GEEN SCHIPPER AAN HET ROER
Zonder een blind vertrouwen in de medemens is leven bijna niet mogelijk. Denk aan verkeersdeelname. Op de autoweg passeren we elkaar dagelijks op hoge snelheid waarbij we er blind op vertrouwen dat de ander op zijn weghelft blijft. Of het een slinkend vertrouwen is of om andere reden, feit is dat we veel processen automatiseren. Ook in de scheepvaart waarbij de roerganger niet wordt ontzien.
Stel je voor: Je vaart een sluis in achter een boot waarvan de schipper blijkbaar binnen staat te sturen. Dat is wel zonde, want mooier weer dan vandaag wordt het niet. Bij het aanleggen in de sluis valt je op dat die schipper wel flink geïnvesteerd moet hebben. Zo verschijnen de stootwillen volautomatisch zonder dat daar iemand voor naar buiten hoeft te komen. Sturen kan-ie ook wel, die schipper.
Met een boogje vaart hij om een stuk hout heen en manoeuvreert het bootje precies op de goede plek naar de sluiswand. Ogenschijnlijk zonder gebruik van een boegschroef, dus moet het wel een geroutineerde schipper zijn. Je besluit hem even een complimentje te maken. Als je wilt aankloppen valt op dat de stuurhut geen echte deuren heeft. Je raakt nog meer onder de indruk van de investerin-
gen van de man als je de enorme batterij camera’s bekijkt die overal op de boot zijn geplaatst. Een gezellig zitje of een zonnebed is nergens te zien. Op een plaatje aan de zijkant lees je USV en een nummer. Je denkt bij jezelf: ‘Wat een zonderling!’ en zoekt je eigen boot weer op.
TOEPASSINGEN
Het scenario uit de voorgaande alinea is niet langer utopisch. Integendeel, het is iets dat je inmiddels daadwerkelijk zou kunnen overkomen. USV staat voor ‘unmanned surface vehicle’ en wordt in vaartermen onderscheiden van AUV’s (autonomous underwater vehicles) en ROV’s (remotely operated vehicles). Van de laatste twee zijn in militaire
1. Het Australische Advanced Navigation lanceert de Hydrus, een autonome onderwaterdrone..
2 De infographic van Smash Nederland is per categorie aanklikbaar.
3 De Japanse veerboot Soleil maakte een autonome tocht. .
omgevingen toepassingen gemeengoed. Vooral de vliegende drones zijn bekende ROV’s en ze zijn allang geen exclusief wapen meer van het Amerikaanse leger. De Turkse Bayraktar TB-2 drones schijnen zelfs een belangrijke rol te hebben gehad in het terugdringen van het Russische leger in Oekraïne. Hoewel over wapentuig onder water minder uitlekt, mag je er gerust van uitgaan dat de taak van de traditionele torpedo thans wordt vertolkt door hypermoderne AUV’s en ROV’s.
Inmiddels is ook al de Hydrus op de markt gekomen, een serieus commercieel underwater vehicle van het Australische Advanced Navigation. In tegenstelling tot gewone onderwaterdrones opereert de Hydrus volledig autonoom. Dat opent nieuwe wegen voor bijvoorbeeld de inspectie van windmolenparken op zee en het terugvinden van in zee gestorte objecten.
TECHNISCH KLAAR
Alles dat autonoom kan opereren is eerst getest met afstandsbesturing. Die is daardoor zo ver uitontwikkeld dat we daar allang mee vergroeid zijn. Je (klein)zoon speelt dagelijks met zijn radiografisch bestuurbare auto of bootje. Niet alleen meer op de grond maar ook in de lucht (drone) en – meestal in iets serieuzer omgeving - onder water (onderwaterdrones). Schattingen wanneer onze (vaar)wegen zullen worden bevolkt door zelfsturende auto’s en boten lopen uiteen. Technisch is er geen reden om het nog lang
te laten duren. Sterker nog, er zijn inmiddels volop autonome vaartochten gemaakt. Zo heeft in februari van dit jaar de Japanse veerboot Soleil een volledig autonome vaart gemaakt. Dat het een veerboot betreft was te verwachten, want die varen over het algemeen korte, rechte stukken. Bijzonder was dat het ging om een traject van 240 km in de Lyonda Zee, inclusief de afmeermanoeuvres en procedures. Er was overigens nog wel een bemanning aan boord voor noodgevallen.
