mUZe Nr. 23

muze

23

HET MEDISCH MAGAZINE VAN HET UZ BRUSSEL Driemaandelijks SEPTEMBER 2012

12

ict, het zenuwstelsel van een ziekenhuis

6 ziektebeeld

9 interview

19 actueel

Dunne darm is niet meer ‘the black box’ van de tractus digestivus

met huisarts in Halle Inès Van Rossem: “Ik koos bewust voor huisartsgeneeskunde”

Gouden medaille voor hartritmespecialist Pedro Brugada

Kantoor van Afgifte: Brussel X • Erkenningsnummer P2 06218

n u R

VUB Home-

Loop mee met de VUB, draag je steentje bij ten voordele van de nieuwe studentenresidentie op de campus Etterbeek en win één van de prachtige prijzen!

7 oktober 2012, Jubelpark Brussel 4 loopafstanden: • Kids run (1 km) • 4km mannen en 4km vrouwen • Halve Marathon • Marathon Schrijf je in via

www.vub.ac.be/events

Voorwoord Ik las onlangs in Elsevier dat de directeur van een Nederlandse zorgverzekeraar oproept tot een discussie over kosten van behandeling aan het eind van het leven. Als voorbeeld noemt hij “dure kankerbehandelingen voor mensen van boven de 80”. “Verbetering van de kwaliteit van de zorg” wordt als de beste weg gezien naar kostenbeheersing. De zorgverzekeraar vindt dat artsen álle aspecten van behandelingen op het levenseinde (de – veelal beperkte – extra levenswinst, de complicaties, neveneffecten, …) goed moeten doorspreken met hun patiënten.

Therapeutische hardnekkigheid en ‘patient empowerment’ Nu moet je altijd oppassen met uitspraken van zorgverze-

patiënt moet stellen: “Wil u dit nog?”. Evenals het eenvoudige

keraars (in Nederland is de zorg erg opengesteld voor vrije

(en kosteloze!) luisteren naar de patiënt, als die een vraag

marktmechanismen). Die denken allicht eerst aan balansen en

stelt, of een mening heeft. En deze dan ook (kosteloos!) res-

rekeningen. Protest, dus.

pecteren. Mits een volledige uitleg, van alle voor- en nadelen,

Het deed me denken aan de uitspraak van professor Cassiman,

in een begrijpelijke taal, en met empathie, ben ik er zeker

voorzitter van de Liga tegen Kanker, enige maanden geleden, die zich hardop afvroeg of peperdure kankerbehandelingen nog zinvol, c.q. maatschappelijk betaalbaar, zullen zijn in de

“Wil u dit nog?”

toekomst. Omdat erg ingewikkelde en genuanceerde materie blijkbaar alléén in oneliners kan behandeld worden in de

van dat de meeste patiënten wel zelf de voor hun meest ge-

media – en dergelijke meningen dus erg bot overkomen –

schikte behandeling kunnen kiezen. Dit zelfbeschikkingsrecht

kwam er ook hier een storm van protest. Van patiënten én

van de patiënt, staat niet voor niets in ons Mission Statement.

van oncologen.

Men noemt dit nu met een nieuw hype-woord ook ‘patient empowerment’. Je kan het ook gewoon – zoals vroeger –

Ik durf hier op te roepen tot nuance, verder onderzoek, én

'goede geneeskunde' noemen. En die hoeft niets extra

debat. Iedereen begrijpt dat kankerbehandelingen van enkele

te kosten.

tien- tot allicht honderdduizenden euro per jaar per patiënt voor élke patiënt en in élke omstandigheid, onbetaalbaar zijn. Verder wetenschappelijk onderzoek in de richting van de ‘geïndividualiseerde geneeskunde’ zal echter meer en meer op voorhand duidelijk maken bij wie welke behandeling het beste resultaat zal geven. Dit moeten we dus vooral doén.

Prof. dr. Marc Noppen

Maar ook dit noodzakelijke onderzoek zal nooit de eenvoudi-

Gedelegeerd bestuurder

ge (en kosteloze!) vraag kunnen vervangen die de arts aan de

Reageren ?

Mail naar marc.noppen@uzbrussel.be.

Inhoudelijke reacties worden gepubliceerd in mUZe, uiteraard indien akkoord van de auteur ervan.

3

inhoud

12 6 Van naderbij bekeken

ICT, het zenuwstelsel van een ziekenhuis

Ziektebeeld Dunne darm is niet meer ‘the black box’ van de tractus digestivus

9

Muze sprak met …

Huisarts in Halle Inès Van Rossem

4 MUZE september 2012

In dit nummer 17 actueel ICSI heeft beperkt effect op gezondheid tijdens puberteit

Voorwoord Therapeutische hardnekkigheid en ‘patient empowerment’

3

ZIEKTEBEELD Dunne darm is niet meer ‘the black box’ van de tractus digestivus

6

MUZE SPRAK MET… Huisarts in Halle Inès Van Rossem

19

Gouden medaille voor hartritmespecialist Pedro Brugada

9

VAN NADERBIJ BEKEKEN ICT, het zenuwstelsel van een ziekenhuis

12

ETHISCHE REFLECTIE De rol van het model

16

actueel • ICSI heeft beperkt effect op gezondheid tijdens 17 puberteit • Gouden medaille voor hartritmespecialist 19 Pedro Brugada column Niveau vier

21

achter de schermen Balies & callcenters

22

academisch en ander nieuws

26

Colofon

28

5

ziektebeeld

Dunne darm is niet meer

‘the black

In 2000 verscheen in Nature de eerste publicatie over de draadloze capsuleendoscopie met als projectleider prof.

Paul Swain, gekend voor zijn creativiteit in de endoscopische wereld. Het enthousiasme was zeer groot, want voor de eerste maal werden er beelden van de gehele dundarm opgenomen, dit met een groot comfort voor de patiĂŤnt.

De ondertitel van de auteurs luidde "the discomfort of internal gastrointestinal examination may soon be a thing of the past". Dit betrof niet alleen de dundarm, maar ook de mogelijkheden om de slokdarm, de maag en het colon op deze manier te kunnen onderzoeken.

6 MUZE september 2012

muze Ziektebeeld

box'

van de tractus digestivus In die wat utopische tijden zou echte endoscopie enkel voor endotherapie gebruikt worden (biopten, poliepectomie, mucosectomie, …), terwijl de capsuletechnologie voor de diagnose kon zorgen. Wat is de stand van zaken 12 jaar en ongeveer 2 500 publicaties later?

De belangrijkste toepassing van de videocapsule blijft de exploratie van de dundarm.

De belangrijkste toepassing van de videocapsule blijft de exploratie van de dundarm, dit voornamelijk in gevallen van bloedingen van onduidelijke etiologie, en in bepaalde gevallen van ferriprieve anemie. Dit altijd na uitvoering van klassieke endoscopie (oesogastroduodenoscopie, ileocolonoscopie). Het rendement van de videocapsule is hoger in ‘overt’ bleeding (zichtbaar bloedverlies).

In ons land wordt de terugbetaling van de videocapsule trouwens gebaseerd op die twee soorten problemen. Voor de duidelijkheid moet gemeld worden dat die ‘occulte bloedingen’ maar ongeveer 5 % van alle bloedingen vertegenwoordigen. Het gaat hier niet over de dagelijkse praktijk.

Er werden ook andere toepassingen onderzocht, zoals in de Prof. Daniel Urbain:

ziekte van Crohn, of in zeldzame aangeboren aandoeningen

“De videocapsule voor de dunne

van de dundarm. In ons land zijn dit echter geen indicaties

darm blijft voorlopig de enige

gezien de terugbetalingsmodaliteiten.

draadloze capsule die in de routine gebruikt wordt.”

