankelijk

vaak een toevallige vondst tijdens een echografie of een

van de reiziger zelf (zoals leeftijd, tolerantie en interacties).

scan. Daarom is het een stille moordenaar die, naarmate de

De medicatie moet reeds voor het vertrek worden gestart,

zwelling groeit, ook meer risico op ruptuur heeft. Daarnaast

en moet ook nog tijdelijk worden verder ingenomen bij

heeft een aneurysma nog andere risico’s, zoals losgekomen

terugkomst in België. Honderd procent efficiënte bescher-

bloedklonters die een verstopping kunnen veroorzaken in

ming kan echter nooit worden gegarandeerd, vandaar dat bij

hersen-, arm-, ingewanden- en beenslagaders. Bovendien

koorts, ontstaan na een verblijf in malaria gebied, steeds een

kunnen heel grote uitzettingen een beknelling veroorzaken

bloedonderzoek moet gebeuren ter uitsluiting van malaria.

van bijvoorbeeld de slokdarm en de luchtpijp.

17

muze actueel

De behandeling van een aneurysma in de aortaboog be-

wegstromen. Het gevolg is dat het aneurysma verschrom-

stond tot nu toe uit een zware operatie waarbij de borst-

pelt. Het unieke van de stent zit ook in een ander aspect

kas werd opengemaakt, het hart werd stilgelegd en de

van het ontwerp: de zijtakken van de slagader blijven open,

aortaboog vervangen werd door een slagader uit kunststof.

zodat het risico op een probleem veroorzaakt door de stent,

Andere aneurysma’s, zoals die in buik- en borstkasslagaders,

vrijwel onbestaande is.

Prof. dr. Erik Debing en zijn team plaatsen succesvol een 3D Multilayer stent

De stent wordt voorlopig enkel gebruikt voor kritieke patiënten die de klassieke open-borstkasoperatie niet kunnen ondergaan.

Met deze stent slaagden prof. dr. Erik Debing, afdelingshoofd vaatheelkunde in het UZ Brussel, en zijn team erin om een patiënte met hoog risico (ze onderging in het verleden al een open hartoperatie) met een groot aneurysma van de aortaboog, succesvol te behandelen met deze techniek. De patiënte was stabiel en kon na enkele dagen al terug naar

kunnen met een minder ingrijpende operatie verholpen

huis. Een controle scan 6 weken na de operatie toonde al

worden. Hierbij gebruikt men dan een kunststof- of en-

een verschrompeling van het aneurysma. Omdat de

doprothese.

techniek niet onmiddellijk bescherming biedt tegen een

Endoprotheses kunnen echter niet gebruikt worden in de

ruptuur, de verschrompeling gebeurt geleidelijk aan, wordt

aortaboog omdat ze de hersen- en armslagaders zouden

de stent daarom voorlopig enkel gebruikt voor kritieke

afsnijden, wat natuurlijk niet de bedoeling kan zijn. De

patiënten die de klassieke open-borstkasoperatie niet

oplossing daarvoor is de nieuwe 3D multilayer stent, die

kunnen ondergaan. De stent wordt echter tot op heden nog

ontwikkeld werd in België. Het lijkt op een buis met verschil-

niet terugbetaald door het RIZIV.

lende lagen van metaaldraad. Het ontwerp is te vergelijken met een zeef, want bloed kan ongehinderd door de stent

18 MUZE juni 2012

Inge Staelens

column

Jean Paul van Bendegem is decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Prof. dr. Jean Paul Van Bendegem

van de Vrije Universiteit Brussel en gewoon hoogleraar. Hij is licentiaat wiskunde en doctor in de wijsbegeerte.

Hij woont in Gent.

Niet 32, maar 31.

