Autonome vaartuigen

R ep or ta ge a u t onome va a r t ui g e n

zelfsturende schepen De ontwikkeling naar ‘onbemand’ is niet te stuiten. Vliegtuigen doen al sinds jaar en dag nagenoeg alles op de autopilot. De zelfrijdende auto ligt in het verschiet. Maar ook het onbemand laten varen van schepen lijkt iets van de nabije toekomst. De marine-afdeling van Rolls Royce test in Noorwegen een virtueel prototype van een onbemande boot. En in de Amsterdamse grachten mogen we de prototypen van de eerste Roboats dit jaar tegemoetzien. Maak kennis met het fenomeen van autonome vaartuigen; schepen zonder bemanning aan boord.

Pim van der Marel

1 2

2

www.motorboot.com

6-10-2017 15:30:50

2 1 en 2 impressies van prototypes container- en robotschepen van Rolls Royce (afbeeldingen: Rolls Royce). 3 Roboat als rondvaartbootje (afbeelding: MIT Senseable City Labs-AMS Institute).

Van de luchtvaart is al heel lang bekend dat men daar vergevorderde autonome toepassingen heeft. Aan de tussenvorm waarbij de UAV’s (unmanned aerial vehicles) op afstand bestuurd worden zijn we inmiddels allang gewend.

De bekende ‘Predators’ worden volop in Irak, Afghanistan en Pakistan gebruikt en zijn inmiddels ‘gepensioneerd’. Een stap verder zijn we natuurlijk ook al lang. In Afghanistan hebben de Amerikanen voor het eerst – voor doeleinden van aan- en afvoer - een onbemande helikopter getest die zelfsturend was.

Ontwerpen van zelfsturende vliegtuigen zien er anders uit.

Dat komt omdat er geen drukcabine nodig is en geen ruimte om personen te herbergen. Vliegende vleugels als de B-2 zien er sowieso al spectaculair uit, maar zonder cabine geldt dat nog wat meer.

Als technische ontwikkelingen met defensie te maken hebben, is er meestal meer praktisch toepasbaar dan bekend is. Dus kun je er gevoeglijk vanuit gaan dat er al veel meer mogelijk is dan we nu weten. En dat trouwens niet alleen in de Verenigde Staten. In Nederland hebben we al meer dan negentig militaire drones. Die worden hier openlijk – om het verbod op geheim cameratoezicht te omzeilen – door de opsporingsdiensten gebruikt. Leukere toepassingen zijn er ook: begin 2017 heeft Amazon in Engeland de eerste pakketten afgeleverd met een drone. Toegegeven, het ging maar om een paar klanten die ook nog eens vlak in de buurt van het distributiecentrum zaten, maar toch.

automotive Voor de meeste mensen is dezelfde ontwikkeling op autogebied iets dichter bij huis. We zitten korter op die ontwikkeling omdat we allerlei tussenfasen actief meebeleven.

Adaptive cruise control, rijstrookassistentie en automatisch 3

inparkeren zijn veel weggebruikers niet meer vreemd. En oktober 2017

3

3

6-10-2017 15:30:50

4

dat zijn tussenstappen naar volledige automatisering. Waar

zelfrijdende auto. Harman’s informatiesystemen zitten al in

het tot voor kort misschien nog futuristisch leek, wordt de

dertig miljoen auto’s. Intel betaalt nog meer voor het Israëli-

zelfrijdende auto door bedrijven als Google en Tesla als ta-

sche technologiebedrijf Mobileye. Een kleine dertig auto-

melijk dichtbij ervaren. Minister Melanie Schultz stuurde

producenten gebruiken de software en camera’s van

medio 2014 al een brief aan de Tweede Kamer over dit on-

Mobileye. Daarmee reageert de auto op onverwachte ob-

derwerp. Het heeft recent als resultaat gehad dat er in Bra-

stakels op de weg en onverwachte manoeuvres van andere

bant een voor Europa uniek traject komt om de zelfrijdende

weggebruikers.

auto grootschalig te testen. Nederland als voorloper! In een

Technisch is de ontwikkeling heel ver. Waymo, het nieuwe

studie van eind 2016 keken TNO en HaskoningDHV al naar

bedrijf waar de zelfrijdende auto van Google is onderge-

de voorzienbare consequenties van zelfrijdende auto’s voor

bracht, rapporteert spectaculaire vooruitgang. Er is door

bijvoorbeeld het ontwerp van wegen en regelgeving.

Waymo in 2016 in Californië meer dan 600.000 mijl zelfrij-

Zoals altijd bij ontwikkelingen die voor de deur staan is ie-

dend getest. Daarbij was het 124 keer noodzakelijk dat de

dereen bang om de boot te missen. Het Koreaanse

bestuurder opnieuw de controle over het voertuig moest

Samsung kocht in november vorig jaar voor 8 miljard dollar

nemen. Het jaar daarvoor was dat nog 341 keer bij ruwweg

het Amerikaanse Harman International met als motief de

de helft van het aantal mijl. Kortom, technisch is het niet zo ver meer weg !

scheepvaart In het kader van het MUNIN-project is een technisch concept uitgewerkt voor het onbemand laten varen van een koopvaardijschip. De letters staan voor Maritime Unmanned Navigation through Intelligence in Networks. Het meeste geld ervoor kwam van de EU. Naast het project liepen en lopen al opvallend veel private en publiek-private pilotprojecten. Toch verwacht de TU Delft dat het nog wel zo’n 5 jaar duurt voordat de eerste demonstratieprojecten met onbemande en autonome schepen te zien zullen zijn.