7

muze Ziektebeeld

Deze diepe ulceratie in het midden van de dunne darm werd enkel door capsuleonderzoek ontdekt.

Er is ook een slokdarmcapsule ontstaan, om Barrett metaplasie of slokdarmvarices op een niet-invasieve manier op te sporen. Deze capsule heeft een zeker succes gehad in de Verenigde Staten, gezien het comfort van de techniek en de concurrentiële prijs ten opzichte van de endoscopie (veel duurder in de VS dan in ons land).

De recentste evolutie in de ontwikkeling van de capsule is de coloncapsule.

Recentste evolutie: de coloncapsule De recentste evolutie in de ontwikkeling van de capsule is de coloncapsule. Deze kan met een zeer goede sensitiviteit en specificiteit op een niet-invasieve manier het colon

‘Double’ en ‘Single’ ballon enteroscopen

onderzoeken. Deze techniek komt nochtans niet echt van

De (push-) enteroscopie is trouwens fel vooruitgegaan

de grond door verscheidene factoren namelijk de drastische

de voorbije jaren. Naast de ‘oude’ push enteroscopie, die

voorbereiding van de darm, de prijs (ook geen terugbeta-

toelaat ongeveer de hoek van Treitz te bereiken, werden

ling), het tijdrovend karakter, het feit dat er geen biopsie

ballon geassisteerde enteroscopen uitgevonden. De twee

of poliepectomie mogelijk is en de concurrentie met de

meest toegepaste technieken zijn de ‘double’ en de ‘single’

virtuele colonoscopie (CT-scanner).

ballonenteroscopen. Deze laten zeer diepe penetraties van de dundarm toe, zowel via orale als via anorectale route. De

De videocapsule voor de dunne darm blijft voorlopig de

combinatie van de twee routes laat in ongeveer 30% van

enige draadloze capsule die in de routine gebruikt wordt.

de gevallen een volledige visualisatie van de dundarm toe.

Beide technieken hebben therapeutische mogelijkheden,

Ondertussen zijn andere kwalitatief hoogstaande technie-

maar moeten wel onder diepe sedatie gebeuren.

ken ontwikkeld, zoals de MR-enterografie. Goed uitgevoerd geeft dit onderzoek goede beelden van de dundarm met

In de praktijk, in geval van digestieve bloedingen van obscu-

informatie over inflammatie, ulcera, fistels, … Daarenboven

re origine (dus niet identificeerbaar via klassieke endosco-

visualiseert men ondertussen ook de andere organen van

pie), wordt in eerste instantie een videocapsule uitgevoerd

de buikholte. De CT-enterografie is vergelijkbaar maar met

gezien de hoge sensitiviteit en het comfort voor de patiënt.

het nadeel van de bestraling.

Bij identificatie van een letsel wordt dan een single balloon (techniek gekozen in het UZ Brussel) uitgevoerd, voor biop-

Deze twee technieken hebben het nadeel dat ze niet doel-

ten en therapie (poliepectomie, Argon coagulatie).

treffend zijn voor vlakke laesies, zoals vasculaire malformaties. Voor deze afwijkingen, toch vaak verantwoordelijk voor

Dankzij de vooruitgang van de endoscopische technieken

occulte bloedingen, zijn alleen videocapsule en push entero-

werd de dunne darm zichtbaar en bereikbaar, en is de tijd

scopie (met gebruik van een echte scoop dus) doeltreffend.

van de ‘black box’ voorbij. Dunne darm-problemen blijven wel complex en technologisch uitdagend.

Prof. dr. Daniel Urbain Diensthoofd Gastro-enterologie

8 MUZE september 2012

muze sprak met …

Huisarts Inès Van Rossem: “De pathologieën zijn gevarieerd en de patiënten heel verschillend”.

Huisarts Inès Van Rossem in Halle

“Ik koos bewust voor huisartsgeneeskunde”.

Het valt mij direct op: dokter Inès van Rossem kijkt positief naar de dingen.

Ze ontvangt mij breed lachend in haar praktijk in de C. Verhaevertstraat 111 in haar geboortestad Halle, recht tegenover De Okkernoot, een centrum dat mensen met autisme opvangt, en het klikt meteen.

Inès is een dokter zonder witte jas.

We schrijven haar praktijk, maar eigenlijk is het die van de dokters Van Rossem. Het gaat immers om een duopraktijk samen met haar 59-jarige vader Hedwig. Ik vraag even voorzichtig of samen met je vader werken soms geen wrijvingen creëert, maar ze vindt juist dat het gemakkelijker is omdat je elkaar beter kent. En dat ze vlot samenwerken leid ik ook af uit de manier waarop hij tweemaal tijdens het interview binnenstapt en ze over iets overleggen. Inès Van Rossem studeerde in 2007 als arts af aan de Vrije Universiteit Brussel en drie jaar terug ging ze bijna organisch met haar vader een artsenduo vormen. Ze worden ondersteund door een zelfstandige diëtiste en door een administratief medewerker. Heel bewust koos ze voor huisartsgeneeskunde omdat ze het consulteren heel boeiend vindt. Dr. Van Rossem: “In een operatiekwartier werk je aan een patiënt die misschien niet eens weet dat je er bent. Ik wilde zeker ook niet in een

9

muze muze sprak met …

grote organisatie werken zoals in een ziekenhuis om daar te maken te krijgen met politiek gedoe. Ik vind het sociale van de raadgevingen aangenaam, ik praat graag met mensen.

Zowat één derde van mijn patiënten zijn chronisch en deze ken ik beter. Daarenboven zijn de pathologieën gevarieerd en de patiënten zelf zeer verschillend.” Ze houdt ook van de samenwerking tussen de huisartsen en ze kijkt uit naar de huisartsenwachtpost die op 31 augustus van start gaat in Halle, een middelgrote stad die ongeveer 35 000 inwoners telt. Inès Van Rossem: “Samenwerking tussen de artsen komt de patiënt ten goede.”

“Preventie krijgt in België nog te weinig aandacht” Ook over de keuze voor een duopraktijk was goed nagedacht. “Ik wilde zeker niet solo gaan. Ik vind het belangrijk om met een andere arts te kunnen overleggen.” De keuze voor het artsenberoep daarentegen kwam er bijna vanzelf.

Ze wilde in elk geval iets wetenschappelijks doen. Terwijl huisartsen vandaag – net zoals elke werknemer – streven naar een evenwichtige werk-privé-balans, stamt vader Hedwig nog uit de tijd dat een huisarts weinig thuis was.

Negatieve sporen heeft dat echter niet achtergelaten en ook daaraan zie je de positieve ingesteldheid van dokter

De keuze voor het artsenberoep kwam er bijna vanzelf.

