Varend door het Groene Hart

110Â VA A R R O U T E

Tekst en fotografie Pim van der Marel

Rondje

GROENE

HART

Het Groene Hart is een omvangrijk gebied binnen de ring Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Het gebied strekt zich uit over de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Noord-Holland. Onze vaartocht voert door het Utrechtse deel ervan. We gaan voor ons volledig onbekende vaarwegen zoals de Montfoortse Vaart en de Lange Linschoten verkennen. We willen zelf ontdekken of het Hart echt wel zo Groen is.

o

112

VA A R R O U T E

I

Onze boot ligt klaar in Woerden, een kleine vestingstad met een slot, wallen en singels. Vanuit de lucht zie je dat die singels het bekende sterpatroon van verdedigingsgrachten vormen. Stadsrechten dateren uit 1372 en het behouden 15e eeuws kasteel markeren het historisch belang van de stad. Dat geldt nog meer als je beseft dat Woerden de voortzetting is van het Romeinse Fort Laurium uit de eerste eeuw. De Rijn vormde destijds de noordelijke grens van het Romeinse rijk, de Limes. En het is de Oude Rijn die nu via de singels door de stad loopt. We beginnen onze vaartocht dus mogelijk op wat ooit Romeins vaarwater was. Je kunt de singels nog bijna volledig rondvaren.

Om onze vaartocht een aantrekkelijke kick-off te geven, varen we eerst even naar het slot. Dat doet tegenwoordig dienst als appartementencomplex voor mensen met een verstandelijke beperking. Maar het uiterlijk van dit fraaie kasteel is volledig bewaard gebleven.

LINSCHOTEN We varen terug en willen via de Jaap Bijzerwetering naar het dorp Linschoten. Te gast op onze boot is Jan Cees, een tandarts uit de regio, die het rondje al talloze keren heeft gevaren.

Hij waarschuwt: ‘Deze wetering is het minst fraaie deel van

Naarmate we dichter bij het stadje Oudewater komen, wordt de landelijke omgeving steeds fraaier.

onze tocht. Maar zodra we in de buurt van Linschoten komen wordt het mooi.’ Zijn voorspelling komt uit. Je komt het dorp Linschoten binnen bij de Ambachtsherenbrug. Zodra je de Sint Janskerk in het zicht krijgt, doemt een splitsing in de vaarweg op. Jan Cees: ‘Hier begint het rondje. Op dit punt komen we dus ook weer terug. Je moet hier de vaarrichting kiezen, linksom of rechtsom.’ We kiezen ervoor om bakboord uit te gaan, linksom dus.

MONTFOORTSE VAART

In het dorp Linschoten ontpopt de Montfoortse Vaart zich in eerste instantie als een idyllische sloot. Verderop wordt het wat breder. Na korte tijd maakt de vaarweg bij het buurtschap Cattenbroek een scherpe bocht naar rechts. Tot onze verrassing ontwaren we even later een opvallend duo. Een bouvier wordt door zijn bazin ‘suppend’ uitgelaten. Na de voor de hand liggende grappen – “wie laat wie nou uit ...” – naderen we Montfoort. Dit vinden we een saai stuk tussen de weilanden.

Hartstikke groen, dat wel natuurlijk. Het wordt levendiger als we Montfoort binnenvaren. Na een tweetal opvallend fraaie passages, komen we aan bij de plaatselijke sluis. Die blijkt te worden bediend door vrijwilligers. Als je belt komt één van hen je schutten. Voor het schutten vragen ze een vrijwillige bijdrage.

Sluiswachter Jan Steenbergen: ‘Die bijdrage is bestemd voor de SWOM, dat is de Stichting Welzijn Ouderen Montfoort.’ Jan blijkt een gezellige kerel te zijn. Hij vertelt: ‘Afhankelijk van het weer komen hier op een dag zo tussen de 5 en 30 boten langs.’