SMASH NEDERLAND
In ons land is in 2020 onder toezien van het ministerie van I&W het Nederlands Forum Smart Shipping van start gegaan. Het is een indrukwekkend samenwerkingsverband van de maritieme sector inclusief (haven)bedrijven, kennisinstituten en de overheid. Het forum gaat ervan uit dat de binnenvaart in 2030 het zogenoemde derde automatiseringsniveau bereikt: schepen varen dan autonoom met menselijk assistentie. Hoewel wordt verwacht dat binnenlandse veerdiensten als eerste in staat zullen zijn om compleet autonoom te varen, wordt ook dat toch niet voor 2030 voorzien. Omdat deze veerboten plegen te worden ingezet voor personenvervoer zullen zij aan extra zware eisen moeten voldoen. De (Engelstalige) roadmap op de website van Smash Nederland is een klikbare infographic met vanuit meerder gezichtspunten de toekomstverwachting op dit gebied: www. smashroadmap.com.
BELGIË PIONIER
Hoewel de regelgeving voorschrijft dat een boot een bestuurder aan boord moet hebben, komen we bijkans om in de proefprojecten ‘zonder’. En veel van die proeven zijn het zwembadstadium voorbij. Voor onbemande vaartuigen is nog geen internationaal juridisch kader ontwikkeld. Dus moet er een speciale procedure in het leven worden geroepen om een proefproject ‘echt’ te laten draaien. Voor het Belgische deel van de Noordzee is dat nu bij (Belgisch) Koninklijk Besluit mogelijk gemaakt. Het vereist een vergunning waarin de veiligheidsvoorwaarden zijn vastgelegd waaraan het onbemande schip moet voldoen. Die vergunning wordt voor een bepaalde periode verstrekt op het niveau van het schip en niet langer op het niveau van de individuele test. Onbemande schepen kunnen als zodanig zelfs al worden ingeschreven in het daarvoor bestemde gedeelte van het Belgisch scheepsregister.
NOORDZEE
Dit begint met een schets van een onverwachte ontmoeting met zo’n autonoom varende boot. In de praktijk zal dat dus vermoedelijk nog een ontmoeting zijn met een boot die in het kader van een proefproject rondvaart. Op het Belgisch deel van de Noordzee is dat vanaf nu dus denkbaar. En vanaf volgend jaar ook voor de kust van Noorwegen. Eind vorig jaar meldde de Noorse kunstmestproducent Yara dat hun elektrisch vrachtschip ‘Birkeland’ in 2023 vol-
ledig zelfsturend zal zijn. Het moet rond de Noorse zuidkust gaan varen. Aangenomen dat het daarvoor vergunning krijgt is een ontmoeting met dit 80 meter lange schip dus binnenkort daadwerkelijk mogelijk. Fugro laat sinds begin dit jaar de 12 meter lang ‘Blue Essence’ onbemand offshore-constructies inspecteren. Niet echt autonoom, maar nog bestuurd vanuit een controlekamer aan wal, is het wel het eerste onbemande schip dat vanuit Rotterdam de Noordzee op is gevaren.
BINNENWATER
Voor wie niet op zee vaart is de kans op een ontmoeting ook toegenomen. Van Oord laat kleine elektrische onbemande meetvaartuigen in de haven van Moerdijk varen. Met bijna drie meter lengte zijn ze nog bescheiden van omvang. Ze worden onder meer gebruikt om in moeilijk toegankelijk water de bodem in kaart te brengen voor baggerwerkzaamheden. In de haven van Moerdijk worden de meetsystemen geijkt voordat ze naar een project gaan. Omdat de havenbeheerder dat vereist, vaart er nog wel een groter schip van Van Oord in de buurt om eventueel te kunnen ingrijpen. De vaartuigen zijn een product van het Nederlandse bedrijf Demcon Unmanned Systems, dat autonome navigatie technologie ontwikkelt en onbemand varende platformen als product voert. Zo was recent een USV van hen aan het werk in de jachthaven van Boulogne sur mer, ook in het kader van een meettoepassing. Fedor Ester – managing director van Demcon Unmanned Systems – legt uit: “Onze USV’s draaien bij Van Oord al twee jaar full-time productie in verschillende toepassingen. Bij
ROBOAT
In Amsterdam is in 2015 een researchprogramma rond autonoom varen gestart door het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions en het Massachusetts Institute of Technology. In het project zijn de universiteiten van Delft en Wageningen betrokken. Over de eerste stappen in dat programma hebben we in de Motorboot van oktober 2017 bericht.