Van Rossem. Inès: “Mijn moeder stond in het onderwijs en ik

mensen zijn.” Ik kom hartje augustus bij haar langs en dan is

heb nooit last gehad van het feit dat mijn vader altijd hard

het wat rustiger in de praktijk. Inès Van Rossem: “Er is een

gewerkt heeft. De situatie was toen natuurlijk ook anders.

groot verschil tussen de zomer- en de winterperiode”, zegt

In vergelijking met vandaag was er toen geen tekort aan

ze. “In de winterperiode is het veel drukker. Als je dan een

huisartsen en moest een arts ook echt vechten om patiën-

dag hebt met 20 of 25 patiënten zijn mijn hersenen leeg

ten te hebben. Je moest dan ook zeer beschikbaar zijn.” Zelf

op het einde van de dag. Zelf vind ik naast het curatieve in

had ze vanaf de eerste dag meer dan voldoende werk. Inès

de gezondheidszorg het preventieve heel belangrijk. Dat

Van Rossem kan eigenlijk als prototype gelden van de ver-

krijgt in België nog te weinig aandacht. Ziektes genezen is

vrouwelijking van het artsenberoep. Dr. Van Rossem: “We

één ding, maar ziektes voorkomen is beter. Ik schrijf ook

hechten vandaag meer belang aan evenwicht in onze job en

niet zeer snel geneesmiddelen voor. Patiënten hebben

als je niet solo werkt, kan je je dat ook beter permitteren.

een verwachting en die moet je inlossen, maar ik probeer

Patiënten denken soms onvoldoende na over hun vraag om

bijvoorbeeld niet te veel slaapmiddelen voor te schrijven

eeuwige beschikbaarheid en het feit dat artsen ook maar

omdat ik weet dat het te veel gebeurt.” Voor Inès is preven-

10 MUZE september 2012

muze muze sprak met …

Het is terecht dat gestreefd wordt naar een zo hoog mogelijke efficiëntie. soort vragen zitten studies, er zit een logica achter, dus ik heb daar geen probleem mee. De basis van bijvoorbeeld de prostaatscreenings is evidence-based onderzoek. Als je weet dat de impact, de neveneffecten en de interacties van geneesmiddelen vanaf 4 medicamenten tegelijkertijd Dr. Van Rossem: “Patiënten beseffen soms onvoldoende dat artsen ook

groter kan zijn dan de winst die je haalt uit het toedienen,

mensen zijn.”

dan moet je je toch vragen stellen.”

Naast haar huisartsenpraktijk vindt ze nog de tijd om een

tie overigens meer dan een gezond principe, aangezien ze

aantal andere opdrachten te vervullen. Zo is ze praktijkassis-

samen met Kind & Gezin meewerkt aan een 95% vaccinatie-

tente aan de vakgroep huisartsengeneeskunde van de VUB

graad-programma voor de kinderen.

waar ze het onderwijs ondersteunt. Ze vindt dat een welkome afwisseling. Daarnaast maakt ze ook graag tijd voor

Terecht meer efficiëntie

danssporten zoals fitnessdans en partnerdans, en geeft ze

Huisartsen zijn niet altijd even gelukkig met de talrijke

turnles aan 8- tot 14-jarigen.

administratieve verplichtingen waaraan ze moeten voldoen, maar Inès tilt daar minder zwaar aan. Dr. Van Rossem: “Ik

De woorden samen en samenwerken komen in een gesprek

vind niet dat mijn therapeutische vrijheid is aangetast door

met dr. Inès Van Rossem niet toevallig meermaals voor.

meer controles en administratieve formaliteiten. Het is terecht dat gestreefd wordt naar een zo hoog mogelijke

Edgard Eeckman

efficiëntie en dat er bijvoorbeeld geregeld wordt gevraagd of bijkomende onderzoeken wel echt nodig zijn. Achter dit

11

van naderbij bekeken

De IT-architectuur gaat uit van medisch handelen waarbij de patiënt ‘holistisch’ wordt bekeken, steeds vaker multidisciplinair wordt behandeld binnen omlijnde zorgpaden die meerdere afdelingen bestrijken en de ziekenhuismuren overschrijden.

In het uitwerken van onze gezondheidszorg is een paradox ingebakken: aan de ene kant is er de drang om elke patiënt individueel te behandelen, aan de andere kant de noodzaak om vanuit een meer centralistische aanpak de gezondheid van een bevolking te verbeteren. Deze paradox ondervinden klinische informatiesystemen ook: enerzijds zijn er de centrifugale krachten gedreven door de wens van de gebruiker om het ziekenhuisinformatiesysteem autonoom op zijn/haar maat aan te passen, anderzijds de centralistische gedachte gedreven door de behoefte zoveel mogelijk data te consolideren in een logisch geheel rondom de patiënt die als ‘één geheel’ wil bekeken worden.

Dit is meteen de missie van een ziekenhuisinformatiesysteem.

En de huisarts wordt daarbij niet vergeten.

12 MUZE september 2012

muze van naderbij bekeken

ict

het zenuwstelsel van een ziekenhuis Vandaag vormen ziekenhuisinformatiesystemen het zenuw-

bekeken en steeds vaker multidisciplinair behandeld wordt

stelsel van het ziekenhuis. De informatisering is zo over-

binnen omlijnde zorgpaden die meerdere afdelingen bestrij-

heersend geworden dat er haast geen enkele hoofdfunctie

ken en de ziekenhuismuren overschrijden.

is die plaatsvindt zonder de hulp van informatietechnologie.

In de 90-er jaren – en tegen alle op dat ogenblik bestaande

nog weinig papieR

stromingen in andere universitaire ziekenhuizen in – evolu-

De verwachting van de ICT is dat elk lid dat deel uitmaakt

eerde het UZ Brussel als eerste ziekenhuis in België van een

van het medisch team om de beste zorgkwaliteit te leveren -

mainframe-georiënteerd systeem naar een meer ‘open sys-

en dus ook de huisarts -, zijn of haar ‘ding’ kan doen op basis

teem’. Het startte met het uitwerken van een vernieuwde

van dezelfde informatie, dezelfde instrumenten en dezelfde

architectuur voor het ontwikkelen van een functioneel rijk

klinische ‘look en feel’. De voordelen zijn duidelijk. Medi-

klinisch informatiesysteem, het klinisch werkstation (KWS).

sche gebruikers worden met steeds dezelfde vormgeving

Dat KWS richt zich in hoofdzaak tot artsen en verpleegkun-

geconfronteerd, waardoor zij snel hun weg vinden, zelfs als

digen, maar ook tot de huisartsen en patiënten. Klassieke

ze door rotaties, vervangingen of wisselende rollen in de

methodologieën om ICT-toepassingen te ontwikkelen zijn

klinische processen op verschillende ‘werkposten’ terecht-

met succes toegepast in de zorgsector.

komen. De uniformiteit beperkt bovendien de leercurve tot een minimum. Dat is belangrijk in een universitair ziekenhuis

Toch heeft het UZ Brussel eerder inspiratie gevonden in de

waar elk jaar nieuwe artsen opgeleid worden, en met een

manier waarop zij die met patiënten omgaan idealiter met

artsenpopulatie die zich liever ‘on-the-job’ laat instrueren

elkaar willen samenwerken om een kwalitatieve zorg aan

dan zich in te schrijven voor een ICT-gebruikersopleiding.

de patiënt te kunnen verzekeren. De IT-architectuur gaat uit

Tenslotte zijn er de klassieke besparingen op het vlak van het

van medisch handelen waarbij de patiënt ‘holistisch’ wordt

onderhoud.

13

muze van naderbij bekeken

In de loop der jaren werden 45 medische diensten van het UZ Brussel in meerdere of mindere mate geautomatiseerd.

Finaal resulteert dit in meer dan 600 schermen die beantwoorden aan de specifieke noden van elke medische dienst.

