Bergse Plassen by Pim van der Marel

DAG T OCHT B E R GS E P L A S S E N

EEN VOOR- EN ACHTERPLAS De Bergse Plassen vormen samen met de Kralingse Plas de stadsplassen van Rotterdam. Ze liggen aan de noordkant van de stad tegen de deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek aan. Ze zijn niet gemakkelijk toegankelijk en daardoor bij passanten maar weinig bekend. We gaan kijken of deze plassen meer bekendheid verdienen. PIM VAN DER MAREL

2 1 Verkeer naar en van de Bergse Plassen moet door een kleine sluis. 2 Luxe bebouwing aan de kant van de Straatweg. 3 In Hillegersberg zet je niet ‘Rotterdam’ achterop je boot. 4 De Voorplas is enigszins langgerekt (zie volgende pagina0.

Varend kun je maar op één manier op

der ga je dan bakboord uit de Rotte

lengte van 17 meter en een breedte

bij de Bergse Plassen komen en dat is

op.

van 3 meter. Het verval in het sluisje is

vanaf de Rotte. De Rotte is via de

Je kunt ook van de andere kant

met bijna 2 meter flink de moeite.

Parksluizen of vanuit Den Haag een-

komen. Je neemt dan de Snellesluis

Omdat al het verkeer naar en van de

voudig te bereiken. Vanaf de Delfsha-

vanaf de Hollandsche IJssel. Twee-

Bergse Plassen zich door deze sluis

vense Schie vaar je bij de bajes

maal daags kun je van daar in konvooi

moet persen, kan het wachten op

(formeel de penitentiaire inrichting De

via de Ringvaart van de Zuidplas-

schutten een tijdrovende happening

Schie) het Schie-Schiekanaal op. Ver-

polder en de Hennipsloot naar de

zijn. Je doet er daarom verstandig aan

derop gaat dit kanaal over in het

Rottemeren. De sluis Zevenhuizer-

de sluispassage ten opzichte van het

Noorderkanaal. Je vaart op dit traject

verlaat brengt je op die Rottemeren

lokale vaarverkeer ‘anticyclisch’ te

onder het razend drukke Kleinpolder-

en daarmee ook op de Rotte.

plannen.

plein door. Erg gezond zal deze vaar-

Om dan nog vervolgens van de Rotte

weg dan ook vast niet zijn... Ter

naar de Bergse Plassen te komen laat

HISTORIE

hoogte van het Schieplein passeer je

je je schutten door de Berg- en

Hillegersberg was al vroeg bewoond.

de Bergsluis. Een royale kilometer ver-

Dorpse Verlaat. Deze sluis heeft een

Dat kwam door een natuurlijk ontstane zandheuvel (‘donk’) waarop je bij wateroverlast droge voeten kon

houden.

Volgens

overlevering

bouwden de Romeinen daarop rond het jaar 0 al een wachttoren. Er heeft ook een kasteel gestaan, het Huys ten Berghe, dat vermoedelijk rond het jaar 1250 is gebouwd. Leuk detail is natuurlijk dat de naburige wereldstad zijn oorsprong pas later vond: rond 1350 bij – dat zal niet verbazen – een dam in de Rotte. De ruïne van de donjon van Hillegersberg is nog altijd zichtbaar bij de Hillegondakerk. Beide 1

www.motorboot.com

zijn gebouwd op de oorspronkelijke juli 2018

DAG T OCHT B E R GS E P L A S S E N

www.motorboot.com

juli 2018

D AGT OC H T B E R GSE PLASSE N

5 In de zuidwestelijke hoek van de Voorplas ligt het korte verbindingskanaal. 6 In de Achterplas staan 200 vakantiewoningen op eilandjes. 7 De rondvaartboot van het Plaswijckpark noemt zich expeditieschip.

