mUZe Nr. 29

muze uz HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks MAART 2014 nr. 29

11

actueel

6 HUISARTS IN ASSE DR. GUNTHER VAN MULDERS: “Als huisarts moet je tegenwoordig een KMO-tje zijn”

'Grijze' onderzoekers rond de debattafel:

“HET IS 5 VOOR 12!”

15 DIABETESVOETINFECTIES: het belangrijkste ‘antibioticum’ is teamwork

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

Geregeld krijg ik de vraag – dikwijls van een VIP of een Ander Belangrijk Persoon – om dringend advies (“Ik heb deze klacht en ik zou een specialist hiervoor moeten zien, wie is bij jou ‘de beste’?”) of om via mij het systeem wat te forceren (“Ik kan

voorwoord

pas binnen drie weken komen en ik heb NU iemand nodig…”).

Ik heb 25 jaar in de klinische praktijk gestaan, en ik herken dit: angst, ongerustheid, de menselijke natuur, …

Als ik minister was …

Vandaag zit ik in andere gremia, denken we na en discussiëren we over de organisatie van de gezondheidszorg van morgen.

Allerlei meningen, boeken, verschijnen niet toevallig nu, net voor de moeder aller verkiezingen. En het wordt snel heel erg technisch. Kan niet anders, want het is een erg complexe materie. Dus doen wij hier enthousiast, professioneel en te goeder trouw aan mee.

Eigenlijk doen deze oefeningen me heel erg denken aan wat wij in ons UZ Brussel op mesoniveau ook aan het doen zijn: strategieën uitrollen, actie- en beleidsplannen maken, projecten tekenen en uitwerken, … en dan denk ik aan wat ik op elke spreekbeurt of infosessie altijd zeg: “Bij élk plan, actie, project, stel je altijd die eerste en belangrijkste vraag: “Komt dit, uiteindelijk, de patiënt ten goede”?”

Komt dit de patiënt ten goede?

Heel blij ben ik wanneer ik nu ook in de wetenschappelijke- en management literatuur hierrond, lees: “we should organise healthcare around what patients really need, not around what physicians do”. Zorgverstrekkers zijn ook maar mensen, en Prof. dr. Marc Noppen

ook wij hebben die menselijke neiging om vanuit ons perspec-

Gedelegeerd bestuurder

tief te denken. Maar, eerlijk, dit komt niét altijd de patiënt ten goede… en dáárom krijg ik dus die telefoontjes en mailtjes uit de eerste paragraaf.

Dus, als ik de nieuwe minister was, zou dit mijn kernboodschap zijn: beste experten, bedenk en realiseer een plan, met maar één, simpele strategische boodschap. Zie dat – uiteinde-

Reageren ?

lijk - in de eerste plaats de patiënt er beter van wordt (en niet

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

instelling, …).

vooral dié groep, die zuil, die gemeenschap, dat gewest, die

Net toen werd ik wakker.

11 ACTUEEL

HET IS

5 VOOR 12 :

‘GRIJZE’ ONDERZOEKERS ROND DE DEBATTAFEL

6 muze sprak met ...

DR. GUNTHER VAN MULDERS HUISARTS IN ASSE ZIEKTEBEELD

HERKENNING VAN KINDERMISHANDELING: EEN UITDAGING VOOR DE HUISARTS

4

8

In dit nummer 15 actueel

DIABETESVOETINFECTIES: HET BELANGRIJKSTE ‘ANTIBIOTICUM’ IS TEAMWORK

18 van naderbij bekeken

‘PATIENT EMPOWERMENT’ VRAAGT OM EEN CULTUUROMSLAG

22 van naderbij bekeken

IMMUUNDEFICIËNTIE: DOET PI (NOG) EEN BELLETJE RINKELEN?

VOORWOORD Als ik minister was…

3

MUZE SPRAK MET… Dr. Gunther Van Mulders, huisarts in Asse: “Als huisarts moet je tegenwoordig een KMO-tje zijn” 6 ZIEKTEBEELD Herkenning van kindermishandeling: een uitdaging voor de huisarts ACTueel • Het is 5 voor 12: ‘grijze’ onderzoekers rond de debattafel • Diabetesvoetinfecties: het belangrijkste ‘antibioticum’ is teamwork ETHISCHE REFLECTIE Unfair trade Van naderbij bekeken • ‘Patient empowerment’ vraagt om een cultuuromslag • Immuundeficiëntie: doet pi (nog) een belletje rinkelen?

COLUMN Wat als … wetenschappers CEO’s waren?

8

11 15

14

18 22

21

Academisch en ander nieuws 24 COLOFON 28

5

muze SPRAK MET ...

GUNTHER VAN MULDERS Huisarts in Asse

Een niet vrijblijvend gesprek met een huisarts in Asse.

Over de patiënt die motiveert en een overheid die demotiveert.

En over de huisarts als een 'puppet on a string'.

L

aat ons duidelijk zijn: dr. Van Mulders heeft bewust

baal medisch dossier dat elk jaar weer administratief moet

voor huisarts gekozen en heeft daar tot vandaag geen

hernieuwd worden en de bijhorende vergoeding bepaalt

spijt van. Al viel dat in het begin niet mee. Terwijl er

voor een deel mee je inkomen. Als gemiddelde huisarts ben

vandaag eerder sprake is van een tekort aan huisartsen,

je zo minstens tot juni bezig om al je GMD’s te verzamelen.

startte hij volledig van nul zijn solo huisartsenpraktijk in 1991

Die administratieve druk is zwaar toegenomen: accredite-

in volle plethora tijdens zijn legerdienst. “Je mocht toen nog

ring, Bf attest, GMD, GMD+, diabetespas, regeling derde-

blij zijn als je mocht toetreden tot de wachtdienst”, zegt hij

betaler, zorgtraject, RIZIV profielen, … en binnenkort de e-

daarover. Hij startte daarenboven zijn praktijk niet in Erem-

health toepassingen."

bodegem waar hij woonde of Aalst waar hij is geboren, maar

“Onze beloning Naar het voorbeeld van de huisarts van het gezin, koos hij is ondermaats” voor holistische geneeskunde met veel sociale contacten en volgde zijn vrouw naar Asse, waar hij een vreemde eend in de bijt was, en in het begin financieel op haar moest steunen.

daar vindt hij ook vandaag nog veel bevrediging in. Al is niet alles koek en ei.

Dr. Van Mulders: “Ik haal mijn motivatie uit de contacten met

"Patiënten vragen gezien de informatisering ook meer om te

de patiënten en uit de interesse voor de geneeskunde zelf.

emailen, wat in se verboden is door de Orde van Geneeshe-

Je kunt iets doen voor een zieke, je praat met de familie er

ren om terechte redenen van behoud van privacy en medisch

rond, je begeleidt jong en oud vanuit een holistisch perspec-

geheim. Mailen doe ik dus niet.”

tief. Het vraagt ook sociaal engagement. Het is zeer veelzij-

Je moet je ook steeds bijscholen. “Dat is inderdaad nodig

dig en boeiend.” Maar?

voor je accreditering, maar ook omdat de geneeskunde zelf

Toegenomen administratie

snel evolueert en complexer wordt, de therapeutische mogelijkheden en het geneesmiddelenaanbod enorm uitbreiden."

“Het mag je dag niet overschaduwen want het belangrijkste

En dan is er de patiënt zelf. “Ja, die is mondiger geworden, hij

is dat je met je patiënt goed bezig bent. Als huisarts wegen

komt steeds vaker met een diagnose die hij via google heeft

de talrijke veranderingen echter zwaar, zeker als solo-arts. Er

gevonden, is soms veeleisender, stelt meer vragen naar het

is de toenemende informatisering op velerlei vlakken waar-

waarom en hoe. Je moet meer argumenteren, steviger in je

voor ik eigenlijk nooit ben opgeleid. De overheid legt zo bij-

schoenen staan; dat is soms lastig zeker met de tijdsdruk als

voorbeeld de criteria vast waaraan je medisch softwarepak-

er nog een volle wachtzaal is of een lijst huisbezoeken moet

ket moet voldoen. Mijn huidig pakket voldoet er niet meer

afgewerkt worden. De consultatie is soms een onderhande-

aan en ik ben dus verplicht over te schakelen naar een ander.

ling geworden. De huisarts moet vandaag communicatief

Begeleiding of neutraal advies krijg je daar niet bij. Het glo-

handig zijn. Hij of zij wordt meer een gids, een vertrouwens-

6

“ALS HUISARTS MOET JE TEGENWOORDIG EEN KMO-TJE ZIJN”

persoon, een raadsman of raadsvrouw in het medische landschap. Het is soms niet eenvoudig om aan een patiënt met meerdere pathologieën de meest geschikte therapie aan te bieden. De bloeddruk, de glykemie, cholesterol, het gewicht, … Als je een ommekeer kan teweeg brengen in de levensstijl van de patiënt, parameters kunt verbeteren of in het beste geval de streefcijfers kan behalen, ben je al goed bezig, vind ik. Het zorgaanbod wordt breder, er zijn meer therapeutische mogelijkheden, meer superspecialisaties.”