Op verpleegeenheden worden in het UZ Brussel sinds jaren mobiele computers gebruikt.

ehealth portal site voor huisartsen In samenwerking met de Brusselse Huisartsenvereniging werd jaren terug het AMIS-project opgestart. Dat verleent huisartsen via internet aan de hand van een persoonlijke en dus beveiligde elektronische

De penetratie werd nog verhoogd door het zelf ontwikkelen of aankopen van een aantal gespecialiseerde toepassingen. Het UZ Brussel is op die manier dankzij de actieve

sleutel, toegang tot het elektronisch medisch dossier van hun patiënten in

participatie van medische gebruikers geëvolueerd tot een

het ziekenhuis (zie illustratie). Zo kan de

van de meest geautomatiseerde ziekenhuizen, zelfs op een

huisarts het hospitalisatieverloop van zijn

Europese schaal. Er wordt nog maar heel weinig informatie

of haar patiënt in het UZ Brussel online

op papier uitgewisseld. Zo is het al in 2006 gestart met de oude patiëntendossiers in te scannen opdat ze ook elektro-

volgen. Daarnaast heeft de ICT-dienst

nisch raadpleegbaar zouden zijn. Het informatiesysteem telt

van het UZ Brussel ook een elektronisch

momenteel 3 000 actieve gebruikers met op een werkdag

patiëntenportaal ontwikkeld , waar de

pieken van 1 200 simultane gebruikers. Via het draadloos

patiënt de mogelijkheid krijgt om zelf zijn

netwerk van het ziekenhuis kunnen artsen en verpleegkun-

medisch dossier in te kijken.

digen alle informatie aan het bed van de patiënt invoeren in het KWS. Op verpleegeenheden worden in het UZ Brussel sinds jaren mobiele computers gebruikt door zaalartsen en verpleegkundigen waarmee ze o.a. de toediening van medicatie en de vitale parameters bij de patiënt direct elektronisch kunnen registreren. Per verpleegeenheid van 29 bedden zijn voor de verpleegkundigen 4 computers en 2 tot 3 draadloze mobiele computers voorzien voor het online voorschrijven van diagnostische en invasieve procedures en het beheer van het elektronisch medisch dossier van de patiënt. Deze worden momenteel aangevuld met tabletcomputers en smartphones om de mobiliteit te verhogen en de captatie van informatie zo dicht mogelijk bij de bron te brengen. Dit leidt tot een meer kwaliteitsvolle registratie.

Tarificate- en Facturatie-expertsysteem is een ander voorbeeld waar intelligente systemen aangewend werden. Op medisch-administratief vlak is een uiterst complex systeem

14 MUZE september 2012

Dit is momenteel in test en evaluatie bij een aantal diensten.

muze van naderbij bekeken

ontwikkeld. Dat houdt rekening met de voortdurend

Een andere sleutel tot het succesvol integreren van ICT in

wijzigende wet- en regelgeving. Hiervoor is een kennisbank

de zorg, is opleiding. Om het met Derek Bok te zeggen: “If

met de sociale wetgeving ontwikkeld. Dit systeem moest

you think education is expensive, try ignorance.” Meer dan

beantwoorden aan twee criteria: onderhoudbaar door

80% van de bedrijven die momenteel opleidingen hebben

een beperkte ploeg en tegelijk uiterst performant zijn. De

geschrapt en weigeren te investeren in kennis, presteren

nieuwe versie van dit systeem verwerkt momenteel 460 000

ondermaats en slechter. Anderzijds: 60% van de bedrij-

facturen per jaar.

ven die in dezelfde periode meer hebben geïnvesteerd in

“If you think education is expensive, try ignorance.”

adequate en effectieve opleiding, presteren nu beter dan voorheen. ‘The war for talent’ zit hem dus niet zozeer in een gebrek aan competenties, maar wel in het onderontwikkelen van de aanwezige talenten. De slogan luidt: minder baas zijn, en meer trainer en coach.

Sceptici stellen dat de productiviteitsvoordelen van ICT

Hoge flexibiliteit van de ICT-systemen blijft noodzakelijk. De

binnen de gezondheidssector overschat worden. Het debat

globalisatie van de wereld, de beschikbaarheid van online

over de productiviteitstoename door ICT binnen de

informatie en het verkorten van levenscycli zijn een speel-

medische sector – in tegenstelling tot andere sectoren – en

veld van continue veranderingen. Het is dus goed wanneer

de vermoedelijke 'slowdown in productiviteit' van artsen

ziekenhuizen die een keuze voor een nieuw pakket willen

wordt wel eens de ‘IT-productiviteitsparadox’ genoemd. Ze

maken, zich ook afvragen hoe flexibel het systeem na instal-

is echter gebaseerd op of een verkeerde analyse, of

latie is. Met andere woorden: wat kost een verandering voor

mismanagement, of beperkte gebruiksvriendelijkheid. Het

mijn organisatie (ook in tijd), hoe snel kan dit plaatsvinden

gewoon vervangen van papier door ‘elektronisch papier’ om

en in hoeverre sta ik als ondernemer zelf aan het roer? Vast-

toegang te geven tot deze informatie is onvoldoende om

gesteld wordt dat wanneer er problemen rijzen na de imple-

voordelen te bereiken. De nieuwe generatie van innovatieve

mentatie, dit meestal te wijten is aan een te sterke focus op

medische informatiesystemen leunt op 3 fundamentele

technologie, aan een gebrekkig inzicht in de bedrijfsproces-

pijlers: optimalisatie van samenwerking, kennisverwerving/

sen of aan een beperkt inzicht in de mogelijkheden van het

-deling (via medisch-beslissingsondersteunende systemen)

systeem. Daardoor kunnen aanpassingen aan het systeem

en transparante toegang via portals. Hierbij speelt uiteraard

veel extra tijd en geld kosten. Vroeger werden informatie-

de gebruiksvriendelijkheid een belangrijke rol om de

systemen gebouwd om lange tijd gebruikt te worden, nu

complexiteit van de medische workflow te ondersteunen.

worden informatiesystemen gebouwd om te veranderen.

Op elk van deze uitdagingen heeft het KWS een antwoord geschonken.

Prof. dr. Rudi Van de Velde, directeur ICT UZ Brussel

Amis, eHealth portal site voor huisartsen.

15

ethische reflectie Patrick Lacor is internist en voorzitter van de reflectiegroep voor biomedische ethiek van het UZ Brussel

Het einde van de zomer is organisatorisch en dus ook traditioneel het moment waarop een nieuwe lichting medische studenten in het ziekenhuis aan de slag gaat. Voor hen zal vanaf nu het contact met patiënten een bijna dagelijkse ervaring worden. Dit besef brengt een niet geringe druk

De rol van het model

met zich mee. Praktijkervaring is een

lichaamstaal fungeren als signalen die

die staat niet stil. Zo ruimt medisch

belangrijke stap in het verwerven van

misschien meer impact hebben dan

paternalisme bijvoorbeeld progressief

het verwachte competentieprofiel.

een stroom aan vakliteratuur.

plaats voor de dialoog met de patiënt

Hiertoe behoort ook een gedragscode

In dit geheel zijn er ook zij die de stu-

en het multidisciplinair overleg met de

in de relatie met patiënten en hun fa-

denten moeten gadeslaan en begelei-

collega's. Zo wordt meer en meer het

milieleden, en met collega's. De lat ligt

den in het leerproces. Zij voeren taken

belang onderstreept van de interactie

hoog: empathie, altruïsme, oprecht-

uit en bekleden posities die ook ooit

met andere gezondheidswerkers, het

heid, confidentialiteit en respect voor

die van de student zullen zijn. In die

niet uit de weg gaan van medisch-

eenieders autonomie zijn voorbeelden

hoedanigheid dragen zij een verant-

ethische dilemma's, het bewust onder

van kwaliteiten die zij verondersteld

woordelijkheid als rolmodel.

ogen zien van de beperkingen van

worden te zullen verwerven en

Rolmodellen inspireren mensen, heb-

de geneeskunde, het herkennen en

uitdragen. De assimilatie van deze

ben dat door de eeuwen heen gedaan

bijsturen van de eigen tekortkomingen

eigenschappen en kundigheden is

en zullen dat steeds blijven doen.

en, bovenal, de bereidheid om te

een continu verlopend proces. Het

Maar hoewel opleidingen, zoals ook

blijven leren, niet in het minst van

speelt zich af in de ‘echte wereld’, die

die tot arts, voortdurend in een aan de

de patiënten zelf.

tijdsgeest aangepaste vorm gegoten

De opleiders balanceren als rolmodel

worden, lijken er voor rolmodellen

dus op het dunne koord tussen het

geen specifieke trainingsprogramma's

goede en het slechte voorbeeld. Dat is

of certificaten te bestaan. Zij zijn

een delicate maar tezelfdertijd ook

rolmodel bij de gratie van zichzelf, en

geprivilegieerde positie. Hoe leerrijk is

zijn zich daar misschien niet steeds

het immers niet om samen met

bewust van.

collega's en collega's in spe te

Aan de opleiders als rolmodel dus de

reflecteren over de kwaliteit van de

van ziekbed en spreekkamer, die van

niet geringe opdracht om steeds mee

bedreven geneeskunde. Men mag

urgentiebox en reanimatiewagen, die

te evolueren, flexibel, en open te zijn

die opdracht niet licht opvatten.

van briefinglokaal en ziekenhuisres-

voor alles wat nieuw is. En opleidings-

Als infectioloog citeer ik hier graag

taurant, … Overal, dus, waar het pad

curricula voor geneeskundestudenten

François de La Rochefoucauld:

van de student dat van de patiënt en

zijn onderhevig aan veranderingen.

