Wekelijks magazine bij jouw krant • 1 juni 2019
Nieuw onderzoek Stijn Baert (UGent) en vacature.com
P. 3 – WERKEN TOT 65? 50-plussers worstelen met werkomstandigheden
P. 6 – HALFTIJDS PENSIOEN Komt het voorstel opnieuw op tafel?
P7. – ANNEMIE PEETERS OVER PROJECT FIFTY-FIFTY "Mensen niet in een hoekje duwen na 50"
1 juni 2019 - vacature.com
2
Enquête bij 3.959 Vlamingen over drempels voor 50-plussers op arbeidsmarkt
Vijftigplussers en een duurzame job: ondanks de vele vacante betrekkingen en het dwingende gegeven dat iedereen een pak langer moet werken, is het vandaag nog altijd geen evidente combinatie. Leeftijdsdiscriminatie blijft een hardnekkig zeer. Dat blijkt uit een grootschalige enquête van arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) en vacature.com onder bijna 4.000 oudere werkenden, werkzoekenden en inactieven. Tekst: PIET VERBEEST
De werkzaamheidsgraad in ons land is sowieso laag, maar bij de ouderen is het verschil met onze buurlanden nog veel groter. "In België is nog hooguit de helft van de 55- tot 64-jarigen aan de slag", verduidelijkt professor STIJN BAERT. "Ter vergelijking: in Nederland en Duitsland is dat ongeveer zeven van de tien. Dat roept toch wel vragen op: wat zijn nu eigenlijk de drempels die de Vlaming verhinderen om tot aan de officiële pensioenleeftijd van 65 te blijven werken? Het leek me heel interessant om het hen gewoon eens zelf te vragen." Bestuurskundestudente SHARON VAN IMPE zette in het kader van haar masterproef het onderzoek mee op: "Liefst 3.959 Vlamingen vulden de uitgebreide vragenlijst volledig in. Omdat ons onderzoeksstaal niet op
representatieve wijze werd samengesteld, kunnen we de conclusies wel niet veralgemenen naar alle Vlaamse 50-plussers. Maar onze enquête heeft ontegensprekelijk wel een grote maatschappelijke waarde. De resultaten geven ons namelijk een duidelijk inzicht in de arbeidsgerelateerde zaken waar een grote steekproef aan 50-plussers van wakker ligt." WERKENDE 50-PLUSSERS WORSTELEN VOORAL MET MOEILIJKE WERKOMSTANDIGHEDEN Met stip op één - vermeld door 44 procent van de werkende 50-plussers - staat het ontbreken van een goede werkorganisatie, op de voet gevolgd door de afwezigheid van een degelijke leidinggevende (43%) en een manifest gebrek aan waardering (42%). 36,80 procent van de mannen en > Lees verder op blz. 4
1 juni 2019 - vacature.com
3
Foto: LIES WILLAERT - Van links naar rechts: Stijn Baert, Hannah Van Borm en Sharon Van Impe
> Vervolg van blz. 3 liefst 45,40 procent van de vrouwen kreeg bovendien naar eigen zeggen het afgelopen jaar af te rekenen met leeftijdsdiscriminatie. Stijn Baert: "Hier hadden we toch wel verwacht dat veel meer mensen vooral persoonlijke kwesties zouden aanhalen, zoals een minder goede gezondheid, een verlaagde veerkracht of een moeilijke combinatie met de zorg voor familieleden. Maar die zaken kwamen veel minder vaak naar voren dan problemen die rechtstreeks te maken hebben met de toestand op het werk. Als het de overheid en de werkgevers echt menens is om de mensen langer aan de slag te houden, moeten ze daar dus actiever in investeren. Denk bijvoorbeeld aan de noodzaak tot levenslang leren. Wat dat betreft, hangt ons land momenteel werkelijk aan de staart. Bovendien vermoeden onze respondenten algemeen dat heel veel oudere werkenden zeer geregeld te maken krijgen met leeftijdsdiscriminatie. Zo zouden jongere collega's systema-
4
vacature.com - 1 juni 2019
tisch de voorkeur genieten bij promoties, interne selecties en opleidingen of bij een vernieuwing van operationele processen." "Kijken we naar de belangrijkste re-
“1 op de 3 oudere werkzoekenden ervaart hun hogere looneisen als een drempel om een nieuwe job te vinden.” Stijn Baert denen waarom de oudere inactieven vroegtijdig gestopt zijn met werken, dan zien we grotendeels dezelfde drempels terugkomen", vult Sharon
