54_88_Alblasserwaard_05L 54
18-09-2017 14:11:13
DAG TO CHT DE ALB LA S S ER WA A RD
VAREN LANGS DIE MOOIE MOLENS
54_88_Alblasserwaard_05L 55
18-09-2017 14:11:33
D A GT OCHT D E A L B L A S S ER WAAR D
Om in de Alblasserwaard te komen moet je wat moeite doen. Er is maar één toegangsvaarweg en die maakt de toegang niet echt gemakkelijk. Om die reden zie je betrekkelijk weinig boten van buiten het eigen gebied. En je wordt dan als passant al snel een interessant object van aandacht. Schaatsers kennen het gebied natuurlijk van de molentochten. We vroegen ons af of het zonder ‘koek en zopie'-kramen ook een aantrekkelijk gebied is. Dus zijn we er gaan kijken… PIM VAN DER MAREL
1 56
54_88_Alblasserwaard_05L 56
www.motorboot.com
18-09-2017 14:11:55
2 Openingsfoto: Kinderdijk ten voeten uit. 1 ‘Hop-on Hop-off’-steiger te Kinderdijk. 2 Peulensluis in Hardinxveld-Giessendam. 3 Het clubhuis van WSV De Ammers wordt gedeeld met IJslcub De Telegraaf.
Je komt de Alblasserwaard binnen
kunt. En wel van 08.30 tot 09.30 uur,
handig, vooral omdat de haven op een
door de Peulensluis in Hardinxveld-
van 12.00 tot 13.00 uur en van 16.30
overbrugbare afstand van Kinderdijk
Giessendam,
de
tot 17.30 uur. Dat maakt de toegang
ligt. De haven heeft een paar passan-
Beneden-Merwede naar de Buiten-
tot dit gebied wat lastig. De nabijgele-
tenplaatsen. Van de havenmeester
Giessen schut. De sluis kan verrader-
gen Peulensluis is namelijk van 12.00
krijg je de toegangscode voor het
lijk
die
je
van
voorbijvarende
tot 13.00 uur gesloten. Vanwege de
clubhuis. ‘s Zomers is dit het domein
scheepvaart op de Merwede. Die kan
korte afstand tussen de beide sluizen
van WSV De Ammers en ‘s winters
ervoor zorgen dat het waterpeil voor
wil je dus zo kort mogelijk voor 12.00
van IJsclub ‘De Telegraaf’. Ons lijkt dat
of in de sluis opeens significant daalt.
uur door de Peulensluis. Maar je wilt
een heel praktische oplossing! Je lig-
En even later dan het tegenoverge-
ook niet te laat zijn… Van belang is
plaats reken je af door de betaling via
stelde. De sluis heeft eb- en vloed-
dat de Damsluis niet draait op zon-
de brievenbus van het clubhuis. Het
deuren omdat het water aan beide
dag.
verklaren
doet ons goed dat er nog plaatsen zijn
zijden het hoogst kan staan. Van de
waarom de haven van WSV De Snap
in ons land waar dit soort vertrouwen
Buiten-Giessen kun je door naar de
tussen de beide sluizen ligt. Daardoor
de boventoon voert. Om in de haven
Binnen-Giessen. Daarvoor moet je
hebben de leden in ieder geval door-
te komen, moet je een flinke tippel
door de Damsluis. Dit is een kleine en
lopend toegang tot de Beneden-
maken door het weiland. Vanaf de dijk
buitengewoon knusse sluis midden in
Merwede.
waar je parkeert naar de haven is het
zijn
door
De
beperkingen
zeker 400 meter. Dat hebben ze prag-
het dorp Hardinxveld-Giessendam. Het verval is de moeite waard: 1,75
LIGPLAATS
matisch opgelost door een paar roei-
meter. De sluisbemanning is uitermate
Voor ons verblijf hebben we gekozen
boten aan de overkant van het water
vriendelijk en behulpzaam. Nadeel van
voor de haven van WSV De Ammers
neer te leggen. Daar kun je ook – in
de sluis is dat je er ook in het hoogsei-
in Groot-Ammers. Niet gehinderd door
ieder geval tijdelijk – parkeren. Het
zoen maar drie keer per dag doorheen
kennis van het vaargebied leek ons dit
wordt dan 20 meter roeien in plaats van 400 meter lopen. Afhankelijk van
3
wat je mee moet sjouwen kan dit een prettig verschil zijn.