"Rien n'est si contagieux que l'exemple".

dat van de collega kruist. Waar zowel

Zij wensen uiteraard gelijke tred

uitgesproken als verzwegen woorden

te houden met de geneeskunde in

en zowel gerichte als onbewuste

de hedendaagse maatschappij, en

Het dunne koord tussen het goede en het slechte voorbeeld

16 MUZE september 2012

Prof. dr. Patrick Lacor

nieuwe bevindingen hoopvol voor de toekomst

actueel

icsi heeft beperkt effect op gezondheid tijdens puberteit Wereldwijd werden sinds 1991 meer dan 2,5 miljoen kinderen geboren aan de hand van de ICSI-techniek, die ontwikkeld werd in het UZ Brussel.

Bij Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI) wordt 1 zaadcel rechtstreeks in 1 eicel geïnjecteerd. Ondertussen is al aangetoond dat IVF- en ICSI-kinderen een verhoogd risico hebben op vroeggeboorte en op een lager geboortegewicht. Verder tonen studies uitgevoerd op kinderleeftijd in het algemeen gunstige resultaten wat betreft de gezondheid van ICSIkinderen. Het was echter tot nog toe niet geweten of kinderen die geboren werden na ICSI nadelige medische gevolgen ondervinden tijdens de puberteit…

Onderzoeker dr. florence belva: “Op 14-jarige leeftijd was de pubertaire ontwikkeling zowel voor jongens als meisjes vergelijkbaar tussen de ICSI-groep en de controlegroep.”

Daarom werden verschillende gezondheidsaspecten voor en tijdens de puberteit onderzocht bij ICSI-eenlingen die verwekt werden in het UZ Brussel. Twee onderzoeksvragen werden gesteld: (1) Vertonen ICSI-kinderen meer gezondheidsproblemen dan hun leeftijdsgenoten geboren via spontane conceptie? (2) Zijn er op (pre-)pubertaire leeftijd indicatoren voor een afwijkende seksuele maturatie en/of verminderde fertiliteit? De onderzoeken bij deze wereldwijd eerst geboren ICSI-kinderen tonen in het algemeen gunstige resultaten voor de medische ontwikkeling van kinderen geboren d.m.v. ICSI tot op de leeftijd van 14 jaar.

Het zijn belangrijke gegevens zowel voor artsen, ouders van ICSI-kinderen, als voor koppels die in behandeling zijn of dit overwegen.

klinisch geen Relevante veRschillen, wel hogeRe bloeddRuk op de leeftijd van 8 jaar werden 150 eenlingen geboren na ICSI, grondig medisch en neurologisch onderzocht. Een vergelijking van de resultaten met gegevens van 147 kinderen geboren na spontane bevruchting toonde geen verschillen

17

muze actueel

Overheidsfondsen om follow-up studies uit te voeren bij adolescenten en volwassenen werden niet toegekend.

voor chronische aandoeningen, heelkundige ingrepen en opnames in het ziekenhuis. De groei vóór de puberteit was vergelijkbaar tussen beide groepen. Verder werden er geen klinisch relevante verschillen gevonden tussen beide groepen behalve een hogere bloeddruk in de ICSI-groep.

N.a.v. de resultaten bij de 8-jarigen werd uitgebreid onderzoek naar risicofactoren voor hart- en vaatlijden opgestart op de leeftijd van 14 jaar en dit bij 217 eenlingen geboren na ICSI en 223 eenlingen geboren na spontane bevruchting.

Aangezien bloeddruk en overgewicht het cardiovasculair risico kunnen beïnvloeden, werd de bloeddruk gemeten, zowel in rust als na een stresstest en werd de lichaamsvetmassa bepaald via het meten van lichaamsomtrekken en huidplooien. De bloeddrukmetingen van de ICSI-meisjes en -jongens

en gebruikt wordt bij volwassenen als marker voor zaadcel-

waren vergelijkbaar met de resultaten in de controlegroep.

productie. De testosteronwaarden in de ICSI-groep waren

ICSI-meisjes vertoonden een verhoogd risico op centrale,

vergelijkbaar met de resultaten in de groep van jongens

onderhuidse en totale obesitas. Bij ICSI-jongens vertoonden

geboren na spontane bevruchting. Voorts werden normale

enkel diegenen die verder pubertair ontwikkeld waren een

waarden van inhibine B bij ICSI-jongens op 8 jaar gevolgd

verhoogd risico op perifere (of onderhuidse) obesitas.

door een verwachte stijging van de waarden op 14 jaar.

De bevindingen van een iets hogere, maar nog altijd normale bloeddruk vóór de puberteit bij ICSI-kinderen en de licht

De resultaten in de kleine groep ICSI-jongens wijzen op een

toegenomen lichaamsvetopstapeling tijdens de puberteit,

normaal reproductief potentieel. Toch kon de vraag naar

vormen op zich geen onmiddellijk gezondheidsrisico. Wel

mogelijke overerving van de verminderde zaadcelkwaliteit

dienen bloeddruk, lichaamsgewicht en -vetverdeling in de

van vader op zoon via ICSI nog niet beantwoord worden.

toekomst opgevolgd te worden.

Het sperma van deze jongens kon immers nog niet onderzocht worden gezien hun jeugdige leeftijd.

ICSI-kinderen hebben vergelijkbare pubertaire ontwikkeling

Verdere opvolging noodzakelijk

Om een eventueel afwijkende seksuele maturatie en/of

De bevindingen in verband met cardiometabole risico’s en

verminderde fertiliteit op te sporen, werd de pubertaire

functie van de testis bij kinderen geboren met behulp van

ontwikkeling geëvalueerd en werd ook bij 231 jongens de

ICSI, werden niet eerder beschreven en moeten bevestigd

hormonale werking van de testis onderzocht. Pubertaire

worden door andere onderzoekers. Voorzichtigheid blijft

ontwikkeling weerspiegelt de voortplantingscapaciteit en

dus geboden wat betreft de interpretatie van deze resulta-

de evaluatie ervan is dus van groot belang voor het inschat-

ten bij de oudste groep ICSI-jongeren wereldwijd, gezien de

ten van de fertiliteit op latere leeftijd. Op 14-jarige leeftijd

beperkte groep kinderen die tot op heden beschreven werd.

was de pubertaire ontwikkeling zowel voor jongens als meisjes vergelijkbaar tussen de ICSI-groep en de controle-

In ieder geval tonen deze resultaten de nood aan van

groep. Borstontwikkeling was wel minder ver gevorderd bij

follow-upstudies waarbij men niet alleen oog mag hebben

ICSI-meisjes in vergelijking met meisjes geboren na spon-

voor de fertiliteit van de ICSI-nakomelingen zelf, maar ook

tane bevruchting.

voor hun gezondheid in het algemeen. Overheidsfondsen om verdere follow-upstudies uit te voeren bij adolescenten

Om het mogelijke risico op testiculaire dysfunctie te onder-

en volwassenen werden echter niet toegekend.

zoeken, werden twee biomarkers gemeten: enerzijds het tes-

Dit onderzoek kwam tot stand in het kader van de docto-

tosteron (het mannelijk geslachtshormoon) en anderzijds het

raatsverhandeling van dr. Florence Belva, verbonden aan

inhibine B, een eiwit dat geproduceerd wordt door de testis

het Centrum voor Medische Genetica van het UZ Brussel.

