Wekelijks magazine bij jouw krant •2 februari 2019
WERKNEMERS TUSSEN DE PAMPERS Gezinsvriendelijke flexibiliteit kan op veel werkvloeren beter
P. 3 - OUDERSCHAPSVERLOF Niet voor iedereen financieel haalbaar
P. 4 - HOE WERKGEVERS HET EVENWICHT TUSSEN WERK EN PRIVÉ KUNNEN VERBETEREN
P. 6 - RIKA PONNET OVER ONZE WERK-PRIVÉBALANS “De lat zo hoog leggen doen we zelf ”
2 februari 2019 - vacature.com
2
OUDERSCHAPSVERLOF VOOR VEEL GEZINNEN ONBETAALBAAR Minder werken en meer tijd voor je gezin: met het ouderschapsverlof ligt het binnen handbereik. De uitkering die je krijgt, is echter een stuk lager dan het minimumloon. Is dat in de praktijk geen discriminatie van de werknemers met de laagste lonen? Hoe moeten die elke maand rondkomen met een nog lager inkomen? Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS
De uitkering bij ouderschapsverlof is forfaitair. Ongeacht het loon krijgt iedereen dus evenveel. Voor voltijds ouderschapsverlof is dat 750 euro netto, 1.035 euro als alleenstaande ouder. De Vlaamse overheid doet daar nog een aanmoedigingspremie van 180 euro netto bovenop. Op het eerste gezicht lijken die bedragen te laag voor bepaalde doelgroepen. Zo nemen laagopgeleide moeders veel minder ouderschapsverlof op dan hoogopgeleiden. En laagopgeleiden hebben gemiddeld een veel lager loon. Je zou dus kunnen concluderen dat zij geen ouderschapsverlof nemen omdat de uitkeringen nog lager zijn dan hun loon. Die verklaring is toch wat te kort door de bocht, vindt professor DIMITRI MORTELMANS (Universiteit Antwerpen). “Hoger opgeleiden zijn vaker gewoon beter geïnformeerd over het bestaan van zulke initiatieven, ook als het gaat over ouderschapsverlof. Verder hebben we bijvoorbeeld een grote migrantenpopulatie die economisch zwakker staat en vaker thuisblijft zonder verlofstelsel. En tenslotte zitten lager opgeleiden procentueel gezien meer met flexibele arbeidsregelingen, waardoor ouderschapsverlof ook moeilijk ligt. En ja, het inkomenseffect is zeker ook een factor die bij een deel van de bevolking speelt.”
VERSTANDIGE STRATEGIE Loon en uitkering mag je wel niet zonder meer met elkaar vergelijken, waarschuwt professor Mortelmans. “Het bestaat bijvoorbeeld dat je door ouderschapsverlof op te nemen netto toch meer overhoudt, omdat de maandelijkse kost van de kinderopvang wegvalt.” Ouderschapsverlof opnemen kan vanuit inkomensstandpunt soms een verstandige strategie zijn, concludeert hij. SONJA TEUGHELS(Voka) vindt de uitkeringen ook niet te laag. “Het systeem in ons land is uitgebreid en flexibel. Het ouderschapsverlof zit in de lift en wordt effectief gebruikt.” Dat laatste klopt: tussen 2009 en 2018 nam het aantal Belgen met betaald ouderschapsverlof toe met bijna de helft. LUTGARD VRINTS van de Gezinsbond is het echter niet eens met Sonja Teughels over de hoogte van de uitkering. Zij vindt de uitkering wél te laag om ouderschapsverlof voor iedereen toegankelijk te maken. “De sociale partners beslisten om de uitkering voor alleenstaanden te verhogen. Ik lees dat als een impliciete erkenning dat er toch een probleem is. Vandaag is ouderschapsverlof enkel haalbaar als je of een flinke som spaargeld hebt, geen al te grote afbetalingen hebt lopen of een partner hebt met een relatief hoog loon.”