Als je, zoals ik, als wiskundige bent opgeleid dan, onver-

verdubbelt telkens, ja toch? Twee, vier, acht. Wedden dat,

mijdelijk, krijg je geregeld de vraag wat er nu zo boeiend

als we vijf punten kiezen op de rand van de cirkel en alle ver-

kan zijn aan al dat abstracte gereken en gedenk. Is dat niet

bindingslijnen tekenen, we zestien stukken zullen bekomen?

weerzinwekkend saai, stapje na stapje gemotiveerd tot

Lezer, niet wedden, want het antwoord is inderdaad zes-

een conclusie komen waarvan je nu weet dat die absoluut

tien. Nog niet weglopen, als je wil, want, als we zes punten

betrouwbaar is maar waarvan, laat ons eerlijk zijn, niemand

kiezen en wederom alle lijnen tekenen, wil ik wel graag een

echt opkijkt, genre “2 + 2 = 4” en “Een driehoek telt drie

weddenschap aangaan. Want ik neem aan dat, als ik voor

hoeken”? Het antwoord is een volmondig neen! En, dat

de zoveelste keer vraag hoeveel stukken er gevormd zijn, je

zal de lezer wel beseffen, de ruimte die ik hier ter beschik-

vrij geïrriteerd zal antwoorden: tweeëndertig natuurlijk. Ah

king heb, is beperkt en toch zal ik heel even de schoonheid

neen, ik moet de lezer teleurstellen, het juiste antwoord is

van de wiskunde laten zien, die heel vaak in de verrassing

éénendertig.

verborgen zit.

Teken het maar na. In het begin denk je, dat is simpel, ge-

Een driehoek telt drie hoeken?

woon telkens verdubbelen maar, neen, dat is het niet. Geef toe, dit is toch mooi. En voor de diep geïnteresseerden, de formule is niet twee tot de macht van het aantal punten

Denk even met mij mee. Je hebt een cirkel en je kiest

min één (2n-1, waarbij n het aantal punten is, dat geeft 2, 4,

twee punten op de omtrek en je tekent de verbindingslijn.

8, 16, 32, …) maar wel, hou je vast, (n4 – 6n3 + 23n2 – 18n

Daardoor wordt de cirkel opgedeeld in een aantal stuk-

+24)/24. Even checken: voor n = 6, wordt dat (1296 – 1296 +

ken. Hoeveel? Uiteraard twee. Ik kies nu drie punten en ik

828 – 108 + 24)/24 = 31 en dat klopt.

teken weer de verbindingslijnen en ik bekom een driehoek.

Niet alleen is dit gigantisch mooi, maar het is mij toch maar

Hoeveel stukken deze keer? Vier natuurlijk, de binnenkant

even mooi gelukt om wiskunde in deze column binnen te

van de driehoek en de drie stukken aan elke zijde. Nog

smokkelen. Ook verrassend!

één stap verder: we kiezen nu vier punten en we bekomen een vierhoek. Hoeveel stukken nu? Indien nodig, maak de

Prof. dr. Jean Paul Van Bendegem

tekening en je zal zien dat het antwoord acht is. Ik voel het, mijn lezer wordt ongeduldig. Wat voor een flauwe grap is dit? We kunnen zo blijven voortdoen. Het aantal stukken

19

achter de schermen

Patiënten begeleiding Tevredenheid van patiënten wordt in grote mate bepaald door de manier waarop artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers van het ziekenhuis met hen omgaan. De rol van sociaal verpleegkundigen, die patiënten helpen met allerhande praktische problemen, is hierbij van het allergrootste belang. Jaarlijks begeleiden in het UZ Brussel 25 sociaal verpleegkundigen gemiddeld 60 000 patiënten. Patiëntenbegeleiding is niet bij wet verplicht maar ongeveer elk ziekenhuis heeft wel een sociale dienst die indien nodig instaat voor opvang van patiënten en hun familie.

Een ziekenhuisopname, een dag- of ambulante behandeling kan voor de zieke en zijn omgeving zeer ingrijpend zijn.

