mUZe Nr. 30

muze uz HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks JUNI 2014 nr. 30

5

WIN p.26

AN DE EN EEN V PL AR X E EM IS T A GR

6 HUISARTS IN BEIGEM DR. GEENTJENS: “Een belangrijk deel van weten, is weten wat je niet weet”

11 GEVORDERD MELANOOM: immunotherapie nog succesvoller in combinatiebehandeling

18 van naderbij bekeken

COS+ / DE LEERKLINIEK:

meer dan dyslexie en ADHD

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

VILLA SAMSON EEN BEESTIG LEUK HUIS NAAST HET ZIEKENHUIS

waar uw huisdier ook bij u op ziekenbezoek kan komen

waar we kinderen kunnen helpen via dierentherapie

Enkel met uw steun kan het UZ Brussel Villa Samson bouwen!

Stort vandaag nog uw gift op IBAN BE 75 3630 9458 5851.

Meer info: www.vriendvoorhetleven.be/VillaSamson 路 Voor alle giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest.

vriend voor het leven een initiatief van UZ Brussel

Villa Samson is een project binnen Vriend voor het Leven, het charityprogramma van het UZ Brussel.

V.U. Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Jette. Copyright foto: Studio 100

Wanneer ik dit voorwoord schrijf, ligt de moeder aller verkiezingen nog in het verschiet. Wanneer u het leest, kent u de uitslag al.

Dit alles is niet zonder belang voor het ziekenhuis. Want wie ook aan het stuur van de federale en regionale overheden komt: de sociale zekerheid, de organisatie en financiering van de gezond-

voorwoord

Teken de petitie !

heidszorg in het algemeen, en de ziekenhuizen in het bijzonder, zullen op de agenda moeten staan. De opdrachten, rol en financiering van de zeven universitaire ziekenhuizen van het land, en de opleidingen geneeskunde aan de faculteiten (ingangsexamen, contingentering, ...), zullen ook herbekeken worden.

De toestand is ernstig, maar niet hopeloos. Bijna de helft van alle ziekenhuizen maken verlies. Ook sommige UZ’s hebben het moeilijker. Er is nog altijd geen duidelijk kadaster (en dus correcte programmatie) van de huidige, en toekomstige noden aan bepaalde specialismen. De exacte impact van de zesde staatshervorming op de ziekenhuizen is nog onduidelijk. De afgelopen maanden heb ik als voorzitter van de Raad van Universitaire Ziekenhuizen de ministers en partijvoorzitters bezocht, en hen gewezen op het maatschappelijke belang van de UZ’s in de Belgische en Vlaamse gezondheidszorg. Samen met andere verantwoordelijken van het UZ Brussel maken we deel uit van allerlei gremia en denktanken over de toekomst van de (universitaire) ziekenhuizen.

Het zijn cruciale momenten.

Waar blijft de langetermijnvisie?

Wat valt mij op? Bij de beleidsmakers vind ik begrip voor de moeilijke tijden. Ik vind in meerdere of mindere mate ‘technische’ kennis over het domein. Maar niemand heeft totnogtoe blijk gegeven van een duidelijke, langetermijnvisie op waar het eigenlijk allemaal om draait, en waar de discussie om zou moeten beginnen: de patiënt. “Healthcare should be organised around what patients really need, not around what physicians do”, schrijft Michael Porter. Dat geldt ook voor de academische

Prof. dr. Marc Noppen

gezondheidszorg.

Gedelegeerd bestuurder Het UZ Brussel heeft een duidelijk Mission Statement, gecentreerd rond de patiënt. Wij zijn onmisbaar als enig Vlaams (universitair) ziekenhuis in Brussel, hebben een onvervangbare plaats ingenomen als regionaal, nationaal en zelfs internationaal topreferent ziekenhuis, onze opleidingen zijn alle (en als enige)

Reageren ?

gunstig gevisiteerd door de overheid, ons wetenschappelijk onderzoek is op diverse domeinen baanbrekend, en onze ethischmaatschappelijke rol is tot op vandaag nodig.

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

Daarom, beste lezer, vraag ik om de petitie mee te ondertekenen.

Teken meteen de petitie. Ga naar www.geenzorgzonderinnovatie.be

13 ACTUEEL

RADIOTHERAPIE BIJ BEWEGENDE TUMOREN MINDER DAN 20% LOKAAL HERVAL VAN BESTRAALDE TUMOREN

6 muze sprak met ...

DR. PIETER GEENTJENS HUISARTS IN BEIGEM

ZIEKTEBEELD

ZEG NIET ZOMAAR AANGEZICHTSPIJN

4

8

In dit nummer 11

VOORWOORD Teken de petitie !

actueel

IMMUNOTHERAPIE OOK SUCCESVOL IN COMBINATIEBEHANDELING VAN MELANOOM

15 van naderbij bekeken

HERHAALD MISKRAAM: GESTRUCTUREERD ONDERZOEK IS NODIG

18 van naderbij bekeken

COS / DE LEERKLINIEK: MEER DAN DYSLEXIE EN ADHD

3

MUZE SPRAK MET… Dr. Pieter Geentjens, huisarts in Beigem: “Een belangrijk deel van weten, is weten wat je niet weet” 6 ZIEKTEBEELD Zeg niet zomaar aangezichtspijn

8

ACTueel • Immunotherapie ook succesvol in combinatiebehandeling van melanoom • Radiotherapie bij bewegende tumoren

11 13

ETHISCHE REFLECTIE Wie bewaakt de bewakers?

14

Van naderbij bekeken • Herhaald miskraam: gestructureerd onderzoek is nodig • COS+ / De Leerkliniek: meer dan dyslexie en ADHD

15 18

+

COLUMN Ode aan de onwetendheid

21

Academisch en ander nieuws 22

WIN

COLOFON 28

R ATIS DE 5 G N A N V EEN EN VA PL AR HAP' C S EXEM ETEN W E K IJ 'EERL

26

5

muze SPRAK MET ...

PIETER GEENTJENS Huisarts in Beigem je kan dus fouten maken. Dat maakt het beroep leuk en uitdagend, maar het is ook belangrijk dat te beseffen. Een be-

Dr. Pieter Geentjens heeft een duidelijk beeld van zijn rol als huisarts. En het besef dat gezondheidszorg heel complex in elkaar zit.

langrijk deel van weten, is weten wat je niet weet.”

Dr. Geentjens voelt zich goed bij die eerstelijnsrol. “We hebben een belangrijke maatschappelijke functie: we adviseren en overleggen, we begeleiden meer dan dat we genezen.

Vroeger moest een ziekte soms tegen de wil in van de patiënt, worden genezen. Dat werkt natuurlijk niet, mensen moeten het ook willen. Ik geloof erg in het zelfbeschikkings-

“90% van de klachten lossen zichzelf op”, zegt hij, “en bij dat

recht. Het valt mij op dat mensen zeer verschillend kunnen

genezingsproces spelen we niet altijd een grote rol: de dok-

omgaan met dezelfde ziekte. De context van de patiënt is

ter behandelt, maar de natuur geneest. De kunst bestaat erin die 10% patiënten te filteren die wél iets ernstigs hebben”.

Pieter Geentjens wilde heel bewust in een groepspraktijk aan de slag. “Je kunt het secretariaat en medische dossiers delen, je kan overleggen met collega’s en je kan de patiënten continuïteit bieden met behoud van meer bewegingsvrijheid en levenskwaliteit. En mijn vrouw had ook bezwaren tegen

“Mensen kunnen zeer verschillend omgaan met dezelfde ziekte”

een solopraktijk”, lacht hij. Hij sloot zich in 2012 aan bij een huisartsenpraktijk op de Beigemsesteenweg 304 in Beigem.