18 MUZE september 2012

muze actueel

Het verhaal van een engagement

Gouden medaille voor hartritmespecialist

Pedro Brugada Belga

Op 25 augustus ontving cardioloog Pedro Brugada in München voor zijn wetenschappelijk onderzoek een gouden medaille van de Europese Cardiologische Vereniging. Als ontdekker van het erfelijke syndroom dat acute hartdood kan teweegbrengen, is Pedro Brugada een van de belangrijkste cardiologen van ons land. Hij is vandaag clusterhoofd van het Centrum voor Hart- en Vaatziekten van het UZ Brussel. Hij ontving de gouden medaille, samen met Patrick Serruys, Belgisch cardioloog van het Erasmus MC in Rotterdam, en de Japanner Ryozo Nagai. Deze medailles worden elke jaar toegekend voor uitzonderlijke carrières in de cardiologie en gelden als een van de belangrijkste onderscheidingen in het vakgebied.

Wie op Pedro Brugada googelt, krijgt meer dan 570 000 hits. Dat zegt veel over hem. Hij staat immers met beide Pedro Brugada wil er niet enkel over praten, hij

voeten stevig in de maatschappelijke realiteit. Hij is niet dat

wil er duidelijk ook zelf iets aan doen.

soort wereldvreemd onderzoeker die zich opsluit op een

Dat doet hij dan ook met verve en daar zal zijn

wetenschappelijk eiland. Integendeel, hij neemt duidelijke

aan zijn.

Belga

Catalaanse vitaliteit ongetwijfeld niet vreemd

en soms controversiële standpunten in die getuigen van zijn maatschappelijk engagement. Zo vroeg hij zich begin

19

muze actueel

dit jaar (en niet voor het eerst) hardop af of de samenleving

van een politieke partij (Open Vld) bij de komende gemeen-

moet blijven investeren in mensen die blijven roken na een

teraadsverkiezingen. Pedro Brugada wil er niet enkel over

hartingreep. Aan De Morgen verklaarde ex-roker Brugada:

praten, hij wil er duidelijk ook zelf iets aan doen. Dat doet

“Wat willen we doen met de beperkte middelen die we heb-

hij dan ook met verve. Daar zal zijn Catalaanse vitaliteit

ben? Moeten we blijven investeren in mensen die zichzelf

ongetwijfeld niet vreemd aan zijn. Hij is geboren in Girona

ziek maken? Elke sigaret is slecht voor de gezondheid, en

op 11 augustus 1952. Samen met zijn twee broers Josep

roken verhoogt het risico op een hartinfarct. In de gezond-

en Ramon ontdekte hij het zogenaamde Brugadasyndroom

heidszorg zou het moeten zijn zoals in de milieusector: de

waarover ze in 1992 samen een wetenschappelijk artikel

vervuiler betaalt. Als ik morgen tegen 250 kilometer per

publiceerden; Pedro was de eerste auteur.

Moeten we blijven investeren in mensen die zichzelf ziek maken? uur over de weg raas, betaal ík de boete, en niet de maat-

Eerst naar de huisarts

schappij. Maar een roker zou niet beboet worden voor de

Het aantal patiënten dat in België bij een cardioloog langs-

onveilige en ongezonde situatie die hij bewust veroorzaakt.

gaat, neemt zienderogen toe: 830 000 consultaties in 2002

Integendeel, de overheid betaalt hem terug. Wie een beetje

tegenover 1,3 miljoen in 2011. In dezelfde periode werden

gezond verstand heeft, moet tegen een dergelijk absurd

bij alle gespecialiseerde artsen meer consultaties geno-

systeem in opstand komen”. De zin voor verantwoordelijk-

teerd, maar het aantal consultaties bij cardiologen steeg

heid die hij zelf heeft, verwacht hij ook van anderen; respon-

nog sterker. Pedro Brugada in De Standaard: “De mensen

sabilisering is een van zijn sleutelwoorden.

hebben de verhalen gehoord over de hartaanvallen van sporters en zijn zich daardoor veel meer bewust van hun ei-

Verborgen hartproblemen

gen lichaam. Van zodra ze iets voelen, stappen ze spontaan

Ook in sportmiddens is Pedro Brugada lang geen onbeken-

naar de cardioloog. Soms zijn ze té alert geworden. Ik krijg

de. Hij heeft immers een duidelijk standpunt over het feit

geregeld patiënten over de vloer die helemaal geen hart-

dat hartscreenings plotse sterfgevallen kunnen voorkomen

probleem blijken te hebben, maar naar ons waren gekomen

en wordt doorgaans geraadpleegd als een profvoetballer

omdat ze in hun bovenlichaam iets hadden gevoeld. Het is

ineens in elkaar zakt. Toen Roeselare-voetballer Anthony

niet onlogisch: hart- en vaatziekten zijn de doodsoorzaak bij

Van Loo op het voetbalveld in elkaar zakte, kwam hij na

35% van de mannen en 38% van de vrouwen. Dat ze bij ons

enkele seconden al weer recht dankzij een defibrillator die

komen aankloppen, is een teken dat de campagnes werken.

hem door prof. Brugada was ingeplant en ook volleybalspe-

Maar het zou beter zijn als mensen die zich preventief willen

ler Kristof Hoho leeft met een defibrillator die hem door

laten onderzoeken, eerst bij de huisarts zouden langs gaan.”

de professor werd ingeplant. Het zijn maar enkele voorbeelden. Pedro Brugada kondigde aan vanaf 1 januari 2013

Wie prof. Brugada in het UZ Brussel tegen het lijf loopt, weet

alle 12-jarigen te willen screenen op hartproblemen en

het wel: hij zit boordevol ambitie, spreekt snel en be­­weegt

daarvoor op zoek te gaan naar sponsorgeld. Ook het woord

dynamisch. Hartproblemen heeft hij duidelijk niet.

preventie betekent veel voor hem. Pedro Brugada: “In België sterven jaarlijks 10 000 mensen een plotse dood ten gevolg van hartritmestoornissen. Vooral oudere mensen, maar ook kinderen. Nochtans kunnen veel verborgen hartproblemen met een cardiologisch onderzoek opgespoord worden."

Dat engagement tekent hem en het hoeft daarom niet te verbazen dat hij in Lede (waar hij woont) opkomt op de lijst

20 MUZE september 2012

Edgard Eeckman

muze actueel

column

Jean Paul van Bendegem is decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte

Prof. dr. Jean Paul Van Bendegem

van de Vrije Universiteit Brussel en gewoon hoogleraar. Hij is licentiaat wiskunde en doctor in de wijsbegeerte.

Hij woont in Gent.

niveau 4 Setting Jan en Eva ontmoeten elkaar op een feestje en heb-

jan “Neen, zeg, ge meent het. Maar als Piet zoiets durft te

ben een gezellige babbel waaruit dit kort fragment:

zeggen over mij dan is het een vette leugenaar. Maar wacht, waarom vertelt hij dan aan mij wat jij tegen Karel zou gezegd

jan “Hé, Eva, alles goed met jou? Wat heb ik horen

hebben over Louis? Dat moet dan gelogen zijn? Nu snap ik er

vertellen over jou? Dat kan toch niet waar zijn wat Piet zegt.

niets meer van tenzij … Piet en Mira elkaar wel kennen en dus

Heb jij echt tegen Karel gezegd dat Louis een idioot is?

vriend!”