Bij een ziekenhuisopname of bij een behandeling kan men voor problemen komen te staan waarvoor men zelf geen bevredigende oplossing vindt. Als een ouder bijvoorbeeld onverwacht wordt opgenomen in het ziekenhuis kan dit problemen geven met kinderopvang. Of een man moet opgenomen worden en zijn zieke echtgenote heeft thuis verzorging nodig. Vaak gebeurt het ook dat huisdieren die thuis achtergebleven zijn, moeten opgevangen worden.

“Je moet zelfstandigheid stimuleren”

De dienst patiëntenbegeleiding zal in dergelijke situaties samen met de patiënt helpen zoeken naar een oplossing.

gelegd worden tijdens de hospitalisatie. Om al deze zaken in

In het zoeken naar een oplossing wordt ook altijd zo veel

orde te krijgen, werkt de dienst nauw samen met OCMW’s,

mogelijk samengewerkt met de huisarts in kwestie.

woon-zorgcentra, mutualiteiten en andere instellingen.

De dienst patiëntenbegeleiding komt vooral tussen als de

Contacten tijdens hospitalisatie

patiënt zelf geen oplossing kan vinden voor zijn probleem.

Niet alleen bij opname, maar ook bij ontslag van patiënten

Maurice Vilrokx, hoofdverpleegkundige van de dienst: “Je

kunnen er zich problemen voordoen. Ook daar kan patiën-

mag de capaciteiten van een patiënt niet onderschatten.

tenbegeleiding zorgen voor het regelen van doktersafspra-

Vaak kan hij of zij zelf nog familieleden of buren opbellen

ken, het overplaatsen van de patiënt naar een woon-zorgcen-

om de hond te voederen of een hulpbehoevende partner

trum of thuiszorg organiseren. Om het ontslag vlot te laten

te verzorgen. Je moet die zelfstandigheid ook stimuleren

verlopen, is het wenselijk dat de contacten met de thuiszorg

zodat ze later eventueel zelf zaken kunnen regelen.”

(thuisverpleging, warme maaltijden, poetsdienst, enz.) al

De sociaal verpleegkundige staat er borg voor dat iedere

20 MUZE juni 2012

muze achter de schermen

g Contact Dienst patiëntenbegeleiding UZ Brussel Sociaal verpleegkundig diensthoofd : Maurice Vilrokx, wordt vanaf 1 juli 2012 vervangen door Anne Marie Moens Telefoonnummer secretariaat : 02 477 88 01 Elke weekdag beschikbaar van 8 uur tot 16 uur

gelijkgerechtigde toegang heeft tot kwaliteitsgeneeskunde.

medische achtergrond hebben, waardoor zij beter de fysi-

Het UZ Brussel ligt aan de rand van de grootstad Brussel. Dit

sche problemen en psychosociale noden van de patiënten

gegeven impliceert dat ook illegalen, thuislozen, vreemdelin-

kunnen inschatten. Zo kan de patiënt op een kwalitatieve

gen en toeristen over de vloer komen die problemen hebben

manier ondersteund worden. De begeleiding gebeurt met

bij de afrekening of met de nodige documenten. De dienst

inachtneming van het beroepsgeheim, de autonomie, de

zorgt daarom voor tolken en interculturele bemiddelaars als

cultuur en de overtuiging van de patiënt.

dit nodig is. De bemiddelaars duiden de culturele verschillen op vlak van gezondheidszorg en geven uitleg over de werking

Geregelde contacten en deelname aan werkgroepen met

van het ziekenhuis. Zo is het belangrijk dat aan allochtone

andere professionelen uit de gezondheidszorg maken een

patiënten wordt uitgelegd waarom het beter is om niet met

betere integratie van het sociaal werk en een multidiscipli-

heel de familie in één keer op bezoek te komen.

nair zorgprogramma mogelijk.

Beroepsgeheim

Inge Staelens

De dienst is samengesteld uit sociaal verpleegkundigen. Het grote voordeel hiervan is dat sociaal verpleegkundigen een

21

academisch en ander

nieuws

Contact Voor meer informatie over de hervorming

Naar 6-jarige opleiding geneeskunde aan VUB

van de opleiding geneeskunde aan de VUB: prof. dr. Nicole Pouliart

via Nicole.Pouliart@uzbrussel.be.

