Wekelijks magazine bij jouw krant • 27 april 2019
ZORG
COMMERCIALISEERT: wat betekent dat voor de werknemers?
P. 3 - Zorgenkindjes in de zorg Over werkdruk, onderfinanciering en kwaliteit
P. 5 - Chris Cools, CEO Armonea: "Er is niets mis met commerciĂŤle zorg"
P. 7 - Nieuwe loonschalen in de zorg "Een nieuw loonhuis bouw je niet in een dag"
27 april 2019 - vacature.com
2
COMMERCIALISERING DOET STEEDS MEER HAAR INTREDE IN DE ZORG Tekst: HERMIEN VANOOST
Sinds 2013 kwamen er in onze woonzorgcentra ruim 10.000 plaatsen bij. Vooral commerciële voorzieningen hebben een tandje bijgestoken. Maar, die ontwikkeling leidde onder andere bij de vakbonden tot ongerustheid. Zij vrezen immers dat het streven naar winst en efficiëntie ten koste van de medewerkers gebeurt. Bij de commerciële woonzorgcentra klinkt het dat zij in de eerste plaats bekommerd zijn om goede zorgverlening en niet louter om winst. vacature.com ging op zoek naar beide kanten van het verhaal.
Sinds 15 maart staan vijftien woonzorgcentra – één daarvan ging intussen failliet – onder verscherpt toezicht van de Vlaamse Zorginspectie. Het gaat om centra die bij eerdere controles aanzienlijke kwaliteits- en/of veiligheidstekorten vertoonden en waarover ernstige klachten binnenliepen. Op één organisatie na vinden we op de zwarte lijst van minister van Welzijn Jo Vandeurzen uitsluitend commerciële centra terug. Opmerkelijk, zeker als je weet dat op een totaal van ruim 800 woonzorgcentra een minderheid commercieel wordt uitgebaat. Hoewel er minder commerciële ini-
tiatieven zijn, worden er dus toch meer problemen vastgesteld. HOGE WERKDRUK Onvermijdelijk brengt ons dat bij de vraag of goede zorg wel te combineren is met winst maken. OLIVIER REMY van LBC-NVK (onderdeel van ACV), dat de werknemers uit de vzw’s en de commerciële woonzorgcentra vertegenwoordigt, heeft er zijn bedenkingen bij. “Ik wil niet stellen dat het onverenigbaar is, wel dat het een moeilijke oefening is. Aan het einde van de rit moeten die commerciële centra hun cijfers op tafel kunnen leggen. Omdat ze 27 april - vacature.com
3
winstmaximalisatie nastreven, zullen zij zich sowieso anders organiseren dan vzw’s. Of de bewoners en de medewerkers daar altijd beter van worden, daar ben ik niet zeker van.” Waar Remy en zijn collega van ACVOpenbare Diensten JAN MORTIER zich vooral zorgen over maken, is de groeiende dominantie van buitenlandse spelers. Door de recente verkoop van rusthuisuitbater Armonea aan de Franse groep Colisée zijn de drie grootste private rusthuisuitbaters in België (Senior Living Group, Orpea en Armonea) nu in Franse handen, goed voor meer dan de helft van alle erkende plaatsen in de commerciële woonzorgcentra. “Achter die woonzorgcentra gaan grote investeringsgroepen schuil, met een grote drang naar winst en doorgaans een beperkte affiniteit met de bewoners. Het risico bestaat dat de nadruk te veel op efficiëntie in plaats van kwaliteit van de zorg komt te liggen. Begrijp ons niet verkeerd: in alle woonzorgcentra is de werkdruk te hoog, maar in de commerciële rusthuizen is dat zeker zo. We krijgen vanuit alle hoeken klachten binnen, maar vanuit de commerciële organisaties nog net iets vaker. Dat is veelzeggend. De klachten van werknemers gaan over vakantie niet kunnen opnemen, regelmatig moeten inspringen, uurroosters die te laat worden doorgegeven, enzovoort. Allemaal problemen die eigen zijn aan organisaties met te weinig personeelsleden.” Dat commerciële woonzorgcentra vaker minder mensen inzetten dan de openbare voorzieningen en de