2 feb 2019 - vacature.com
3
HOE WERKGEVERS HET EVENWICHT TUSSEN WERK EN PRIVÉ KUNNEN VERBETEREN
De vraag naar een goed evenwicht tussen werk en gezin stelt zich zelden scherper dan wanneer er kinderen komen. Met ons huidig systeem van verlofregelingen horen we tot de Europese top, al is er – zoals altijd – nog flink wat ruimte voor verbetering. Tekst: MATTHIAS VAN MILDERS
“Dat het ouderschapsverlof bestaat is een zegen”, vindt LUTGARD VRINTS (Gezinsbond). “De bestaande verlofperiode rond de geboorte van een kind vinden veel jonge ouders te kort. Dat heeft te maken met diverse factoren: het voortschrijdend inzicht in het belang van hechting, de veranderende rol van de vader in het gezin, maar ook de verminderde ondersteuning door een familiaal netwerk. Veel grootouders zijn tegenwoordig zelf nog volop aan de slag.” Ook professor DIMITRI MORTELMANS roemt het ouderschapsverlof. “Met ons systeem van verlofregelingen zitten we in de kop van het Europese peloton. Het is kwestie dit goede systeem te koesteren en het niet af te bouwen omwille van een besparingslogica. Het heeft positieve effecten op de vrouwelijke ar-
4
vacature.com - 2 feb 2019
beidsparticipatie in dit land, nu nog zorgen dat mannen meer in dit verhaal worden betrokken.” NOG STEEDS EEN VROUWENZAAK Het hoge woord is er direct uit: hoewel ze aan een inhaalrace bezig zijn, nemen mannen nog steeds significant minder ouderschapsverlof op dan vrouwen. Dat blijkt uit statistieken van de RVA. Niet alleen gaan dubbel zoveel vrouwen voor ouderschapsverlof, ze kiezen ook veel vaker voor een half- of voltijds verlof: 38 procent van de vrouwen die ouderschapsverlof nemen tegenover slechts 19 procent bij de mannen. De rest opteert voor het verminderen van de arbeidsduur met een vijfde. “Die hardnekkige genderrolverdeling is nog steeds een probleem”, vindt professor Mortelmans. “Vaak heeft dat te
maken met de loonkloof: als een van beide partners minder gaat werken of thuisblijft, kijkt men meestal naar de minst verdienende partner en dat is meestal nog altijd de vrouw. Zo wordt de vrouw in een zorgende rol geduwd vanuit een financiële redenering. Bovendien is het herstel van het inkomen na een onderbreking nadeliger voor mannen dan voor vrouwen. Mannen worden voor die verlofregelingen vaak strenger gestraft dan vrouwen.” SONJA TEUGHELS (Voka) ontkent dat niet, maar vindt het fout om de verantwoordelijkheid bij de bedrijven te leggen. “Ik kan me voorstellen dat in bepaalde bedrijven een meer traditionele verwachting leeft en het minder evident is om beroep te doen op de bestaande verlofregelingen. Maar het is ook een maatschappelijke discussie
over de opname van zorgtaken binnen het gezin.” FLEXIBILITEIT IS HET CODEWOORD Een meer flexibele werkorganisatie is één manier om werknemers te laten werken op het ritme van hun gezin. “Onze arbeidsduurwetgeving gaat terug tot 1921, met enkele ingrepen in de jaren 70 en 80”, stelt VERONIQUE LEROY (Voka). “Maar vandaag leven we in een volledig andere situatie. De vraag naar een werkbare job, het evenwicht werk-privé, maar ook het fileleed dwingen werkgevers en werknemers om anders naar de organisatie van werk op zich te kijken. Waarom dan niet meer kijken naar de gemiddelde arbeidsduur over een periode van een jaar? Werken na 20u ’s avonds valt bij ons onder nachtarbeid, met alle bijbehorende speciale regels en complexe procedures. In Nederland en veel andere West-Europese landen start de nachtarbeid pas om 23 of 24 uur. Als we werk zouden maken van die zaken waarin onze arbeidswetgeving verouderd is, zou je veel meer speelruimte hebben om tegemoet te komen aan ieders vragen en wensen.” Flexibel werken gebeurt in ons land effectief amper, zo blijkt uit recente cijfers van het Steunpunt Werk van KU Leuven. Maar een op de tien Belgen werkt 's avonds, op zondag of in shifts. Nachtwerk is echt een uitzondering. En dat terwijl voor sommige doelgroepen de optie van een flexibele werkorganisatie juist een hemelsbreed verschil kan zijn in de organisatie van het gezinsleven. “Er is een steeds grotere groep mensen die na een echtscheiding co-ouderschap heeft”, zegt professor Mortelmans. “Die ouders hebben de ene week wel en de andere week geen kinderen in huis. Zij hebben baat bij flexibele arbeidscontracten. Dan gaan ze bijvoorbeeld de ene week om 16 uur naar huis en werken ze de volgende week langere dagen. Heel ons arbeidsmodel zit nog veel te fel verankerd op het klassieke vader-moedergezinnen. Wat met de alternatieve gezinsmodellen, zoals nieuw samengestelde gezinnen? Wat met de