Gevraagd naar wanneer hij het werk het leukst vindt, grapt hij: ‘Zondagmiddag om een uur of vijf. Dan hebben nogal wat schippers een slok op en gaat er van alles mis ….’ Hij schut ons naar de Hollandsche IJssel en steekt ter afscheid zijn duim op.

De waterkaart geeft voor de sluis een diepte van 1,15 meter aan.

o 113

VA A R R O U T E

Oudewater geeft je het gevoel dat de tijd hier heeft stilgestaan.

In de wateralmanak staat een zuiniger diepte: 0,75 meter. Wij denken dat de waterkaart accurater is.

MONTFOORT

De naam van het stadje Montfoort is Frans voor “sterke berg”, naar het kasteel dat bisschop Godfried van Rhenen er omstreeks het jaar 1170 liet bouwen. Van het kasteel is nauwelijks iets overgebleven, maar met stadsrechten uit 1329 is het wel een heerlijk oud stadje. Van de oude verdedigingswerken zijn nog wat stukken stadsmuur en de IJsselpoort bewaard gebleven.

De poort is tegen het oude stadhuis aan gebouwd. De oudste stukken ervan dateren uit de 14e eeuw. Vanaf de Hollandsche IJssel heb je er goed zicht op. We mijmeren even over de ouderdom en schieten er een paar plaatjes van. Jan Cees vertelt: ‘Zoals meestal met dit soort locaties moet je er iets in toelaten om ze in stand te kunnen houden, hier doen ze dat met horeca.’

HOLLANDSCHE IJSSEL

We vervolgen onze vaartocht over de Hollandsche IJssel in de richting Gouda. De rivier was vroeger een getijdenrivier. Het kenmerk van een getijdenrivier is dat je overtollig water kunt afvoeren als het eb is. Om die reden hebben de gewesten Holland en Utrecht eeuwenlang om de rivier geknokt. Hoewel veel van de aanliggende steden en dorpen tegenwoordig in de provincie Utrecht liggen, is het toch de “Hollandsche” IJssel gebleven.

De rivier is vanaf Gouda gekanaliseerd, je vaart er prachtig tussen de landerijen en de weilanden met koeien en schapen. De afwisseling met af en toe fantastisch gerestaureerde boerderijen en landhuizen doet denken aan de Vecht. Naarmate we dichter bij het stadje Oudewater komen, wordt de landelijke omgeving steeds fraaier. We constateren dat de omgeving recht doet aan de benaming Groene Hart. De gemeente Oudewater zet zichzelf in dat verband nadrukkelijk op de kaart. Langs de vaarweg staan borden met de tekst : ‘U nadert het mooiste stadje van het Groene Hart.’

OUDEWATER

In Oudewater gaan we stuurboord uit de stadshaven in. Je vaart langs trapgevels uit het eind van de 16e eeuw. Het geeft je het gevoel dat de tijd hier heeft stilgestaan. Dat is niet zo gek, want ook dit stadje heeft heel oude stadsrechten (1265). Even verderop wordt de Hallebrug in zijn geheel overkluisd door de markt. Dit is het met terrassen getooide stadscentrum waar je ook de beroemde heksenwaag vindt. Een prima plek om neer te strijken. Jan Cees vertelt: ‘Ik leg hier zelf ook altijd graag aan.

Het stadje heeft iets innemends en ze hebben het authentiek weten te houden. Vroeger werden hier de opnamen gemaakt voor de tv-serie Swiebertje. Dat hadden ze wel goed gezien.’