non-profit organisaties, lezen we ook in de studie van professor Jozef Pacolet en Annelies Deconinck (HIVA-KU Leuven) over ‘de financiering van de residentiële ouderenzorg’ (2015). Alle woonzorgcentra blijken meer medewerkers in dienst te hebben dan wat de huidige personeelsnormen voorschrijven, maar openbare voorzieningen gaan daar nog een stuk verder in dan de commerciële en de private non-profitorganisaties. 6.000 NIEUWE PERSONEELSLEDEN Daar komt nog bij dat de ouderenzorg als geheel al jaren ondergefinancierd is. Om de lonen van de medewerkers te betalen, ontvangen de woonzorgcentra – ook de commerciële – een forfait van de overheid, dat varieert al naargelang de zorgzwaarte van de bewoners. Alleen ligt dat bedrag lager dan wat nodig is om aan de zorgnoden te voldoen. De financiering volgt met andere woorden de gestegen zorgzwaarte niet, waardoor woonzorgcentra verplicht zijn om een deel van de personeelskosten zelf te dragen. Dat verklaart meteen ook waarom de sector overwegend verlieslatend is. Jan Mortier: “Dat de commerciële organisaties toch winst maken, komt omdat ze hogere tarieven hanteren en supplementen aanrekenen. Onze indruk is ook dat ze hun bewoners meer selecteren. We stellen vast dat bewoners die ‘niet genoeg opbrengen’ – bijvoorbeeld mensen met jongdementie – eerder in een openbare dan in een commerciële voor-
ziening terechtkomen. Mensen die zwaar zorgbehoevend zijn, geven ze dan weer wel vaker onderdak, omdat die meer geld in het laatje brengen. Maar het zijn natuurlijk wel de medewerkers die die extra zorg moeten geven.” De totale onderfinanciering ramen Pacolet en Deconinck op 15,9 procent voor de openbare sector en op 18,9 procent voor de private for-profit sector. De private non-profit sector staat er met 11,7 procent onderfinanciering het best voor. JOZEF PACOLET: “Op basis van deze cijfers zou je verwachten dat commerciële voorzieningen het hoogste percentage bovennormpersoneel inzetten (het bovennormpersoneel staat voor de werknemers die zijn tewerkgesteld boven de normen opgesteld door het RIZIV, nvdr), dat ze met andere woorden meer dan andere voorzieningen de personeelskosten zelf financieren. Dat lijkt ook niet onlogisch, aangezien ze aan hun bewoners een hogere dagprijs vragen. Volgens de recentste analyse liggen de dagtarieven in een commercieel woonzorgcentrum (63,13 euro) ruim 10 procent hoger dan in een publieke voorziening (54,92 euro). Niettemin stellen we net het omgekeerde vast. Commerciële zorghuizen hebben niet meer, maar minder bovennormpersoneel. Het extra geld dat ze aan bewoners vragen, gaat dus niet allemaal naar extra personeel.” Of de situatie op termijn zal verbeteren, is afwachten. In het sociaal akkoord voor de zorgsector is er in elk geval afgesproken dat de overheid
COMMERCIALISERING VALT VOORLOPIG STIL Commerciële spelers hebben hun aandeel in de residentiële ouderenzorg de voorbije jaren gestaag uitgebreid. Volgens de jongste cijfers van socioloog Jan Hertogen lijkt de expansie nu stil te vallen. Op 1 januari 2019 telde de sector 81.000 erkende plaatsen, waarvan zo’n 25.000 in de publieke en 35.000 in de non-profitorganisaties en iets meer dan 21.000 in de commerciële voorzieningen. Tegenover 2013 hebben die laatste 8.500 plaatsen extra gecreëerd, de collega’s uit de publieke en de non-profitsector 3.000. Het marktaandeel van de commerciële woonzorgcentra is volgens de cijfers van Jan Hertogen tussen 2013 en 2019 gestegen van 18,5 naar 26,4 procent. Ten opzichte van vorig jaar is de toename gering. Wat wel opvalt, is de schaalvergroting. Kleinere spelers gaan steeds vaker in de grotere groepen op.