Inmiddels zijn uit het project twee full scale prototypen voortgekomen. De toepassingen waarop wordt gefocust zijn passagiersvervoer, vuilnisafvoer en wateronderzoek.
Het filmpje op Youtube is niet allen leuk maar ook heel erg instructief : https://www.youtube.com/watch?v=zTSt
IZPz9ps&feature=youtu.be
Van Oord wordt langzaam opgeschaald en daarvoor leveren wij in de komende periode weer twee nieuwe onbemande vaartuigen voor binnenwateren en een groter onbemand zeegaand vaartuig. De testfase zijn we dus inmiddels voorbij.”
Gevraagd naar de kans er eentje te ontmoeten, zegt hij:
“De markt voor USV’s is nog klein maar groeit gestaag en dus ook de kans om ze te spotten. Tot nu toe moest je met name denken aan afgesloten projectlocaties als havens en maritieme constructie projecten. Maar in toenemende mate ook op vaarwegen, grind- en zandputten, in spaarbekkens, natuurgebieden en zo. Daardoor heeft ook de pleziervaart een grotere kans er eentje aan het werk te zien.”
5 De ‘Blue essence’ van Fugro voert onbemand off-shore-constructiecontrole uit op de Noordzee. 6 De DUS V2500 van Demcon brengt voor Van Oord autonoom de bodem in kaart. 7 Een ontmoeting met de Roboat in Amsterdam is niet langer utopisch (foto:©MIT AMS Institute).
8 De fiets- en voetgangerspont ‘Ferry’ voer autonoom op de Kaag.
AMSTERDAM
Zelfs in Amsterdam neemt de kans op een onverwachte ontmoeting toe. Het project met de Roboats (zie kadertje) is nu 6 jaar onderweg en nadert het stadium dat je er een gewoon gaat kunnen tegenkomen. Projectmanager Ynse Deinema vertelt:”We zijn bezig de volgende stap te zetten. Komend jaar kunnen we de Roboat-technologie commercieel aanbieden. In de praktijk zul je daarvan zien dat we pilots op publiek water gaan uitvoeren met industriepartners: 24/7 onbemand! Denk aan een pontverbinding in de stad zonder schipper, maar ook aan stadslogistiek over het water.” Ook Deinema voorziet voor de nabije toekomst een rustige doorontwikkeling: “Onze prototypes varen nu al onbemand op het Marineterrein, maar nog niet onbemand op publiek water. Je gaat in de komende periode wel hybride vormen zien. Daarbij worden dan digitale sensoren ingezet om bijvoorbeeld een schipper te voorzien van nauwkeurige informatie over de omgeving. Het is dan de bedoeling diens ‘situational awareness’ te vergroten. Op deze manier kun je de veiligheid aan boord vergroten en in sommige gevallen het aantal bemanningsleden reduceren. Met Roboat gaan wij dit ook aanbieden, maar wij blijven door ontwikkelen richting niveau 4-5 autonomie. Dat staat voor geen schipper meer: veilige autonome navigatie.”
KAAG
Vorig jaar is bij Warmond een autonoom varende fiets- en voetgangerspont in bedrijf geweest. Het pontje heeft gevaren tussen Kagerzoom en het recreatie-eiland Koudenhoorn. Voor de veiligheid was er wel een schipper op de pont aanwezig. De resultaten van het project worden geevalueerd. Van de zomer gaat in Barendrecht het bijbehorende dockingstation live en gaat het betaalsysteem worden getest. De supervisie zal daar minder zichtbaar zijn. De rol van de veiligheidskapitein is observerend en stand-by voor eventuele problemen. In de achtergrond is er wel een control room, maar die zie je niet. De passagiers moeten er in verband met de regelgeving zelf het besluit nemen om de startknop in te drukken of niet.
De kans dat je komende zomer tegen een proef aanloopt is dus nog weer groter. De vraag is natuurlijk wel of je dan in de gaten hebt dat je met een autonoom varende boot te maken hebt. Goed opletten dus of er een schipper is en zo ja of de schipper meer doet dan alleen een oogje in het zeil houden! En besef dat je een bofkont bent als je er eentje tegenkomt, zo heel groot is die kans namelijk nog niet …