In andere Europese landen duurt de opleiding geneeskunde zes jaar en dus kon BelgiÍ niet achterblijven. Alle Belgische universitei‑ ten moeten de basisopleiding terugbrengen tot 6 jaar. Vanaf het academiejaar 2012‑2013 zal de opleiding geneeskunde aan de Vrije Universiteit Brussel er dus helemaal anders uitzien.

Het nieuwe pakket wordt opgebouwd

Stages zullen niet meer halftijds moe-

zullen de stages in het derde master-

per twee jaar. De eerste en tweede

ten ingepast worden met de theore-

jaar ook al voltijds worden afgewis-

bachelorjaren zullen voornamelijk

tische opleiding, maar lesblokken van

seld met enkele lesblokken. Voltijdse

aandacht besteden aan de basiswe-

twee of vier weken worden afge-

stages laten meer flexibiliteit toe in

tenschappen, de structuur en opbouw

wisseld met periodes van volledige

de keuze van de stageplaats (zowel

van cel en lichaam. De twee jaren erna

stagedagen. Verder worden zowel de

in binnen- als buitenland). Bovendien

zullen de studenten meer klinisch

wetenschappelijke als de sociaal-maat-

kan de student hierdoor gemakkelijker

opgeleid worden, voortbouwend op

schappelijke lijn verder uitgebouwd,

kennismaken met alle aspecten van de

de basiswetenschappen. Tenslotte

waarbij onder andere meer aandacht

moderne praktijkvoering.

focussen het tweede en derde master-

wordt besteed aan ethiek, levenseinde

De doorvoering van het nieuwe

jaar op het ontwikkelen van klinische

en ouderenzorg, maar ook aan EHBO-

bachelorprogramma werd al goed-

vaardigheden in een wetenschap-

en communicatievaardigheden.

gekeurd. Op de bevestiging van de

pelijke context, waarbij de klinische

De opleiding plant ook meer ruimte

nieuwe masteropleiding is het nog

en wetenschappelijke stages gecom-

in voor klinisch redeneren.

heel even wachten.

bineerd worden met seminaries en

Voor de studenten die nu al aan de

lesblokken.

opleiding geneeskunde gestart zijn,

22 MUZE juni 2012

De helft van de longkanker‑ patiënten blijft verstoken van informatie over palliatieve zorg en levenseindebeslissingen, on‑ danks het feit dat deze patiënten de eerste maanden van hun ziek‑ te consistent waren in hun wens om deze informatie wél te krij‑ gen. Het is hierbij niet duidelijk of patiënten hun wens voldoende duidelijk maken aan artsen, dan wel of artsen vermijden om over deze topics te spreken. Dit blijkt uit een studie van Koen Pardon en professor Luc Deliens van de Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde van de Vrije Univer‑ siteit Brussel en UGent die recent is verschenen in het vaktijdschrift Supportive Care in Cancer.

Te weinig longkankerpatiënten krijgen informatie over palliatieve zorg en levenseinde

heidsredenen belangrijk dat patiënten

sen hier tijdens de behandelingsduur

geïnformeerd en betrokken worden.

meerdere keren naar informeren.”

Het is met andere woorden nodig dat

In een vervolgonderzoek worden de

deze topics meer aan bod komen.”

resultaten van deze studie voorgelegd aan oncologen en pneumologen en

gevorderd stadium werden tijdens hun

Blijven peilen naar de nood aan informatie

ziekte driemaal geïnterviewd over hun

Een andere bevinding uit de studie is

ring van de communicatie opgelijst.

informatie- en communicatiewensen

dat een derde van de patiënten tijdens

Het uiteindelijke doel is om een inter-

m.b.t. palliatieve zorg en levens-

het verloop van hun ziekte soms

ventie of training te ontwikkelen voor

eindebeslissingen*. Een derde van

wel, soms niet informatie willen over

artsen en/of patiënten die gericht is

deze patiënten bleek een duidelijke,

levenseinde. Als de fysieke conditie

op betere informatievoorziening.