Grote demonstratieprojecten zijn nodig om de havenautoriteiten, rederijen en de overheid de haalbaarheid en veiligheid van onbemande scheepvaart te laten zien.

buzzword Onbemande

scheepvaart

is

op

internet

een

heus

‘buzzword’. Talloze al of niet zelf verklaarde goeroes voor5 4

4

spellen hoe snel dit fenomeen over ons heen zal rollen. De

www.motorboot.com

6-10-2017 15:30:51

R e po r tag e auto no me vaar t u igen

4 Roboat als pakjesbezorger (afbeelding: MIT Senseable City Labs-AMS Institute).

5 Waste Shark (afbeelding: RanMarine Technology wasteshark).

6

6 AquaSmartXL.

ene voorspelling is nog bouder dan de andere. De eerste

ontmoetingen

tussenstap is overigens al gezet: er varen sinds kort een

De kans dat je als pleziervaarder een autonome boot ont-

paar coasters rond met onbemande machinekamers. Dat

moet was tot nu toe nihil. Vanaf deze zomer is dat an-

kan omdat de motoren en de systemen eromheen inmid-

ders.

dels zo zijn uitontwikkeld dat dit risicovrij kan. Ook aan de

In Amsterdam gaan de eerste prototypen van de ‘Ro-

vervolgstappen wordt druk gewerkt. Zo’n tussenstap is bij-

boat’ de grachten bevaren. Dit in het kader van een

voorbeeld ‘coöperatief varen’. Schepen moeten daarvoor

‘major’ reserach programma met deze Roboats door het

met elkaar communiceren en daar correct op reageren.

‘Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Soluti-

Dat vergt intelligente communicatieprotocollen en die zijn in

ons’. Er is maar liefst 25 miljoen euro voor beschikbaar.

ontwikkeling.

Het onderzoekswerk wordt gedaan door onderzoekers

Onbemande ‘robotschepen’ is de daar weer op volgende

van het Massachusetts Institute of Technology en de Uni-

tussenstap.De scheepsmotorendivisie van de Britse fabri-

versiteiten van Delft en Wageningen. De Roboats zijn

kant Rolls Royce onthulde deze zomer een prototype con-

zelfsturende boten die bijvoorbeeld gebruikt kunnen wor-

tainerschip. Volgens Rolls Royce kunnen de eerste

den om afval op te ruimen. Een ander voorbeeld van een

robotschepen al de zeeën bevaren vanaf 2020! Vooralsnog

toepassing is een tijdelijke brug. De onderzoekers voor-

gemonitord vanuit hypermoderne controlecentra. Besturing

zien een eindeloze hoeveelheid toepassingen.

geschiedt dan dus deels nog wel door mensen vanaf de

In Rotterdam varen op proef een aantal waterdrones, die

wal. De laatste stap in dit traject zijn de autonome schepen

je zou kunnen tegenkomen. Bijvoorbeeld de ‘AquaSmar-

en dat vergt nog enorme stappen. Op autonome schepen

tXL’ of de ‘Waste Sharks’. Beide zijn ontwikkelingen door

nemen de systemen aan boord zelf de beslissingen.

jonge bedrijven uit het PortXL startup accellerator pro-

Voordat het zover is moeten nog de nodige vragen worden

gramma van de Rotterdamse Haven. De AquaSmartXL

beantwoord. Veiligheid en navigatie zijn daarvan natuurlijk

van het gelijknamige bedrijf is een mini-bootje met een

de meest in het oog springende. Solas (het internationale

camera waarmee je inspecties vanaf het water veiliger en

verdrag voor de beveiliging van mensen op zee) schrijft

efficiënter kunt doen. De Waste Sharks van het bedrijf

voor dat een schip voldoende en efficiënt bemenst moet

Ranmarine zijn autonome boten ter grootte van een per-

zijn. En de IMO (International Maritime Organisation) ver-

sonenauto. De bootjes hebben een open mond. Daar-

biedt schepen zonder bemanning. Er is dus ook op dit ge-

mee kan 500 kilo afval uit het water worden gevist en

bied nog veel werk aan de winkel.

naar een verzamelpunt gebracht. Er kunnen ook gege-

Het zal wel duidelijk zijn dat de economische voordelen

vens over de waterkwaliteit worden gemeten. En het

voor het oprapen liggen. Je hebt bijvoorbeeld geen hutten,

scheepje leert zichzelf de meest efficiënte verzamelrou-

douches, kombuis, airco of zelfs een brug meer nodig. En

tes. De proef is begonnen met vier van deze ‘haaien’.

behalve loonkostenbesparing is er bijvoorbeeld ook op het

Of je ook op andere plaatsen je eerste contacten met au-

gebied van energiezuinigheid enorme winst te boeken. Het

tonome boten kunt opdoen, is bij het schrijven van dit ar-

milieu-effect daarvan is misschien wel het belangrijkste,

tikel nog niet bekend. Maar dat je erop kunt wachten, is

want een koopvaardijschip is een onvoorstelbare vervuiler.

zeker. oktober 2017

5

5

6-10-2017 15:30:51