Hij werkt er samen met collega’s Heidi Kesteloot en Mireille Van den Steen. De mogelijkheid tot overleg vindt hij belang-

in dat opzicht erg belangrijk. Op dat vlak helpt het dat ik al

rijk: “Een huisartspraktijk is een zeer klinisch gebeuren. Je

lang actief ben in het verenigingsleven. Ik sta daardoor dicht

gebruikt weinig toestellen, je moet veel doen met je ogen,

bij mijn patiënten, met velen heb ik een lange relatie opge-

oren, handen, … Je werkt met een doorgaans gezonde po-

bouwd. Toch moet er afstand zijn om je rol als huisarts te

pulatie en selecteert daar de mensen uit die ziek zijn. Je vist

kunnen uitoefenen, het vraagt om een soort gedistantieerde

dus in een grote vijver met een vangnet met grote gaten en

betrokkenheid. Een patiënt wil gerustgesteld worden en je

6

“EEN BELANGRIJK DEEL VAN WETEN, IS WETEN WAT JE NIET WEET” Huisarts Pieter Geentjens: “Het financieringssysteem én het huisartsenlandschap zal de komende jaren grondig veranderen”.

moet empathie en medeleven tonen. Hij moet informatie

om te veranderen en dat is gekoppeld aan belangengroepen

krijgen en zich op zijn gemak voelen. Maar tegelijk moet je

en machtsfactoren. Waarom worden bijvoorbeeld niet alle

objectiveren en mag je je niet teveel laten meeslepen. Maar

taksen geheven op tabaksproducten besteed aan preventie?

patiënten komen om hulp en je moet elke klacht dan ook

Er zijn ook teveel overbodige medische onderzoeken en de

ernstig nemen. De meeste van hen appreciëren ons wel en

grootste kost van de gezondheidszorg gaat naar de allerlaat-

zijn dankbaar.”

ste levensjaren. Het financieringssysteem én het huisartsen-

Van taksen op tabaksproducten naar preventie?

landschap zal de komende jaren grondig veranderen”.

Feedback van 2de en 3de lijn

“Een kerntaak van de huisarts is wel mensen te wijzen op mo-

Pieter Geentjens studeerde in 2010 als arts af aan de VUB en

gelijke gezondheidsrisico’s. Maar een levenswijze veranderen

staat dus nog niet lang in het vak. Omdat hij in uiteenlopende

is zeer moeilijk en je kan het niet doen in de plaats van de pa-

medische domeinen geïnteresseerd was, koos hij voor huis-

tiënt. Soms komt het inzicht pas als er iets gebeurt, vaak ook

arts. “De voorbije jaren zijn veel inspanningen gebeurd om

als het te laat is. Er zouden daarom veel meer middelen naar

het huisartsberoep te herwaarderen”, stelt hij vast, “maar op

preventie moeten gaan. In de gezondheidszorg gaat het over

de universiteit kan de perceptie beter: er wordt nog te vaak

veel geld dat nu overwegend wordt besteed aan ziektes die

voor huisarts gekozen door mensen die er niet in lukken om

voorkomen hadden kunnen worden. Daarop moet meer inge-

specialist te worden. Soms is het dus 2de keuze, maar wel

zet worden. We zitten op een kantelpunt, maar het is natuur-

minder en minder, heb ik het gevoel. Ik ben overigens blij

lijk een maatschappelijk probleem dat vele jaren zal vragen

dat ik in de eerstelijn zit en patiënten kan doorsturen als dat nodig blijkt. Goede samenwerking met de 2de en 3de lijn is dan natuurlijk belangrijk en vaak krijgen we van ziekenhuizen onvoldoende feedback of is men moeilijk te bereiken. Dan

Wie is huisarts Pieter Geentjens ?

aarzel ik om een patiënt door te sturen. Je legt een netwerk aan van mensen waarmee het wel goed loopt. Maar ik probeer vooral het goede te zien: ik ben blij dat nog veel jonge mensen voor het huisartsenberoep kiezen en zeer gemoti-

• Geboren in Duffel in 1985 • Studeerde aan VUB als arts af in 2010 • Lid huisartsenpraktijk Beigem sinds 2012 • Woont in Kapelle-op-den-Bos • Hobby’s: schaken, actief in de jeugdbeweging, fietsen

veerd zijn”.

En Pieter Geentjens is er een sprekend voorbeeld van.

EDGARD EECKMAN

7

muze Ziektebeeld

ZEG NIET ZOMAAR

AANGEZICHTSPIJN 2014 werd door de International Association for the Study of Pain uitgeroepen tot Global Year against Orofacial Pain. Een goede aanleiding om dieper in te gaan op de specifieke entiteit van aangezichtspijn.

V

an alle soort hoofd- en aan-

of lopende neus waarbij dus initiëel ver-

Een temporomandibulaire gewrichts-

gezichtspijn is migraine onge-

keerdelijk aan sinusitus gedacht wordt.

dysfunctie, wat meer voorkomt bij vrou-

twijfeld de bekendste. Hoewel

wen dan bij mannen, veroorzaakt een

op zich niet bestaat, kan migraine wel

Oog-gerelateerde aangezichtspijnen

degelijk leiden tot aangezichtspijn.

In geval van peri-orbitale pijnklachten

wordt door praten, kauwen en door

Studies hebben aangetoond dat bij 5%

wordt er slechts in een minderheid van

palpatie van het kaakgewricht en/of de

van de patiënten met aangezichtspijn

de gevallen een duidelijke oorzaak in de

masticatoire spieren en ze kan uren aan-

finaal de diagnose van migraine met

oftalmologische sfeer gevonden. Re-

houden. Oorzakelijk is deze gewrichts-

een unieke maxillaire lokalisatie wordt

fractieafwijkingen en strabisme kunnen

dysfunctie gelinkt aan tandenknarsen,

weerhouden.

in zeldzame gevallen hoofd- en aange-

stress of vroeger trauma. Aan de mo-

zichtspijn veroorzaken. Daarnaast zijn

gelijk causale rol van een verstoorde oc-

Sinusitis wordt ook vaak aanzien als

er enkele urgenties, zo als het acuut

clusie wordt tegenwoordig slechts een

oorzaak van hoofd- en aangezichtspijn,

gesloten-hoek glaucoom dat naast pijn

minimale waarde toegekend.

vooral omdat deze diagnose vaak wordt

o.m. gepaard gaat met visusklachten,

Bij fysiek onderzoek noteert men vaak

gerapporteerd op beeldvorming. Finaal

misselijkheid en braken.

een bemoeilijkte mondopening (hoor-

het concept faciale migraine als entiteit

wordt dit bevestigd na grondig nazicht

milde tot matige uni- of bilaterale pijn (kaakmoeheid). De pijn kan

uitgelokt

bare klik) naast een laterale kaakde-

bij minder dan 10% van de patiënten

Cervicogene aangezichtspijn

die hun hoofdpijn zelf beschouwen als

Stoornissen in de onderlinge beweeglijk-

behandeling omvat farmaca en een

sinusgerelateerd. Meestal worden de

heid van de hoge cervicale wervels kunnen

combinatie van het dragen van een

klachten hier uiteindelijk toegeschre-

ook hoofd- en aangezichtspijn veroorzaken.

(nachtelijke) opbeetplaat, aangepaste

ven aan migraine. De boutade ‘guilty

De pijn is dan unilateraal, straalt uit van ach-

kinesitherapie en psychotherapie.

by provocation, location and associa-

teraan naar voor en kan uitgelokt worden

tion’ is hierbij van toepassing want ook

door bepaalde bewegingen of lang aanhou-

Trigeminusneuralgie

migraine kan uitgelokt worden door

dende posities van de nek. Deze pijnklach-

Bij trigeminusneuralgie ten slotte is er

weersveranderingen, kan gepaard gaan

ten kunnen bij het onderzoek geprovoceerd

sprake van unilaterale ernstige pijn (sui-

met pijn enkel in het aangezicht en met

worden door bepaalde cervicale manipula-

cide disease). Het zijn kortdurende (< 2')

autonome tekenen zoals een verstopte

ties of verlicht door een cervicale blokkade.

schietende, elektrische, stekende of

8

viatie en een gevoelige palpatie. De

Het team van de Kliniek voor Hoofd- en Aangezichtspijn:

Vrouwen meer aangetast door een temporomandibulaire gewrichtsdysfunctie

Michel Van Lint (oogarts), Stijn Halewyck (KNO-arts), Jan Versijpt (coördinerend geneesheer), Milica Matic (anesthesist), Marie-Christine Ketelaer (tandarts), Thaïs Goessens (psycholoog), Peter Vaes (kinesitherapeut/ manueel therapeut) en Maarten Moens (neurochirurg).