Plassen hebben veelal niet Rotterdam

in oostelijke richting varen, is dat het

dingskanaal op. Om op de Achterplas

maar Hillegersberg als plaats van her-

aantal eilandjes in de Voorplas be-

te komen moeten we onder een vaste

donk: het kerkje in de 16e eeuw op

komst op de boot staan. In Kralingen

perkt is. We zien er maar een paar en

brug in de Straatweg door. Die blijkt

fundamenten van een eerdere versie.

hebben we dat toch eigenlijk nooit ge-

ook nog een paar schiereilandjes.

ruim 2 meter hoog zodat we zelfs niet

In latere eeuwen werd de belangrijk-

zien...

Geen van alle is bewoond. Het gebied

behoeven te bukken. We zijn nog niet

ste bron van inkomsten in deze omge-

Als we bij de kern van Hillegersberg

tussen de Voorplas en de Rotte is een

onder deze brug door of we constate-

ving de turfwinning. Turf ‘win’ je door

aankomen valt daar net het zonlicht

wandel- en fietsgebied. En vanuit elke

ren dat we hier met een heel ander

het afgraven van de bovenste veenla-

op. De witte flat boven het winkelge-

hoek zien we hier de eerder ge-

soort plas te maken hebben. Welis-

gen en het drogen daarvan. Het werd

bied wordt daar hagelwit van en dat

noemde Prinsenmolen. Als we daar-

waar heb je ook hier aan de randen

als brandstof verhandeld. Als je veen

heeft op een bepaalde manier wel

langs varen besluiten we op weg te

van de plas veel luxe bebouwing,

blijft afgraven kom je vanzelf beneden

charme. Door de ligging op de aloude

gaan naar het verbindingskanaaltje

maar er is een opvallend verschil. Er

het grondwaterpeil. Met een bagger-

donk torent het Hillegondakerkje daar

tussen de twee plassen. Daarbij pas-

liggen in deze plas een groot aantal

beugel en een afwateringsnet kun je

zowaar nog boven uit. Er is een rede-

seren we aan bakboord het complex

eilanden. Daardoor lijkt deze plas veel

lijk lange boodschappensteiger waar

van de watersportvereniging Aegir. Ze

meer op een voormalige veenplas dan

je 3 uur mag liggen. Omdat het ty-

hebben een modern, gezellig clubhuis

de Voorplas. Bovendien zijn al die ei-

dan nog steeds doorgaan. De Bergse

Plassen danken we aan deze turfwin-

pisch geen passantengebied is, den-

met een riant terras en we zien keu-

landen bebouwd met vakantie-op-

die

De Bergsche Molen staat er nog wel,

plassen als boezemwater voor de –

ken wij dat de steiger vooral zal

rige steigers. Dus als we passanten

trekjes. Dat zijn de overblijfselen van

Hillegersberg al sinds de Middeleeu-

althans een latere versie ervan op de-

nog weer lager liggende – omliggende

worden benut voor terrasbezoek.

waren geweest...

wat

wen met Rotterdam verbindt. De plas

zelfde plaats. Aan stadhouder Willem

polders.

Daar zijn hier overigens meerdere mo-

tussen de Straatweg en de Rotte is

IV dankt deze opvolger zijn huidige

gelijkheden voor, waaronder een wijn-

ACHTERPLAS

huisjes’. Het vergunningenbeleid en

de Voorplas, de plas ten Noorden van

naam ‘Prinsenmolen’. Willem deed bij

VOORPLAS

bar met eigen aanlegplaatsen.

We zoeken in de zuidwestelijke hoek

de handhaving rond deze huisjes heb-

de Straatweg is de Achterplas. Ze zijn

zijn bezoekjes aan de plaatselijke bui-

Als je het geduld hebt kunnen op-

Wat opvalt als we langs de Strekkade

van de Voorplas het korte verbin-

ben niet goed gefunctioneerd. In het

met elkaar verbonden door een kort

tenherberg ‘d Oranjeboom’ ook graag

brengen – of goed anticyclisch hebt

kanaaltje.

