Andelsche Maas by Pim van der Marel

D AG TO C H T AN DE LSC H E M AAS

WAT EENS DE MAAS WAS We maken vandaag een dagtocht van Woudrichem naar Heusden. Het wil zeggen dat we de ene prachtige vestingstad gaan inruilen voor de andere. We hebben er zin in want het is schitterend weer. De vaartocht belooft wat want vroeger was dit de ‘gewone’ Maas. Dat moet dus wel betekenen dat we een leuke dag gaan beleven. PIM VAN DER MAREL

www.motorboot.com

januari 2023

DA GT OC H T AN DE LSC H E M AAS

van bakkerij via veevoederhandel tot

techniek waardoor ze ook tegen het

ANDEL

een belangrijke speler in de markt

hoge water in geopend kunnen wor-

Meteen na de sluis zien we aan bak-

voor vleesvervangers. En je kunt in dit

den. Vaak zie je dan dubbele deuren

boord een bijna idyllisch plekje. Dat

dorp ook het Fort bij Giessen bekij-

(eb en vloed-) maar in de hier toege-

heeft de schipper van een kruiser ook

ken, het meest zuidelijke fort van de

paste techniek zijn het zogenoemde

gezien. Hij is er voor anker gegaan en

Nieuwe Hollands Waterlinie. Het was

waaiervlotdeuren: enkele stalen deu-

geniet van een rondje zwemmen. We

compleet verwaarloosd maar het is

ren met holle ruimtes erin die de druk

varen door langs de plaats Andel en

gerestaureerd en nu weer de moeite

beperken zodat de bediening minder

passeren een appartementencomplex

van het bekijken waard.

kracht vergt. Bijzonder is dat de punt

met zijn eigen aanlegsteiger. Het heet

van de deuren aan weerszijden naar

er ‘De Oude Silo’, dus wij durven de

SLUIS

buiten wijst. We vergapen ons eraan:

weddenschap wel aan wat het vroe-

Wij zien dat we stuurboord aan moe-

dat had Leonardo da Vinci nog eens

ger is geweest. Even verderop heb-

ten houden voor de sluis. Aan bak-

moeten zien! In de derde plaats is het

ben we een mooi doorkijkje naar het

boord ligt in het doodlopende stuk

een sluis met een groene kolk. Omdat

torentje van de Hervormde Kerk van

rivier nog wel een fors gebouwen-

je daarin niet kunt aanleggen is in de

Andel. De oorspronkelijke kerk dateert

complex van een bedrijf in veevoeder.

sluis voor dat doel een houten rem-

van rond 1275 en zou daarmee de

Maar wij varen aan op de Wilhelmina-

mingwerk geplaatst. De oudere delen

oudste van het plaatsje zijn. Sowieso

sluis. Dat is in meerdere opzichten

van de sluis inclusief de sluiswach-

is het een markante plek want ar-

een bijzondere sluis. In de eerste

tershuisjes hebben sinds 2001 de sta-

cheologische vondsten duiden al op

plaats is het met ruim 100 meter een

tus van Rijksmonument. Het spreekt

bewoning in de tweede eeuw. Als je

grote sluis. In de tweede plaats is het

vanzelf dat wij een sluis met zoveel bij-

er langs vaart is het vooral een vrien-

een waaiersluis. Dat soort sluizen zijn

zondere eigenschappen met gepaste

delijk dorp en een welkome afwisse-

Openingsfoto: De Andelsche Maas trekt vooral motorbootvaarders. 2 Al bij het aanvaren van de Wilhelminasluis zie je dat het een grote sluis is.

uitgerust met de zogeheten waaier-

eerbied passeren.

ling met de natuurrijker stukken.

3 Het torentje van de Hervormde Kerk van Andel ligt verscholen in het groen.

Bij Woudrichem zijn we de Afge-

af dan de Maas, met opstuwing van

DORPEN

damde Maas opgevaren en die gaan

de Andelsche Maas tot gevolg. Na de

We vertrekken uit Woudrichem en

we vandaag helemaal ‘doen’. Daarna

tweede Sint Elisabethsvloed in 1421

proberen nog een glimp mee te pak-

volgt nog een klein stukje varen over

zorgen dijkdoorbraken ervoor dat het

ken van het slot Loevestein. Dat lukt

het Heusdens Kanaal en dan ben je

uitstromende rivierwater een ondiepe

vanaf deze kant niet meer dus zullen

eigenlijk al in Heusden. De lokale be-

binnenzee veroorzaakt. Maas en Waal

we het moeten doen met de herinne-

naming voor de Afgedamde Maas is

stromen via deze zogenoemde ‘Ver-

ring aan het uitzicht vanaf de Waal.