Van Impe aan. "Alleen liggen de percentages daar begrijpelijkerwijze nog een flink stuk hoger. 60 procent vermeldt dat een mindere verstandhouding met hun laatste chef er mee voor zorgde dat ze de arbeidsmarkt hebben verlaten. Het gebrek aan waardering haalt bij deze groep 58 procent en een slechte werkorganisatie 56 procent. Bij de laagopgeleide respondenten geeft ook ruim de helft (51%) aan dat hun mindere gezondheidstoestand het verder uitoefenen van hun baan bemoeilijkte. Zeker bij fysiek zwaardere jobs is er dus absoluut nood aan een grotere aandacht voor werkbaar werk." WERKLOZE 50-PLUSSERS BLIJVEN ZO GOED ALS KANSLOOS De werkloze respondenten zien aanwervingsdiscriminatie (71%), een te korte afstand tot de wettelijke pensioenleeftijd (58%) en langdurige werkloosheid (43%) als de belangrijkste redenen waarom ze in de praktijk weinig of geen kans maken op een nieuwe job. Daarnaast onder-
vindt 35 procent van de werkzoekenden dat hun hoge loonverwachtingen hen serieus parten spelen. UGent-onderzoekster HANNAH VAN BORM doctoreert momenteel op die problematiek van aanwervingsdiscriminatie: "Deze resultaten liggen in lijn met eerder onderzoek, waarbij we aan de hand van fictieve sollicitaties objectief de discriminatie van oudere kandidaten op de Vlaamse arbeidsmarkt hebben gemeten. Toen al bleek dit probleem van minstens dezelfde orde als discriminatie op basis van origine of gender. Veel heeft te maken met de traditionele Belgische onduidelijkheid hoe lang mensen in de praktijk moeten werken. Veel meer dan in andere landen geven velen er lang voor de officiële pensioenleeftijd al de brui aan. Ondanks de verstrenging van de voorwaarden voor onder meer het brugpensioen (SWT) zijn er nog altijd tal van achterpoortjes. Dat verklaart mee waarom veel werkgevers niet happig zijn om nog in ouderen te investeren. Dat langdurige werk-
kleefd van minder gemotiveerd en getalenteerd en moeilijker op te leiden." "Anderzijds valt het wel op dat één op de drie oudere werkzoekenden hun hogere looneisen als een drempel ervaart om opnieuw een job te vinden", zegt Stijn Baert. "Dat raakt aan de discussie omtrent de sterke koppeling in ons land van de lonen aan de anciënniteit. Ik heb dit voorjaar nog alle politieke partijen naar hun standpunt in deze gevoelige materie gevraagd. Op sp.a en PVDA na was iedereen onder bepaalde voorwaarden bereid om dit debat eens ten gronde aan te gaan. We mogen met andere woorden de hoop koesteren dat er in de volgende legislatuur op dat vlak eindelijk iets gaat veranderen."
loosheid op het cv de kans op een sollicitatiegesprek drastisch verlaagt, bleek ook al uit eerdere studies. Wie geruime tijd zonder job zit, krijgt vaak automatisch de stempel opge-
Splitsen we de oudere werkzoekenden op volgens bepaalde criteria, dan durven de drempels op de weg naar een nieuwe job al wat meer te variëren. Zo verwijst 23,90 procent van de laagopgeleide werklozen naar een mindere gezondheid, tegenover 10,40 procent van de hoogopgeleiden. Terwijl 39,30 procent van de laaggeschoolde oudere werklozen zichzelf beduidend minder productief vindt dan de doorsnee jongere kandidaat, worstelt hooguit 23,70 procent van de hooggeschoolden met dat probleem. Vrouwelijke respondenten wijten hun werkloosheid dan
weer vaker dan mannen aan een te beperkte technologische kennis. HARDNEKKIGE VOOROORDELEN DOEN 50-PLUSSERS DE DAS OM Hannah Van Borm: "Ruim de helft (52%) van de respondenten denkt dat 50-plussers in de ogen van veel werkgevers beduidend minder gemotiveerd zijn. Slechts 13 procent gelooft dat die perceptie ook effectief een grond van waarheid bevat. Een vermeend gebrek aan flexibiliteit is volgens 55 procent van onze ouderen een serieuze drempel tot de arbeidsmarkt, terwijl hooguit 19 procent van hen vindt dat jongeren echt wel beter presteren. De drie percepties over 50-plussers die de respondenten zelf het meeste waar achten en die in hun visie hun kansen het zwaarst hypo-
thekeren, zijn de hogere loonkost, de verminderde fysieke capaciteiten en de lagere technologische kennis en vaardigheden. Dat zijn dus de terreinen waarop de komende jaren met een gerichte aanpak de grootste winst kan worden geboekt."