alleenstaanden? Moet je daar als bedrijf niet voor zorgen? Zo krijg je ook meer gemotiveerde werknemers. Idem wat flexibel omgaan met thuiswerk betreft. Uiteraard is dat sectorgebonden; in de schoonmaaksector valt het moeilijk in te voeren. Maar
"Als er iemand thuisblijft voor de kinderen, kijkt men meestal naar de minst verdienende partner en dat is meestal nog altijd de vrouw." Dimitri Mortelmans (UA) zelfs daar zou je systemen van lichtere en zwaardere werkweken kunnen invoeren. Lutgard Vrints is ook te vinden voor meer gezinsvriendelijke flexibiliteit op het werk, maar vindt wel niet dat we voor alles nieuwe wetgeving moeten creëren. “Het gaat vooral over de mindset, begrip voor het feit dat mensen hun werk eens opzij moeten kunnen zetten. Als werkgever moet je dan ook niet verwachten dat je werknemers maar te pas en te onpas overuren zullen doen. Je zou bij de verlofplanningen ook echt rekening kunnen houden met de complexe materie van beschikbare kinderopvang.” ZO KAN HET OOK: 8 WEKEN VADERSCHAPSVERLOF Een aantal Belgische bedrijven blijft alvast niet bij de pakken zitten. Janssen Pharmaceutica voerde begin vorig jaar een opmerkelijke maatregel door: het vaderschapsverlof, dat in ons land tien dagen bedraagt, werd er uitgebreid tot een periode van acht weken in totaal. De kersverse vaders worden bovendien gedurende die volledige periode 100 procent doorbetaald. Ze doen dat niet op kosten van de staat: het bedrijf bekostigt alles met eigen middelen. Moedergroep Johnson & Johnson voerde dezelfde maatregel ook internationaal
in voor al haar 130.000 werknemers, ook voor de vrouwen. “De maatregel kadert in ons family first-beleid”, verduidelijk hr-directeur HILDE CLAES. “We willen elk jong gezin de kans geven om een familieband op te bouwen. We merkten dat er vraag was naar een langere periode thuis na een geboorte of adoptie, zeker bij de vaders. In het verleden zetten zij hun regulier verlof of hun werktijdverkorting in. De maatregel werd dan ook heel positief onthaald, ook door de vakbonden.” EMPLOYER BRANDING Als het niet is omwille van oprechte bezorgdheid om het wel en wee van hun werknemers, dan hebben werkgevers tegenwoordig ook een andere goede reden om meer werk te maken van een goed evenwicht tussen werk en privé. Alle personen die we spraken, koppelen een goede werk-privébalans aan hun employer branding. In sectoren die echt smeken om werkkrachten, dreigt een starre houding over flexibele arbeidsregelingen van bedrijven eerder kamikazepiloten te maken. Hilde Claes stelt vast dat kandidaat-werknemers vaak verwachtingen koesteren ten aanzien van bedrijven voor (een deel van de) voorzieningen waarvoor traditioneel vooral naar de overheid werd gekeken. Mobiliteit is daar één aspect van, maar het gaat ook om maatregelen om het werk goed met het gezin te combineren. Veranderende maatschappelijke wensen en noden zullen volgens haar dan ook elk bedrijf op termijn tot een cultuurverandering dwingen. Dat er wel nog werk aan de winkel is, dat is volgens professor Mortelmans overduidelijk. “In sectoren met minder competitie zie ik niet echt een grote bereidheid bij werkgevers om veel flexibele arbeidsregelingen in te voeren.” En ook Lutgard Vrints waarschuwt: “We moeten vermijden dat er een tweedeling ontstaat tussen kwalitatieve jobs met goede arbeidsvoorwaarden en jobs waarvoor dat soort rechten amper gelden.”
