R E POR TAGE D E W ILD E B IE SB OSC H
DE BIESBOSCH NATUURLIJK Om de lof van de Biesbosch niet steeds op dezelfde manier te bezingen heeft dit verhaal een andere insteek. Op de voorplecht van mijn bootje posteert zich de onvolprezen Gerdien Bos. Als bioloog en insectendeskundige heeft ze beloofd een nieuw licht op dit fantastische gebied te werpen. Op voorwaarde dat ze co-auteur mocht zijn. Vooruit dan maar… PIM VAN DER MAREL EN GERDIEN BOS
52
www.motorboot.com
juni 2020
53
R EPOR TA GE D E WI L D E B I E S BO SCH
Op de terugweg van een rondje door
Noordergat van de Vissen, op weg
bestuiven ze minder andere planten.
Zeeland ligt de Biesbosch niet ver uit
naar het Gat van de Buisjes.
Hoe meer de reuzenbalsemien dus
de slinger. Dus zou het zonde zijn om
oprukt, hoe minder divers de begroei-
de laatste jungle van de lage landen
EXOTEN
ing wordt. Als we daarover van ge-
niet even aan te doen. Omdat dit niet
Als we dit gat opvaren, komt ons een
dachten wisselen, blijken we beiden
de eerste keer is dat we over de Bies-
zoete perzikgeur tegemoet. Gerdien
wel eens een blik te werpen op de
bosch schrijven, vinden we ‘revisited’
wijst naar de rozegekleurde oevers:
website
in de kop wel lekker klinken. Maar we
“Dat is de reuzenbalsemien. Leuk
Voor wie dat ook niet kan laten: lees,
besluiten het op ‘natuurlijk’ te houden.
speelgoed voor kinderen. Als je in de
sidder en huiver!
Als we op het Hollands Diep onder de
vruchtjes knijpt, springen ze open en
Moerdijkbrug doorvaren, ligt de Bies-
vliegen de zaden alle kanten op.” De
BEVER
bosch recht voor ons. Aan bakboord
bloemen zijn prachtig en hebben een
Wie een bezoekje brengt aan de Bies-
heb je de kleine Dordtse Biesbosch.
heerlijke geur, maar natuurbeheerders
bosch, hoopt een bever tegen te
Recht voor je ligt de veel grotere Bra-
zijn er minder blij mee. De manshoge
komen. Een ontmoeting met zo’n
bantsche Biesbosch. Verderop heb je
plant komt oorspronkelijk uit de Hima-
groot knaagdier vergeet je niet zo
aan de overzijde van de Nieuwe Mer-
laya en hoort hier dus eigenlijk hele-
gauw. Bevers worden ook wel de wa-
wede ook nog de Sliedrechtse Bies-
maal niet thuis. Omdat hij snel groeit,
teringenieurs
bosch.
gebieden
krijgen andere planten geen kans op
noemd. Ze kunnen bomen vellen,
tezamen de Biesbosch vormen en de-
deze oevers. Insecten houden wel van
dammen en burchten bouwen en
zelfde naam dragen, hebben ze een
de bloemen, maar dat is in dit geval
holen graven in steile oevers. Daar-
verschillend karakter. We varen de
juist geen pluspunt. Doordat ze sterk
mee beïnvloeden ze de dynamiek in
Brabantsche Biesbosch in via het
tot deze exoot aangetrokken worden,
watergangen. En die invloed kan be-
Hoewel
2
deze
http://invasieve-exoten.nl.
van
moerassen
ge-
3 Openingsfoto: In de Biesbosch verdwaal je
4
5
tussen het groen. 2 Een Schotse hooglander vindt verkoeling in het water. 3 De reuzenbalsemien oogt fraai, ruikt lekker en is toch geen zegen. 4 Gerdien bekijkt de natuur op geheel eigen wijze. 5 Fraai en fascinerend vaarwater.
hoorlijk groot zijn. De dieren zijn inmiddels niet meer weg te denken uit het nationaal park. Maar dat is niet altijd zo geweest. Hoewel bevers van oudsher in de Biesbosch voorkwamen, stierven ze tweehonderd jaar geleden uit. Ze werden destijds bejaagd om hun mooie pels. In 1988 werden de eerste nieuwe bevers uitgezet in de Biesbosch. En dat is een enorm succes geworden. Inmiddels hebben ze zich over het hele rivierengebied uitgebreid en zwom er zelfs één midden in de stad Dordrecht. Gerdien met verrekijker vanaf de voorplecht: “Het heeft geen zin om te gaan zitten turen of je een bever ziet. Ze vertonen zich alleen rond zonsopgang en kort voor zonsondergang.” Blijkbaar kijkt ze niet naar bevers. Als je een bever tegenkomt is die overigens niet te missen: met de platte staart mee is zo’n bever een ruime meter lang. En het beestje weegt al gauw een dikke dertig kilo. Als je er 54
www.motorboot.com
juni 2020
55
R EPOR TA GE D E WI L D E B I E S BO SCH
per ongeluk te dicht bij in de buurt komt, geeft hij een waarschuwende klap op het water met zijn staart. Varend in de schemering op onze elektromotor
werden
we
minutenlang
‘WAT FASTFOOD IS VOOR ONS, IS WAT STIKSTOF IS VOOR DE NATUUR!’ zover: er was een otter onderweg
de zeearend wel een ‘vliegende deur’
naar de Biesbosch. Maar op enkele
genoemd. In ons land broeden zo’n
OTTER
kilometers afstand werd het dier
vijftien paartjes, waarvan twee in de
Het wachten is nu op de otter. Ook dit
doodgereden. Nu is het wachten op
Biesbosch. Het broedsucces is groot.