Wie is huisarts Gunther Van Mulders ?

• Geboren in Aalst in 1965 • Studeerde af aan de VUB in 1991 • Startte solo huisartspraktijk in Asse in 1991

De overheidsdrang tot besparen en ‘accountability’ slaan onverbiddelijk toe. “De overheid maakt alles meetbaarder, cijfermatiger, met meer controle, weer nieuwe reglementeringen en bijhorende bestraffingsmaatregelen. Zij heeft een gans leger administratieve krachten om het allemaal rond te krijgen, als huisarts sta je er na een drukke werkdag alleen voor. Ik voel ook de besparingsdrang. Ons inkomen wordt meer en meer gefractioneerd en op elk onderdeel is er toenemende controle: het grootste deel is rechtstreeks afkomstig uit de prestaties zelf, een deel komt uit het globaal medisch dossier, GMD+, een deel uit zorgtrajecten, accreditering, wachtvergoeding, informaticaforfait, Impulseo …

"Al die veranderingen samen plaatsen de huisarts in een moeilijke situatie. Het wordt ingewikkeld om dit alles als huisarts naast je taak nog te managen, je moet een KMO-tje zijn. De overheid wil waarschijnlijk niet bewust de taak van de huisarts bemoeilijken, maar het is wel het resultaat van wat ze doet en oplegt. De huisarts wordt een soort ‘puppet on a string’, een marionet. Het vraagt ontzettend veel inzet en energie om het allemaal rond te krijgen waarbij onze beloning ondermaats is tegenover die van de specialist. Het beroep van huisarts verdient opwaardering.”

“Pas op, ik vind het nog altijd even leuk. Ik vertrek iedere dag met goede moed en ga er altijd weer voor. Gelukkig dat de patiënt mij motiveert, want de overheid …”

EDGARD EECKMAN

Huisarts Gunther Van Mulders: “Ik vind mijn beroep als huisarts nog altijd even leuk, maar het vraagt veel inzet en energie om alles rond te krijgen.”

7

muze Ziektebeeld

HERKENNING VAN KINDERMISHANDELING : EEN UITDAGING VOOR DE HUISARTS!?

Kindermishandeling (KM) kan binnen en buiten de familie voorkomen, heeft vele vormen (emotioneel en/of fysiek, verwaarlozing, exploitatie) en kan op korte of lange termijn schade teweeg brengen bij het slachtoffer. Vooral dit laatste punt maakt dat KM zich onderscheidt van de occasionele 'pedagogische tik', die overigens opvoedkundig te ontraden is.

KM gebeurt tenslotte ook in een context van een verantwoordelijkheidsrelatie, vertrouwen of macht.

I

n de kinderpopulatie in het Westen

blemen, problematisch en risicovol

danks het frequent voorkomen, spijtig

worden, afhankelijk van de studie,

gezondheidsgedrag (drugs, alcohol,

genoeg noch voor de huisarts, noch

4 tot 16 % van alle kinderen licha-

...), slechtere lichamelijke gezondheid,

voor de specialist een gemakkelijke

melijk mishandeld, en 10% verwaar-

relationele moeilijkheden en psychia-

opdracht. Er zijn aanwijzingen dat er

loosd of psychologisch mishandeld.

trische stoornissen.

in belangrijke mate onderrapportering

De kans dat je als huisarts in contact

is. Eén van de aangegeven redenen is

groot. Naast de onmiddellijke fysieke

Herkenning of ontkenning: wacht niet tot je zeker bent

en/of emotionele gevolgen voor het

De meeste richtlijnen stellen dat het

gemeld als er een lichamelijk letsel is

kind, zijn er dikwijls ook gevolgen op

de verplichting is van elke arts om KM

dat er rechtstreeks naar verwijst, ter-

lange termijn. Voorbeelden zijn een

en seksueel misbruik te voorkomen,

wijl het kind voordien al jaren in een

vertraagde cognitieve en mentale

te herkennen en er hulp voor te bie-

problematische situatie leeft.

ontwikkeling, allerlei psychische pro-

den. Het herkennen van KM blijkt, on-

komt met kinderen of volwassenen die ooit zijn mishandeld, is dus bijzonder

8

het feit dat de arts onvoldoende kennis had van deze problematiek. Verder wordt KM vaak pas herkend en/of aan-

mogelijke diagnose. De situatie wordt

(vnl. met herkenbaar patroon en op

duidelijker als het slachtoffer zelf

ongebruikelijke plaatsen), kneuzingen,

spreekt over wat er met hem of haar

brandwonden, botbreuken, snij-, steek-

gebeurt. Een dergelijke getuigenis

en bijtwonden, verwondingen aan het

wordt echter vaak slechts afgelegd in

hoofd, inwendige verwondingen, …

afwezigheid van de ouders en bij vertrouwenspersonen. Elk verhaal van KM

Indien de huisarts vindt dat een situatie

moet ernstig worden genomen en een

voor het kind mishandelend is of wordt,

aanleiding zijn tot verder onderzoek.

en hij of zij denkt een goede vertrou-

Artsen zijn ook goed geplaatst om de

wensrelatie te hebben met het gezin,

eerste signalen van verwaarlozing te

dan wordt deze situatie het best besproken. De huisarts moet dan hulp en

De kans dat je als huisarts in contact komt met mensen die ooit zijn mishandeld, is bijzonder groot.

zorg aanbieden vanuit het idee dat het stilaan de slechte kant uit gaat voor het kind en dat er hulp moet komen in de opvoedingssituatie. Vaak is dat echter moeilijk en kan voorafgaand advies van gespecialiseerde diensten nodig zijn, zoals het Centrum Algemeen Welzijnswerk of Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK). In die gevallen waar er dringend gevaar is voor het kind, of waar een situatie als onveilig wordt ingeschat, kan dit ook via melding aan het VK, of rechtsreeks naar het Parket van

Artsen zijn goed geplaatst om de eerste signalen van verwaarlozing te detecteren.

de Procureur des Konings (art 458 bis detecteren, zoals gebrek aan hygiëne

van het Belgisch Strafwetboek).

(lichaamsgeur, smerige of onvoldoende kledij), cariës, onvoldoende of on-

Artsen en zeker huisartsen kunnen een

aangepaste voeding, vertraagde ont-

essentiële rol spelen in detectie van KM

wikkeling en groei.

in al haar vormen. Zij kunnen ook een

Bij sommige kinderen wordt KM ontdekt

cruciale schakel zijn in het anticiperen op

door het vaststellen van een lichamelijk

en hulp bieden bij risicosituaties. Dit

letsel. Indien dit het geval is, is dat een

vergt kennis en vaardigheden, maar

De eerste signalen van kindermishan-

echt alarmsignaal en is een dringende

vooral een persoonlijk engagement en

deling zijn vaak discreet en onopval-

interventie nodig. Men moet zich op dat

samenwerking met andere zorgvers-

lend: verandering van gedrag (van

moment altijd de volgende vragen stel-

trekkers en hulpverleners. Als de arts de

teruggetrokken gedrag en isolatie tot

len: is er een verhaal voor dit letsel, en

preventie en aanpak van KM als zijn of

‘acting out’), uitval op schools gebied,

zo ja, klopt dit dan met wat men objec-

haar taak beschouwt, dan kan dit voor

psychosomatische klachten, regressie,

tief vaststelt? En belangrijker nog, stemt

veel kinderen het verschil maken.

laag zelfbeeld en depressieve gevoe-

het overeen met de ontwikkeling van

lens, angst en faalangst, parentificatie

dit kind (bijvoorbeeld een kind van één

Zie ook:

en ongedifferentieerd gedrag.

maand oud met een humerusfractuur

www.kindermishandeling.be

Deze signalen zijn weinig specifiek

en geen enkel verhaal)? Indien niet, dan

voor KM, maar moeten er voor zorgen

moeten de volgende letsels ook steeds

DR. JOHAN MARCHAND,

dat mishandeling wordt overwogen als

doen denken aan KM: blauwe plekken

PEDIATER UZ BRUSSEL

Risicofactoren, signalen en symptomen

9

VILLA SAMSON EEN BEESTIG LEUK HUIS NAAST HET ZIEKENHUIS

waar uw huisdier ook bij u op ziekenbezoek kan komen

waar we kinderen kunnen helpen via dierentherapie

Enkel met uw steun kan het UZ Brussel Villa Samson bouwen!