EUROPA VERPLICHT TIEN DAGEN VADERSCHAPSVERLOF Zopas bereikten het Europees Parlement en de lidstaten een akkoord over de verplichte invoering van tien dagen ouderschapsverlof. Niets nieuws voor Belgische vaders, maar wel voor hun collega’s in elf andere EU-lidstaten. Daar bestaat geen of een korter vaderschapsverlof. Gedurende de tien dagen moeten de vaders een vergoeding ontvangen die minstens even hoog is als de ziekte-uitkering. Dezelfde norm lag ook op tafel voor de uitkering voor het ouderschapsverlof, maar dat voorstel sneuvelde tijdens de onderhandelingen. Wel moeten de lidstaten een ‘adequate’ vergoeding voorzien. Deze maatregelen kaderen in een richtlijn voor een beter evenwicht tussen werk en privé. Europees commissaris voor Werk en Sociale Zaken Marianne Thyssen noemt het akkoord “een enorme stap in de richting van een socialer Europa.” Volgens Thyssen krijgen “gezinnen met werkende ouders en mantelzorgers een reële keuze in hoe zij werk en gezin willen combineren.” Bron: Belga
2 feb 2019 - vacature.com
5
RIKA PONNET OVER ONZE DRANG NAAR EEN PERFECTE CARRIÈRE ÉN EEN PERFECT GEZINSLEVEN
“DE LAT ZO HOOG LEGGEN DOE JE ZELF”
Tekst: Anneleen De Leyn Foto: Carmen De Vos
de bakker haalt. Dat perfectionisme wordt ook vaak doorgetrokken naar de kinderen: ‘Ik breng je elke keer naar de voetbaltraining, je moet nu wel goed je best doen hé.’” DURF TE KIEZEN “Onthoud dat je als ouder ook zelf het voorbeeld geeft als rolmodel van man of vrouw. Ik pleit voor het durven uiten van je eigen keuzes en eigen manier van leven. Walk the talk! Wil jij veel werken, doe dat dan, zonder schuldgevoel. Kies je ervoor om minder te werken, aanvaard dan ook die keuze en de gevolgen ervan. Dat geldt zeker ook voor mannen: durf te kiezen voor je privéleven en zorg te dragen voor je kinderen. We laten de ander nog veel te veel ons eigen gedrag bepalen, uit faalangst of perfectionisme. Ieder zijn manier van handelen, opvoeden, of organiseren is goed. We zouden elkaar hierin beter moeten ondersteunen en meer tegen elkaar moeten zeggen: ‘Het moet niet allemaal zo perfect zijn.’”
Drie tips voor een evenwichtige werk-privébalans Als ouder wil je er zo veel mogelijk zijn voor je kinderen, samen leuke dingen doen en liefst elke dag vers koken. We willen ook een mooi, opgeruimd huis, een boeiende job en een mooi salaris. En graag nog wat me-time erbovenop alstublieft. De druk om alles goed te doen is grooten we lijken wel massaal te falen. Willen we vandaag gewoon te veel of is dit de norm? Familiaal expert en relatiedeskundige Rika Ponnet schept duidelijkheid.