stabiele informatiewens over levens-

verbetert tijdens het ziekteproces

eindebeslissingen te hebben. Van

zijn patiënten geneigd om minder

die patiënten zei maar de helft ook

informatie te willen over palliatieve

effectief geïnformeerd te zijn geweest

zorg en levenseinde. Als de fysieke

* De onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde

door de arts.

conditie terug achteruit gaat, neemt

heeft in samenwerking met 13 ziekenhuizen in

de informatiewens opnieuw toe.

Vlaanderen patiënten opgevolgd die gediagnos-

67 patiënten met longkanker in een

worden hun suggesties voor verbete-

ticeerd waren met longkanker in een gevorderd

Professor Deliens: “Het is niet duidelijk waarom dit zo is, maar een mogelijke

Professor Deliens: “Het is belangrijk

stadium (gemiddelde levensverwachting van

verklaring is dat artsen te veel schroom

dat artsen steeds oog blijven hebben

10 maanden vanaf diagnose). De patiënten werden

hebben om met de patiënt te spre-

voor de informatiewensen van de

om de twee maanden geïnterviewd.

ken over het levenseinde. Het is ook

patiënt. Het is niet voldoende om pati-

mogelijk dat de patiënten hun wens

ënten alleen bij het begin te vragen of

voor informatie niet of onvoldoende

zij informatie over levenseinde willen,

duidelijk maken aan de arts. Nochtans

juist omdat de patiënt van mening kan

is het omwille van ethische en gezond-

veranderen. Het is belangrijk dat art-

23

muze academisch en ander

nieuws

DEELNEEMSTERS AAN ONDERZOEK NAAR PRILLE ZWANGERSCHAPSBELEVING

GEZO

CHT

De dienst medische genetica van het UZ Brussel is op zoek naar Nederlandstalige vrouwen tussen 25 en 38 jaar oud, die willen deelnemen aan een onderzoek dat peilt naar de

stressbeleving bij de zwangerschap. Eén van de belangrijke voorwaarden is dat ze nog geen kind op de wereld hebben gezet. Daarnaast is het belangrijk dat ze de intentie hebben

Contact

om binnen het jaar zwanger te worden en tot nu toe geen

Indien u interesse hebt of u kent mensen

fertiliteits- of genetische problemen hebben gehad.

die interesse hebben, kan u contact

Het doel van het onderzoek is het nagaan van de stressbeleving en de prille ouder-kind binding tussen koppels met zowel genetische- en fertiliteitsproblemen als koppels zonder die problemen. De dienst biedt een gynaecologisch onderzoek aan voorafgaand aan de zwangerschap met een goede opvolging bij eenzelfde gynaecologe in het UZ Brussel. Om het onderzoek te vervolledigen wordt er verwacht dat de koppels voor, tijdens en na de zwangerschap een aantal online vragenlijsten invullen. Deze worden anoniem geanalyseerd.

opnemen met : Chris Winter tel.: 02 477 64 67 e-mail: christiane.winter@uzbrussel.be Leen Ausloos tel.: 02 477 64 65 e-mail: leen.ausloos@uzbrussel.be

‘Baby blue, zinderend leven : van diepvriesei tot levende proefbuis’ Prof. dr. Paul Devroey, recent op emeritaat en nu erecon-

vrouwen bevruchten met het zaad van hun overleden

sulent aan het UZ Brussel en de faculteit Geneeskunde &

man… . Daarnaast zijn er nog de ethische vragen, rond

Farmacie van de Vrije Universiteit Brussel, heeft een gevul-

eugenetica, klonen, draagmoeders en designerbaby’s…

gariseerd boek geschreven over fertiliteitsbehandelingen.