de Andelsche Maas. De wateralma-

dronken Waard’ naar zee. Door sedi-

We gaan vanuit de haven stuurboord

nak typeert dit water als een land-

mentatie

aanslibbing

uit en stellen vast dat de getijdestro-

schappelijk fraaie rivier. De lengte van

ontstaat geleidelijk aan een stelsel van

ming van de Waal/Merwede hier maar

de vaartocht valt reuze mee, het is

platen en geulen dat we nu kennen

beperkt voelbaar is. We passeren aan

minder dan 20 km. Dus hebben we

als de Biesbosch. Bij veel rivierwater-

stuurboord de op lokale gebruikers

de tijd voor een paar uitstapjes. Door

afvoer plegen die gaten, kreken en kil-

gerichte jachthaven van WSV ’t Gatje

open verbindingen is er wel enige ge-

len gemakkelijk te verstoppen, dus

en een groot complex om je caravan

tijdestroming, maar die is in de prak-

wordt in 1883 de Bergsche Maas ge-

te stallen. Een kleine file van tege-

tijk maar amper merkbaar.

graven en de Andelsche Maas afge-

moetkomende jachten geeft aan dat

sloten. Er komt een dam bij Well, waar

de Andelsche Maas populair is bij mo-

HISTORIE

nu de dode riviertak tussen Slijkwell

torbootvaarders. Het doet het ver-

Voor de Middeleeuwen stroomde de

en Bern eindigt. En er komt een dam

moeden ontstaan dat de sluis niet

Maas langs Heusden naar Dordrecht

bij Andel met een schutsluis. Daar-

heel veel verderop zal liggen, waarom

en vandaar – via wat nu de Oude

mee is de oude verbinding afgesloten,

zou je anders op een kluitje varen?

Maas is – naar zee. Door een dijk-

maar dankzij de sluis nog wel bevaar-

Aan stuurboord passeren we de

breuk bij Giessen rond het jaar 1200

baar. Het Maaswater stroomt sinds-

tegen elkaar gebouwde dorpen Rijs-

gaat de Maas lopen via de Andelsche

dien via de Amer naar het Hollands

wijk en Giessen. In de laatste is

Maas. Dat betekent dat Maas en Waal

Diep en de Andelsche Maas – een

‘Schouten’ gevestigd, een mooi voor-

samenkomen bij Woudrichem. De

waterstaatkundige nachtmerrie tot de

beeld van een relatief klein familiebe-

Waal (Rijn) voert meestal meer water

afsluiting – verliest zijn afvoerfunctie.

drijf dat met innovatie vooroploopt:

www.motorboot.com

op-

januari 2023

DA GT OC H T AN DE LSC H E M AAS

VEENSE PUT Doorvarend kom je in de eerstvolgende grote bocht naar stuurboord langs het recreatiegebied de Veense Put. In de jaren 50 van de vorige eeuw

HET DIEPE WATER MAAKT HET EEN AANTREKKELIJKE STEK VOOR DUIKERS

hebben zandwinningsbedrijven de uiterwaarden Ravenswaard en Rijs-

ESMEER

middelde zicht onder water (3 meter)

putten zijn ontstaan. Na allerlei ver-

Aan de overzijde van de Andelsche

niet overhoudt. Op de plas zit de WSV

wikkelingen zijn deze zandwinplassen

Maas ligt het plaatsje Poederoijen.

Esmeer met daarnaast het recreatie-

nu een gebied in particuliere eigen-

Tussen al het groen op de oever zien

gebied De Neswaarden. Een vakan-

dom, met een vereniging om de be-

we nog net het torentje van de plaat-

tiepark ontbreekt niet op deze mooie

langen

selijke kerk. Vrijwel meteen daarna

plek. Wij zijn vooral gecharmeerd van

eigenaren. In het midden van de beide

kunnen we bakboord uit in de richting

de natuurrijke aanvaarroute waar op

zandwinplassen loopt het pad waar-

van het Esmeer. Om er te komen vaar

de oever fraaie paarden lopen en de

aan de vakantiewoningen staan. We

je zo’n 400 meter door totdat je op

natuur zich verder ook van zijn beste

kunnen niet anders zeggen, dan dat

een plas komt, die ook alweer een

kant laat zien.

de bewoners hier een prachtig gebied

zandwinplas is. Dat houdt per definitie

in handen hebben. De beide plassen

in dat het er diep is en dat geldt dus

TERRASSEN

hebben een open verbinding met de

ook voor het Esmeer. Het diepe water

Terug op de Andelsche Maas gaan

Andelsche Maas, maar zijn alleen toe-

(30 meter) maakt het aan aantrekke-

we bakboord uit en krijgen meteen na

gankelijk voor vergunninghouders.

lijke stek voor duikers, hoewel het ge-

de bocht ongehinderd uitzicht op de

waard

ontzand,

waardoor

behartigen

twee

van

Veense korenmolen ‘De Hoop’. De 4 Net buiten Aalst treffen we een luxe tapastent pal aan het water, met drijfsteiger. 5 Ook het

molen uit 1838 maalt nog steeds meel

Heusdens Kanaal is een alleszins fraaie vaarweg.