Hoe lang werkt de Vlaming nu echt? De werkzaamheidsgraad van de Vlaamse 55- tot 64-jarigen steeg tussen 2014 en 2018 van 44,3 naar 52,5 procent. Dat lijkt misschien behoorlijk, maar in vergelijking met de meeste Europese landen presteren we nog altijd ondermaats. In Nederland en Duitsland bijvoorbeeld haalde dezelfde leeftijdscategorie vorig jaar een werkzaamheidsgraad van respectievelijk 67,7 en 71,4 procent. (Bron: Eurostat) De gemiddelde uittredeleeftijd steeg navenant: waar de doorsnee Vlaming in 2001 nog op 58,4 jaar de arbeidsmarkt verliet, was dat in 2016 op 60,3 jaar. Sinds 2012 is de gemiddelde jaarlijkse groeivoet dubbel zo hoog (2,5 maanden per jaar) als in de tien jaar daarvoor. Aan het huidige tempo komen we evenwel pas over 25 jaar in de buurt van de huidige officiële pensioenleeftijd van 65 jaar. Vanaf 2030 genieten we bovendien in principe pas op ons 67ste van een volledig pensioen. Een verdere versnelling lijkt dus onvermijdelijk. De voorbije jaren bleven vooral de niet-commerciële dienstverleners (quartaire sector) een pak langer aan de slag. De absolute koploper in 2015 was zowaar de gezondheidszorg met een gemiddelde uittredeleeftijd van 60,7 jaar. De sterkste stijger in de periode 2012-2015 was de sector informatica, media en telecom, met een groeivoet van 6,4 maanden per jaar. Ook bij de openbare besturen en in de metaalsector geven de meeste mensen er tegenwoordig een stuk later de brui aan. Negatieve uitschieters blijven de industriële sector 'vervaardiging van transportmiddelen' (gemiddelde uittredeleeftijd 56,8 jaar jaarlijkse groeivoet min 4,8 maanden) en de sector van de uitzendbureaus en arbeidsbemiddeling (gemiddelde uittredeleeftijd 57,5 jaar jaarlijkse groeivoet plus 1,5 maanden). (Bron: Steunpunt Werk)
1 juni 2019 - vacature.com
5
Vanaf volgend jaar zouden werknemers vanaf 60 die met (vervroegd) pensioen mogen de optie hebben om ‘halftijds pensioen’ op te nemen. Ze zouden dan parttime blijven werken en daarnaast al de helft van hun pensioenuitkering ontvangen. Pensioenrechten worden intussen verder opgebouwd tot de werknemer volledig stopt met werken. Maar, dit voorstel is nu op de valreep van tafel geveegd: het halftijds pensioen komt er voorlopig dus niet. Geert Vermeir van het juridisch kenniscentrum SD Worx licht toe. Tekst:JONI HOREMANS Geert Vermeir: “Het halftijds pensioen is een voorstel van Minister van Pensioenen Bacquelaine. Het was reeds goedgekeurd door de parlementaire commissie en dan is de kans groot dat het ook de plenaire zitting passeert en dus een wet wordt. Toch is het er niet doorgekomen. In de eerste plaats is dit te wijten aan tijdsgebrek. Op de plenaire zitting dient het hele voorstel opnieuw besproken te worden. Ook de oppositie komt aan het woord en die heeft in deze zaak het advies van Raad van State gevraagd, om te oordelen of alle punten grondwettelijk zijn. Niet ongewoon, maar omdat het parlement rond de 40ste dag voor de verkiezingen ontbonden is, raakte het voorstel niet meer tijdig door de
6
vacature.com - 1 juni 2019
procedure van het parlement. Daarnaast plaatsten niet alleen de oppositie, maar ook de sociale partners vraagtekens bij het voorstel. De Federale Pensioendienst had bovendien al laten weten dat de geplande startdatum van 1 januari 2020 niet haalbaar zou zijn om de hele programmatie aan te passen.” STIMULANS NAAR LANGER WERK “Desondanks zijn velen wel te vinden voor het idee van het halftijds pensioen. We beseffen dat langer werken nodig is en het halftijds pensioen kan hier een stimulans toe zijn. De voorwaarde is echter dat het kadert in een complete hervorming van het pensioenbeleid. Het succes van het halftijds pensioen hangt in ons land sa-
men met de lengte van de loopbaan, de discussie rond zware beroepen en andere maatregelen als tijdskrediet voor landingsbanen. Ook voor ambtenaren bestaat er een grote variëteit aan eindeloopbaansystemen en die moeten allemaal op elkaar en op het halftijds pensioen afgestemd zijn. Dat is een hele uitdaging. Verder moet er duidelijkheid zijn rond een aantal meer technische kwesties, zoals de gemengde loopbanen.” “In zijn huidige vorm bestaat het gevaar dat het wel eens contraproductief zou kunnen werken. Je kan je immers de vraag stellen wie gebruik zou maken van zo’n halftijds pensioen. Zijn dat – zoals gehoopt – mensen die eigenlijk wouden stoppen met werken, maar dankzij deze maatregel toch besluiten nog langer halftijds aan de slag te blijven? Of zijn het eerder mensen die sowieso langer wouden werken, maar nu financieel de kans zien om het toch al wat vroeger rustiger aan te doen? Veel werknemers namen de beslissing om met pensioen te gaan al jaren voordien en hebben zich er mentaal op voorbereid. Dat financiële duwtje in de rug van de overheid gaat daar mogelijk niet meer veel aan veranderen.”