En achter al deze technieken, wetten en regels schuilen

Met 15% van de wereldbevolking die onvruchtbaar is, is

mensen en hun verhalen, van hoop en wanhoop, van taboes

dit boek meer dan relevant. “Eigenlijk zouden elke vrouw

en onbegrip, van intens geluk en diepe ontgoocheling.

en elke man die een kindje willen dit boek moeten lezen”,

Over dat alles gaat ‘Baby Blue’: over het immense verlan-

zegt prof. Devroey.

gen van mensen om een kindje te krijgen en hoe dat lang

De wetenschap kan heel veel: de kinderwens van schijn-

niet altijd vanzelfsprekend is.

baar onvruchtbare vrouwen en mannen toch waarmaken,

‘Baby Blue’ is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts.

embryo’s screenen op genetische afwijkingen, kinderen op de wereld zetten om andere kinderen te helpen genezen,

24 MUZE juni 2012

© Noëlle Cruysmans

Prof. dr. Ilse Smolders en prof. dr. Ann Massie beloond voor onderzoek naar epilepsie

prof. Ilse Smolders en prof. Ann Massie krijgen de prijs ING uit handen van prinses Astrid.

De Geneeskundige Stichting Koningin

prof. dr. Ilse Smolders (2de van links)

glutamate antiporter (system Xc) in

Elisabeth heeft beslist om de ‘prijs

en prof. dr. Ann Massie (3de van links)

hippocampal functioning, mechanisms

ING’ ter waarde van 15.000 euro toe te

van de VUB voor het onderzoekspro-

of epilepsy and its comorbidities: a

kennen aan het onderzoeksteam van

ject ‘Unveiling the role of the cystine/

new era for future drug treatment’.

Het team van de VUB onderzoekt de

WIN een gratis

exemplaar De eerste drie lezers die een

betrokkenheid van de cystine/glutamaat antiporter of systeem xc- in het ontstaan van epileptische aanvallen, de ontwikkeling van epilepsie en zijn comorbiditeiten. De onderzoekers toonden al aan dat in de hippocampus systeem xc- de belangrijkste bron van extracellulair glutamaat is en dat een verlies van deze antiporter resulteert in een anticonvulsief effect zonder veel interferentie met het geheugen.

Op dit ogenblik onderzoekt het team of deze antiporter ook een interes-

email sturen naar de dienst

sant aangrijpingspunt is voor het

communicatie van het

afremmen van epileptogenese en het

UZ Brussel ontvangen een gratis exemplaar van Baby Blue.

verminderen van epileptische aanvallen in chronische modellen. Simultaan bestudeert het team de rol van systeem xc- op depressief gedrag.

Mail naar: communicatie@uzbrussel.be.

25

muze academisch en ander

nieuws

Prof. dr. Wim Distelmans ontvangt L. Steinbergprijs voor zijn onderzoek naar het levenseinde voorkomen van gevorderde ziekten, bijv. een mammografie van de borst).

Het 3e niveau is tertiaire preventie die bestaat uit het voorkomen van de dood (bijv. bij iemand die kanker heeft, de behandeling opstarten en de patiënt zo lang mogelijk in leven houden). Het 4e niveau is een nieuw niveau namelijk quarternaire preventie en die bestaat uit het voorkomen van lijden. Dit wil zeggen het zo vroeg mogelijk inschakelen van palliatieve zorg, aandacht hebben voor wat mensen willen en beslissingen rond het levenseinde zoveel mogelijk met de patiënt bespreken.” Het euthanasie debat is 10 jaar na datum nog altijd actueel.

Prof. dr. Wim Distelmans heeft de

daarom vaak naar kankeronderzoek.

Lucien Steinbergprijs ontvangen.