en is in ieder geval op zaterdag open

burg. Midden in het dorp komen we

Iets verderop gaan we stuurboord uit

meter +NAP. Het is een imposant

voor een bezoekje. Aan bakboord

langs de haven van de Wijkse Zeilver-

het Heusdens Kanaal op. Dit is een

geval en het staat op een plek waar je

hebben we dan de plaats Aalst met

eniging Trident, waar je ook alweer als

kort kanaal dat de verbinding vormt

het niet onmiddellijk zou verwachten.

wat industrie en meteen daarna het

passant welkom bent. Meteen daarna

met de Bergse Maas. Maar in het

Het kunstwerk is in beheer bij het wa-

kabelpontje tussen Aalst en Veen. De

krijgen we een glimp mee van de ge-

Heusdens Kanaal ligt wel de Kromme

terschap van dit gebied. En die ple-

pont is voorzien van de niet te missen

restaureerde 15e eeuwse toren van

Nolkering met een hefbare schuif. De

gen er gelukkig voor te zorgen dat we

waarschuwing ‘pas op: kabelveer!’

de Hervormde Kerk van Wijk. En we

kering dateert uit 2002 en moet voor-

allemaal droge voeten houden.

We grinniken erom en hopen maar

hebben ook vrij uitzicht op de molen

komen dat de waterstand in de An-

Voorbij de Kromme Nolkering varen

dat de waarschuwing overbodig is.

‘De Twee Gebroeders’ uit 1872, zo

delsche Maas hoger wordt dan 3,50

we naar de Bergse Maas waar we di-

Na enige tijd hebben we aan bak-

genoemd naar de twee broers die de

meter +NAP. De schuif sluit als het

rect de havenmonding van Heusden

boord de camping annex jachthaven

oorspronkelijke versie lieten bouwen.

water een hoogte bereikt van 3,42

kunnen invaren.

De Rietschoot. De jachthaven heeft 125 ligplaatsen en als je reserveert

Het getijverschil mag dan gering zijn, het is er wel. Boven de

uit! Even verderop hebben we alweer

Wilhelminasluis is het dagelijks getijdeverschil zo’n 0,3

zo’n ervaring. Net buiten Aalst treffen

meter en ten zuiden ervan zo’n 0,2 meter. Door open af-

we een luxe tapastent met drijfsteiger.

waaien kunnen de verschillen plaatselijk groter zijn en dan

We zijn aangenaam verrast, want ei-

wordt het toch wel zaak dat je er bij eventueel afmeren reke-

genlijk zijn we niet gewend dat je aan

ning mee houdt.

een rivier dit soort gemakkelijk toe-

De maximumsnelheid op het gehele traject is 9 km/u en je

gankelijke terrassen vindt.

mag er niet met waterscooters varen. Bij de Wilhelminasluis ligt een (bascule)brug van 6,50 meter, die alleen voor je open

HEUSDENS KANAAL

gaat als je mast niet strijkbaar is. De sluis wil graag dat je ui-

Na een bocht naar stuurboord met

terlijk drie kwartier voor sluitingstijd (doordeweeks 22.00

een steenfabriek en andere industrie

uur, zaterdag 19.00 uur en zondag 17.00 uur) aanwezig bent.

passeren we de plaats Wijk en Aal84

www.motorboot.com

0 km

Route

elijn A15

w Betu

Het terras van de jachthaven ziet er op zo’n mooie dag heel aantrekkelijk

Linge

Merwede kanaal

GOED OM TE WETEN

GORINCHEM

Merwede

A17

Waardenburg

Wa al

Werken- Sleeuwijk dam

Opijnen

Slot Loevestein Brakel Afgedamde Maas (Andelsche Maas) Rossum ZALTBOMMEL Rijswijk Poederooijen Giessen Esmeer Fort bij Giessen Aalst B o m m e l e r w a a r d Spoorlijn A2 Wilhelminasluis Andel 3 Afgedamde Maas 1 Veen 1 Molen De Hoop Veense Kerkdriel Dode Wellseind 2 De Twee Gebroeders Maas Put Wijk en Aalburg 3 Kabelpontje Ammerzoden Bern 2 Slijkwell Heusdens kanaal L a n d v a n A l t e n a Kromme Nol-kering Well Hedel Bergse Maas Empel Genderen Dussen HEUSDEN Dieze Maxima Gekanaliseerde Bergs kanaal Oud Heusden e Maa Dieze s Woudrichem

Vlijmen Waspik

Waalwijk SprangCapelle

Drunen

’s-HERTOGENBOSCH

Nieuwkuijk

januari 2023

krijg je er wel een passantenplekje.