Niet op de foto: Caroline Duyck (psycholoog).

scherpe pijnen. Ze worden getriggerd

is Carbamazepine de eerstekeuzebe-

bij voorkeur in een eerste tijd geëvalu-

door kauwen, slikken, praten of geeu-

handeling. Naast een farmacologische

eerd door de huisarts waarna hij desge-

wen, maar ook soms door bepaalde

behandeling zijn er meer invasieve

wenst kan verwezen worden voor

geuren en smaken, door make-up of

methodes mogelijk waaronder de neu-

verder nazicht. In het UZ Brussel wordt

door wind. De triggerzones bevinden

rochirurgische microvasculaire decom-

aan­ gezichtspijn multidisciplinair aan-

zich ter hoogte van de mond, de neus

pressietechniek, die bij aanwezigheid

gepakt. Hiervoor is een Kliniek voor

of het tandvlees. Voor de diagnose van

van een vasculair conflict de beste re-

Hoofd- en Aangezichtspijn opgericht,

een trigeminusneuralgie is structurele

sultaten oplevert, weliswaar ten koste

een

beeldvorming aangewezen voor detec-

van een perioperatieve morbiditeit.

acht verschillende disciplines met elk

tie van een vasculair conflict (klassieke

Minder invasieve behandelingsmetho-

hun bijzondere expertise.

trigeminusneuralgie) of ter uitsluiting

des zijn de alcoholisatie van nervus,

van een secundaire oorzaak zoals een

ablatieve behandelingen van het gan-

MS-plaque of een ruimte-innemend

glion van Gasser of radiochirurgie.

proces. Met een efficiëntie van 90%

De patiënt met aangezichtspijn wordt

samenwerkingsverband

vanuit

PROF. DR. JAN VERSIJPT, DIENST NEUROLOGIE

9

« Uw budget en planning perfect onder controle » Specialist in modulaire constructie

Eagle Construct n.v.

Industrieweg Noord 1130, B-3660 Opglabbeek - Belgique T : +32 (0)89 81 02 02 F : +32(0)89 81 02 09 e-mail : info@polycab.be www.eagleconstruct.be

www.polycab.be

ONTWIKKELING Het bouwsysteem met een staal- en betonskelet van POLYCAB is een interessant alternatief voor traditionele bouwmethodes en heeft een korte bouwtermijn. Staal- en betonskeletbouw is ook veel goedkoper en gemakkelijker te combineren met de recentste energiezuinige innovaties. Dankzij het gepatenteerde POLYCAB systeem kunnen architecten en ingenieurs nieuwe projecten flexibeler uitvoeren.

muze actueel

GEVORDERD MELANOOM

Immunotherapie nog succesvoller in combinatiebehandeling

Onderzoekers van het UZ Brussel en de VUB zijn er voor het eerst in geslaagd om patiënten met een gevorderd melanoom een betere kans op genezing te bieden door een lichaamseigen celtherapie te combineren met een immuunstimulerend antilichaamtherapie (ipilimumab). De resultaten werden aan de internationale oncologiegemeenschap voorgesteld tijdens de ASCOmeeting in Chicago eind mei.

Prof. Bart Neyns en prof. Kris Thielemans toonden eerder al aan dat hun dendritische celtherapie op zichzelf in staat is bij sommige patiënten de ziekte langdurig te verbeteren.

I

n een fase II klinische studie werden 39 patiënten met een gevorderd melanoom behandeld. Allemaal hadden ze al één of meerdere andere kankerbehandelingen gehad

die faalden (zoals chemotherapie, BRAF-remmers). De onderzoekers combineerden in hun studie voor het eerst een lichaamseigen celtherapie met ipilimumab. Zo hoopten ze de resultaten te verbeteren in vergelijking met wat met elk van de twee behandelingen afzonderlijk kan bereikt worden.

11

muze actueel

De lichaamseigen celtherapie is een dendritischeceltherapie

Uitzonderlijk is de vaststelling dat bij 8 patiënten de ziekte volledig verdween

die wordt bereid uit de eigen gezonde immuuncellen van de patiënt. Daarbij worden cellen afgenomen van de patiënt, vervolgens bewerkt in het labo van de VUB op de faculteit

De studieresultaten zijn het eerste overtuigende signaal dat

Geneeskunde & Farmacie van de VUB en nadien terug toege-

door het combineren van een lichaamseigen celtherapie en ipi-

diend aan diezelfde patiënt. De kanker wordt dan bevochten

limumab verbeterde behandelingen kunnen gevonden wor-

door de eigen cellen van de patiënt. Ipilimumab is een thera-

den voor dodelijke kankers zoals het gevorderd melanoom.

pie ontwikkeld door een farmaceutisch bedrijf en is sinds 2010

Het is hoopgevend dat voor een groter percentage van behan-

door EMA geregistreerd voor de behandeling van gevorderd

delde patiënten de ziekte langdurig volledig verdwijnt. De on-

melanoom. Bij 15 van de 39 patiënten (38%) werd een be-

derzoekers toonden in eerder onderzoek al aan dat deze cel-

duidende afname van de melanoma metastasen vastgesteld

formule op zichzelf in staat is bij sommige patiënten met een

(meer frequent dan de verwachtte 10% met een behandeling

gevorderd melanoom de ziekte langdurig te verbeteren.

met enkel ipilimumab). Uitzonderlijk is de vaststelling dat bij

INGE STAELENS

8 patiënten de ziekte volledig verdween en 7 van hen niet hervallen zijn na 7 tot 32 maanden opvolging. Bovendien werd bij 5 bijkomende patiënten zonder volledige verdwijning van hun metastasen een duurzame controle verworven over het ziek-

Ook dit onderzoek staat onder druk.

Teken de petitie www.geenzorgzonderinnovatie.be

teproces die behouden blijft na langer dan 6 tot 28 maanden.

INDUSTRIAL WATER TREATMENT

INDUSTRIAL WATER TREATMENT

INDUSTRIAL WATER TREATMENT

Waterbehandeling op maat: Apparatuur voor waterbehandeling Chemicaliën voor stoom- en koelcircuits Analyse en technische ondersteuning

Voeding

Medische

Textiel

Industrie WWW.EKOPAK.BE

12

WWW.EKOPAK.BE

Meulebeeksesteenweg 67 B-8700 Tielt T +32 (0)51 75 51 05 info@ekopak.be

RADIOTHERAPIE BIJ BEWEGENDE TUMOREN De dienst radiotherapie van UZ Brussel voert sinds enige tijd onderzoek naar de bestraling van bewegende tumoren. De klinische studies, waaraan patiënten met long- en levertumoren deelnamen, zorgen voor veelbelovende vooruitzichten. Minder dan 20% van de bestraalde tumoren hervalt binnen de 2 jaar na de behandeling.

Minder dan 20% lokaal herval van bestraalde tumoren Na drie jaar ontwikkeling en 2 jaar klinische studies, kunnen reguliere patiënten bestraald worden op dit toestel.

peut kan daardoor vaak geen voldoende hoge en genezende dosis stralen geven. Het VERO-toestel lost dit probleem op door zijn preciezere bestraling. Hierdoor kunnen ook kortere

I

n 2009 werd op de dienst radiotherapie een toestel geïnstalleerd dat bewegende tumoren kan bestralen. Hierdoor wordt gezond weefsel rond de tumor gespaard.