RIKA PONNET: “Het zijn vooral vrouwen die constant zoeken naar een evenwicht tussen werk en privé. Ze ervaren permanent een gevoel van tekortkomen op beide vlakken. Dat is ook logisch, want uit onderzoek blijkt dat het nog steeds de vrouw is die het grootste deel van het huishouden op zich neemt: van de was en de plas tot het managen van het hele gezin. Ruim de helft werkt intussen deeltijds. Een zeer hoog cijfer, waarvan het grootste deel vrouwen zijn.”
6
vacature.com - 2 feb 2019
OPGELET: FRUSTRATIEGEVAAR Wie een stap terugzet in de carrière, houdt daar op termijn niet altijd een goed gevoel aan over, zegt Ponnet. “Vaak is het een keuze die we vanuit ons hoofd maken, niet vanuit ons gevoel: omdat je zwanger bent van je tweede, of gewoon omdat jij de vrouw in huis bent. Maar sommigen hebben lang gestudeerd of hadden hoge ambities, en bergen dat dus op. Dat kan ervoor zorgen dat je je ongelukkig en gefrustreerd voelt. Want geef toe, een was insteken of de kinderen naar de
hobby’s brengen moet wel gebeuren, maar is niet echt een opkikker voor je zelfontplooiing. Wat dus in het begin een makkelijke oplossing lijkt, blijkt achteraf vaak veel frustratie met zich mee te brengen.” PERFECTE OUDERS “Het gevaar zit erin dat we die frustratie gaan compenseren en onszelf hoge eisen gaan opleggen op andere vlakken, zoals in de opvoeding. We streven ernaar onze kinderen elke dag vers eten voor te schotelen, we willen zelf de taart of pannenkoeken bakken voor een feestje, we willen kleertjes naaien, de kinderen zo vroeg mogelijk van de school afhalen, enzovoort. Wat ‘de vrouw aan de haard’ vroeger deed dus. Als dat allemaal niet zo lukt, voelen we ons schuldig. Maar de enige die dat schuldgevoel aanpraat en de lat zo hoog legt, ben je zelf. Echt niemand ligt ervan wakker als jij een taart bij
1. Maak voor jezelf de keuze op werkprivévlak die je het meest energie en voldoening geeft. Dat maakt je de meest evenwichtige ouder met het minst schuldgevoel. 2. Scheid hoofd- en bijzaken. Je hoeft echt niet bij elke kik die je kind geeft aanwezig te zijn. Betrokkenheid uit zich op vele manieren. Vraag je liever af of je kinderen een bepaald iets nog zullen herinneren binnen 10 jaar. Gaat het over iets fundamenteels of over een detail? 3. Als je een stap terugzet in je carrière, sta dan goed stil bij de mogelijke gevolgen voor je latere leven of je pensioen. Heb je al geprobeerd om fulltime te blijven werken of ga je er al op voorhand van uit dat het niet (meer) zal lukken? Probeer het eventueel eerst samen met je partner te bekijken of je tot een werkbare oplossing kan komen.
Bron: RVA, Vlaamse Overheid, VRT NWS
ESSENTIËLE WEETJES OVER HET OUDERSCHAPSVERLOF Tekst: Anneleen De Leyn Wie meer tijd wil doorbrengen met zijn of haar kind(eren), kan ouderschapsverlof opnemen. De meeste vrouwen verlengen er hun moederschapsrust mee. De laatste jaren nemen ook steeds meer papa’s hun verlof op. Zij werken dan vooral vier vijfde.