Stort vandaag nog uw gift op IBAN BE 75 3630 9458 5851.

Meer info: www.vriendvoorhetleven.be/VillaSamson · Voor alle giften vanaf 40 euro krijgt u een fiscaal attest.

vriend voor het leven een initiatief van UZ Brussel

Villa Samson is een project binnen Vriend voor het Leven, het charityprogramma van het UZ Brussel.

V.U. Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Jette. Copyright foto: Studio 100

muze actueel

5 'GRIJZE' ONDERZOEKERS ROND DE DEBATTAFEL

HET IS 5 VOOR 12

5 academisch onderzoekers, gedreven én bezorgd

Er werd meermaals enthousiast door elkaar gepraat door de 5 artsen-onderzoekers met wie we van gedachten wisselen over hoe het is om vandaag onderzoeker te zijn in een universitair ziekenhuis.

Dat betekent twee dingen: dat zij zeer gedreven zijn én dat het hen hoog zit.

Het is namelijk 5 voor 12.

We spraken met dr. Maarten Moens, dr. Tony Lahoutte, dr. Anna Jansen, dr. Inge Gies en dr. Geert Martens.

Limburg (ZOL) en lanceerde via de media een reeks aantijgingen aan het adres van de universitaire ziekenhuizen. Maarten: “De perceptie is: waarom nog aan een universiteit beginnen?”

Drie dingen om te beginnen.

TEN EERSTE. Deze onderzoekers zijn gedreven, ze hebben plezier in hun opdracht. “Zijn jullie Gobbelijn of Barabas?”, vragen we. “Adhemar”, lacht Geert. Om het met hun eigen woorden te zeggen, ze zijn ‘nieuwsgierig’ en willen ‘intellectueel uitgedaagd worden’, ze houden van de ‘ping-pong’, zoals Inge het noemt, tussen onderzoekers, studenten, … tijdens gedachtenwisselingen en op internationale symposia.

“Dat stimuleert je eigen denkwerk”. Ze willen “impact” hebben, "een probleem oplossen".

TWEE. Een quote van Bellemans in Het Laatste Nieuws: “Universitaire ziekenhuizen zijn eindstations met grijze professoren geworden”. De reactie van onze 5 onderzoekers daarop kunnen we gemakkelijk niet-academisch formuleren: het is

M

onzin. Tony: “De faculteit levert elk jaar een aantal nieuwe

‘Ja, ja.’ Hij zei: ‘Ge weet toch dat alle goede artsen

nieuwing; daarom goed dat Bellemans is weggegaan. Elke

weggaan uit de universiteiten?’” In de maand februari ruilde

volgende generatie kent nieuwe technieken, heeft andere

chirurg Bellemans het UZ Leuven in voor het ziekenhuis Oost-

ideeën, …”

aarten Moens: “Een patiënt kwam na een hele

artsen af en de topartsen zitten in een universitair zieken-

tijd terug en zei: ‘Dokter Moens, ge zit hier nog?’

huis en worden daar gevormd. Weggaan is het begin van ver-

11

muze actueel

We spraken met

Inge: “Intellectueel ping-pongen is zeer boeiend.”

Noodzaak aan link met het universitaire TEN DERDE. In tegenstelling tot Bellemans onderschrijven ze de meerwaarde van een universitair ziekenhuis. Natuurlijk is het zo “dat er vandaag geen enkel kwaliteitsverschil meetbaar is tussen een universitair centrum en een groot regionaal ziekenhuis, uiteraard afhankelijk van de specialisatie van dat ziekenhuis”, zoals Geert stelt. “Bellemans heeft daar gelijk: universitaire ziekenhuizen kunnen vandaag niet meer claimen dat ze op alle domeinen het voorrecht hebben van topgeneeskunde.” Dat komt natuurlijk ook doordat de artsen die er werken in universiteiten en universitaire ziekenhuizen zijn opgeleid”, voegt Tony er fijntjes aan toe. De

• Anna Jansen: 39 jaar - Sinds 1999 in UZ Brussel – Kliniekhoofd Kinderneurologie – Onderzoeksdomein: corticale malformaties, tubereuze sclerose, zorgtraject na hersentumor bij kinderen • Inge Gies: 37 jaar - Sinds 2001 in UZ Brussel - Resident Kinderendocrinologie – Onderzoeksdomein: Klinefelter syndroom en obesitas • Tony Lahoutte: 40 jaar - Sinds 1998 in UZ Brussel - Diensthoofd Nucleaire geneeskunde en hoofd van het In vitro Cellular and Molecular Imaging Center – Onderzoeksdomein: moleculaire beeldvorming • Geert Martens: 37 jaar - Sinds 2001 in UZ Brussel – Kliniekhoofd Dienst Klinische Chemie & Radio-immunologie – Onderzoeksdomein: vroegdetectie van diabetes, biomerkers voor beta cell schade in diabetes • Maarten Moens: 37 jaar - Sinds 2002 in UZ Brussel – Kliniekhoofd Neurochirurgie en Radiologie – Onderzoeksdomein: functionele neurochirurgie neuromodulatie

korte afstand tussen universiteit en ziekenhuis is belangrijk en dat is eigen aan een universitair ziekenhuis. Anna: “Je kunt moeilijk een expertisecentrum hebben zonder onderzoek. Je moet de expertise immers ook kunnen doorgeven. Je hebt de link met het academische nodig”. “Ook de

Geert: “In het scenario van

link met onderwijs is belangrijk”, voegt Maarten eraan toe,

de expertisecentra is een

lesgeven en hongerige studenten voeden met kennis en expertise is erg aangenaam”. Geert wijst op de evolutie naar referentiecentra of ‘centers of excellence’, een beperkt aantal expertisecentra waar een patiënt met een specifieke pathologie terecht zal kunnen. In dat scenario is een belangrijke rol weggelegd voor de huisarts als centraal dossierbeheerder en doorverwijzer. De patiënt zal dan desnoods wat

12

belangrijke rol weggelegd voor de huisarts als centraal dossierbeheerder en doorverwijzer.”

Anna: “Onderzoekers hebben de link met het academische nodig.”

Maarten: “De perceptie klopt niet.”

verder moeten rijden voor z’n gespecialiseerde zorg, maar

zoeker te kunnen houden, en dat is niet altijd de realiteit.

de garantie op grote expertise is hoger. Geert: “Maar hoe

Dat mensen een minder complexe en minder fundamentele

stabiel is die expertise in een perifeer ziekenhuis? Bij een

job hebben in de privé die veel lucratiever is, is vernede-

academische setting is er een hogere graad van stabiliteit.”

rend.” En ze spreken met één stem als ze zeggen dat zorg,

De nabijheid van de universiteit is voor onze klinische onder-

onderzoek en onderwijs een evenwichtige balans moeten

zoekers om nog andere redenen een belangrijk pluspunt.

vormen die niet mag uitslaan in één richting. Tony: “Het is

Geert: “De universiteit en het ziekenhuis bieden back-up en als

een zaak van geld én omkadering. Je werkt langere dagen,

er een goede congruentie is van het topic van uw onderzoek

in weekends, je doet allerlei extra dingen, … in de privé ga

met dat van uw dagelijkse klinische activiteit, ontstaat een

je dat misschien ook doen, maar dat gaat veel meer geld

goede doorstroming van het onderzoek naar het klinische”.

opbrengen. Die stap zetten we niet omdat we ook plezier willen hebben in onze job. Jonge mensen met een acade-

“Het perfide gevolg van onze prestatiegebonden zorg”

misch profiel moeten tijdig gedetecteerd worden en een boeiende – ook financieel – carrière aangeboden krijgen”.

