R ep or ta ge a u t onome va a r t ui g e n
zelfsturende schepen De ontwikkeling naar ‘onbemand’ is niet te stuiten. Vliegtuigen doen al sinds jaar en dag nagenoeg alles op de autopilot. De zelfrijdende auto ligt in het verschiet. Maar ook het onbemand laten varen van schepen lijkt iets van de nabije toekomst. De marine-afdeling van Rolls Royce test in Noorwegen een virtueel prototype van een onbemande boot. En in de Amsterdamse grachten mogen we de prototypen van de eerste Roboats dit jaar tegemoetzien. Maak kennis met het fenomeen van autonome vaartuigen; schepen zonder bemanning aan boord. Pim van der Marel
1 2
2
www.motorboot.com
6-10-2017 15:30:50
2 1 en 2 impressies van prototypes container- en robotschepen van Rolls Royce (afbeeldingen: Rolls Royce). 3 Roboat als rondvaartbootje (afbeelding: MIT Senseable City Labs-AMS Institute).
Van de luchtvaart is al heel lang bekend dat men daar vergevorderde autonome toepassingen heeft. Aan de tussenvorm waarbij de UAV’s (unmanned aerial vehicles) op afstand bestuurd worden zijn we inmiddels allang gewend. De bekende ‘Predators’ worden volop in Irak, Afghanistan en Pakistan gebruikt en zijn inmiddels ‘gepensioneerd’. Een stap verder zijn we natuurlijk ook al lang. In Afghanistan hebben de Amerikanen voor het eerst – voor doeleinden van aan- en afvoer - een onbemande helikopter getest die zelfsturend was. Ontwerpen van zelfsturende vliegtuigen zien er anders uit. Dat komt omdat er geen drukcabine nodig is en geen ruimte om personen te herbergen. Vliegende vleugels als de B-2 zien er sowieso al spectaculair uit, maar zonder cabine geldt dat nog wat meer. Als technische ontwikkelingen met defensie te maken hebben, is er meestal meer praktisch toepasbaar dan bekend is. Dus kun je er gevoeglijk vanuit gaan dat er al veel meer mogelijk is dan we nu weten. En dat trouwens niet alleen in de Verenigde Staten. In Nederland hebben we al meer dan negentig militaire drones. Die worden hier openlijk – om het verbod op geheim cameratoezicht te omzeilen – door de opsporingsdiensten gebruikt. Leukere toepassingen zijn er ook: begin 2017 heeft Amazon in Engeland de eerste pakketten afgeleverd met een drone. Toegegeven, het ging maar om een paar klanten die ook nog eens vlak in de buurt van het distributiecentrum zaten, maar toch.
automotive Voor de meeste mensen is dezelfde ontwikkeling op autogebied iets dichter bij huis. We zitten korter op die ontwikkeling omdat we allerlei tussenfasen actief meebeleven. Adaptive cruise control, rijstrookassistentie en automatisch 3
inparkeren zijn veel weggebruikers niet meer vreemd. En oktober 2017
3
3
6-10-2017 15:30:50
4
dat zijn tussenstappen naar volledige automatisering. Waar
zelfrijdende auto. Harman’s informatiesystemen zitten al in
het tot voor kort misschien nog futuristisch leek, wordt de
dertig miljoen auto’s. Intel betaalt nog meer voor het Israëli-
zelfrijdende auto door bedrijven als Google en Tesla als ta-
sche technologiebedrijf Mobileye. Een kleine dertig auto-
melijk dichtbij ervaren. Minister Melanie Schultz stuurde
producenten gebruiken de software en camera’s van
medio 2014 al een brief aan de Tweede Kamer over dit on-
Mobileye. Daarmee reageert de auto op onverwachte ob-
derwerp. Het heeft recent als resultaat gehad dat er in Bra-
stakels op de weg en onverwachte manoeuvres van andere
bant een voor Europa uniek traject komt om de zelfrijdende
weggebruikers.
auto grootschalig te testen. Nederland als voorloper! In een
Technisch is de ontwikkeling heel ver. Waymo, het nieuwe
studie van eind 2016 keken TNO en HaskoningDHV al naar
bedrijf waar de zelfrijdende auto van Google is onderge-
de voorzienbare consequenties van zelfrijdende auto’s voor
bracht, rapporteert spectaculaire vooruitgang. Er is door
bijvoorbeeld het ontwerp van wegen en regelgeving.
Waymo in 2016 in Californië meer dan 600.000 mijl zelfrij-
Zoals altijd bij ontwikkelingen die voor de deur staan is ie-
dend getest. Daarbij was het 124 keer noodzakelijk dat de
dereen bang om de boot te missen. Het Koreaanse
bestuurder opnieuw de controle over het voertuig moest
Samsung kocht in november vorig jaar voor 8 miljard dollar
nemen. Het jaar daarvoor was dat nog 341 keer bij ruwweg
het Amerikaanse Harman International met als motief de
de helft van het aantal mijl. Kortom, technisch is het niet zo ver meer weg !