Gelaafd en verkwikt vervolgen we na enige tijd onze vaartocht richting de Kromme Haven. Die verdient het woord idyllisch met

Linschoten

Linschoten was in de Gouden Eeuw een belangrijk dorp. Dat kun je

onder meer zien aan de hele reeks Rijksmonumenten die het dorp

siert. Als je er gaat wandelen kom je in ieder geval langs de in de 15e eeuw herbouwde Sint Janskerk. En je vindt natuurlijk de overblijfselen van het in 1438 gesloopte Kasteel Linschoten. Anders dan vaak

gedacht, heeft dat kasteel niets te maken met het Huis te Linschoten, waar we langs zijn gevaren. Een bekend verhaal uit de landelijke geschiedenis is dat in 1672 de

gebroeders de Witt zijn vermoord tijdens een heuse lynchpartij. Eén van hen, raadspensionaris Johan de Witt, was Heer van Linschoten.

Ook dat onderstreept het

toenmalige belang van het dorp.

o

114

VA A R R O U T E

recht, wat een prachtige omgeving. Aan het eind van de Kromme Haven ligt de zelfbedieningssluis en we schutten onszelf naar de Lange Linschoten. De brug over de sluis beperkt deze vaartocht tot boten met een doorvaarthoogte van maximaal 1,30 meter.

LANGE LINSCHOTEN

‘Vroeger werden hier de opnamen gemaakt voor de tv-serie Swiebertje.’

Al in Oudewater zien we dat we nu op het mooiste gedeelte van onze vaartocht zijn aangeland. De Lange Linschoten is 7 kilometer lang. Al die tijd meandert het riviertje door een prachtig stuk polderlandschap. Doordat de vaarweg is omringd door bomen, ervaar je het landschap als bosrijk. Jan Cees vertelt: ‘Ik neem wel eens buitenlanders mee en die vallen echt bijna flauw dat zoiets in dit land bestaat!’ We houden de camera in de aanslag. Na bijna elke bocht is er wel iets dat klikken rechtvaardigt. De omgeving is super “Hollands” en daardoor op een bepaalde manier bijna on-Nederlands mooi. Het is er zo ontzaglijk groen dat de benaming Groene Hart dit stuk eigenlijk nog tekort doet. En het gaat maar door, kilometers lang. De typering bosrijk gaat helemaal op als we in de buurt komen van het Huis te Linschoten. Dit is een 17e eeuws kasteelachtig landhuis in het midden van Landgoed Linschoten, het grootste landgoed van de Randstad. Het is in zijn geheel beschermd natuurgebied. Onderdeel ervan is een door de bekende landschapsarchitect J.D. Zocher jr. heringericht park, ook wel genoemd het Linschoterbos. Omdat je nagenoeg het hele park langs vaart, heb je het gevoel in een bos te varen. Bij het Huis te Linschoten stappen we even uit bij de daarvoor bestemde aanlegsteiger. Het Huis is eigendom van een stichting en sinds 1991 is het af en toe toegankelijk voor publiek. In de zomer worden er concerten gehouden. We nemen ons voor daar beslist eentje van te bezoeken en genieten nog wat van de omgeving.

WAPEN VAN LINSCHOTEN

Als we weer instappen en doorvaren zijn we al na korte tijd weer bij Linschoten. We varen het dorp in bij de Vinkenbrug.

Vervolgens varen we het dorp langzaam door en komen langs het uitnodigende terras van het Wapen van Linschoten. Als we even verderop de fraaie bebouwing naast de Korte Linschoten in ons op zitten te nemen, knaagt er iets. Dus keren we om en gaan alsnog naar het eerder genoemde terras en genieten van een mooi einde van een prachtige dag. Het was een feest om hier te mogen varen.

Beperkingen

Het hier beschreven rondje kun je varen in boten die niet groter zijn dan 12 x 3,40 meter. Het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden geeft voor alle beschreven vaarwegen een waterdiepte af van 1,50 meter of meer. De sluis

Montfoort heeft volgens de waterkaart een diepte van 1,15 meter, volgens de wateralmanak nog minder. De sluis Oudewater laat iets meer diepgang toe.

In de Lange Linschoten ligt een vaste brug met een hoogte van 1,40 meter, maar de sluis in Oudewater beperkt de doorvaarthoogte al tot 1,30 meter.

o 115Â

VA A R R O U T E