pelsdier was uitgestorven in ons land,
een volgende otter die de reis wel met
De tafel staat dan ook goed gedekt
hoewel hij het langer volhield dan de
succes volbrengt!
met vooral vissen en ganzen. Afgelo-
door een bever vergezeld. Waauw!
pen jaar is een van de jonge zeearen-
bever. Toen de eerste bevers net waren uitgezet, stierven de laatste ot-
AREND
den gezenderd met een gps. Een
ters aan de gevolgen van watervervui-
Een andere indrukwekkende verschij-
aangehecht zonnepaneeltje zorgt er-
ling, visserij en verkeer. De naam van
ning in de Biesbosch is de zeearend.
voor dat de accu steeds opgeladen
de Otterpolder in de Sliedrechtse
Met zijn spanwijdte van ruim twee
blijft. Elke vijf minuten worden positie,
Biesbosch herinnert niet zomaar aan
meter wordt deze vaak afgeschilderd
snelheid en hoogte gemeten. Zo
deze pelsdieren. In 2002 werden ze
als de grootste vogel van ons land.
weten we nu dat deze dame in de na-
weer geïntroduceerd in de Weerrib-
Maar dan hebben we buiten Gerdien
zomer een uitstapje heeft gemaakt
ben. Sinds die tijd breiden ook deze
gerekend: “Nee hoor, hij wint het net
naar het zuiden van België en daarna
dieren zich weer over Nederland uit.
niet van de knobbelzwaan!”
weer is teruggekeerd naar haar ge-
In de zomer van 2019 was het bijna
Vanwege zijn grootte en kleur wordt
boortegrond. De positie van deze en
6 Knaagsporen langs de oevers verraden de aanwezigheid van bevers in dit gebied. 7 Een klap met zijn staart op het water als waarschuwing. 8 Met zijn staart meegerekend is een bever al snel een meter lang.
6
56
www.motorboot.com
7 8
juni 2020
57
R E POR TAGE D E W ILD E B IE SB OSC H
andere gezenderde zeearenden is on-
weer rond in onze rivieren. Sluizen
van Hoek van Holland mee. Dat bete-
line te volgen op https://portal.werk-
vormen grote barrières voor de vissen
kent dat een getijdeverschil van 80
groepzeearend.nl
en
cm normaal is en een stroomsnelheid
de
Haringvlietsluizen
spanden
daarin de kroon. Gerdien: “Wist je
van 4 km/u geen uitzondering.
TREKVISSEN
trouwens dat zalmen beschikken over
In de rest van de Biesbosch bestaat
Sinds vorig jaar gaan de Haringvliet-
een ongelofelijk navigatiesysteem? Ze
diezelfde invloed ook wel, maar is ze
sluizen regelmatig op een kier. De
komen in een klein riviertje uit hun ei,
sterk gematigd. Van veel meer invloed
spuisluizen stammen uit 1970 en slo-
zwemmen dan naar zee om te paren
is daar het schijngetij van het Haring-
ten het Haringvliet af van de Noord-
en keren vervolgens moeiteloos weer
vliet, waarmee dit gedeelte via het
zee.
terug naar hun geboorterivier.”
Hollands Diep in directe verbinding
Nu
de
sluizen
regelmatig
staat. Doordat de spuisluizen van het
opengaan, kunnen trekvissen de afgesloten zeearm weer opzwemmen.
GETIJDEN
Haringvliet bij eb opengaan, daalt het
Zo vindt de zalm zijn weg weer rich-
Er is een opvallend verschil tussen het
water daar. En zodra ze dicht gaan,
ting de paaiplaatsen in Duitsland en
getij van de Sliedrechtse Biesbosch
stijgt het weer. De Brabantsche en
België. De zalm is halverwege de vo-
en de Brabantsche en Dordtse Bies-
Dordtse Biesbosch bewegen met dit
rige eeuw uitgestorven in Nederland.
bosch. De eerste staat via de Noord
schijngetij mee. Dat betekent een ge-
Ze zijn echter in onze buurlanden ge-
in open verbinding met de Nieuwe
tijdeverschil van meestal minder dan
herintroduceerd en zwemmen nu ook
Maas en krijgt dus de getijdenwerking
20 cm en geen of nauwelijks stroming. 10
9 Jachthaven Van Oversteeg is altijd bereid een plek voor ons in te ruimen. 10 Overal in de Biesbosch vind je dit soort idyllische plekjes.