Louis …? Hoe is het mogelijk? En dat voor mijn beste vriend!

Toch een beetje opletten, Eva! Eva!” eva (met een samenzweerderige blik) ““Misschien zouden we eva “Huh!?

Huh!? Hoe kan Piet dat weten? Bovendien zou ik zoiets,

best wel een affaire hebben, wat denk je, dan hebben we

zelfs al was het waar, nooit vertellen aan Karel want, dat weet

hihi!” ze allemaal liggen. Daar gaan ze niet goed van zijn, hihi!

ge toch, die vertelt alles automatisch door aan Mira. Kent ge haar? Een oud lief van Louis trouwens. Dat mens vertelt

Waarschijnlijk, beste lezer, heb je net zoals ik bij het schrijven

alles door aan iedereen maar dan wel juist het omgekeerde, ’t

van deze dialoog een grafiekje moeten tekenen om bij te

liegebeest!”

houden wie wat waar tegen wie en vooral waarom heeft gezegd en gedaan. Psychologen en antropologen hebben al

jan “Tiens, Tiens, dat zou wel kunnen kloppen want ik heb gehoord

uitgebreid onderzoek verricht naar onze kwaliteiten in het

dat Mira over ons vertelt dat wij een affaire zouden hebben,

denken over het denken van anderen. Blijkt dat vier niveaus

kunt ge dat geloven? Allez, wij twee, een affaire!

– Jan weet dat Piet weet dat Karel niet weet dat Louis weet

Gij braaf getrouwd, ik braaf getrouwd, monogamer kan niet,

dat Jan liegt – ongeveer het maximum is wat we aankunnen.

hé, Eva?”” (met een vette knipoog)

Is dat geen geruststellende gedachte? Het betekent dat gesprekken zoals dat tussen Jan en Eva ons bespaard zullen

Eva “Ja, manneke, ik misschien wel, maar dat is toch niet wat

blijven. Nu nog juist de politici hiervan overtuigen.

ik heb gehoord over jou. En dat weet ik uitgerekend van Piet zelf die het zeker niet heeft van Karel en dus ook niet van Mira,

Prof. dr. Jean Paul Van Bendegem

tenzij natuurlijk Louis zou …, ah, de lafhartige trekhond. Als ik hem de volgende keer zie, zal hij het mogen horen, hoe durft hij!” (beetje over haar toeren)

21

achter de schermen

balies en callcenters

In 2012 werd een kwaliteitsevaluatie uitgevoerd onder 560 patiënten: amper 1% toonde een lichte mate van ontevredenheid en 24% gaf aan ‘extreem tevreden’ te zijn (in 2010 was dit slechts 5%).

22 MUZE september 2012

muze achter de schermen

van het UZ Brussel Patiënten komen in het ziekenhuis vaak eerst in contact met de baliemedewerkers.

Helemaal achter de schermen werkt de dienst patiëntenadministratie van het UZ Brussel, die onder meer instaat voor de afsprakenbalies en de callcenters, dus niet. Er gebeurt echter wel heel wat achter de schermen zodat het vóór de schermen allemaal draait. Zo was in 2008 de telefonische bereikbaarheid van de balies problematisch. Een project werd opgestart met als resultaat dat in 2012 de balies voor patiënten telefonisch vlot bereikbaar werden en dat de service-kwaliteit is toegenomen. Hiervoor was bovendien geen personeelsuitbreiding nodig.

Voor alle duidelijkheid: de medische en verpleegkundige activiteit blijft de essentie van de dienstverlening van een ziekenhuis. Als dit niet op punt staat, kan zelfs een uitstekende administratieve dienstverlening het niet compenseren. Echter hoor je in gesprekken met en tussen patiënten dikwijls dezelfde aspecten terugkomen: “Het eten was goed, het was er proper, ik heb niet te lang moeten aanschuiven, het personeel was vriendelijk, …”. De evaluatie door patiënten over een ziekenhuis gebeurt dus dikwijls op basis van factoren die niet onmiddellijk in verband staan met het zorgproces (maar er wel een impact op hebben).

De medische en verpleegkundige activiteit blijft de essentie van de dienstverlening van een ziekenhuis.

Vanuit deze logica werd binnen het UZ Brussel sinds 2008

missie-visie uitgewerkt wat resulteerde in individuele doel-

gewerkt om de kwaliteit van de dienstverleningen van de

stellingen, maar ook in een herziening van organisatie- en

patiëntenadministratie te verbeteren op een geïntegreerde

functiestructuren.

manier. Geïntegreerd, want de patiënt heeft er geen boodschap aan dat hij op dienst X of Y komt. Hij komt in het

Eenvoudige en meetbare doelstellingen

ziekenhuis en wil eenvoudig, vriendelijk en vlot geholpen

Zo werd onder andere een duidelijke opdeling gemaakt tus-

worden. Daartoe werd in samenspraak met de medewer-

sen de activiteit van een secretariaat (gericht op ondersteu-

kers en verantwoordelijken (ook binnen de clusters) een

ning van een arts) en de activiteit van een balie (gericht op

23

muze achter de schermen

het verder helpen van de patiënt). De balie omvat daarbij zo-

was om naast het verbeteren van de bereikbaarheid, toe-

wel het callcenter-gegeven als de fysieke balie-activiteit. Het

gankelijkheid en proceskennis, ook te werken aan het em-

bewust niet opsplitsen van callcenter en balie zorgde ervoor

patisch optreden van baliemedewerkers. Vanaf de indienst-

dat er een grotere betrokkenheid en inzet bleef bestaan bij

treding worden de medewerkers heel bewust gemaakt van

medewerkers ten aanzien van patiënten. Het maakte ook de

wat het betekent om te werken in een omgeving met zieke

doelstellingen voor medewerkers meer tastbaar.

mensen.

Daarbij worden soms extreme (maar waargebeurde)

Elke equipe van een afsprakenbalie kreeg een teamcoach

voorbeelden toegelicht en besproken, er zijn groepssessies

(voor zover ze die nog niet hadden) en de nodige vrijheid

waarin concrete cases besproken worden, er zijn begeleide

om de doelstellingen te bereiken. Bovendien was het aan

zelfevaluaties mits het gebruik van toegankelijke psycholo-

de teams zelf om een goede taakverdeling te organiseren

gische testen (die enkel met de medewerker zelf besproken

in functie van de sterke en zwakke punten van iedere col-

worden) evenals een hele reeks andere maatregelen.

lega. Die doelstellingen werden eenvoudig en meetbaar gedefinieerd: • vaste openingstijden (tussen 8 uur en 17.30 uur), • kortere wachttijden aan de telefoon, • maximale telefonische respons (90% tijdens de openingsuren en 75% op een periode van 24 uur), • een na te streven serviceniveau (80% van de oproepen beantwoorden binnen de 100 seconden), • een gelijkaardige turnover hebben tussen het aantal oproepen en het aantal medewerkers, • tevreden patiënten en (verwijzende) artsen zonder klachten.