En omdat er minder gezond weefsel wordt bestraald, kan er ook meteen een hogere dosis dan klassiek gegeven worden aan de tumor. Daardoor moet de patiënt minder vaak naar het ziekenhuis komen en wordt zijn behandeling korter.

bestralingsschema’s gegeven worden.

De lokale controle van de bestraalde tumoren is meer dan 80%

De behandeling is dus effectiever én minder belastend voor de patiënt.

Tijdens de voorbereiding van de behandeling wordt de beweDit nieuwe bestralingssysteem, het VERO SBRT-systeem, is

ging van de tumor gemeten. Tijdens de bestraling wordt die

een alternatief voor vele patiënten met kleine longtumoren

beweging gecorreleerd met de ademhalingsbeweging van de

of voor patiënten die darmkanker met beperkte uitzaaiingen

patiënt. Dit laat toe om de beweging van de tumor te voor-

hebben. Zij kunnen normaal enkel genezen met een chirurgi-

spellen en met de bestralingsbundel de tumor te volgen. Deze

sche ingreep, maar zijn hiervoor vaak te zwak of de chirurgi-

behandeling, ook wel dynamic tracking genoemd, bestaat uit

sche ingreep is bij hen technisch te moeilijk.

3 tot 10 bestralingssessies.

Voor een succesvolle radiotherapie moeten tumoren be-

Drie jaar wetenschappelijk onderzoek heeft nu aangetoond

straald worden met een hoge genezende dosis, zonder de

dat de lokale controle van de bestraalde tumoren meer dan

omliggende gezonde weefsels te beschadigen. Voor long- en

80% bedraagt. Minder dan 20% van de bestraalde patiënten

levertumoren is dat moeilijk omdat deze organen bewegen

vertoont dus een herval van de bestraalde tumor binnen de

tijdens de ademhaling. Door de beweging wordt bij de klas-

2 jaar na de behandeling.

sieke radiotherapie telkens een paar centimeter van het gezonde weefsel rond de tumor mee bestraald. De radiothera-

INGE STAELENS

13

muze Ethische reflectie

Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

WIE BEWAAKT DE BEWAKERS ?

E

en in deze tijd vaak gehoord

op het belangrijkste deel van de keuze-

teit van de studie zélf te evalueren, en

motto is: 'meten is weten'. Het

vrijheid van het individu? Wie maximaal

wij voelen dit aan als de noodzakelijke

houdt in dat wij de waarde van

wil deelnemen aan het keuzeproces,

sleutel tot het opeisen van onze ‘reële’

iets uitdrukken in een aantal een-

moet immers weten hoe de maat van

keuzevrijheid.

heden van een welbepaalde maat.

de standaard genomen werd.

Maar alleen tellen is niet genoeg.

Waarde is namelijk een relatief begrip en kan slechts ‘laag’, ‘gemiddeld’ of ‘hoog’ genoemd worden aan de hand van een schaal die geijkt is op basis van de waarde toegekend aan ‘de standaard’. Op deze wijze sluit meten de factor 'subjectiviteit' uit wanneer wij voor het dilemma van een keuze staan. Dit vergemak-

Maar schijnbaar zijn de spelregels van

Waar moet ‘vrijheid in het keuzeproces’ precies beginnen?

deze meetcultuur niet altijd even strikt, laat staan even duidelijk. Meer en meer worden de instellingen waar geneeskundige wetenschap onderwezen en beoefend wordt, opgenomen in schalen, in zogenaamde ‘rankings’, waar zij een score toegewezen krijgen die het publiek moet toelaten om - in alle vrijheid - een keuze te maken. Er duiken

kelijkt aanzienlijk het keuzeproces:

zelfs rankings op die individuele artsen

het volstaat de maat van de verschil-

van een score of een ‘kwaliteitslabel‘

lende opties op te nemen en die te

In de geneeskundige wetenschap zijn

voorzien. Maar veelal is bij dergelijke

toetsen aan de standaard.

wij daar ondertussen mee vertrouwd

rankings de vrijheid van de kiezer mee

geraakt. Wordt bijvoorbeeld een studie

opgelost in de vaagheid van de metho-

Met deze beschrijving van ‘kiezen in

voorgelegd die opties vergelijkt, dan

dologie die tot de scores geleid heeft.

deze tijd’ lijkt niets mis. Onze zorgzame

verwachten wij inzage te hebben in alle

Die gegevens ontbreken, of wijzen op

en bezorgde samenleving voorziet voor

stappen die geleid hebben tot de op-

een op zijn minst subjectief te noemen

alles in een standaard die als een ba-

bouw van die studie. Wij willen ook we-

werkwijze. Toch raken deze rankings

ken is voor het door een veelheid aan

ten of er a priori belangenvermenging

wijd verspreid en lukken zij er zelfs in om

opties uitgedaagde individu. Dankbaar

was bij de uitvoerders van de studie, en

rondom zich een aura van prestige te

en zelfs opgelucht hoeft dit enkel zijn

wij beseffen al te graag dat aan de publi-

creëren. Dat is vermoedelijk omdat een-

keuzevrijheid te benutten.

catie van de studie een grondig proces

der welke ranking het competitieve in

voorafging van lezing en beoordeling

de mens naar boven brengt. Hij hoopt

Maar is die vrijheid wel reëel? Of an-

door diverse neutrale experten in de

op een welwillend oordeel van de ‘be-

ders uitgedrukt: waar dient ‘vrijheid in

materie. Als al deze gegevens niet hel-

wakers van de kwaliteit’. Maar waar hij

het keuzeproces’ precies te beginnen?

der kenbaar gemaakt worden, dan zijn

ook in de rangorde terecht komt, steeds

Voordat de standaard wordt vastge-

wij terecht achterdochtig en aarzelen

dient hij zich de oeroude vraag te stel-

legd, of nadat dit gebeurd is? En: als dit

wij om de resultaten van de studie voor

len: ‘wie bewaakt de bewakers’?

al gebeurd is, heeft de vastlegger van

‘waar’ aan te nemen. Kortom, wij verke-

de standaard dan niet al beslag gelegd

ren in de mogelijkheid om de objectivi-

14

PROF. DR. PATRICK LACOR

muze van naderbij bekeken

HERHAALD MISKRAAM: gestructureerd onderzoek is nodig Mensen zijn veel onvruchtbaarder dan dieren. Van alle concepties bij de mens gaat minstens 50% verloren. Mees­ tal vindt er geen innesteling plaats. Als dit wel het geval is, komt de productie van het zwangerschapshormoon op gang en kan de vrouw detecteren dat ze zwanger is.

Bij heel wat zwangerschappen stopt nadien echter de ontwikkeling…

A

ls dit snel gebeurt, spreekt men van een biochemische zwangerschap: een stijging van zwangerschapshormoon in het bloed, zonder dat er echo-

grafische tekens waargenomen zijn. In andere gevallen is er een ontwikkeling van een vruchtzak, maar komt men niet tot een dooierzak en embryonale pool. Dat wordt in het jargon een blighted ovum (windei) genoemd. Van een echt miskraam kan men spreken als er via echografie een embryo met hartactiviteit werd waargenomen en de zwangerschap vervolgens stopt met evolueren. Van alle zwangerschappen die op een termijn van 7 weken positieve hartactie tonen, zal er nog altijd 15% verloren gaan. 2% van alle vrouwen die hun kinderwens wil vervullen, ervaart 2 keer op rij een miskraam;

De internationale niet uniforme definitie van het probleem verklaart deels waarom de pathologie en de aanpak ervan onduidelijk en controversieel zijn.

5% zelfs 3-maal.