HISTORIE Het land tussen Lek en Merwede wordt sinds de 14e eeuw geheel door waterlopen omringd. De daardoor ontstane ‘waard’ ontleent haar naam kort daarna aan het riviertje de Alblas. Het gebied was toen al ontgonnen als uitgestrekt veenweidegebied. Leuk is dat je bij het buurtschap Den Donk nog ziet dat het op een zandduin (donk) ligt. Die is opgeworpen door de oktober 2017
54_88_Alblasserwaard_05L 57
57
18-09-2017 14:12:14
4 De Ammerse Boezem eindigt in een fraaie kolk bij het plaatsje Groot-Ammers. 5 Het buurtschap Den Donk ligt duidelijk op een ‘duin’. 6 De Binnen-Giessen heeft hier en daar wel iets weg van de Vecht.
wind na de laatste ijstijd. Met het oog op de waterhuishouding was zo’n donk natuurlijk een prima vestigingsplek. De gehele Alblasserwaard ligt namelijk beneden zeeniveau. De twee parallelle
vaarten
waarlangs
de
meeste molens in Kinderdijk staan zijn dan ook al in de 14e eeuw gegraven. Dit om – toen al – afwatering in de Lek mogelijk te maken. In het gebied liggen twee steden met een rijke historie: Nieuwpoort en Gorinchem. De laatste ligt deels in de Tielerwaard. De stad duikt in een document uit 1224
4
voor het eerst op. De nog intacte stadswallen om de vestingstad dateren van even na 1600. Maar al in 1572
moet je wel even voor op de fiets,
van belang dat je weet dat de sluis
was de stad ingenomen door de wa-
want je kunt er niet varend komen.
conisch is. Ze wordt smaller naarmate
tergeuzen. Die gedroegen zich overi-
Traditioneel is de Alblasserwaard reli-
je zakt. In een volle sluis wordt het dus
gens allesbehalve netjes en ver-
gieus een onderdeel van de zoge-
steeds spannender, want je zakt bijna
moordden een stel priesters.
noemde
sterk
2 meter. En met een lengte van 18
Nieuwpoort is nog ouder. De stad
dominante religie is de orthodox-pro-
meter is de sluis al gauw vol. Gelukkig
kreeg al in 1283 stadsrechten en ging
testantse. De streek is verhoudings-
bereidt de sluisbemanning je erop
in de 17e eeuw deel uitmaken van de
gewijs
voor.
Oude Hollandse Waterlinie. Ook hier
manifesteert zich in de lokale politiek.
Na de sluis kom je op de Binnen-
zijn vestingwerken te zien. Ze zijn in
Daar nemen de confessionele en lan-
Giesen.
diezelfde tijd aangelegd volgens het
delijk gezien kleine christelijke partijen
Hardinxveld-Giessendam begint die al
destijds verbeterde Oud-Nederlandse
een prominente plaats in.
een ‘Vecht-achtige’ indruk te wekken.
Bijbelgordel.
weinig
De
ontkerkelijkt.
Dat
vestingstelsel. Met vijftig Rijksmonu-
In
de
buitenwijken
van
Met veel nieuw geld zijn boerderijen
menten is het stadje de moeite van
VAREN
gerestaureerd en riant luxe woningen
een bezoek meer dan waard. Daar
Bij het schutten door de Damsluis is
neergezet. Opvallend is dat bij veel van die panden een bootje ligt, maar
5
meestal van bescheiden formaat. Dat zal te maken hebben met het vaargebied en niet met een gebrek aan middelen. Het gaat met al die fraaie stulpen door naar Giessen-Oudekerk, dat hier ‘Ouwerkerk’ wordt genoemd. En vervolgens ook naar Giessenburg. Al met al een kilometers lang voortdurende manifestatie van luxe. In Pinkeveer gaan wij bakboord uit de Smoultjesvliet op. Daar is geen bebouwing meer en genieten we van de landelijke omgeving. Voor het dorp Goudriaan gaan we opnieuw bakboord uit de Dwarsgang op. Die brengt ons op de Ammerse Boezem. Met vier molens in het laatste stuk daarvan krijgen we een voorproefje van het markante kenmerk van dit gebied. De lokale jachthaven van GrootAmmers ligt midden in de Boezem en is niet te missen.
58
54_88_Alblasserwaard_05L 58
www.motorboot.com
18-09-2017 14:12:34
DAG TO CHT DE ALB LA S S ER WA A RD
BOEZEM OVERWAARD De volgende morgen varen we een
MARTELAREN VAN GORCUM
klein stukje terug en gaan daar stuur-
Op 26 juni 1572 namen de watergeuzen de stad Gorinchem (Gorcum) in. ‘Geuzen’
boord uit de Boezem van de Over-
is een scheldnaam die is afgeleid van ‘gueux’ (gajes). Dit gajes was – dankzij
waard op. Het is zo’n twee uur varen
kaperbrieven van Willem van Oranje – min of meer ‘legaal’ op rooftocht. Ze hielden
naar Kinderdijk en de vaarweg is
zich daarbij niet bepaald aan de geloofsvrijheid die hun baas voorstond. In Gorcum
ronduit saai. Afgezien van het buurt-
leidde dat ertoe dat 19 priesters werden gevangengenomen en gemarteld. Vervol-
schap Den Donk en een paar brug-
gens werden ze per boot overgebracht naar het minder katholieke Den Briel. Tegen
gen zien we onderweg nauwelijks
de orders van Willem van Oranje in zijn ze daar in een turfschuur opgehangen.
