Varen in de Brabantsche Biesbosch

T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2

VAREN DOOR EEN RUIG OORD Tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant ligt de Biesbosch. Als nationaal park is het een beschermd natuurgebied. Het is een getijdegebied en dat verklaart waarom het er op veel plaatsen moerassig is. De voor de Biesbosch kenmerkende wilgenbossen maken het – in combinatie met de moerasachtige gronden – tot een ruig oord. Daarmee is het samen met de Oostvaardersplassen in Flevoland een buitengewoon stukje Nederland. De natuur krijgt er alle ruimte, wat het voor Nederland een uniek vaargebied maakt!

PIM VAN DER MAREL

18

18_88_Biesbosch_D2_05L 18

www.motorboot.com

10-11-2017 16:22:16

december 2017

18_88_Biesbosch_D2_05L 19

19

10-11-2017 16:22:20

T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2

De Brabantse Biesbosch is het gebied

Die worden samen ook wel aangeduid

nergens. Dat er toch sprake is van eb

tussen de Nieuwe Merwede, Amer en

als de Hollandse Biesbosch. Vanuit

en vloed is een gevolg van drie facto-

het Spijkerboor-Steurgat. Je vindt het

het Zuiden vaar je het gebied binnen

ren. In de eerste plaats is er het rest-

op de kaart ten Zuidwesten van Dord-

over de Amer of de Bergse Maas. En

effect van het getijdeverschil bij Hoek

recht. Vanaf de Moerdijkbrug kun je

vanuit het Noorden kom je van de

van Holland. In de tweede plaats

het punt zien waar Nieuwe Merwede

Nieuwe Merwede.

speelt de waterafvoer van de omringende rivieren een rol. En in de derde

en Amer samenkomen. De Brabantsche Biesbosch ligt daarachter en be-

ZOETWATERGETIJDEN

plaats heeft het spuien via de Haring-

slaat verreweg het grootste deel van

Een zoetwatergetijdengebied als de

vlietsluizen directe invloed. Het al of

de Biesbosch. Tot de Biesbosch be-

Biesbosch is een zeldzaam fenomeen.

niet spuien heeft een nivellerende in-

horen verder nog de Sliedrechtse

Op en neer gaand zoet water heb je in

vloed op de stijging of daling als ge-

Biesbosch en de Dordtse Biesbosch.

een gebied van deze omvang verder

volg van de waterafvoer. Voeg daarbij dat je de Brabantsche Biesbosch vanaf de Nieuwe Merwede altijd invaart via de Biesboschsluis of de Spieringsluis. Die sluizen matigen ook nog enigszins het getijde-effect van het gebied er boven. De primaire functie van de sluizen is overigens een andere.

Ze

moeten

ongewenste

verzanding van het gebied tegengaan.

Al met al kun je in het vaarseizoen uitgaan van een getijdeverschil van niet meer dan 20 cm. Dat betekent dat je in de Brabantse Biesbosch nauwelijks stroming zult constateren. Voor de Dordtse Biesbosch geldt hetzelfde.

Maar het wordt anders als je een uitstapje maakt naar de Sliedrechtse Biesbosch. Die maakt onderdeel uit van het gebied boven de beide sluizen. Daar zijn de getijdeverschillen aanmerkelijk groter en kan de stroming oplopen tot 4 km/u.

HISTORIE Anders dan vaak wordt geschreven is de Biesbosch geleidelijk ontstaan. Bij de tweede Sint Elisabethsvloed in 1421 verdwenen de dijken aan de zeezijde. Dijkdoorbraken aan de landzijde in de jaren erna zorgden ervoor dat ook veel rivierwater in het gebied terechtkwam. Dat leidde in de loop der jaren tot een ondiepe binnenzee.

Maas en Waal stroomden via deze ‘Verdronken Waard’ naar zee. Door sedimentatie en op- en aanslibbing ontstond een stelsel van platen en geulen. Dat landschap vormde de basis voor wat nu de Biesbosch is.

In de hogere slikgebieden waren biezen de eerste hogere planten. De manshoge mattenbies bood commer1

18_88_Biesbosch_D2_05L 20

ciële mogelijkheden. Ze waren sterk

10-11-2017 16:22:23

2 1 en 3 Van een bever zie je meestal alleen het ‘topje van de ijsberg’. 2 Het strandje van de Rietplaat is een populair toevluchtsoord.

genoeg voor gebruik als stoelzitting

ven Van Oversteeg bij de Spieringsluis.

NATUUR

en daardoor ontstond een soort van

We willen het gebied van hieruit ver-

Het gebied leent zich in de eerste

‘biezenindustrie’. Dat zou volgens de

kennen. De keuze pakt goed uit want

plaats voor natuurliefhebbers. De flora

overlevering de reden zijn dat dit ge-

het is in elk opzicht een prettige jacht-

en fauna van de nagenoeg eindeloze

hele gebied later daarnaar is gaan

haven, niet in de laatste plaats door

verzameling kreekjes, sloten, killen en

heten.

de bemensing en de uitstekende ou-

gaten is indrukwekkend. De herintro-

De laatste decennia wordt een brade-

tillage. Maar er zijn natuurlijk volop al-

ductie van de bever in de Biesbosch

rie of fair regelmatig opgeluisterd met

ternatieven.