9
Gelukkig is het wel genoeg om het ge-
gewend zijn aan voedselarme omstan-
zulke mooie stroomdalgraslanden. Ze
bied een jungle-achtig karakter te
digheden leggen het loodje. Zij kunnen
zijn dus het beschermen meer dan
doen hebben en te behouden.
niet op tegen de concurrentie. Daar-
waard.
door wordt de natuur op den duur minder divers en dat betekent dat de
AFZAKKERTJE
Stikstof is de laatste tijd volop in het
veerkracht er uit gaat. Gerdien: ‘Wat
We varen terug naar onze favoriete
nieuws. We spreken over een crisis,
fastfood is voor ons, is stikstof eigenlijk
overblijfplek in het gebied bij de Spie-
bouwprojecten liggen stil en we moe-
voor de natuur: het groeit er goed van,
ringsluis. Danny van Oversteeg van de
ten langzamer rijden op de snelweg.
maar de gezondheid heeft eronder te
gelijknamige jachthaven wacht ons al
Op zichzelf is stikstof een onschuldig
lijden!’.
op: “Nog bevers gezien?”. We beamen
goedje, tachtig procent van de lucht
Ook de Biesbosch is één van de Na-
dat en zien dat hem dat plezier doet.
die we inademen bestaat eruit. Het
tura 2000-gebieden die stikstofgevoe-
Bij een biertje aan de bar van zijn jacht-
probleem zit ‘m vooral in de overvloed.
lig is. Vooral de stroomdalgraslanden
haven mijmeren we met z’n allen wat
Hoe meer stikstof er in de grond zit,
van de Sliedrechtse Biesbosch zijn er
na over het bijzondere karakter van het
hoe sneller planten groeien. Dat wil
gevoelig voor. Dat zijn de bloemrijke
gebied. Of we nog eens terugkomen?
zeggen, vooral de snelle groeiers zoals
oevers die regelmatig overstromen. In
Ongetwijfeld, denken we, dat wordt
brandnetels en bramen. Planten die
Europa vind je vrijwel nergens meer
dan zoiets als ‘re-revisited’…
Zwijndrecht
In het gebied varen grote rondvaartboten en als je hun O
u
aa
Puttershoek
Beneden Merwede
s Otter polder
DORDRECHT
de natuur van dichtbij wilt beleven. Onze favoriete kreken
's Gravendeel
zijn de Sloot beneden Petrus en het Buiten Kooigat. Die
1. Noordergat van de Vissen 2. Gat van den Buisjes 3. Sloot beneden Petrus 4. Gat van den Hardenhoek
van 20 cm soms net wat teveel. Reken voor deze kreken
Dordtse Kil
op 70 cm diepgang en vaar op het midden, dan zal het wel
Willemsdorp
Strijensas
diepte vaart natuurlijk. Maar ja, dat maakt varen hier nou
ds llan
Ho
Baggerdepot
ede erw
Moerdijkbruggen
p
Honderd en Dertig De Gijster Amer
A16
Moerdijk
Ruigt
Drimmelen
Route 0 km
Nauw van Paulus
2
Lage Zwaluwe
Sassenplaat
3
M
DORDTSE ie u BIESBOSCH N1
10
Hoge Zwaluwe
Aakvlaai
www.motorboot.com
2 3 4 5 6
juni 2020
Hank Bergse Maas
Ou Donge de Maa sje Geertruidenberg Raamdonksveer
1
58
Werkendam
Gat van Paulus
Museum
Petrusplaat
r tak
net zo’n leuk avontuur!
Die
4
Ame
gaan. Tenzij je op een ongemarkeerde zandbank of on-
BRABANTSE BIESBOSCH
Spieringsluis
we
smal. En als ze toch al ondiep zijn, is een getijdeverschil
N i eu we M e rw ede
Kop van het Land
gemeenheid zijn de kleine kreken het aantrekkelijkst als je
zijn ook meteen het minst diep en soms ook spannend
SLIEDRECHTSE BIESBOSCH
oor
route volgt is er eigenlijk geen beperking. Maar in zijn al-
M de
Spijkerb
GOED OM TE WETEN
n l va k naa hoe Kaeenen St
HardinxveldGiessendam
Sliedrecht
Steurgat
Noord Papendrecht
N
©HdB 05 V 20
STIKSTOF
59