iets. Dat komt omdat het riet aan
Paus Clemens X verklaarde de priesters in 1675 heilig. Een paar eeuwen later is in de
beide zijden van de vaarweg het zicht
buurt van de inmiddels afgebroken turfschuur een kapel gebouwd. Daar wordt ieder
op het landschap ontneemt. We prij-
jaar rond 9 juli nog altijd de nationale bedevaart ter ere van de martelaren van
zen ons dan ook gelukkig als we in
Gorcum gehouden.
de verte de bekende molenverzameling van Kinderdijk ontwaren. We genieten al bij de nadering ervan. Al varend bekennen we dat dit wereld-
om de horizonvervuiling eruit te foto-
sant stellen we vast dat de lokale
erfgoed de werkelijke reden is voor ons
graferen. Eenmaal omgedraaid gaat
rondvaartondernemer zijn gasten ook
bezoek. Als de Boezem van de Over-
dat makkelijker. We vergapen ons ver-
niet echt verwent. Het rondje langs
waard overgaat in het Groote – of Ach-
volgens aan de molen die open is voor
de molens wordt inderdaad ‘gele-
terwaterschap heb je de immens
toeristen. Of de voertaal Chinees,
verd’. Tot op de meter, bijna. Maar ja,
populaire locatie bereikt. We fotografe-
Japans of allebei is kunnen we op
misschien zit daar wel net de winst!
ren daarna de molens zo ongeveer
deze afstand net niet vaststellen…
Er vaart ook een ‘hop-on hop-off’
vanuit alle standen. Op de Lek en de
Maar we zijn onder de indruk van de
boot. Die legt op verschillende plaat-
Noord aanvarend hebben we moeite
massaliteit van het bezoek. En pas-
sen in het gebied aan.
6
54_88_Alblasserwaard_05L 59
18-09-2017 14:12:54
D A GT OCHT D E A L B L A S S ER WAAR D
7
7 Op de Boezem
J.C. SMITSLUIS
van 09.00 tot 10.00 uur en van 17.00
bare sluis in Alblasserdam naar de
van de Overwaard
We zouden graag een stukje de Alblas
tot 18.00 uur. En dat – als we het goed
Noord weer draaiend te krijgen. Voor-
ontneemt het riet je
op zijn gevaren. Die is volgens de wa-
begrepen hebben – ook nog alleen
lopig is echter in beide trajecten nog
het uitzicht.
terkaart bevaarbaar tot aan het dorp
met een dag vooraanmelding. Het po-
geen zicht op een positieve uitkomst.
8 Sporadisch treffen
Bleskensgraaf. Daarna gaat de Alblas
tentiële risico achter de sluis vast te
we een 3x24 plekje
over in de Graafstroom. Deze loopt
zitten, heeft ons van sluispassage
GOUDRIAAN
bezet aan.
vervolgens dood bij Vuilendam, een
doen afzien. Overigens is hier een
We maken ons op voor de terugtocht
9 Van de mogelijk-
bekende kluunplek uit de molentoch-
(neven)initiatief van de Stichting Schut-
naar de Ammerse Boezem in de we-
heid een van de
ten. Je werd daar als schaatser tegen
sluis Alblasserdam interessant. De
tenschap dat we ons niet op het uit-
molens te bezoeken
een iets te hoge vergoeding door een
stichting wil van de J.C. Schutsluis
zicht onderweg hoeven te verheugen.
wordt meer dan
boer met een kar 700 meter verder af-
een zelfbedieningssluis maken. Dat
Doordat we voor de wind hebben is
enthousiast gebruik
gezet. Om op de Alblas te komen
zou dit toch al boeiende gedeelte van
het wel een stuk aangenamer en zijn
gemaakt.
moeten we door de J.C. Smitsluis.
het gebied nog een stuk leuker
we voor ons gevoel veel sneller terug.