ANDERS EN BETER “Of het voorstel opnieuw op tafel komt, hangt nu vooral af van wie er in de volgende regering zal zetelen. Mochten dezelfde partijen weer aan de macht komen, halen ze het waarschijnlijk weer boven, maar ook als we een andere regering krijgen is de kans reëel. Hoe mensen op een realistische manier langer aan het werk houden, zonder eenvoudigweg de pensioenleeftijd op te trekken, is een uitdaging voor elke regering. Het idee van het halftijds pensioen komt trouwens al sinds midden jaren 90 in de wetgeving voor. Dit was nog maar een eerste concrete poging van de politiek om er werkelijk iets mee te doen. Ik zie het dus zeker terugkomen, maar geloof dat het anders en beter kan. Er valt veel te zeggen voor de combinatie werken en pensioen, maar dit moet dus passen in een compleet beleid, met goed gekaderde en efficiënte maatregelen.”
Begin dit jaar lanceerde Radio 1-presentatrice Annemie Peeters een nieuw multimediaal project: Fifty-fifty moest de 50-plusser opnieuw een stem geven in het publieke debat. Als de iets oudere generaties al eens aan bod komen, wordt namelijk doorgaans een allesbehalve fraai beeld van hen geschetst. Weg daarmee, vond Annemie. Vooral haar pogingen om de hardnekkige leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt aan de kaak te stellen, maakten heel wat los. Meer dan ze op voorhand had ingeschat? Tekst: PIET VERBEEST Annemie Peeters: “Ik wist eerlijk gezegd totaal niet wat ik mocht verwachten. Aanvankelijk zou het radioluik van Fifty-fifty beperkt blijven tot een gelegenheidsprogramma in de krokusvakantie. Maar de respons was zo overweldigend dat ik er ook nog de paasvakantie bijkreeg. Heel fijn natuurlijk, al zorgde dat meteen ook voor een zekere frustratie: omdat we al in de sperperiode voor de verkiezingen zaten, mocht ik in mijn zogenaamde amusementsshow geen politici meer aan de tand voelen. En dat is toch wel een gemiste kans.”
OP ZOEK NAAR EEN NIEUWE UITDAGING IN JE CARRIÈRE? Op www.vacature.com vind je heel wat interessante vacatures.
Met andere woorden: fifty-fifty mag hier niet eindigen? “Ik heb inderdaad het gevoel dat het werk niet af is. Ik wil sowieso nog een round-up maken eenmaal duidelijk is welke richting we de komende legislatuur zullen uitgaan. Als bijvoorbeeld de recente pensioenhervorming wordt teruggeschroefd, zal niemand er nog graten in zien om de 50-plussers weer massaal naar de uitgang te duwen. Maar ik worstel nog met de vraag hoe we dergelijke kwesties het best
kunnen blijven aankaarten. Over de leeftijden heen zijn de meningen alvast sterk verdeeld. De ene vindt dat we absoluut moeten doorgaan, de andere is bang dat we 50-plussers te veel in een hoekje duwen. In een ideale wereld zou Fifty-fifty inderdaad helemaal niet nodig zijn. Daar zou het gewoon evident zijn dat ouderen met al hun kennis en ervaring ongelooflijk veel te bieden hebben.” Helaas denkt lang niet iedereen er zo over. “Jammer genoeg niet. Wat werk betreft, heb ik het trouwens ook niet echt voor de zachte landingsbanen die nu vaak als dé oplossing naar voren worden geschoven. Daarmee wordt eigenlijk gesuggereerd dat we mensen vanaf een bepaalde leeftijd maar beter in een hoekje kunnen parkeren waar ze niet te veel verkeerd kunnen doen. Op die manier is het niet te verwonderen dat ze uiteindelijk alle motivatie verliezen en zo snel mogelijk willen stoppen. Nee, we zijn er nog lang niet. De strijd moet dus doorgaan.”
COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Eindredactie Katrien Brys Vormgeving Bob Haentjens Redactie Hermien Vanoost, Piet Verbeest, Matthias Van Milders, Joni Horemans, Loes Liemburg Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom. 1 juni 2019 - vacature.com
7
1 juni 2019 - vacature.com
8
9
vacature.com - 1 juni 2019
1 juni 2019 - vacature.com
10
11
vacature.com - 1 juni 2019
1 juni 2019 - vacature.com
12
13
vacature.com - 1 juni 2019
1 juni 2019 - vacature.com
14