Geert: “Als je naar een commercieel model gaat, wat is dan nog het verschil met een regionaal ziekenhuis?”

Dus? Gobbelijn, Barabas of Adhemar, zowel de overheid als de universitaire ziekenhuizen moeten er bewust aan werken om ze te hebben en – vooral – te houden. Als het nog alleen

Tony: “Het is een groot voordeel om de onderzoekers en de

om cijfers draait, verliezen ze hun lust in onderzoek. De eer-

clinici op dezelfde plaats te hebben omdat de communicatie

ste tekenen van deze trend zijn voor onze 5 onderzoekers

tussen beide intens moet zijn. In een perifeer ziekenhuis ben

duidelijk voelbaar. Het is 5 voor 12.

je niet verbonden met een universiteit en heb je minder interactie met de basiswetenschappen.” “Daarenboven”, zegt

EDGARD EECKMAN

Inge, “Onderzoek kost tijd die gefinancierd moet kunnen worden en dat is gewoon supermoeilijk zonder universiteit.”

Bon, tot zover het goede nieuws.

Geert: “Het perfide gevolg van onze prestatiegebonden zorg is dat binnen de krijtlijnen van het huidig financieringssysteem ook academische artsen hun prestaties moeten verhogen, we moeten meer business draaien, zoals de privé, maar dan in een light versie.” Anna: “Als de klinische activiteit het overwicht krijgt, kan je beter naar de privé overstappen, daar word je beter verloond”. “Soms in veelvoud meer”, voegt Maarten eraan toe.” “Het klinische alleen houd ik niet vol, ik

Tony: “De artsen

moet ook af en toe een ander soort vraag kunnen stellen”,

in perifere

zegt Anna, en Inge: “Het onderzoeks- en onderwijswerk compenseert alle andere bijvoorbeeld administratieve inspan-

ziekenhuizen zijn door universiteiten opgeleid.”

ningen.” Geert: “Het grootste en boeiendste voordeel aan een academische functie is de diversiteit en afwisseling en een goede mix van kliniek, onderwijs en klinisch onderzoek.

Een academische functie zou begerenswaardig moeten zijn, er zou zeer veel competitie moeten zijn om een onder-

13

muze Ethische reflectie

Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

UNFAIR TRADE I

n het huidige politiek-economi-

gesprongen met de principes van di-

van godsdienst, nationaliteit, ras, partij

sche klimaat waarin de termen

agnose en behandeling. Dat is nog niet

of sociale stand moet staan, ideeën die

‘crisis’ en ‘austerity’ zo vaak weer-

zo'n probleem wanneer het gaat om de

deel uitmaken van een beroepseed die

klinken, ontsnappen weinig secto-

vraag om rationeler te denken wanneer

eeuwenlang overeind bleef.

ren aan besparingsmaatregelen op-

in deze domeinen keuzes dienen ge-

gelegd door de overheid. Ook niet

maakt te worden. Artsen zijn al langer

De verwarring wordt nog groter als

de sector van de gezondheidszorg.

vertrouwd met de principes van op evi-

ziekenhuisartsen, werknemers van een

Verwonderlijk is dat niet, omdat het

dentie gebaseerde geneeskunde, die

‘gezondheidsbedrijf’, de verantwoor-

een sector met een grote omzet is.

precies tegemoet komen aan de vraag

delijkheid krijgen om bij te dragen aan

om geen middelen te gebruiken voor

de groei van de bedrijfsinkomsten,

Ziekenhuizen reageren daarop, en

‘overbodige’ of ‘zinloze’ onderzoeken

door meer te presteren. Voor artsen

terecht. Het is maar beter tijdig te

en therapieën.

is de opdracht om ook ‘handelaars in

beginnen rekenen als er minder kan

ziekte en gezondheid’ te worden, moei-

gerekend worden op overheidssteun,

Moeilijker wordt het wanneer gevraagd

lijk en niet zonder gevaar. Want ook al

de buikriem aan te snoeren, en aan te

wordt om selectiever te zijn bij de toe-

zouden zij hun prestaties als een vorm

kondigen dat er magere jaren in het

kenning van middelen. Denk bijvoor-

van productie kunnen zien, onderwor-

verschiet liggen. Dit alles klinkt onder-

beeld aan de discussies over ziekten

pen aan economische wetten, dan nog

tussen vertrouwd in de oren. Niemand zal trouwens versobering volgens de

Voor artsen is ‘handelaars in ziekte en gezondheid’ worden bering moet natuurlijk ook gestalte gegeven worden, en in het domein van de niet zonder gevaar. medische zorg is dat niet zo eenvoudig. regels van de ‘goede-huisvaderkunde’ aan de kaak stellen. Maar aan die verso-

Het niveau van de gezondheidszorg in België wordt als zeer goed geëvalueerd. Dat is deels doordat de mo-

waarin levensstijl een etiologische rol

blijven er de deontologische en ethische

gelijkheid gecreëerd werd tot goede

speelt. Dan komen argumenten boven

spelregels die gerespecteerd dienen te

en snelle diagnostiek en behandeling

die verwijzen naar wie wel en wie niet

worden.

voor wie ziek wordt. De boodschap dat

recht heeft op zorg of onderdelen van

Laten wij hopen dat deze regels in vol-

dit allemaal heel veel, eigenlijk té veel

zorg. Dat is verwarrend voor wie terecht

doende mate blijven doorwegen opdat

kost, is verontrustend. Want als bespa-

kwam in het beroep via een leerschool

de arts ze niet als ondergeschikt zou be-

ren op geneeskundige zorg betekent:

waarin de gezondheid van de patiënt

stempelen. Doet hij dat wel, dan wordt

geen geld uitgeven daar waar het tot

voorgehouden wordt als voornaamste

hij eigenlijk een handelaar die zich be-

nu toe wél gebeurde, dan houdt het

bekommernis, en waarin gesteld wordt

zondigt aan ‘unfair trade’.

opleggen van besparingsmaatregelen

dat de professionele houding tegen-

dus in dat voortaan anders dient om-

over die patiënt boven beschouwingen

14

PROF. DR. PATRICK LACOR

muze actueel

Dr. Dimitri Aerden (vaatchirurg) en dr. Assaf Zeltzer (plastisch chirurg)

DIABETESVOETINFECTIES :

het belangrijkste ‘antibioticum’ is teamwork Een diabetesvoetkliniek heeft als doelstelling om het risico op majeure amputatie te verlagen. Als een patiënt ondanks alle preventieve maatregelen toch een wonde ontwikkelt, dan is efficiënte multidisciplinaire samenwerking cruciaal om genezing te bekomen.

E

en spontane genezing van een diabetesvoetwonde wordt vaak verhinderd door een waaier aan aandoeningen: neuropathie (gevoelsverlies), perifeer arte-

rieel lijden, infectie (polymicrobiële besmetting, al dan niet met osteomyelitis), voetmisvormingen, of een slecht geregelde glycemie. Dit alles moet tegelijk aangepakt worden om genezing te bekomen. Enkel met wondzorg – hoe belangrijk ook – komt men er niet.

15

muze actueel

Enkele treffende cijfers Een multidisciplinair team dat bestaat uit een diabetoloog, een infectioloog, een microbioloog, een vaat-, orthopedischen plastisch chirurg, een dermatoloog, een revalidatiearts, maar ook paramedische specialisten als wondzorgverpleegkundigen, podologen, orthopedisch schoenmakers en diëtisten heeft hiervoor de brede expertise. In de diabetesvoetkliniek van het UZ Brussel wordt er op toegezien dat elke patiënt in een zo vroeg mogelijk stadium tegelijk meerdere specialisten ziet: alleen op die manier komt men tot een goed gefundeerde behandeling die ernstige verwikkelingen van een wonde (zoals gangreen, botinfectie of irreversibele ischemie) kan voorkomen.

Elke diabetesvoetpatiënt wordt zowel door een arts van chirurgische en een arts van internistische strekking gezien.

Alle overige specialisten worden verzocht ter plaatse op

• 90% van de diabetespatiënten beseft NIET dat ze perifere neuropathie hebben.

• 25% van de diabetespatiënten ontwikkelt ooit een chronische voetwonde.

• 50% van de voetwonden raakt geïnfecteerd, 20% daarvan leidt tot amputatie.