4
vacature.com - 27 april 2019
en de sociale partners nieuwe personeelsnormen zullen uitwerken. De vakbonden vragen dat de volgende Vlaamse Regering een meerjarenplan voorziet om tegen 2024 zo’n 6.000 bijkomende personeelsleden in de ouderenzorg te kunnen aanwerven. VERSCHIL IN VAKANTIE En hoe zit het dan met de loon- en arbeidsvoorwaarden voor de medewerkers? Ben je als zorg- of verpleegkundige beter af in een commercieel of een openbaar woonzorgcentrum? “Er zijn verschillen, maar die zijn alles bij elkaar genomen niet heel groot”, vertelt Jan Mortier. “In een publiek woonzorgcentrum krijg je bijvoorbeeld iets meer vakantiedagen – 26 tegenover 22 in een commerciële organisatie of een vzw, die beide paritair comité 330 volgen – en zal je over je volledige loopbaan iets meer verdiend hebben. In de vzw’s en de commerciële sector liggen de startlonen dan weer iets hoger. Met de komst van de functieclassificatiesystemen en de bijhorende nieuwe barema’s, zullen de lonen wel nog meer naar elkaar toe evolueren.”
“Goede zorg staat of valt niet met het statuut van de eigenaars” "Het extra geld dat commerciële centra aan bewoners vragen, gaat niet allemaal naar extra personeel.” Professor Jozef Pacolet
CHRIS COOLS, CEO van private rusthuisuitbater Armonea Dat er helemaal niets mis is met commerciële zorg, is het eerste wat Chris Cools, CEO van Armonea, ons op het hart drukt. Hij vindt het jammer dat het onderscheid tussen commerciële en niet-commerciële woonzorgcentra telkens weer wordt opgerakeld. “Laten we wel wezen: in beide strekkingen zal je momenteel goede en minder goede voorbeelden vinden. In plaats van te zoeken naar verschillen kunnen we beter focussen op wat we van elkaar kunnen opsteken.” De commerciële doelstellingen houden jullie niet tegen om kwaliteitsvolle zorg te verlenen? “Goede zorg staat of valt niet met het statuut van de eigenaars. Kwaliteit hangt af van het zorgteam ter plaatse, van de motivatie om er dag na dag voor te gaan. Dat er geen enkel rusthuis van Armonea onder verscherpt toezicht staat en dat de Zorglijn amper klachten over ons ontvangt, toont aan dat je ook als ‘private’ uitbater kwaliteit kunt verzekeren. Wij werken daar hard aan, via ons kwaliteitsprogramma Armonea Experience. We willen dat bewoners uitstekende zorg krijgen, maar ook dat ze zich thuis voelen, kunnen genieten en contact houden met hun familie en vrienden. Rond die vier pijlers werken wij in al onze vestigingen. En met resultaat. Hoe verder de rusthuizen staan met de implementatie van het programma, hoe tevredener de bewoners en de medewerkers zijn.” Vakbonden ontvangen naar eigen zeggen meer klachten van medewerkers uit commerciële voorzieningen. De werkdruk zou er nog hoger liggen dan elders. “Ik heb daar zelf nog nooit harde bewijzen van gezien. Dat de druk op de werkvloer bij momenten zeer hoog is, klopt. Maar ik kan me niet voorstellen dat dat bij ons anders is dan in pakweg een OCMW-woonzorgcentrum. Bij Armonea proberen we die druk te verlichten door innovatief te denken en de medewerkers de juiste instrumenten aan te reiken. Administratieve verwerkingen bijvoorbeeld doen ze in een zorgapp, vanuit de kamer van de bewoner. Zo vermijden we dubbel werk. Er zijn ook vier zogenaamde ‘lean coaches’ in onze organisatie actief, die de medewerkers helpen om zich efficiënter te organiseren. Dat gaat over elementaire dingen – zorgen dat een tillift (mechanisch hulpmiddel dat gebruikt wordt in de zorg om fysiek gehandicapte mensen te ver-
plaatsen, nvdr) een vaste plek krijgt – maar ook over meer complexe vragen. Hoe kunnen we het werk optimaal verdelen? Welk werk doen we best op welk moment? Verder ervaren wij natuurlijk net zoals iedereen ook dat het vandaag ontzettend moeilijk is om personeel te vinden, waardoor er soms problemen ontstaan en de werkdruk verhoogt. Wij proberen dat op te vangen door bijvoorbeeld interne medewerkers opleidingskansen te geven, over de landsgrenzen heen te rekruteren – in Antwerpen hebben we een Care campus opgericht waar we Roemeense verpleegkundigen klaarstomen voor een job in België – en door maatregelen te nemen om absenteïsme te vermijden.” Hoe gaan jullie om met de structurele onderfinanciering van het zorgpersoneel? “Dat geld passen we zelf bij. Een steeds groter deel van de dagprijs die wij vragen, besteden we aan het bijpassen van de lonen voor medewerkers.” Armonea is recent overgenomen door de Franse groep Colisée. Sommigen houden hun hart vast voor de gevolgen daarvan. Kun je hen geruststellen? “Op dit moment blijven we in elk geval werken zoals we altijd gedaan hebben. Persoonlijk denk ik ook niet dat dat in de toekomst veel zal veranderen, maar het is niet aan mij (Cools verlaat het bedrijf wanneer de overname is afgerond, nvdr) om daarover vandaag uitspraken te doen. Het klopt dat de buitenlandse investeerders verder van de dagelijkse werking staan, maar in mijn ogen is dat geen probleem. Het dagelijks bestuur is gewoon in handen van het management hier, onze investeerders zullen daar niet direct impact op hebben.”