15

muze van naderbij bekeken

Het vroege verlies van een zwangerschap wordt zeer snel en veralgemeend ‘miskraam’ genoemd, terwijl er pathologisch gezien mogelijk een groot verschil is tussen een verlies op 6 en op 12 weken (cf. biochemisch versus echt miskraam).

Deze terminologie wordt echter, zelfs onder subspecialisten,

Bij 75% van de koppels vindt men geen verklaring voor de herhaalde miskramen

niet zeer strikt genomen. Het is inderdaad niet makkelijk te differentiëren, maar dit creëert een enorme bias wanneer studies inzake de oorzaken en behandelingen voor herhaald miskraam naast elkaar gelegd worden. De internationale niet uniforme definitie van het probleem verklaart deels waarom de pathologie en de aanpak ervan onduidelijk en

is echter geen frequente diagnose en translocaties worden

controversieel zijn.

slechts vastgesteld in 2-5% van de koppels die 3 miskramen

De oorzaak van (herhaald) miskraam?

doormaakten. Mogen we de embryonale genetica als oorzaak voor miskraam aanwijzen? Volgens sommige vorsers ligt

Dé oorzaak voor (herhaald) miskraam is tot op vandaag on-

zelfs bij een abnormaal embryo de oorzaak bij het baarmoe-

gekend. De pathologie is mogelijk multifactorieel en zowel

derslijmvlies dat niet selectief genoeg is en niet de capaci-

embryonale als maternele factoren spelen een rol.

teit heeft om abnormale embryo’s te herkennen en te leiden

Het is belangrijk te weten dat een groot aantal van de men-

naar de default pathway van menstruatie. Andere maternele

selijke embryo’s genetisch abnormaal zijn. Naarmate de

risicofactoren die in verband zijn gebracht met miskraam,

vrouw ouder wordt en de eicelkwaliteit daalt, stijgt het ri-

zijn intra-uteriene pathologie (septum, Asherman syndroom,

sico op chromosomale afwijkingen, vandaar dat (herhaald)

poliepen en intracavitaire poliepen), bepaalde medische aan-

miskraam frequenter is in een oudere populatie. Een koppel

doeningen (antifosfolipidensyndroom, PCOS, ontregelde

kan ook een grotere proportie abnormale embryo’s hebben

diabetes mellitus, schildklierdysfunctie) en bepaalde levens-

ten gevolge van een genetische fout in hun eigen DNA. Dat

stijlfactoren (roken, overmatig caffeïnegebruik, alcohol, obesitas, toxische omgevingsstoffen).

Behandeling in herhaald miskraamkliniek In het UZ Brussel wordt bij vrouwen van 33 jaar of jonger bijkomend onderzoek gedaan na 2 miskramen en bij vrouwen ouder dan 33 jaar na 3 miskramen. Bovenstaande risicofactoren in acht nemend, behoren volgende diagnostische middelen tot de gewenste oppuntstelling voor herhaald miskraam: een uitgebreide anamnese waarin gefocust wordt op zowel de eigen als de familiale voorgeschiedenis; vorige zwangerschappen worden van dichtbij bekeken om te achterhalen of het ging om biochemische zwangerschappen, blighted ovums of miskramen. Daarnaast gebeurt een volledig lichamelijk onderzoek en een vaginaal toucher, een transvaginale echografie, aangevuld met een hysteroscopie, een bloedafname (ter controle van de glykemie, schildklierstatus, antifosfolipiden), een karyotypering van zowel vrouw als man.

Bij ongeveer 75% van de koppels vindt men geen verklaring Pathologisch gezien is er mogelijk een groot verschil tussen

voor de herhaalde miskramen. Dit geeft aan dat de huidige

een miskraam op 6 en op 12 weken.

kennis van zaken en de daarbij horende oppuntstelling ontoereikend is. Ondanks de goede prognose die vrouwen hebben bij een volgende zwangerschap (zelfs na enkele

16

miskramen en uiteraard in functie van hun leeftijd), is het

komend onderzoek. Gevestigde richtlijnen worden gevolgd.

verlies van de vorige zwangerschappen vaak zeer moeilijk te

Waar deze geen antwoord bieden, wordt aan de patiënt de

verwerken, blijkt de ‘tender loving care’ aanpak onvoldoende

mogelijkheid geboden om deel te nemen aan zowel klinisch

en blijven koppels (samen met hun artsen) angstig op zoek

als fundamenteel onderzoek. Studies lopen momenteel op

naar oorzaken en mogelijke behandelingen. Dit maakt dat er

vlak van genetica, stollingsafwijkingen, immunologische fac-

heel wat diagnostische en therapeutische maneuvers wor-

toren, schildklieraandoeningen en decidualisatiecapaciteit

den uitgevoerd buiten welomschreven richtlijnen en jammer

van het baarmoederslijmvlies. Artsen of patiënten die meer

genoeg niet in studieverband.

uitleg wensen betreffende de miskraamkliniek kunnen hier-

Fundamenteel en klinisch onderzoek zijn noodzakelijk Om op termijn meer duidelijkheid te brengen in de onderlig-

voor in ons centrum terecht.

DR. SHARI MACKENS, CENTRUM VOOR REPRODUCTIEVE GENEESKUNDE

gende pathologie en de aanpak van herhaald miskraam, werd een specifieke consultatie voor miskraam ingesteld in het UZ Brussel (door dr. K. Van Berkel en dr. S. Mackens). Patiënten krijgen toegespitste uitleg en gestandaardiseerd bij-

SYM B I O ZI E K E N FON DS : HET B ES T E O P VL A K VA N G E Z O N D HEI D BIJNA 60 DIENSTEN EN VOORDELEN Tandheelkunde, optiek, gratis zorgen voor kinderen, alternatieve geneeskunde... Symbio biedt diensten voor elke leeftijd en levenssituatie. Zonder de talrijke voordelen te vergeten op vlak van welzijn en vrije tijd: vakanties, sportieve en recreatieve activiteiten voor het hele gezin, kinderstages, etc.

SYMBIO, AL 150 JAAR TEN DIENSTE VAN HAAR PARTNERS TOT € 1000 AAN TERUGBETALINGEN Bezoek www.symbio.be en ontdek de vele voordelen waarvan u geniet als Symbio-lid. Afhankelijk van de samenstelling van uw gezin 17 kan dit oplopen tot 1000 euro per jaar. Tel via de Symbio-rekenmachine uit waar u recht op heeft.

Symbio: Tervurenlaan 68-70 - 1040 Etterbeek • Tel : 02/733.97.40 • info@symbio.be • www.symbio.be

muze actueel

COS+ / DE LEERKLINIEKâ&#x20AC;&#x2030;

meer dan dyslexie en ADHD

"Lisa, 10 jaar, loopt vast op school. Ze behaalt slechte punten, ondanks de vele uren die zij aan haar huiswerk besteedt. Vroeger was ze een vrolijk en enthousiast meisje, maar nu is ze niet meer gemotiveerd, soms zelfs een beetje gedeprimeerd. Haar gedrag thuis wordt ook moeilijker. Een duidelijk aanwijsbare reden hiervoor is er niet. Op school werden al verschillende maatregelen getroffen om het Lisa gemakkelijker te maken in de klas, maar toch wil het niet lukken. Een CLB-medewerker kwam Lisa observeren in de klas en heeft een aantal onderzoeken afgenomen, maar ook dit bracht geen duidelijke verklaring voor Lisa's moeilijkheden. In het verleden liep het ook niet steeds van een leien dakje, maar met de nodige inspanningen lukte het wel. En nu lukt het dus niet meer."

18

Brussels kind?

Vlaams kind?