• Elke 30 minuten verliest iemand z’n been door een landmijn, elke 30 seconden door diabetes.

• Gemiddeld duurt genezing van een teen-, voet- of hielwonde bij een diabetespatiënt respectievelijk 147, 188 en 237 dagen.

hetzelfde moment te consulteren, om zo de drempel tot interdisciplinair consult zo laag mogelijk te houden. Standaard worden moeilijke dossiers driemaal per week gezamenlijk besproken waarbij een microbioloog het antibioticabeleid nauwgezet in het oog houdt. elkaar snel opvolgen. Het is niet uitzonderlijk dat patiënten

Enkel met wondzorg geneest een diabetesvoetwond niet.

met ernstige wonden binnen de week meerdere keren geopereerd worden.

Casus van een vermeden onderbeenamputatie Op het congres Medische Wereld (op 26 april – zie ook p2) wordt een casus voorgesteld van een ogenschijnlijk hopeloos verloren diabetesvoetinfectie: een patiënt met septicemie ten gevolge van een gasgangreen met osteomyelitis tot

Snelle doorstroming van diagnostiek naar behandeling

in de tarsus. Agressieve debulking van geïnfecteerd weefsel, een allerminst evidente endovasculaire procedure (rekanalisatie van een in-stent occlusie) en geavanceerde wondzorg

Het inzicht dat de chroniciteit van een wonde nefast is voor

(negatieve wondzorg behandeling met antiseptica irrigatie)

de outcome is zeer recent gegroeid. Ongemoeid dreigt

konden ternauwernood infectiecontrole bekomen.

een diabetesvoetwonde snel te verwikkelen tot een niet beheersbare situatie die tot amputatie kan leiden. Daarom

Secundaire wondzorgbehandeling (spontaan laten opgroei-

voorziet de diabetesvoetkliniek van UZ Brussel in een perma-

en van de wonde) leek geen goed idee: het grote weefsel-

nentie: patiënten kunnen er 3-maal per week terecht voor

defect en de blootliggende botstructuren zouden immers

een artsenconsult, en zowat elke dag voor een podologisch

nooit resulteren in een functioneel bevredigend resultaat.

nazicht. De spoedgevallendienst wordt in de regel niet in-

Het team plastische heelkunde werd geconsulteerd om het

gezet voor triage of eerstelijnsbehandeling. Verder wordt

defect te sluiten. Dit is een grote uitdaging omdat bij het dis-

diabetesvoetpathologie prioritair behandeld. Dit betekent

taal derde van het onderbeen gesteelde, lokale flappen vaak

dat een ziekenhuisopname, vasculaire oppuntstelling, chirur-

ontoereikend zijn en men moet overgaan tot meer complexe

gische infectie-controle (debridement) en revascularisatie

vrije flappen.

16

Vrije flap chirurgie vergt in het geval van de diabetesvoet bijkomende aandachtspunten.

vaatchirurg is in zo’n situatie van kapitaal belang: het samen voorbereiden van de receptorvaten, en soms het uitvoeren van een bypass om de vrije flap daarop te kunnen aanslui-

Vrije flap reconstructieve chirurgie bij diabetesvoet

ten. Anderzijds moet de flap zelf voldoen aan bepaalde eisen die afhangen van het te bedekken defect: de diepte van de wonde, het te bedekken gebied (gewichtsdragend vlak of

Vrije flap chirurgie is in de beste omstandigheden al een

niet), en de oppervlakte van de wonde. Een onderliggende

grote uitdaging, maar vergt in het geval van de diabetesvoet

osteomyelitis verhoogt de complexiteit van de procedure.

bijkomende aandachtspunten. Dit vanwege een slechte vas-

Het is enkel door een goede samenwerking en preoperatief

culaire toestand, met vaak aantasting van de onderbeenar-

overleg dat dergelijke ingrepen tot een goed einde kunnen

teriën en daarenboven een microangiopathie die de micro-

worden gebracht.

circulatie binnen een (vrije of gesteelde) flap aantast. Een microanastomose (aankoppeling van de bloedvaten bij een

DR. DIMITRI AERDEN (VAATCHIRURG)

vrije flap) is een delicate handeling met - zeker bij het uit-

EN DR. ASSAF ZELTZER (PLASTISCH CHIRURG)

voeren op gecalcifieerde atherosclerotische receptorvaten - een hoger risico op trombose. De samenwerking met de

SVR-ARCHITECTS ♥ Zorg, labo’s en kantoren.

SVR-ARCHITECTS nv Volhardingstraat 26 B-2020 Antwerpen www.svr-architects.eu

Fotografie Toon Grobet Revarte, Revalidatiecentrum, Edegem.

BNP-Paribas, Kanselarij, Brussel

17

muze van naderbij bekeken

Laat er ons niet omheen draaien. Iedereen is het erover eens dat de patiënt in het centrum moet staan van zijn zorg, maar in de praktijk is dat nog onvoldoende het geval. We kunnen dat omschrijven met het concept ‘patient empowerment’, maar bij het UZ Brussel heet het ‘Luisteren & Leren’.

'PATIENT EMPOWERMENT' VRAAGT OM EEN CULTUUROMSLAG

E

mpowerment’ in het algemeen

neemt dan grotere controle over zijn

van verschillende factoren die zowel

en ‘patient empowerment’ in

gezondheid en zorg. Empowerment is

in handen zijn van de patiënt, van de

het bijzonder zijn concepten die

dus een complex gegeven dat ‘skills’

zorgverstrekkers als van de zorgorgani-

te pas en te onpas worden gebruikt.

veronderstelt (Laverack, 2009, p. 59)

satie. Het komt er in essentie op neer

‘Empowerment’ betekent dat mensen

van zowel de patiënt als de zorgvers-

dat je de patiënt laat en stimuleert tot

grotere controle verkrijgen over hun

trekkers. Belangrijk is te beseffen dat

participeren en dat de zorg met zijn of

leven en leefomstandigheden (Thomp-

het een proces is (Rappaport, 1984, p.

haar inbreng wordt georganiseerd en

son, 2007, p. 21). Een patiënt krijgt en

3) waarvan de uitkomst afhankelijk is

verbruikt. Dat moet niet enkel waar-

18

VOORBEELD 1

Info voor patiënten na beroerte Beroerte is een belangrijke oorzaak van verworven handicap en sterfte, vandaar het belang van primaire preventie. Patiënten die een beroerte overleven, vertonen een verhoogd risico om in de (nabije) toekomst nieuwe beroertes of andere cardiovasculaire problemen door te maken.

gemaakt worden met de inbreng van organisaties die patiënten vertegen-

Daarom is secundaire preventie na beroerte één van de hoekstenen van de chronische behandeling van de beroertepatiënt. Dit kan enkel door de betrokkenen (patiënten en hun familie) grondig en herhaaldelijk te informeren om zo de therapietrouw en levensstijlaanpassingen te verbeteren.

woordigen, maar ook met die van elke individuele patiënt (Aujoulat, d’Hoore, & Deccache, 2007).

Patiënten beslissen mee Het wordt al meteen duidelijk dat dit een culturele omslag vereist die een fundamentele

attitudeverandering

vraagt van de zorgorganisatie en de zorgverstrekkers, én van de patiënt zelf.

Het volstaat in die filosofie niet om naar de patiënt te luisteren, hij moet mee besturen. De patiënt moet nog verder doordringen tot de domeinen die van-

In het UZ Brussel wordt op de dienst neurologie gewerkt aan een project over geïndividualiseerde patiënteninformatie ter optimalisatie van secundaire preventie na beroerte. De bedoeling is om deze patiënten een informatiebrochure te geven, waarin de nadruk ligt op persoonlijke informatie over zijn of haar beroerte, de vermoedelijke oorzaak, de individuele cardiovasculaire risicofactoren en de voorgestelde levensstijlaanpassingen en medicatie. Er wordt ook een medicatiekaartje meegegeven waar duidelijk de verschillende geneesmiddelen en hun posologie wordt vermeld, naast algemene informatie zoals nuttige telefoonnummers en contactgegevens van de huisarts en de dienst neurologie.

Tijdens latere patiëntencontacten, in het ziekenhuis of op de consultatie, wordt ernaar gestreefd de patiënten verder te ondersteunen om de voorgestelde therapie- en levensstijlaanpassingen door te voeren en te consolideren door de informatie te herhalen of aan te passen en door de patiënt te coachen.

daag nog de exclusiviteit zijn van de medische experts en van het management.