de molen aan, vandaar. Tot 1966

gepland – kom je het vaargebied bin-

werd met deze molen nog één polder

nen op de Voorplas. Ten opzichte van

WATERBEHEER

bemaald. Ook dat gebeurt sindsdien

het sluisje (in het meest zuidelijke

Turfwinning staat garant voor een

met een elektrisch gemaal. Eigenaar

punt) ligt de kern van Hillegersberg

drassige omgeving, dus waren er

van zowel de molen als gemalen is het

precies aan de tegenoverliggende

maatregelen noodzakelijk om overtol-

lokale Hoogheemraadschap. Ze hou-

zijde. De Voorplas is enigszins langge-

lig water kwijt te raken. Dat gebeurde

den de molen wel – zoals dat heet –

rekt en kenmerkt zich door luxe be-

door het water met twee molens naar

‘maalvaardig’. Vanaf de Voorplas ligt

bouwing

de Rotte te malen. De oudste van de

de Prinsenmolen doorlopend in je ge-

Straatweg. Dat is niet verwonderlijk,

twee, de Broeksche molen De Uil, is

zichtsveld. Ondanks de kleine 2 meter

want Kralingen en Hillegersberg beli-

in 1881 vervangen door een gemaal.

peilverschil met de Rotte fungeren de

chamen traditioneel de elitewijken van

ning. De plassen liggen aan weerszijden

van

Straatweg

aan

zijde

van

vroeger

kleine

zomerhuisjes

waren. Er zijn zo’n 200 van deze ‘plas-

Rotterdam. Hoewel Kralingen een chiquer stadsdeel is dan Hillegersberg, 6

geldt voor de plassen het omgekeerde. We besluiten de Voorplas langs de bakboordwal rond te varen. We genieten van schitterende huizen met prachtige tuinen, sommige met fraai traditioneel ogende prieeltjes. Zelfs

een

appartementencomplex

blijkt hier nog een danig luxe uitstraling te kunnen hebben. De welvaart spat je ook achterin de tuinen tegemoet in de vorm van luxe tuinhuizen, botenhuizen, steigers en boten. In een niet al te toegankelijk gebied verwacht je vooral open boten en dat is ook zo: sloepen, tenders en vletten te over. In dat opzicht heeft de Voorplas het nodige gemeen met de Reeuwijkse Plassen. Bootbezitters op de Bergse 48

www.motorboot.com

juli 2018

D AGT OC H T B E R GSE PLASSE N

boten is het zelfs spannend smal.

naar de ingang van het verbindings-

Terug op de plas gaan we weer stuur-

kanaal. Maar dat wijst even later

boord uit in de richting van de voor-

zichzelf.

malige Klokplas. Dit is het bijna

afgescheiden meest zuidelijke deel

STADS KARAKTER

van de Achterplas. Die grenst hier aan

Terug op de Voorplas besluiten we

het Kleiwegkwartier in Rotterdam-

rechtdoor te varen, weer terug naar

Noord. Je vindt er de (onderlinge) wa-

de sluis. Het is inmiddels het eind van

tersportvereniging

Die

de dag en we hopen dat onze theorie

kenmerkt zich door veel activiteit van

klopt. Die is dat het nu druk zal zijn

de leden en daardoor een aange-

met van de Rotte terugkerend vaar-

name prijsstelling. Ook dit gedeelte

verkeer en rustig vanaf onze kant. En

van het water is een soort van knusse

laat die theorie nou kloppen! In de

kolk. En daarmee dus ook weer type-

sluis evalueren we op ons gemak hoe

rend voor de Achterplas.

we het vaargebied hebben ervaren.

Terug op het grotere deel van de plas

Vanwege het stadse karakter is het

varen we nog even langs evenemen-

natuurlijk geen aanrader voor natuur-

tenlocatie Lommerrijk. Ook daar staat

liefhebbers. Maar ja, die zullen een

een fontein in het water, maar van een

stadsplas waarschijnlijk sowieso niet

normaal formaat raken we nu niet

opzoeken. Het verrassende verschil

meer onder de indruk. Doorvarend

tussen de plassen maakt een bezoek

draaien we om de kop van het schier-

voor alle anderen beslist de moeite

eiland heen en moeten we op zoek

waard!