De Vlaamse Gemeenschapscommissie voorziet voor deze diagnostiek een financiële tussenkomst voor kinderen die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gedomicilieerd zijn en die school lopen in het Nederlandstalig onderwijs. Voor hen bedraagt de kostprijs van een multidisciplinair bilan €162. De VGC wil hiernaast ook de financiële toegankelijkheid voor kinderen die opgroeien in een kwetsbare context verlagen, en voorziet een extra incentive wanneer voldaan wordt aan een aantal vooropgestelde criteria, gebaseerd op de Signaallijst Kansarmoede van Kind en Gezin. In dit geval bedraagt de ouderbijdrage voor een multidisciplinair bilan slechts €9.

In Vlaanderen echter, voorziet de overheid tot op heden geen subsidies voor deze doelgroep. De kosten van onderzoek en administratie dienen bijgevolg, net als in andere multidisciplinaire settings, gedragen worden door de ouders. Concreet betekent dit dat, afhankelijk van het aantal onderzoeksuren, de kostprijs van een bilan kan oplopen tot 600€ of meer (gemiddeld 60€ per onderzoeksuur, aangevuld met administratiekosten).

E

Voor meer informatie of doorverwijzingen kan u contact opnemen met De Leerkliniek op 02/477.49.81 of mailen naar cosplus@uzbrussel.be .

en bezoek aan een leerkliniek kan voor Lisa een op-

niet goed afgestemd is op wat het kind precies nodig heeft.

lossing zijn. Het is een expertisecentrum voor multi-

Hierdoor loopt het voor sommige kinderen alsnog mis. Mits

disciplinaire diagnostiek van leer- en ontwikkelings-

vroegtijdige en multidisciplinaire diagnostiek, had dit 'vastlo-

stoornissen bij kinderen en adolescenten van 8 tot 18 jaar.

pen' in veel gevallen voorkomen kunnen worden.

In het UZ Brussel is COS+ of De Leerkliniek (het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen+) ingebed in de dienst kinderneurologie en werkt het nauw samen met het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen. Aanvankelijk was de belangrijkste aanmeldingsreden binnen de Leerkliniek 'aandacht- en concentratieproblemen' (48% in 2009). Het aantal diagnoses van aandacht- en concentratieproblemen bedroeg echter slechts 3%. In alle andere gevallen bleek dit probleem secundair te zijn aan een vertraagde spraak- en taalontwikkeling, een discrepantie in het intelligentieprofiel, dyslexie, DCD, emotionele of andere problemen. Dit is waar De Leerkliniek met haar differentiaaldiagnostiek het verschil wil maken.

De melding gebeurt vaak te laat

LID NV

Industriële en particuliere dakwerken Er kan gesteld worden dat de aanmelding vaak te laat gebeurt. Het kind toont al enkele jaren moeilijkheden maar blijft, mits begeleiding en tijdsinvestering, voldoende scoren om de schoolloopbaan verder te zetten. Maar wanneer het onderliggende probleem niet precies in kaart gebracht wordt vóór het starten van begeleiding, blijkt dat deze vaak

19 Tel 011 31 11 48 www.lid.be | info@lid.be

muze van naderbij bekeken

Daar kinderen en jongeren meestal al een voortraject van

Tevens zal hierdoor de weerslag van deze moeilijkheden op

onderzoeken en begeleiding doorlopen hebben op het mo-

het zelfbeeld van het kind en op het familiale draagvlak, be-

ment van aanmelding, hecht De Leerkliniek veel belang aan

perkt blijven.

een goede samenwerking met het CLB. Het dubbel afnemen van onderzoeken wordt absoluut vermeden. Na afloop van

Ook de samenwerking met andere medische specialismen

het bilan gebeurt eveneens, mits akkoord van de ouders, een

binnen het UZ Brussel Kinderziekenhuis zoals kinderpsychia-

terugkoppeling naar het begeleidende CLB, dat mee instaat

trie, oftalmologie, KNO, of medische beeldvorming, is van

voor de concretisering van het gegeven advies.

groot belang om, indien geïndiceerd, andere primaire of secundaire problemen te identificeren. Het is enkel op deze

Tot 2013 was COS+/De Leerkliniek om subsidiabele redenen

manier dat tot een correcte diagnose en dus doelgerichte

enkel toegankelijk voor kinderen uit het Brussels Hoofdste-

behandeling of begeleiding, gekomen kan worden.

delijk Gewest, maar vanaf 2014 kunnen alle kinderen die binnen het Nederlandstalig onderwijs school lopen, er terecht.

EVA CLOET,

De Leerkliniek werkt vanuit de overtuiging dat vroegdetectie,

VERANTWOORDELIJKE LEERKLINIEK,

diagnostiek en correcte begeleiding van kinderen met leer-

DIRECTEUR CENTRUM VOOR ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN

moeilijkheden en ontwikkelingsproblemen én hun omgeving, de kansen op persoonlijke en schoolse ontwikkeling vergroot.

SVR-ARCHITECTS ♥ Zorg, labo’s en kantoren.

20 nv SVR-ARCHITECTS Volhardingstraat 26 B-2020 Antwerpen www.svr-architects.eu

Fotografie Toon Grobet Revarte, Revalidatiecentrum, Edegem.

BNP-Paribas, Kanselarij, Brussel

COLUMN

JEAN-PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICENTIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.

Prof. dr.

Jean Paul Van Bendegem

ODE AAN

DE ONWETENDHEID

Stel dat je moet kiezen tussen kennis

in kaart kan brengen. Dan nu de vraag

zichzelf en dat heeft geleid tot een ze-

en gebrek aan kennis, wat doe je? Mijn

van deze column: zou je dat graag wil-

nuwinzinking waaruit ze nooit meer is

vermoeden is dat iedereen antwoordt:

len? Antwoord niet te vlug maar weeg

weggeraakt. Nochtans, had ze haar stu-

kennis graag! Maar ben je daar zeker

af, zou ik zeggen.

dies voortgezet, zou zij de persoon ge-

van (ja, daar is die filosoof op kousenvoeten weer)? Mag ik de lezer het volgende scenario voorleggen? Je stelt een handeling, hoe klein of bescheiden ook, en je bent nieuwsgierig naar de gevolgen van die handeling. In de meeste gevallen doen we dat ook: we denken

Onwetendheid is ons deel, niets aan te doen.

na over wat er allemaal kan gebeuren

weest zijn die de volgende doorbraak zou gerealiseerd hebben in een belangrijk medisch onderzoek. Kortom, ik heb een kleine ramp veroorzaakt. Had ik de verre gevolgen kunnen overzien, ik zou haar niet gebuisd hebben (of misschien juist wel indien het medisch onderzoek ethisch onaanvaardbaar zou geweest

en wegen af. Ik zoek werk, ik heb een

zijn, of misschien daarom juist niet?).

afspraak kunnen vastleggen met een

Er zullen wel handelingen bestaan met

Had ik het vermogen zo ver vooruit te

bedrijf maar mijn lief staat op het punt

weinig of geen gevolgen: ik zit aan de

kijken, dan had ik de morele plicht om

om het af te stappen bij zo’n ‘loser’ als

computer, ik denk na over een column,

dit voor al mijn studenten te doen en

ik. Wat doe ik? Laat ik de afspraak vallen

ik ben moe, ik geeuw en staar wat af-

dat is, kort en krachtig gezegd, uitge-

om haar te overtuigen om te blijven of

wezig door het raam. Dat geeuwen zal

sloten. Dus onwetendheid is ons deel,

ga ik er zeker naartoe want als ik de job

geen verdere gevolgen hebben, denk

niets aan te doen. Is dat erg?

krijg, ben ik toch geen ‘loser’ meer? Zo

ik. Maar ik buis een studente in het

denken we na over een beperkt aantal

eerste jaar. Blijkt dat die een ongelo-

Slotvraag: wat is er mooier? Zeggen “Ik

gevolgen van wat we plannen en doen.

felijk slechte dag had want eigenlijk is

weet het en dus doe ik het” of “Ik ben

Maar niets zou beletten om een brein

zij bijzonder intelligent, quasi geniaal.

helemaal niet zeker, ik twijfel, maar ik

te hebben dat zo krachtig is dat het een

Daardoor heb ik haar toekomstige car-

ga ervoor, ik doe het toch!”.

flink aantal stappen vooruit kan den-

rière in de kiem gesmoord want door

ken en zodoende veel meer gevolgen

die buis is ze beginnen twijfelen aan

PROF. DR. JEAN PAUL VAN BENDEGEM

21

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS VUB-prof Thierry Vanden Driessche lid Board of Directors American Society of Gene & Cell Therapy

Vragen over labotesten?