SYM B I O ZI E K E N FON DS : HET B ES T E O P VL A K VA N G E Z O N D HEI D BIJNA 60 DIENSTEN EN VOORDELEN Tandheelkunde, optiek, gratis zorgen voor kinderen, alternatieve geneeskunde... Symbio biedt diensten voor elke leeftijd en levenssituatie. Zonder de talrijke voordelen te vergeten op vlak van welzijn en vrije tijd: vakanties, sportieve en recreatieve activiteiten voor het hele gezin, kinderstages, etc.

SYMBIO, AL 150 JAAR TEN DIENSTE VAN HAAR PARTNERS TOT € 1000 AAN TERUGBETALINGEN Bezoek www.symbio.be en ontdek de vele voordelen waarvan u geniet als Symbio-lid. Afhankelijk van de samenstelling van uw gezin 19 kan dit oplopen tot 1000 euro per jaar. Tel via de Symbio-rekenmachine uit waar u recht op heeft.

Symbio: Tervurenlaan 68-70 - 1040 Etterbeek • Tel : 02/733.97.40 • info@symbio.be • www.symbio.be

muze van naderbij bekeken

VOORBEELD 2 Zo moet een patiënt zijn mening kunnen geven over een zorgpad en moeten patiënten zetelen in de raad van bestuur van een ziekenhuis. Daar zijn we nog lang niet en daarom wordt ‘patient empowerment’ vooralsnog op een beperktere manier ingevuld: hij wordt betrokken bij zijn eigen zorg. Dat is eigenlijk een evidentie, maar dat is het niet altijd geweest. Geïnformeerd zijn is één van de vereisten tot ‘patient empowerment’ en steeds meer ziekenhuizen ontwikkelen middelen (digitaal of niet) om patiënten te betrekken bij hun eigen therapie. In de kadertjes bij deze tekst twee voorbeelden van de projecten die vandaag al lopen in het UZ Brussel. Zonder daar veel poeha rond

Referenties Aujoulat, I., d’Hoore, W., & Deccache, A. (2007).

Patient empowerment in theory and practice: Polysemy or cacophony? Patient Education and Counseling, 66, 13–20.

Laverack, G. (2009). Public Health: Power, Empowerment and Professional Practice (2 ed.). Basingstoke: Palgrave Macmillan.

Rappaport, J. (1984).

Studies in Empowerment: Introduction to the issue.

In J. Rappaport, C. Swift & R. Hess (Eds.), Studies in Empowerment: Steps Toward Understanding and Action (pp. 1-7). New York: The Haworth Press.

Thompson, N. (2007).

Power and Empowerment.

Dorset: Russell House Publishing.

Portaalsite voor fertiliteitspatiënten Een patiëntenportaal is een op internet gebaseerd communicatieplatvorm dat online communicatie tussen patiënt en zorgverstrekker(s) toelaat. Om deze communicatie mogelijk te maken logt de patiënt aan via een beveiligde webpagina.

Het doel is de patiënten op een gebruiksvriendelijke en flexibele manier medische instructies te geven en hen correcte en verifieerbare informatie ter beschikking te stellen tijdens hun behandeling. Nieuwe medische instructies worden de dag zelf aan de patiënte gemeld en bevatten het type medicatie, het aantal toe te dienen eenheden en het tijdstip per dag. De patiënte wordt gewaarschuwd per sms of per e-mail dat er nieuwe berichten zijn. Het werken met portaal biedt de patiënte de kans de instructies te raadplegen op een moment dat het voor haar mogelijk is. Na het lezen van het bericht moet de patiënte een signaal geven via portaal dat zij de informatie goed begrepen heeft en de instructies bijgevolg correct zal opvolgen. Indien er onduidelijkheid bestaat, moet zij dit aangeven zodat een medewerker van het Centrum voor Reproductieve Geneeskunde nog in de loop van diezelfde dag met haar contact kan opnemen om het verloop van de behandeling niet in het gedrang te brengen.

Portaalpatiënten met een fertiliteitsbehandeling waarbij eicellen opgepikt en embryo(‘s) teruggeplaatst worden, ontvangen sinds mei 2013 tussentijdse informatie over de ontwikkeling en de kwaliteit van hun embryo(’s). Deze informatie wordt enkel ter beschikking gesteld van patiënten die gebruik maken van de portaalsite.

te maken, ging het UZ Brussel nog een

en wordt ‘patient empowerment’ sterk

stap verder en organiseerde het eind

ondersteund door het accreditatietraject

vorig jaar een gespreksavond met 6 pati-

van het ziekenhuis dat in 2016 afgrond

ënten met als enig doel te luisteren naar

zal zijn.

hun ervaring met elk aspect van de zorg en de omstandigheden waarin ze die

Er is nog een lange weg te gaan voor ech-

zorg kregen. De output wordt geanaly-

te ‘patient empowerent’ is gerealiseerd,

seerd en verbeterpunten worden eruit

maar er wordt aan getimmerd.

gedistilleerd. Dit wordt dit jaar tweemaal herhaald. Uiteraard worden patiënten daarnaast doorlopend bevraagd

20

EDGARD EECKMAN

COLUMN

JEAN-PAUL VAN BENDEGEM IS GEWOON HOOGLERAAR AAN DE FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE VAN DE VRIJE UNIVERSITEIT BRUSSEL. HIJ IS LICENTIAAT WISKUNDE EN DOCTOR IN DE WIJSBEGEERTE. HIJ WOONT IN GENT.

Prof. dr.

Jean Paul Van Bendegem

WAT ALS …

WETENSCHAPPERS CEO’S WAREN?

In de huidige discussie rond de verlo-

maar het zegt tenminste wel iets over

baar maakt en relevant zal zijn voor

ning van CEO’s is het heel opvallend dat

een verband tussen de prestatie en de

morgen. Dat kan maar één ding bete-

slechts een beperkt aantal argumenten

verloning ervan. Wat zij doen is zo be-

kenen: wat zij doen, is oneindig veel

de revue passeren. Om precies te zijn

langrijk dat het zo veel geld waard is.

belangrijker dan een CEO van één of

twee. Het eerste argument maakt een

En waarom is dat? Omdat zonder hen

ander compagnietje. Dus moet hun

vergelijking tussen leden van de eigen

het bedrijf niet zou draaien (althans dat

verloning navenant zijn. Ik stel voor een

groep: in het buitenland krijgen CEO’s

is wat wordt beweerd). Goed.

nieuwe eenheid in te voeren: het Thijs-

een pak meer dan hier dus waar zit het

ke. Eén Thijske stemt overeen met één

probleem? Hiermee kan je, eerlijk ge-

“Ik stel voor een zo zou zijn dat dieven in het buitenland meer banken overvallen, moeten we nieuwe eenheid dan besluiten dat dieven hier moeten aangemoedigd worden om wat actie- in te voeren: ver te wezen? Dat een dictator in land X kan geduld worden omdat die in Y het Thijske.”

miljoen euro. Om toch een zekere re-

zegd, niet veel aanvangen. Stel dat het

delijkheid na te streven, lijkt een verlo-

een stuk erger is? Dan maar het tweede

een doctoraat kunnen maken (over een

argument: als je deze sommen niet be-

periode van vier jaar), dan is drie Thijs-

taalt, dan lopen ze weg. If you pay pea-

ning van twee of drie Thijskes per wetenschapper meer dan redelijk. En ik ken wetenschappers: zij zullen dit geld onmiddellijk investeren in onderzoek, zo zitten ze in elkaar. Als je nu bedenkt dat met één Thijske vijf onderzoekers

kes al goed voor vijftien mensen. Vijf-

nuts, you get monkeys, luidt het devies.