OWV.

9 10

8 Bij vlagen zijn de doorgangen niet bepaald breed. 9 Treurwilgen zijn al vroeg in het seizoen fraaie bomen. 10 Onderweg naar de voormalige Klokplas passeren we een aardig optrekje.

Lage Bergse Bos

Schiebroekse Park

HILLEGERSBERG Uitkijktoren

ROTTERDAM

Achterplas Bergse Plas

Zestienhoven

Rotte OMMOORD re

2,5

Grindweg

0 Km

Prinsenmolen

Aegir

OWV

Lommerrijk Kleiweg

markeert een niet meer in gebruik

maar gewoon de bestaande situatie

zijnde uitkijktoren het Plaswijckpark.

gelegaliseerd en is alleen uitbreiding

Het park viert dit jaar zijn 95-jarige

niet meer toegestaan. Wat een bof-

verjaardag. Het bestaat uit een speel-

ferds! De ligging van de eilanden

tuin, een dierentuin en een wandel-

noodzaakt hier en daar tot het nemen

tuin. Vanuit de laatste vertrekt ook de

van smalle doorgangen. Dat maakt

rondvaartboot, die met wat gevoel

het ronduit knus om er te varen. De

voor overstatement als ‘expeditie-

bebouwing van de eilandjes loopt uit-

schip’ wordt betiteld. Het naastlig-

een van het niveau ‘volkstuinhokje’ tot

gende restaurant Plaswijck zou plaats

dat van mini-chalet. En dat is natuur-

maken voor twee woontorens. Dit

lijk ook gewoon leuk om te zien. Een

heeft de gemoederen hier jarenlang

van de bewoners van de Straatweg is

flink bezig gehouden, maar het risico

blijkbaar ook de bezitter van zo’n ei-

is vorig jaar definitief afgewenteld. Een

land, want tussen woning en eiland is

van de vermogende ‘vrienden van

een brug aangelegd. De aannemer

Feyenoord’ gaat er een huis bouwen.

De Berg- en Broekse Verlaat beperkt de diepgang van bezoekende boten tot

van dit project noemt het een pronk-

En daar schijnt de buurt blij mee te

0,90 meter. Van maandag tot en met donderdag draait de sluis van 09.00 tot 17.00

juweel en is er apetrots op. Voor het

zijn.

uur. In het weekend van 06.00 tot 22.00 uur. Maximum snelheid op de Bergse

promoverhaal zie: https://www.regge-

Als we de plas langs de stuurboord-

Plassen: 6 km/uur. Qua diepte geeft de waterkaart 0,5 meter tot 2 meter aan. Onze

hout.nl/project-brug-bergsche-plas-

wal weer afzakken, varen we tussen

vlet stak 0,90 meter en raakte nergens de bodem. Aanleggen/ankeren in rietkragen

sen-rotterdam. Het ‘project’ voorziet

een groot eiland en de wal door. We

bij oevers is verboden. Buiten jachthavens mag je maximaal 3 dagen op dezelfde plek

ook in spuitende fonteinen naast de

passeren aan stuurboord de kinder-

liggen. En het is niet toegestaan je boot langer dan 6 uur onbemand achter te laten.

brug. Gelukkig niet van die kinderach-

boerderij en moeten even later bak-

* Voor dit artikel stelde Jachtwerf Vial uit Rotterdam een vlet beschikbaar.

tig kleine.

boord uit door een smalle vaart.

In de noordpunt van de Achterplas

Vanwege daarin ook nog afgemeerde

Str

A20

CR O O S W I J K

Rotte

Prinsen Park

Kralingse Plas

Noorderkanaal Schie kanaal

Kralingse Bos

A16

Bergsluis

A13

Berg- en Dorpse Verlaat

Rotterdamse Schie

Park Zestienhoven

Kralingse Verlaat KRALINGEN

Ringvaart

HANDIG OM TE WETEN OP DE BERGSE PLASSEN

laatste bestemmingsplan is daarom

www.motorboot.com

juli 2018