Een vrij spectaculaire daling van telefonische wachttijden

2010 5,44

2012 5,83

Algemene tevredenheid over het baliebezoek op een 7-puntenschaal

Deze aanpak resulteerde in een relatief hoge kwaliteitsevaluatie door de patiënt. Die werd uitgevoerd in 2012 onder 560 patiënten. Vooral opvallend is dat amper 1% een lichte mate van ontevredenheid toonde en 24% aangaf ‘extreem tevreden’ te zijn (in 2010 was dit slechts 5%). Het ziekenhuis

Over de statistische resultaten werd transparant gecom-

scoorde vooral hoog op vlak van taalkennis (waarbij vooral

municeerd door het regelmatig verspreiden van statistieken

Franstaligen ons zeer positief evalueerden!), wachttijd

per team, waarin ook ziekenhuisbrede rangordes opge-

aan de balie, behulpzaamheid, vriendelijkheid, respect en

maakt werden en de globale cijfers van ieder team dus

beleefdheid van de baliemedewerker, de volledigheid en

bekend zijn. Het gevolg hiervan was een vrij spectaculaire

juistheid van de informatie die gegeven wordt, evenals de

daling van telefonische wachttijden (gemiddelde wachttijd

snelheid en vlotheid van de werking.

daalde van 1 minuut naar 20 seconden) en het aantal gemiste oproepen (van 33% naar 22% op een 24-uren basis), terwijl het ‘te laat’ openen van balies nog zelden voorkwam.

empathisch optReden De globale evaluatie van de werking werd vervat in een kwaliteitsmodel (gebaseerd op dat van Disney). Het doel

24 MUZE september 2012

muze achter de schermen

Ook eenvoudige zaken kunnen een impact hebben op de beleving van patiënten: studenten van de Kunsthumaniora Brussel spelen stijlvolle en sobere muziek in de wachtzalen.

tot besluit Wat goed is, moet behouden blijven. Tegelijk mogen we

perfecte voorbeeld. We zien daardoor soms patiënten naar

niet blijven stilstaan en continu nadenken over iedere mo-

het UZ Brussel komen terwijl ze helemaal geen afspraak

gelijkheid tot verbetering van onze werking. Er staan reeds

hebben. Gewoon om in de wachtzaal naar muziek te komen

projecten in de steigers die soms heel vergaand, innovatief,

luisteren …

duur of complex zijn. We mogen echter evenmin blind zijn voor eenvoudige zaken met een misschien wel grotere

Jan Flament,

impact op de beleving en ervaring van patiënten.

diensthoofd Infrastructuur, Apparatuur

De samenwerking die bestaat met de Kunsthumaniora

en Patiëntenadministratie

Brussel, waarbij enkele keren per jaar studenten komen optreden in wachtzalen (als een soort stage), is daarvan het

2010

2012

medeleven

5,77 / 7

5,77 / 7

procesbeheersing

5,84 / 7

6,03 / 7

toegankelijkheid / beschikbaarheid

5,72 / 7

5,76 / 7

25

klinisch en academisch

nieuws

UZ Brussel test toepassing 4G-netwerk in ambulances Belgacom startte in juni 2011 met de uitrol van het eerste 4G-netwerk in België. Het UZ Brussel is een van de zakelijke klanten die het 4G-netwerk sinds vorig jaar met succes test. Concreet werkt de dienst neurologie aan een project om de acute beroertezorg te verbeteren door middel van draadloze telecommunicatie.

4G maakt mobiel dataverkeer aan zeer hoge snelheden mogelijk, tot 10-maal sneller dan 3G. Videostreaming op smartphone, laptop of tablet is van een uitmuntende kwaliteit.

Het gebruik van het 4G-netwerk toonde aan dat de communicatie tussen een arts in het ziekenhuis en de hulpverleners in een rijdende ziekenwagen van zeer hoge kwaliteit is. Dankzij de toepassing van het UZ Brussel, kan een arts vanop afstand een persoon in een rijdende ziekenwagen

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een 4G-netwerk

onderzoeken. Het supersnelle 4G-netwerk zorgt ervoor dat

niet toegelaten wegens strengere normering. Er zal daarom

deze interactie volledig natuurlijk verloopt, zonder vertra-

in eerste instantie gebruik worden gemaakt van een ‘geüp-

ging of haperingen. Hierdoor winnen de medische diensten

graded’ 3G-netwerk. In de Rand rond Brussel en de rest van

kostbare (levensreddende) tijd.

het Vlaams Gewest zal wel 4G beschikbaar zijn.

Richtlijnen kindergastro-enterologie UZ Brussel steken het Kanaal over De ‘primary health care guidelines’ van ‘voedingsproblemen bij zuigelingen’ van het Verenigd Koninkrijk worden stilaan uitgerold. Opmerkelijk is dat deze grotendeels zijn gebaseerd op onderzoek van de dienst kindergastro-enterologie van het UZ Brussel.

26 MUZE september 2012

dirk cuypers verkozen tot lid uitvoerend orgaan who Dr. Dirk Cuypers, die aan de Vrije Uni-

Met de verkiezing van dr. Cuypers

directeur actief bij vier farmaceutische

versiteit Brussel dermatologische en

is België voor het eerst in tien jaar

bedrijven. Na de Copernicus-hervor-

cosmetische wetenschappen studeer-

lid van het uitvoerend orgaan van

ming maakte hij als een van de eerste

de, is voor drie jaar verkozen als lid

het gezondheidsagentschap van de

topmanagers de overstap van de

van het uitvoerend orgaan van de We-

Verenigde Naties. Het lidmaatschap

privé- naar de overheidssector.

reldgezondheidsorganisatie (WHO).

van het uitvoerend orgaan en de PBAC

Zijn verkiezing had op 25 mei plaats in

worden aangezien als een uitgelezen

Genève. Dr. Cuypers werd tegelijk ook

kans voor ons land om een belangrijke

aangesteld als vicevoorzitter van de

rol te spelen in het internationale

financiële en de programmatiecom-

gezondheidsbeleid.

missie van de executive board (PBAC).

De PBAC telt 14 leden die voor twee

Dirk Cuypers werd geboren in 1953 en

jaar verkozen worden.

was tussen 1980 en 2000 als medisch

jaarverslag 2011 voor het eerst ook digitaal Voor het eerst heeft het UZ Brussel ook een digitale versie gemaakt van zijn jaarverslag.

Het jaarverslag 2011 is beschikbaar via : http://jaarverslag2011.uzbrussel.be en kan in het Nederlands, Frans en Engels bekeken worden. Laat gerust weten wat u ervan vindt via communicatie@uzbrussel.be.

27

Colofon mUZe is het driemaandelijks medisch magazine van het UZ Brussel.

Redactionele coördinatie en eindredactie: Edgard Eeckman en Inge Staelens Redactieraad: Johan Braeckman, Toon De Backer, Wim Distelmans, Edgard Eeckman, Martine Huybrechts, Patrick Lacor, Marc Noppen, Denis Pierard, Jan Schots, Inge Staelens, Ria Vanschoenwinkel, Brigitte Velkeniers In dit nummer staan redactionele bijdragen van Edgard Eeckman, Jan Flament, Patrick Lacor, Marc Noppen, Inge Staelens, Daniël Urbain, Jean Paul Van Bendegem, Rudi Van de Velde De foto’s in dit nummer zijn o.m. van Marc De Beukeleer, Edgard Eeckman en Lander Loeckx.

De vormgeving werd verzorgd door Megaluna. mUZe wordt gedrukt op de persen van Leleu Printing op milieuvriendelijk papier.

Wie dat wil, kan zich gratis abonneren.

Het volstaat een mail te sturen naar muze@uzbrussel.be of te telefoneren naar de dienst Communicatie van het UZ Brussel op 02 477 80 82. mUZe is een realisatie van de dienst Communicatie van het UZ Brussel.

Verantwoordelijke uitgever: Marc Noppen, Laarbeeklaan 101, 1090 Brussel Algemene info over het UZ Brussel: www.uzbrussel.be Algemene info over werken in het UZ Brussel: www.werkeninhetuzbrussel.be

Adverteren in m UZe

?

Contacteer Little Joe op telefoonnum mer

Zoeken, Weten, Helpen

09 349 69 64