Ik ken een heel bijzonder bedrijf: het

tien! Dat is al een leuk labo. Dus hierbij

Wat ik, tussen haakjes, heel beledigend

zogenaamde wetenschapsbedrijf, vaak

een oproep aan alle wetenschappers:

vind voor die monkeys. Ik ga voorbij aan

ook de wetenschappelijke gemeen-

eis uw rechtvaardig loon! Een grappig

de curieuze logica van dit argument –

schap genoemd, soms zelfs de weten-

(en licht cynisch) neveneffect zal zijn

elke CEO die niet het maximum ver-

schappelijke republiek. Die organisatie

dat daardoor alle CEO’s van die andere

dient, moet onvermijdelijk een monkey

heeft een impact op de gehele maat-

bedrijven effectief monkeys worden.

zijn dus waarom zitten niet alle CEO’s

schappij want daar wordt namelijk de

allemaal samen in dat ene bedrijf? –

kennis geproduceerd die vandaag leef-

PROF. DR. JEAN PAUL VAN BENDEGEM

21

muze van naderbij bekeken

Wat is PI? PI staat voor ‘primary immunodeficiency’ of ‘primaire immuundeficiëntie’ (PI). Dit is een verzamelnaam voor een zeer heterogene groep van aangeboren stoornissen van het afweersysteem.

Patiënten met PI lijden aan ‘abnormale infecties’, d.w.z. infecties die frequent terugkeren, die atypisch verlopen of die veroorzaakt zijn door ongebruikelijke verwekkers, of dit alles in combinatie.

Prof. Jutte van der Werff ten Bosch en prof. Patrick Lacor

In veel gevallen zijn dit echter niet de enige tekens. Zo kunnen bijvoorbeeld ook chronische gastro-intestinale klachten voorkomen, zoals aanslepende diarree of een beeld dat doet denken aan een inflammatoire darmziekte, of chronische huidproblemen. In het geval

De World PI Week loopt dit jaar van 22 tot 29 april, onder het motto "Raising awareness, diagnosis and treatment of PI together".

van kinderen kan ook vooral een slechte evolutie van groei en gewicht op de voorgrond staan.

Immuundeficiëntie

DOET PI (NOG) EEN BELLETJE RINKELEN? Aan de basis van PI liggen genetische

De incidentie van primaire immuundefi-

ter wel belangrijk, omdat dit zal leiden

afwijkingen die gevolgen hebben voor

ciënties is niet goed gekend. Men schat

tot een tijdige en juiste behandeling.

de werking van het immuunsysteem.

die op ongeveer 1/1000 personen. Het

Voor de patiënt betekent dit vaak een

Op dit ogenblik zijn er mutaties bekend

is wel geweten dat de diagnose vaak

aanzienlijke verbetering in de kwaliteit

in al meer dan 170 genen. Het gaat dus

niet of pas laattijdig gesteld wordt. Dit

van leven. Ook wordt verdere mogelijke

om aangeboren afwijkingen, maar de

is deels het gevolg van de heterogene

schade ten gevolge van recidiverende

eerste symptomen of tekens treden

en soms laattijdige presentatie van de

infecties gestopt of in ieder geval tot

niet altijd op bij pasgeborenen of op

verschillende vormen van PI, zoals al

een minimum herleid. Het is daarom

jonge leeftijd. Integendeel, een groot

aangehaald, maar deels ook door een

belangrijk dat artsen, en in het bijzon-

deel van de genmutaties zal pas op la-

gebrek aan ervaring in het herkennen

der huisartsen, pediaters, internisten en

tere leeftijd klachten geven, en dat kan

van deze aandoeningen. Vroegtijdige

KNO-specialisten, vertrouwd zijn met

soms de diagnose bemoeilijken.

diagnose van een afweerstoornis is ech-

het bestaan van deze groep van ziekten

22

De incidentie van primaire immuundeficiënties is niet goed gekend

variable immunodeficiency’ of CVID. Bij

volg van een mutatie in het UNC93-gen,

deze patiënten treden de eerste symp-

dat een rol speelt in het signaleren van

tomen soms pas op volwassen leeftijd

infectie aan de cellen van het immuun-

op, maar toch soms ook al op kinder-

systeem.

en desgevallend een klinisch immuno-

leeftijd. Typisch zijn recidiverende infec-

De lijst met genetische aandoeningen

loog ter advies kunnen inroepen als PI

ties van de hoge en lage luchtwegen,

en ‘bijhorende’ infecties wordt snel

tot de differentiaaldiagnose behoort.

zoals sinusitis, otitis media, bronchitis

langer en helpt ons een beter inzicht te

en pneumonie, waarvoor herhaaldelijke

krijgen in het mechanisme waarmee het

toediening van antibiotica vereist is. De

immuunsysteem zich verdedigt tegen

De term immuundeficiëntie wordt vaak

diagnose kan dan vermoed worden als

alle agressors uit de buitenwereld.

automatisch in verband gebracht met

bij bloedonderzoek een verlaagd IgG-

In onderstaande tabel worden tien klas-

zware ziektetoestanden die zich on-

gehalte gevonden wordt.

sieke ‘alarmtekens’ van PI opgesomd.

middellijk na de geboorte uiten door

Sommige vormen van PI uiten zich op

ernstige levensbedreigende, vaak virale

een heel andere manier. Het gaat dan

infecties. Deze vorm, de ‘severe com-

om patiënten die niet lijden aan terug-

bined immunodeficiency’ of SCID, is

kerende infecties, maar die zeer ziek

Kunnen patiënten met vermoeden van PI terecht in het UZ Brussel?

misschien wel het meest bekend, maar

worden als ze één welbepaalde infectie

Prof. Jutte van der Werff ten Bosch (pe-

is zeer zeldzaam. Een frequenter voor-

oplopen. Een voorbeeld hiervan is her-

diater-oncoloog/immunoloog) en prof.

komende vorm van PI is de ‘common

petische encefalitis bij kinderen als ge-

Patrick Lacor (internist-infectioloog) na-

Wanneer aan PI denken?

men het initiatief om de aandacht voor PI te ondersteunen door een samenwerking rond deze groep van ziekten,

Welke symptomen en /of tekens moeten de arts aan PI doen denken?

• 4 of meer oorontstekingen (en voor kinderen 8 of meer) binnen een tijdsverloop van 1 jaar • 2 of meer ernstige sinusinfecties binnen een tijdsverloop van 1 jaar • 2 maanden of langer op antibioticatherapie met weinig of geen klinisch effect • 2 of meerdere episoden van pneumonie binnen een tijdsverloop van 1 jaar • Achterstand op de normale groei- of gewichtscurve bij een zuigeling • Recidiverende abcessen van de huid of andere organen • Aanslepende Candida-infectie in de mond of elders na de leeftijd van 1 jaar • Noodzaak aan antibiotica IV om infecties te kunnen doen genezen • 2 of meer diepgelegen infecties • Een familiale voorgeschiedenis van immuundeficiëntie

startend vanuit hun eigen klinische praktijk. Prof. van der Werff ten Bosch volgt en behandelt sinds vele jaren kinderen met immuunstoornissen, van wie er velen nu volwassenen zijn geworden.

Om de continuïteit van het gespecialiseerd toezicht te verzekeren, organiseerde zij rond deze patiënten een gezamenlijk overleg met de dienst Interne Geneeskunde van het ziekenhuis voor volwassenen. Dit leidde tot de organisatie van een specifiek spreekuur voor volwassen patiënten met chronische symptomen die mogelijk kunnen kaderen in een immuundeficiëntiesyndroom. Dit werd geïntegreerd in de Kliniek voor Infectieziekten en Immuunstoornissen van de eenheid Interne geneeskundeInfectieziekten. Het UZ Brussel hoopt met dit initiatief te kunnen bijdragen aan een tijdige diagnose en een gerichte aanpak van deze bijzondere groep van ziekten.

PROF. JUTTE VAN DER WERFF TEN BOSCH - KINDERZIEKENHUIS, EENHEID ONCOLOGIE PROF. PATRICK LACOR - INTERNE GENEESKUNDE, KLINIEK VOOR - INFECTIEZIEKTEN EN IMMUUNSTOORNISSEN

23

Naast dr. Matthys (op foto) zijn ook dr. Santermans, dr. Herremans en dr. Verbraeken verantwoordelijke psychiaters in dit project.

ACADEMISCH EN ANDER

NIEUWS Ambulante geestelijke gezondheidszorg in Brussel-Halle-Vilvoorde

Huisartsen werken voor het UZ Brussel?

Zowel de diabeteskliniek als de dienst fysische geneeskunde

Sinds eind 2013 kunnen (huis)artsen in de regio Brussel-Halle-Vilvoorde een beroep doen op het Mobiel Crisis Team Pharos (MCT) voor allerlei psychiatrische crisissen.

en revalidatie hebben een openstaande vacature voor een huisarts. Meer informatie vindt u op onze website: www.werkeninhetuzbrussel.be onder de rubriek vacatures/Medsich en zorglogistiek/arts.