WAT IS OUDERSCHAPSVERLOF? Ouderschapsverlof is zoals palliatief verlof een wettelijk vastgelegde vorm van ‘thematisch’ verlof om een bepaalde periode in je loopbaan minder of niet te werken. Tijdens je periode van onderbreking betaalt de RVA je een vervangingsinkomen uit. Verwar ouderschapsverlof niet met tijdskrediet in de privésector of de ‘gewone’ loopbaanonderbreking in de openbare sector. Daarvoor gelden andere regels en voorwaarden. VOOR WIE? Uiteraard kunnen enkel ouders dit soort verlof opnemen: de biologische moeder of vader, maar ook wie een kind heeft erkend of geadopteerd. Beide ouders hebben recht op (evenveel) ouderschapsverlof, maar de andere ouder kan je niet gebruikt verlof nooit ‘overnemen’. PERIODE? Per kind heb je recht op 4 maanden ouderschapsverlof, tot je kind 12 jaar is. Onder bepaalde omstandigheden mag je het verlof opnemen tot je kind 21 is: wanneer je kind een fysieke of mentale handicap van minstens 66 procent heeft, of een aandoening met voldoende gewicht op de medischsociale schaal.
Je kan het op 3 manieren opnemen: • Voltijds, je neemt 4 maanden verlof in één keer op. • Je werkt 8 maanden halftijds (wie voordien voltijds aan de slag was). • Je werkt 20 maanden vier vijfde. Elke vorm kan je nog opsplitsen in kortere periodes, in blokken van respectievelijk 1, 2 of 5 maanden. De verschillende mogelijkheden kan je ook combineren. Maar alles hangt af van de keuze die je maakt en de sector waarin je werkt. VOORWAARDEN? Het is een recht voor iedere werknemer. In de privésector of bij een lokaal of provinciaal bestuur moet je wel in de laatste 15 maanden vóór je aanvraag 12 maanden onder contract gewerkt hebben voor je werkgever. In de openbare sector en in het onderwijs speelt anciënniteit geen rol. KAN JE WERKGEVER OUDERSCHAPSVERLOF WEIGEREN? Neen. Wel kan hij het met maximaal 6 maanden uitstellen als daar een serieuze reden voor is. Je bent ook beschermd tegen ontslag tijdens je ouderschapsverlof, vanaf de datum van je aanvraag tot 3 maanden na het einde van je verlof.
HOE AANVRAGEN? Je moet je werkgever schriftelijk op de hoogte brengen van je aanvraag. Dat moet doorgaans gebeuren tussen de 2e en 3e maand voor je je ouderschapsverlof wil starten. Je stuurt een aangetekende brief of je laat je brief ondertekenen voor ontvangst wanneer je die afgeeft aan je werkgever. De aanvraag zelf doe je online via de website van de RVA. WELK BEDRAG ONTVANG JE VAN DE RVA TIJDENS JE ONDERBREKING? Het vervangingsinkomen van de RVA is forfaitair en hangt dus niet af van je loon. Het basisbedrag sinds de index van 1 september 2018 bedraagt voor wie voltijds werkt (en voor een voltijds ouderschapsverlof) 834,90 euro bruto, wat neerkomt op 750,33 euro netto. Wie deeltijds werkt, ontvangt een uitkering die hiermee in proportie staat. HANDIG OM TE WETEN Via Break@Work kan je nagaan op hoeveel dagen ouderschapsverlof je nog recht hebt, samen met het bedrag van de uitkering. Werk je in de privé- of socialprofitsector? Dan kan je bovenop die onderbrekingsuitkering mogelijks nog genieten van een extra aanmoedigingspremie van de Vlaamse overheid. Je kan je informeren over jouw specifieke situatie bij je personeelsdienst, de vakbond of een lokaal RVAkantoor.
COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Eindredactie Katrien Brys Vormgeving Bob Haentjens Redactie Hermien Vanoost, Piet Verbeest, Matthias Van Milders, Joni Horemans, Loes Liemburg, Anneleen De Leyn Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom. 2 feb 2019 - vacature.com
7
2 februari 2019 - vacature.com
8
9
vacature.com - 2 februari 2019
2 februari 2019 - vacature.com
10
11
vacature.com - 2 februari 2019
2 februari 2019 - vacature.com
12
13
vacature.com - 2 februari 2019
2 februari 2019 - vacature.com
14
2 februari 2019 - vacature.com
15