Voor het draaien daarvan ben je af-
maken! Het hoofddoel van de Stich-
Op de Ammerse Boezem gaan we
hankelijk van een vrijwilliger. Die draait
ting is overigens de niet meer gang-
stuurboord uit en vervolgens via de
10
Schoonhoven
Route
Hollandse IJssel Krimpen/IJssel
Krimpen/Lek
Bergambacht Groot Alblas
Ammerstol
1 Achter Waterschap 2 Nieuwe Waterschap
Goudriaan Den Donk Vuilendam
Boezem van de Overwaard
1 2 3 Alblasserdam
Bleskensgraaf
Ottolandse Vliet
Smoultjes Vliet
Noordeloos
Noordeloos
Graafstroom
Alblas
Ridderkerk
Peursumse Vliet
Merwedekanaal
Pinkeveer
Noord
ALBLASSERWAARD HARDINXVELDGIESSENDAM
Papendrecht Sliedrecht Zwijndrecht
Merwede DORDRECHT
60
54_88_Alblasserwaard_05L 60
Giessen Damsluis
Kinderdijk.
Peulensluis
Nieuwe Merwede
De route voert van Hardinxveld-Gies-
Alblasserdam en de molens van
Boven Merwede Sleewijk
Afmetingen (lxbxd): 6,40 x 2,40 x 0,65
naar Goudriaan, Den Donk en tot slot
Kanaal van Steenenhoek
Werkendam
een 3 pk Bellman elektromotor.
sendam, Giessenburg en Pinkeveer,
GORINCHEM
Giessen-Oudekerk
een 25 pk dieselmotor van Vetus en
meter. Linge
Giessenburg
Damarin 640 hybride. De boot heeft
meter. De kruiphoogte bedraagt 1,10
Arkel
Oud Alblas
Hendrik Ido Ambacht
II’, een polyester sloep van het type
Dwarsgang
Streefkerk
Kinderdijk
Pim van der Marel vaart met ‘Maribelle Meerkerk
Ammerse Boezem
3 J.C.Smit sluis Lekkerkerk
Nieuwpoort
BOOT EN ROUTE
Oude Zederik
Langerak
©HdB 28 VIII 17
0 km
Woudrichem
www.motorboot.com
18-09-2017 14:13:15
OORSPRONG VAN DE NAAM KINDERDIJK Over het ontstaan van de naam Kinderdijk zijn verschillende theorieën. Het leukste en ook bekendste verhaal gaat terug naar 1421 en heeft een opmerkelijke parallel met het Bijbelverhaal over ‘Mozes in het biezen kistje’. 1421 is het jaar van de tweede St. Elisabethsvloed die grote delen van het land onder water zette. Nadat de storm geluwd was, ging men de dijk op om de schade te overzien. Met de stroming mee kwam daar een wiegje voorbij drijven. Het wiegje bewoog doordat een kat erin heen en weer sprong. De kat probeerde het wiegje in evenwicht te houden zodat het niet zou zinken. Toen men het wiegje oppikte, bleek er ook nog een rustig slapende baby in te
8
Dwarsgang naar Goudriaan. De ha-
de Merwede. Toen dat niet voldoende
venmeester van WSV De Ammers
bleek werd een nieuw afwaterings-
heeft ons verteld dat daar een leuk
punt gecreëerd. Daarvoor werd het
terras is. We willen dat graag contro-
punt gezocht met de laagste water-
leren.
stand buiten de polder. Dat bleek te
liggen. Vandaar de naam Kinderdijk.
liggen waar Lek en Noord samen-
WATERBEHEERSING
komen, bij Kinderdijk.
De waterbeheersing in deze streek
Om het water daar te krijgen werden
heeft een rijke historie. In het laatste
in de 14e eeuw nieuwe afwaterings-
kwart van de 13e eeuw richtte Floris V
kanalen gegraven. Dat waren de (lage)
het Hoogheemraadschap van de Al-
Boezem van de Overwaard voor de
blasserwaard op. Het waterschap
afwatering van de Giessen en de (lage)
zorgde voor een ringdijk om het ge-
Boezem van de Nederwaard voor de
bied. En het zorgde voor sluizen waar-
afwatering van de Alblas. Bij Kinder-
door je bij laagwater kon afwateren in
dijk lopen die nog altijd parallel, met
9
daartussen de Middelkade. Met de nodige ingrepen volstond de situatie tot in de 18e eeuw. Om het water kwijt te blijven kunnen, moesten toen hogere boezems worden aangelegd; de omkade gedeelten van de naastliggende polders. Om het water daar naar toe te krijgen werden twee molengangen aangelegd: in 1738 voor de hoge boezem van de Nederwaard en in 1740 voor de hoge boezem van de Overwaard. Deze molens vormen thans de grootste groep molens van Nederland. En hebben van Kinderdijk een begrip hebben gemaakt. In 1997 zijn de molens toegevoegd aan de UNESCO Wereld-erfgoedlijst. Gelukkig maar! oktober 2017
54_88_Alblasserwaard_05L 61
61
18-09-2017 14:13:33