Bel 02 477 50 30 In september 2013 werd de ‘Cel Externe Contacten – laboratoria’ (CEC) opgericht, met voortaan één centraal nummer voor alle informatie over labotesten.

Dit centraal nummer is er gekomen omdat het al te vaak gebeurde dat artsen verschillende malen wer-

Prof. Thierry VandenDriessche, hoofd van het departement Gentherapie en Regeneratieve geneeskunde van de VUB, is verkozen tot lid van de Raad van Bestuur van de American Society of Gene & Cell Therapy. De American Society of Gene Therapy (ASGT) is een prestigieuze medische en wetenschappelijke beroepsvereniging voor de ontwikkeling en toepassing van genetische celtherapie. De vereniging ijvert ook voor de sensibilisering en publieke opvoeding rond gentherapie.

22

den doorverbonden voor het verkrijgen van alle resultaten van hun patiënt. Met deze cel wordt een betere en vlottere dienstverlening aangeboden, zowel aan artsen van binnen als van buiten het UZ Brussel.

Dus, met vragen over afnamecondities, antwoordtijden of resultaten, voor testen uitgevoerd in onze laboratoria voor klinische biologie, kan de huisarts bellen naar het nummer 02 477 50 84. De laboratoria Anatomopathologie (02 477 50 84) en Medische Genetica (02 477 64 79) behouden wel hun aparte nummers.

BLOG-QUOTES De blog van het UZ Brussel leest u op http://blog.uzbrussel.be/.

Enkele quotes uit de recentste blogs.

“Zouden we willen dat opleiding en onderzoek in de geneeskunde volledig afhankelijk worden van de goede wil van sponsors? Is het niet de taak van de overheid om garant te staan voor hoogkwalitatieve zorg?”

Prof. dr. Marc Noppen, CEO UZ Brussel “De knelpuntdisciplines zijn niet zomaar in deze underdogpositie gesukkeld, let’s face it, de werkomstandigheden van huisartsen zijn momenteel echt niet aantrekkelijk.”

Dr. Dennis Brouwers is ASO Orthopedie

Vlaamse universiteiten luiden alarmbel over Europees initiatief over stamcelonderzoek Op 10 april 2014 werd in het Europees Parlement de

“‘Patient empowerment’ gaat niet alleen over rechten,

openbare hoorzitting gehouden over het Europees

maar ook over verantwoordelijkheden. Zelfs gewoon con-

burgerinitiatief ‘One of us’. De Vlaamse universitei-

sument zijn, vraagt vandaag om verantwoord gedrag.”

ten, waaronder de VUB, maakten zich zich daarover

Edgard Eeckman, Communicatiemanager UZ Brussel

bijzonder ongerust en hebben een open brief ge-

“Een pediatrie is ‘per definitie’ verlieslatend en kan enkel overleven door de solidariteit van onze collega’s die wél de ‘rechten van het kind’ gelezen hebben. Blijkbaar vindt de wetgever kinderen niet belangrijk.”

Prof. dr. Yvan Vandenplas, diensthoofd kinderziekenhuis UZ Brussel.

schreven. Het initiatief vroeg de EU namelijk het onderzoek op embryo’s en embryonale stamcellen te verbieden of minstens niet meer te financieren. Veelbelovende onderzoeken naar mogelijke medische behandeling met stamcellen van ziekten zoals parkinson en diabetes liepen daardoor mogelijk gevaar. Ondertussen heeft het Europees Parlement beslist dat de regelgeving ter zake niet gewijzigd zal worden.

Ontdek het digitaal jaarverslag 2013 van UZ Brussel

Kankerfonds ‘Maaike Lars Trees’

Het UZ Brussel heeft er opnieuw voor gekozen om

Prof. dr. Jacques De Grève, diensthoofd

het jaarverslag digitaal te maken. Laat u verrassen

medische oncologie van UZ Brussel

http://jaarverslag2013.uzbrussel.be

werd door Jean-Luc Dehaene aangesteld als voorzitter van het door hem opgericht kankerfonds ‘Maaike Lars PUBLICITEIT

Trees’. Het Fonds werd opgericht in de schoot van de Koning Boudewijn Stichting. Prof. De Grève: "Jean-Luc Dehaene vroeg ons tijdens zijn behandeling de kleren van het lijf over het genetische aspect en de familiale overdracht van kanker. Hij wilde alles weten over ons onderzoek hiernaar.”

Giften kunnen gestort worden op het rekeningnummer BE10 0000 0000 0404 Graag deze bankmededeling gebruiken: ***014/0800/00038***

23

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS

CATBBAS II Meeting Plastische Heelkunde De dienst plastische heelkunde organiseert van 20-22 juni 2014 het internationale congres CATBBAS II, in Brussel. Het congres focust dit jaar op de laatste nieuwe technieken in esthetische borst- en bodycontour chirurgie. Op dit grootste congres in zijn genre komen wereldpioniers op dit vlak samen.

Live in 3D uitgezonden operaties (uitgevoerd in UZ Brussel) zullen de verschillende technieken illustreren. Daarenboven wordt ook de inwendige BHtechniek, een borstlifting techniek ontwikkeld door prof. Hamdi in het UZ Brussel, live voor de eerste maal gedemonstreerd aan de deelnemers op het congres. Het volledige programma is te vinden op www.plasticsurguzbrussels.com.

Geen zorg zonder innovatie: de eerste slachtoffers zijn de patiënten De Belgische universitaire ziekenhuizen klagen hun chronisch gebrek aan financiële middelen aan en doen een brede oproep om een petitie te tekenen.

Ook het UZ Brussel voelt hoe zijn opleidings- en onderzoeksopdrachten onder hoge druk staan.

De consequenties daarvan kunnen zeer groot zijn, en ... de eerste slachtoffers zijn de patiënten.

Vernieuwde hospitalisatie-eenheden Kinderziekenhuis In 2013 en begin 2014 werden de hospitalisatie-eenheden van het Kinderziekenhuis gerenoveerd en uitgebreid. De vernieuwde hospitalisatie-eenheden zijn opgedeeld volgens leeftijd. Al is dit vooral een theoretische grens. Het kinderziekenhuis heeft zich door de vernieuwing aangepast aan de recentste trends binnen de kindergeneeskunde met o.m. het concept van rooming-in en de vraag naar meer privacy.

24

Teken de petitie op

www.geenzorgzonderinnovatie.be

Start bouw tijdelijke constructie Oncologisch Centrum

Tegen eind 2014 wordt een tijdelijke constructie gebouwd voor het Oncologisch Centrum. Het dagziekenhuis en de consultatie medische oncologie, radiotherapie en hematologie verhuizen eind dit jaar van het huidige Oncologisch Centrum naar deze tijdelijke constructie. Voor de borstkliniek worden er lokalen verbouwd in de polikliniek.

Al deze diensten krijgen op termijn een definitieve stek in het

Twee jaar geleden startten de voorbereidingen voor de to-

nieuwe Medische Technische Blok dat op de plaats komt van

tale vernieuwing en uitbreiding van het UZ Brussel. Om alle

het huidige oncologische centrum en maar liefst 11 diensten

plannen te realiseren, zijn er tijdelijke constructies nodig.

én de logistiek ondersteunende diensten zal huisvesten.