Prof. Distelmans heeft als oncoloog

De prijs wordt uitgereikt door de

de prijs mogen ontvangen vanwege

'Waardig Levenseinde' steekt de taalgrens over

Antwerpse vrijmetselaarsloge en

zijn activiteiten rond palliatieve zorg

Ondertussen is het boek ‘Een waardig le-

bekroont elk jaar wetenschappelijk

en euthanasie. Prof. Distelmans geeft

venseinde’ van prof. dr. Wim Distelmans

medisch onderzoek. Het gaat om een

wat meer duiding: “Er zijn vier niveaus

aan een 7e druk toe. Bovendien is het

geldprijs om het onderzoek verder te

binnen het geneeskundig onder-

boek recent ook in het Frans vertaald:

financieren.

zoek: ten eerste primaire preventie

“Euthanasie et soins palliatifs:

(voorkomen van ziekten, bijv. een

le model belge”.

De man die de prijs heeft in het leven

anti-rookcampagne om longkanker te

geroepen was zelf arts en is gestorven

voorkomen). Ten tweede secundaire

aan kanker. Aanvankelijk ging de prijs

preventie (vroegtijdig opsporen en het

26 MUZE juni 2012

Een Goede Dood 2002-2012: tien jaar ‘controversiële’ euthanasiewet?

Het boek bevat bijdragen van : Corinne Assenheimer, Johan Bilsen, Franky Bussche, Marc Cosyns, Peter Deconinck, Peter P. De Deyn, Petra de Jong, Luc Deliens, Jacinta De Roeck, Wim Distelmans, Mariola Farina, Léon Favyts, Freddy Mortier, Tinne Smets, Sylvie Tack, Lieve Thienpont, Julie Van Garsse en Etienne Vermeersch.

België beschikt als één van de weinige

Waar kan ik informatie krijgen over

landen ter wereld over een euthana-

euthanasie en de verschillende

siewet. Deze wet kwam tot stand na

medische beslissingen bij het levens-

een grondig parlementair debat in

einde? Welke knelpunten zijn er bij

2002. Tien jaar later blijkt dat er geen

de toepassing van de euthanasiewet?

WIN één van de 3 exemplaren van Een Goede Dood

Aan drie aandachtige – en snelle – lezers

wildgroei kwam van het aan-

Welke wettelijke wijzigingen zijn er

tal toepassingen van euthana-

gewenst? Waar kan ik terecht wanneer

sie. Een aantal mensen blijft

mijn vraag betreffende het levens-

zich echter verzetten tegen

einde niet wordt gehoord? Waar kan ik

deze praktijk en weigert een

als hulpverlener terecht voor onder-

uitbreiding van de wet. In dit

steuning en opleiding betreffende de

boek analyseren de auteurs

verschillende medische beslissingen bij

(onder redactie van Franky

het levenseinde?

geeft mUZe elk een exemplaar van het

Bussche en Wim Distelmans) de evolu-

Het boek werd uitgegeven bij VUB

boek weg.

tie van de toepassing van euthanasie

Press.

sinds 2002 en bespreken ze de huidige Stuur daartoe je antwoord op de vraag

praktijk en knelpunten. Ook richten ze

‘Hoeveel patiënten worden jaarlijks

hun blik op de toekomst.

gemiddeld begeleid door de dienst

Talrijke vragen krijgen een antwoord:

Patiëntenbegeleiding?’ naar :

Wat is euthanasie? Wat zijn de ethi-

communicatie@uzbrussel.be.

sche aspecten van euthanasie?

Kan euthanasie bij psychisch lijden?

De eerste drie correcte antwoorden slepen

Wat betekent de toepassing van eu-

een exemplaar in de wacht.

thanasie voor de familie?

Hoe zit de euthanasiewet in elkaar?

27

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Pierard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers In dit nummer staan redactionele bijdragen van Michel De Vos, Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Rembert Mertens, Marc Noppen, Inge Staelens, Jean Paul Van Bendegem.

De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Marie-Noëlle Cruysmans, Marc De Beukeleer en Edgard Eeckman.

De vormgeving werd verzorgd door Megaluna. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Wie dat wil, kan zich gratis abonneren.

Het volstaat een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be of te telefoneren naar de dienst communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 82. mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be

Zoeken, Weten, Helpen