27 april - vacature.com
5
zelfs op 0,24. Dat betekent concreet dat er meer jobaanbiedingen dan geschoolde werkzoekenden zijn. Voor de zorgkundigen is de situatie met 1,66 iets minder dramatisch, maar nog altijd zorgwekkend. Ter vergelijking: voor de globale arbeidsmarkt is de spanningsindicator 3,92.
Zo zwaar is het tekort in de zorg Verso, de koepel voor werkgevers in de social profit, berekende dat er tot 2026 jaarlijks 46.000 nieuwe werknemers nodig zijn om de vereiste mankracht te kunnen leveren. Vooral in de zorgsector is de nood bijzonder hoog. Tekst: PIET VERBEEST
De VDAB-spanningsindicator meet de krapte op de arbeidsmarkt. Om de spanningsindicator te berekenen, wordt de verhouding genomen tussen het gemiddeld aantal niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) van de laatste 12 maanden en het gemiddelde aantal openstaande vacatures in dezelfde periode. Een spanningsindicator ‘1’ betekent dat er theoretisch 1 NWWZ beschikbaar is per vacature. Een spanningsindicator ‘100’ duidt op honderd beschikbare werkzoekenden per vacature. Voor verpleegkundigen staat die indicator momenteel op 0,44 en voor hoofdverpleegkundigen
ACTIEPLAN 4.0 LON HOLTZER is sinds 2010 door de Vlaamse overheid aangesteld als zorgambassadeur. Vanuit haar ruime praktijkervaring als verpleegkundige, hoofdverpleegkundige en directie verpleegkunde is het haar taak om de rijkdom en de loopbaanopportuniteiten van de zorgsector te promoten. “In oktober vorig jaar heb ik samen met de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Actieplan 4.0 gelanceerd”, zegt ze. “Daarin zetten we met verhoogde aandacht in op de zij- en hernieuwde instroom naar de knelpuntberoepen verpleeg- en zorgkunde en opvoeder. Het is de bedoeling om mensen die vandaag nog deel uitmaken van het normale arbeidscircuit, niet werkzoekend zijn en niet door de VDAB begeleid worden vlotter richting zorg te leiden. We denken daarbij onder meer aan werknemers uit krimpsectoren. Daarnaast willen we jongeren uit alle richtingen van het onderwijs al vanaf 14 jaar actief warm maken voor zorgopleidingen. Ook willen we een kader creëren om vlotter werkkrachten te kunnen aantrekken uit landen waar de gevraagde profielen nog ruim aanwezig zijn. Maar als we de zorgjobs aantrekkelijker en toegankelijker willen maken, moeten we tegelijk ook hard blijven werken aan de zorgorganisatie van de toekomst. Daarom proberen we de opleidingen en beroepskwalificaties beter af te stemmen op de reële noden van de arbeidsmarkt en nieuwe initiatieven te ontplooien op het vlak van werkbaar werk.”
VOEL JIJ JE GEROEPEN TOT EEN JOB IN DE ZORG?