scheepvaart In het kader van het MUNIN-project is een technisch concept uitgewerkt voor het onbemand laten varen van een koopvaardijschip. De letters staan voor Maritime Unmanned Navigation through Intelligence in Networks. Het meeste geld ervoor kwam van de EU. Naast het project liepen en lopen al opvallend veel private en publiek-private pilotprojecten. Toch verwacht de TU Delft dat het nog wel zo’n 5 jaar duurt voordat de eerste demonstratieprojecten met onbemande en autonome schepen te zien zullen zijn. Grote demonstratieprojecten zijn nodig om de havenautoriteiten, rederijen en de overheid de haalbaarheid en veiligheid van onbemande scheepvaart te laten zien.
buzzword Onbemande
scheepvaart
is
op
internet
een
heus
‘buzzword’. Talloze al of niet zelf verklaarde goeroes voor5 4
4
spellen hoe snel dit fenomeen over ons heen zal rollen. De
www.motorboot.com
6-10-2017 15:30:51
R e po r tag e auto no me vaar t u igen
4 Roboat als pakjesbezorger (afbeelding: MIT Senseable City Labs-AMS Institute). 5 Waste Shark (afbeelding: RanMarine Technology wasteshark).
6
6 AquaSmartXL.
ene voorspelling is nog bouder dan de andere. De eerste
ontmoetingen
tussenstap is overigens al gezet: er varen sinds kort een
De kans dat je als pleziervaarder een autonome boot ont-
paar coasters rond met onbemande machinekamers. Dat
moet was tot nu toe nihil. Vanaf deze zomer is dat an-
kan omdat de motoren en de systemen eromheen inmid-
ders.
dels zo zijn uitontwikkeld dat dit risicovrij kan. Ook aan de
In Amsterdam gaan de eerste prototypen van de ‘Ro-
vervolgstappen wordt druk gewerkt. Zo’n tussenstap is bij-
boat’ de grachten bevaren. Dit in het kader van een
voorbeeld ‘coöperatief varen’. Schepen moeten daarvoor
‘major’ reserach programma met deze Roboats door het
met elkaar communiceren en daar correct op reageren.
‘Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Soluti-
Dat vergt intelligente communicatieprotocollen en die zijn in
ons’. Er is maar liefst 25 miljoen euro voor beschikbaar.
ontwikkeling.
Het onderzoekswerk wordt gedaan door onderzoekers
Onbemande ‘robotschepen’ is de daar weer op volgende
van het Massachusetts Institute of Technology en de Uni-
tussenstap.De scheepsmotorendivisie van de Britse fabri-
versiteiten van Delft en Wageningen. De Roboats zijn
kant Rolls Royce onthulde deze zomer een prototype con-
zelfsturende boten die bijvoorbeeld gebruikt kunnen wor-
tainerschip. Volgens Rolls Royce kunnen de eerste
den om afval op te ruimen. Een ander voorbeeld van een
robotschepen al de zeeën bevaren vanaf 2020! Vooralsnog
toepassing is een tijdelijke brug. De onderzoekers voor-
gemonitord vanuit hypermoderne controlecentra. Besturing
zien een eindeloze hoeveelheid toepassingen.
geschiedt dan dus deels nog wel door mensen vanaf de
In Rotterdam varen op proef een aantal waterdrones, die
wal. De laatste stap in dit traject zijn de autonome schepen
je zou kunnen tegenkomen. Bijvoorbeeld de ‘AquaSmar-
en dat vergt nog enorme stappen. Op autonome schepen
tXL’ of de ‘Waste Sharks’. Beide zijn ontwikkelingen door
nemen de systemen aan boord zelf de beslissingen.
jonge bedrijven uit het PortXL startup accellerator pro-
Voordat het zover is moeten nog de nodige vragen worden
gramma van de Rotterdamse Haven. De AquaSmartXL
beantwoord. Veiligheid en navigatie zijn daarvan natuurlijk
van het gelijknamige bedrijf is een mini-bootje met een
de meest in het oog springende. Solas (het internationale
camera waarmee je inspecties vanaf het water veiliger en
verdrag voor de beveiliging van mensen op zee) schrijft
efficiënter kunt doen. De Waste Sharks van het bedrijf
voor dat een schip voldoende en efficiënt bemenst moet
Ranmarine zijn autonome boten ter grootte van een per-
zijn. En de IMO (International Maritime Organisation) ver-
sonenauto. De bootjes hebben een open mond. Daar-
biedt schepen zonder bemanning. Er is dus ook op dit ge-
mee kan 500 kilo afval uit het water worden gevist en
bied nog veel werk aan de winkel.
naar een verzamelpunt gebracht. Er kunnen ook gege-
Het zal wel duidelijk zijn dat de economische voordelen
vens over de waterkwaliteit worden gemeten. En het
voor het oprapen liggen. Je hebt bijvoorbeeld geen hutten,
scheepje leert zichzelf de meest efficiënte verzamelrou-
douches, kombuis, airco of zelfs een brug meer nodig. En
tes. De proef is begonnen met vier van deze ‘haaien’.
behalve loonkostenbesparing is er bijvoorbeeld ook op het
Of je ook op andere plaatsen je eerste contacten met au-
gebied van energiezuinigheid enorme winst te boeken. Het
tonome boten kunt opdoen, is bij het schrijven van dit ar-
milieu-effect daarvan is misschien wel het belangrijkste,
tikel nog niet bekend. Maar dat je erop kunt wachten, is
want een koopvaardijschip is een onvoorstelbare vervuiler.
zeker. oktober 2017
5
5
6-10-2017 15:30:51