Het kan gaan om acute psychotische decompensatie, suïcidedreiging, psychische verwardheid, sociaalrelationele problemen, onhoudbare thuissituPIRANACONCEPTS.EU

atie, … Enkel artsen kunnen patiënten telefonisch aanmelden. Bij de aanmelding wordt de aard van de crisis in kaart gebracht. Op basis van de probleemomschrijving en de hulpvraag wordt ingeschat of een interventie van het MCT geïndiceerd is. De duur van de crisisbegeleiding is max. één maand. Als een opname vereist is en/of de veiligheid van de medewerkers van het MCT in het gedrang komt, moeten altijd in eerste instantie de hulpdiensten gemobili-

WWW.WYCOR.EU WYCOR biedt een totaalaanbod op vlak van renovatie, binnen- en buitenafwerking. De volledige uitvoering, coördinatie en opvolging wordt in eigen beheer georganiseerd. Voeg hier de afdeling ComTec® bij die gespecialiseerd is in brandcompartimentering en het is overduidelijk dat WYCOR een uitgebalanceerd totaalconcept kan bieden voor een zorgeloos parcours.

seerd worden. Er wordt geen kostprijs aangerekend voor de interventies van het MCT. Het MCT Pharos is een samenwerkingsverband met het PZ Sint-Alexius en het UZ Brussel. De verantwoordelijke psychiaters zijn dr. Matthys, dr. Santermans, dr. Herremans en dr. Verbraeken. De coördinator is mevrouw Baillieu. Het MCT is op weekdagen 24/24 bereikbaar voor patiënten die in begeleiding zijn. Binnenkort zal er ook een weekendpermanentie starten.

Meer info via mctpharos@uzbrussel.be of 02 474 94 74

BIEZEWEG 6 B- 9230 WETTEREN T +32 9 252 26 00 F +32 9 252 28 37 INFO@WYCOR.EU W W W .24 WYCOR.EU

S D R A AW Professoren Philippe Paquier (ULB/VUB) en Anna Jansen (VUB/UZ Brussel) hebben een beurs van € 360.000 ontvangen van het Fonds Jeanne en Alice Van de Voorde (Koning Boudewijnstichting).

De steun gaat naar een multi- en transdisciplinaire groep van onderzoekers die zich bezighoudt met de opvolging van jongeren die op kinderleeftijd een HERSENTUMOR overwonnen en behandeld werden in het UZ Brussel (VUB) of in het Hôpital Erasme (ULB).

Prof. W. Distelmans, oncoloog UZ Brussel.

Dr. Jansen, kinderneurologie UZ Brussel Professor Wim Distelmans heeft voor zijn maatschappelijke inzet voor EEN WAARDIG LEVENSEINDE een beurs van € 150.000 van de Vrije Universiteit Brussel gekregen. De Vrije Universiteit Brussel wil daarmee haar waardering uitdrukken voor het werk dat Wim Distelmans heeft verricht op een gebied dat ideologisch zeer belangrijk is en tot voor kort moeilijk verdedigbaar bij het brede Vlaamse publiek.

Dr. Heidi Debels van PLASTISCHE HEELKUNDE, heeft de Second Price van de Young Investigator Award gewonnen tijdens de Annual Meeting van de European Tissue Repair Society in Reims (Frankrijk).

Haar research focust zich op het lokaal kweken van lichaamseigen vetweefsel om grote weefseldefecten te gaan bedekken. Een van de belangrijkste toepassingen hiervoor is borstreconstructie.

PNEUMOLOGE dr. Shane Hanon heeft de Yer-

Prof. Jacques De Keyser en dr. Stephanie Hosten-

nault-Award van de Belgische Vereniging voor

bach (NEUROLOGIE UZ Brussel) kregen een sub-

Pneumologie heeft gewonnen. Het is het twee-

sidie van € 50.000 van het Charcot Onderzoeks-

de jaar op rij dat een VUB-er de prijs in de wacht

fonds. De subsidie wordt gebruikt voor onderzoek

sleept. De prijs gaat telkens naar de beste voor-

naar multiple sclerose.

stelling van een klinische case studie en bedraagt € 2 500.

25

Senofoon:

Werken aan het UZ Brussel

chirurgen borstkliniek altijd bereikbaar

Twee jaar geleden startten de voorbereidingen voor de tota-

De Borstkliniek van UZ Brussel heeft een Senofoon

plannen te kunnen realiseren, zijn er tijdelijke constructies

(Tel 0479 79 69 75) opgestart. Via dit nummer kunnen huis-

nodig. Zo zal er tegen eind van dit jaar een tijdelijke construc-

artsen de chirurgen van de borstkliniek altijd contacteren

tie gebouwd worden voor het oncologisch centrum.

le vernieuwing en uitbreiding van het UZ Brussel. Dat maakt deel uit van het Toekomstplan van het UZ Brussel. Om alle

buiten de kantooruren. De huisarts kan dit doen om een patiënt zo vlot mogelijk door te verwijzen of om een probleem

Het dagziekenhuis en de consultatie medische oncologie,

van of met een door de Borstkliniek gekende patiënt te be-

radiotherapie en hematologie zullen dan van het huidige

spreken.

oncologisch centrum verhuizen naar een nieuw (tijdelijk) ge-

Link naar de e-versie van de patiëntenbrochure:

bouw aan de zuidwestelijke hoek van het ziekenhuis. Voor

patinfo.uzbrussel.be

de borstkliniek worden er lokalen verbouwd in de polikliniek.

Voorbereiding op het nieuwe Medisch Technische Blok (MTB) Al deze diensten zullen op termijn hun definitieve stek krijgen in het nieuwe Medische Technische Blok (MTB) dat op de plaats komt van het huidige oncologische centrum. Het zal maar liefst 11 diensten én de logistiek ondersteunende diensten huisvesten. We spreken dan van de periode 20222023. Het huidige oncologische centrum zal in 2015-2016

Bus 53

afgebroken worden en zal dan voor een lange periode een

Na lang overleg is het eindelijk zover: sinds 10 maart

aan Parking 3 en 4 (ingang consultaties – polikliniek) de nodi-

rijdt ‘Bus 53’ van de MIVB een route met verkorte

ge aanpassingen gebeurd om dit verlies aan parkeerplaatsen

reisduur van het station Jette tot het UZ Brussel. Het

te compenseren. De patiënten van het oncologisch centrum

betekent een significante vermindering van de reis-

parkeren vanaf nu op Parking 3 en kunnen dit tijdens hun

tijd. Dat is een wezenlijk verschil én verbetering voor

behandeling wel gratis doen. Tegen april zullen 90 extra par-

de patiënten, bezoekers, studenten, en medewer-

keerplaatsen voor medewerkers worden gecreëerd zodat

kers van het UZ Brussel en iedereen werkzaam op de

ook patiënten, bezoekers en andere gasten meer plaatsen te

Brussels Health Campus in Jette.

hunner beschikking krijgen.

Praktische info op www.stib-mivb.be

Het UZ Brussel excuseert zich voor de tijdelijke hinder die het

grote werfzone zijn.

De huidige Parking 5 (aan het oncologisch centrum achteraan het ziekenhuis) wordt ook werfzone. Ondertussen zijn

gevolg is van deze werken.

26

PUBLICITEIT

27

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Piérard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers In dit nummer staan redactionele bijdragen van Dimitri Aerden, Edgard Eeckman, Patrick Lacor, Marc Noppen, Inge Staelens, Johan Marchand, Jean Paul Van Bendegem, Jutte Van der Werff ten Bosch, Assaf Zeltzer.

De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Edgard Eeckman, Petra Van San, Lander Loeckx en Bart Moens De vormgeving werd verzorgd door Megaluna. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Wie dat wil, kan zich gratis abonneren.

Het volstaat een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be of te telefoneren naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 80. mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be Volg het ziekenhuis ook op twitter, facebook, Google+ en via de blog http://blog.uzbrussel.be www.facebook.com/UZBrussel en www.twitter.com/uzbrussel ( @uzbrussel )

Zoeken, Weten, Helpen

Adverteren in m

UZe?

Contacteer Publiest Be lgië op telefoon nummer 0484 08 91 55