Kwaliteitsindicatoren borstkanker bekend Het UZ Brussel heeft de kwaliteitsindicatoren rond

ker bedraagt in het UZ Brussel 91,3%. Met deze overle-

borstkanker gepubliceerd. UZ Brussel scoort algemeen

vingscijfers plaatst het UZ Brussel zich bij de centra met

goed op de verschillende indicatoren. De overleving na

de beste resultaten. Alle informatie rond de kwaliteits-

borstkankerbehandeling is één van de belangrijkste kwa-

indicatoren borstkanker is te vinden op de pagina van

liteitsindicatoren. De relatieve vijfjaarsoverleving van

de Borstkliniek op de website van het UZ Brussel

alle vrouwen met een diagnose van invasieve borstkan-

www.uzbrussel.be.

25

WIN

WIN EEN VAN DE 5 GRATIS EXEMPLAREN

Waaraan is de wetenschaps­ beoefening ziek?

H

et boek "Eerlijke weten-

weg: er is ook sprake van "oneerlijke

Gustaaf Cornelis klaagt aan uit bekom-

schap: Waarom hebben we-

wetenschap". Dat ligt soms aan de we-

mernis om eerlijke wetenschap, hij wil de

tenschapsmensen een gewe-

tenschappers, soms aan het systeem.

werkomstandigheden van de academici

ten nodig?" heeft het GPRC-label dat

verbeteren, de wetenschapper moet cen-

staat voor "Guaranteed Peer Revie-

Zoals er oneerlijke of opportunistische

traal staan. Op een boeiende en lezens-

wed Content". Daarmee kan auteur

slagers, aannemers en financiers zijn,

waardige manier laat hij zijn stem horen.

prof. Gustaaf Cornelis het in de da-

zijn er ook wetenschappers. Dat is

Hopelijk luistert er iemand.

tabase van de universiteit aangeven,

van alle tijden. Daar geldt: er moeten

maar of hij dat doet, is niet zeker. De

voldoende controlemechanismen en

hoofddocent wetenschapsfilosofie

sancties zijn en voldoende verweer-

aan de VUB en de UA heeft immers

middelen voor de slachtoffers. Het

Eerlijke Wetenschap: Waarom hebben

een tijdje geleden publiekelijk laten

systeem zelf werkt echter ook 'oneer-

wetenschapsmensen een geweten no-

weten dat hij dat voortaan vertikt. In

lijke wetenschap' in de hand. Weten-

dig?, Gustaaf C. Cornelis, uitgegeven door

zijn boek leest u waarom.

schappers worden vandaag kwantita-

Lannoo Campus, ISBN 9789401413312,

tief beoordeeld, zoals op het aantal

143 blz.

Wetenschap is op zich al een kwetsbaar

wetenschappelijke publicaties en het

goed. De verwachtingen tegenover

studierendement. In een soort ‘ver-

wetenschap zijn onnatuurlijk hoog ge-

markte’ universiteit ontstaat hoge con-

spannen. Massamedia gaan ten rade

currentie- en prestatiedruk en wordt

bij wetenschappers omdat zij vandaag

wetenschappelijke output zowat een

nog een aureool van objectiviteit, be-

economisch gegeven. Uit zelfbehoud

trouwbare expertise en 'waarheid'

gaan daardoor sommige wetenschap-

hebben. Mensen hopen dat weten-

pelijk frauderen. Cornelis heeft het in

schap zekerheden creëert. Maar juist

zijn boek over een veelheid aan fraude-

twijfel is de essentie van wetenschaps-

varianten, maar ook over wat weten-

beoefening.

schap voor hem betekent, kennis, wetenschappelijke integriteit en ethiek.

Het loopt echter wel mis als de weten-

Hij pleit voor een "humanistische aca-

schapsbeoefenaars zelf ook de mist in

demie" waar menselijkheid en menslie-

gaan. Met een vlotte, toegankelijke pen

vendheid centraal staan.

beschrijft Cornelis het probleem. Kort-

26

EDGARD EECKMAN

WIN EEN VAN DE 5 GRATIS EXEMPLAREN VAN “EERLIJKE WETENSCHAP” Stuur snel een mail naar communicatie@uzbrussel.be en vermeld waarom u dit boek absoluut wil lezen. Uit alle inzendingen trekt een patiëntje van het kinderziekenhuis de 5 gelukkigen.

PUBLICITEIT

Zorgarchitectuur Een zaak voor specialisten VK is actief in vier marktsegmenten: Healthcare, Buildings, Industry en Infrastructure. In Healthcare biedt het bedrijf haar klanten een totaalpakket onder één dak: masterplanning, architectuur, programming, engineering, interieur en landscaping. De zichtbare resultaten vind je overal in België. En ondertussen ook in het buitenland.

VK is al 60 jaar actief in het ontwerp en de engineering van ziekenhuizen, woon- en zorgcentra en centra voor geestelijke gezondheidszorg.

Ziekenhuizen zitten vol levensnoodzakelijke technologie, maar patiënten willen ook herstellen in een zo aangenaam mogelijke omgeving. Onze architecten en ingenieurs zoeken dan ook de optimale combinatie tussen functie en vorm. Ziekenhuisprojecten, vaak met een doorlooptijd van meerdere jaren, vereisen van onze ontwerpers dat ze anticiperen op toekomstige ontwikkelingen. Het multi-disciplinaire aanbod van VK garandeert nu juist die optimale wisselwerking tussen architectonische concept en de studies voor de technieken, de civiele en structurele engineering.

Groene zorg

VK treedt op als architect en als studiebureau voor stabiliteit en technieken voor volgende realisaties binnen het UZ Brussel: de spoedgevallendienst, het Medisch Technisch Blok, de Landmark, de nieuwe hoofdinkom, de zorgstraat, de logistieke weg, de tijdelijke constructie voor oncologie.

Ziekenhuizen en architectuur

Duurzaamheid is voor VK trouwens geen modewoord: onze ingenieurs maakten al energie-efficiënte ontwerpen vóór iedereen het had over duurzaam bouwen. Nachtkoeling, natuurlijke ventilatie, betonkernactivering, geothermie, co- en trigeneratie, zonne-collectoren, … werden dan ook al meermaals succesvol toegepast.

© VK

De architecten en ingenieurs van VK werken voor de grootste zorgverstrekkers van België en kunnen terugkijken op een mooi parcours voor tal van organisaties, zoals het O.L.Vrouwziekenhuis Aalst, het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, het Brandwondencentrum van het Militair Hospitaal Brussel, UZ Brussel, AZ Sint-Maarten Mechelen, AZ Delta in Roeselare, CHU Luik, ZNA Antwerpen en voor diverse openbare sociale instellingen.

Door de hoge nood aan duurzame gebouwen, ondervinden onze ingenieurs ook dat hun rol in het bouwproces verandert. Ze worden steeds meer vanaf de conceptfase betrokken bij het project. Zo kan de energetische voetafdruk van het gebouw geminimaliseerd worden zonder afbreuk te doen aan de integrale bouwkwaliteit en het comfort.

O.L.Vrouwziekenhuis, Aalst

UZ Brussel - spoedgevallendienst

AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, operatiekwartier

VK delivers fully integrated architecture and engineering services for demanding healthcare clients worldwide who want to invest in healing environments in a constantly evolving society where our quality of life is under stress. www.vkgroup.be

ARCHITECTS &27ENGINEERS

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers In dit nummer staan redactionele bijdragen van Eva Cloet, Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Marc Noppen, Inge Staelens, Jean Paul Van Bendegem, Jan Versijpt, Shari Mackens.

De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Edgard Eeckman, Petra Van San, Lander Loeckx, Maarten Moens en Bart Moens.

De vormgeving werd verzorgd door The Factory Brussels. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Wie dat wil, kan zich gratis abonneren.

Het volstaat een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be of te telefoneren naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80. mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )

Zoeken, Weten, Helpen

Adverteren in m

UZe?

Contacteer Publiest Be lgië op telefoon nummer 0484 08 91 55