Bekijk een van de vele vacatures op onze website. https://www.vacature.com/nl-be/jobs-in-Gezondheidszorg/functiegroep
6
vacature.com - 27 april 2019
NIEUWE LOONSCHALEN BLIJVEN ZORGSECTOR BEROEREN Een jaar geleden vonden er op vlak van verloning grote verschuivingen plaats in de zorgsector. De reden: de invoering van een nieuw functieclassificatiesysteem (IFIC). Dat systeem omschrijft en weegt alle beroepen in de sector, zodat ze onderverdeeld worden in categorieën. Daaraan zijn nieuwe loonschalen gekoppeld. Waar iedereen een financiële opwaardering had verwacht, leek het voor sommigen enigszins anders uit te draaien. Zijn alle plooien intussen gladgestreken of blijft het ongenoegen onverminderd hoog? Tekst: PIET VERBEEST
GAËLLE TROUKENS, directeur van IFIC, het Instituut voor Functieclassificatie:
"Een nieuw loonhuis bouw je niet in een dag" "Ik constateer dat de storm toch wel wat gaan liggen is. De werknemers van de federale gezondheidsdiensten, zoals de algemene ziekenhuizen en de thuisverpleging, moesten vorig jaar beslissen of ze naar het nieuwe loonmodel overstapten. Naar schatting heeft ongeveer de helft dat effectief gedaan. Maar ik vermoed dat heel wat anderen nog zullen volgen. De kritiek op de nieuwe functieclassificatie was deels terecht. Sommige zaken moesten we bijsturen en dat zijn we ook aan het doen. De bouw van een nieuw loonhuis is nu eenmaal een gigantisch project. Alleen al voor de federale instellingen gaat het om 160.000 mensen. En nu komen de geregionaliseerde sectoren, zoals de ouderenzorg, er ook nog eens bij.” “Bovendien steunt het nieuwe loonmodel op stapsgewijze aanpassingen. Het eerste jaar viel het verschil voor veel werknemers misschien lager uit dan verhoopt, maar volgend jaar gaat een tweede fase in en dan zal de opslag hoger zijn. Verder krijgen de kernfuncties, zoals verpleegkundigen en zorgkundigen, een aantrekkelijker startloon en worden leidinggevenden niet langer vergoed op grond van hun diploma maar van hun takenpakket. Dat zijn elementaire verbeteringen. Ik denk dan ook dat we de grootste commotie stilaan hebben gehad.”
KOEN LOWET, gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Vereniging voor Klinisch Psychologen:
"Er was onvoldoende overleg over het nieuwe systeem" “De beroepsorganisaties werden onvoldoende bij het IFIC-overleg betrokken. Zo ontstaan er natuurlijk fouten en zijn zoveel mensen ontevreden. In de CAO tussen werkgevers en vakbonden is een onderhoudsprocedure voorzien voor functies die niet correct werden ingeschaald. Daar zitten de klinisch psychologen zeker bij. Er is om te beginnen al een juridisch probleem: volgens de huidige functieomschrijvingen moeten we een aantal taken uitvoeren waar we ons wettelijk gezien niet eens aan mogen wagen. Bovendien werd er geen rekening gehouden met de vele specialisaties van onze discipline. We verwachten dat dit in de lopende consultatieronde prioritair wordt rechtgezet." "Daarnaast is er nog het financiële plaatje: de lager geschoolden worden over het algemeen beter van het nieuwe loonhuis, maar onder meer de psychologen en ergotherapeuten gaan er eigenlijk op achteruit. Zo gaat het niet lukken om nieuwe mensen naar de zorg te halen. In welke mate kunnen we er echt op rekenen dat de lonen stapsgewijze gaan stijgen? De hele sector kampt nu eenmaal met een structurele onderfinanciering.”
COLOFON Redactie 02 490 10 87, redactie.vacature@vacature.com Advertenties 02 490 10 78, commercieel@vacature.com Ordering 02 490 10 61, ordering@vacature.com VU Ruben Van Goethem Content Manager Roxanne Claessens Eindredactie Katrien Brys Vormgeving Bob Haentjens, Sofie Verdijck Redactie Hermien Vanoost, Piet Verbeest, Matthias Van Milders, Joni Horemans, Loes Liemburg, Anneleen De Leyn Sales Marijke Van Impe Ordering An Parewijck
Ontdek nog meer op facebook.com/vacaturedotcom of volg ons op Twitter via @vacaturedotcom en Instagram via instagram.com/vacaturedotcom. 27 april - vacature.com
7
27 april 2019 - vacature.com
8
9
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
10
11
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
12
13
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
14
15
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
16
17
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
18
19
vacature.com - 27 april 2019
27 april 2019 - vacature.com
20