meeste

in 1988 is een succes. Er zijn er inmid-

oude ambachten. Als daar een ‘stoe-

daarvan aan de zuidkant van het ge-

dels zo’n driehonderd in het gebied.

lenmatter’ tussen zit, weten we nu

bied in onder meer Lage Zwaluwe,

Als je die wilt zien, heb je bij scheme-

waar die biezen vandaan kwamen…

Drimmelen, Geertruidenberg en in de

ring de meeste kans. Op de website

Aakvlaai. Maar er zijn ook jachthavens

van Nationaal Park De Biesbosch kun

JACHTHAVENS

aan de noordoostkant van het gebied

je een overzichtskaart met de ‘bever

Wij hebben voor onze sloep een paar

bij de Biesboschsluis, tegen Werken-

hotspots’ downloaden. Daarop staan

weken domicilie gekozen bij Jachtha-

dam aan. Keus te over dus!

behalve de hotspots ook tips om je

Je

vindt

de

kans op een ontmoeting te vergroten.

Vanzelfsprekend is er ook een alge3

mene overzichtskaart. Die is handig om je te oriënteren. En die is bijvoorbeeld ook heel praktisch als je ergens een hapje wilt eten. Natuurgebieden plegen niet over te lopen van aanbod hiervan. En dat geldt ook hier. Alleen aan de randen van het gebied zijn er wat mogelijkheden.

Ook vonden we een aparte ‘hotspotkaart’ voor de zeearend en de visarend. Er zijn twee paar broedende zeearenden in het gebied. Ze zorgen succesvol voor nageslacht. De vogel december 2017

18_88_Biesbosch_D2_05L 21

21

10-11-2017 16:22:28

4 Een ree steekt zwemmend het Gat van de Stek over. 5 Als de 3x24-uursplekken in de luwte liggen, is daar veel animo voor.

6 De postbus wordt geleegd per boot.

spreekt tot de verbeelding door zijn enorme omvang en grote prooidieren.

De vleugelspanwijdte van meer dan twee meter (‘vliegende deur’) doet de rest. Er zijn ook twee broedparen van de (kleinere) visarend. Daarvan is al bekend dat zes jongen uit het nest zijn gekropen. De hotspotkaart geeft als tip goed op te letten als alle vogels opeens de lucht in vliegen. Dan heb je grote kans dat er een van de arenden in de buurt is. Dat hebben we gedaan en we hebben ze daardoor bij herha4

ling kunnen zien.

Varend op de elektromotor maakt onze sloep nauwelijks tot geen geluid.

En dit is natuurlijk typisch een gebied

aangenaam verrast werden. We had-

‘De Gijster’. Daarin is oppervlaktewa-

waar je de elektromotor veel gebruikt.

den daar een onverwachte ontmoe-

ter opgeslagen uit de Maas. Dankzij

In het noordelijk deel van het gebied is

ting met een ree.

deze voorraad is het mogelijk om

het niet ongewoon dat je soms een

Het gebied omvat ook drie enorme

droge periodes te overbruggen en zo

tijdje geen medewatersporters ont-

spaarbekkens met drinkwatervoor-

nodig de inname een tijd stil te leggen.

moet. Het is dan ook daar dat we tij-

raad voor waterleidingbedrijf Evides:

Het bewaren geeft een natuurlijke

dens

‘Petrusplaat’, ‘Honderd en Dertig’ en

voorzuivering van het water. De bek-

een

van

onze

vaartochten

5

18_88_Biesbosch_D2_05L 22

10-11-2017 16:22:40

TO E R VAAR T B I E SB O SCH / D EEL 2

natuurlijk allang. En andersom geldt

voor de recreatievaart. Het gebied oe-

min of meer hetzelfde. Als je hier een

fent aantrekkingskracht uit op kinde-

keer bent geweest, ben je voortaan

ren, want die zie je er volop.

liefhebber van vogelrijke, moerasach-

In de Aakvlaai ligt de jachthaven Vis-

tige bosgebieden…

sershang waar we vriendelijk werden ontvangen. Er werd – anders dan in

RECREATIE

Drimmelen - geen ‘short stay’ vergoe-

Hoewel je de Biesbosch primair zult

ding berekend voor kortstondig aan-

opzoeken voor het natuurschoon, is

leggen om even de benen te strekken.

er natuurlijk ook volop recreatie. In het

Het in de haven gelegen horeca-

gehele gebied zijn strandjes, 3x24-

etablissement serveert prima gerech-

uurs ligplekken en plaatsen waar je

ten tegen een aantrekkelijke prijs.

het anker kunt laten zakken. Door de

Een nadeel van de Aakvlaai vonden

aard van het gebied is dit overigens

wij dat het gebied tegenover de Amer-

nog steeds wel te typeren als natuur-

centrale ligt. Dit is een kolengestookte

gebonden recreatie. Voor wie dat niet

elektriciteitscentrale, die voor een se-

kens liggen achter dijken, dus je moet

genoeg vindt, is aan de zuidoostkant

rieuze

wandelen om ze te zien. Op de hot-

van de Biesbosch het recreatiegebied

zorgt.

spotkaarten staan ook alle andere

Aakvlaai ontwikkeld. In het deze eeuw

wandelroutes aangegeven. Als je wilt

gereedgekomen gebied zijn veel ei-

VAREN

wandelen, neem wel laarzen mee!

landjes aangelegd. De oevers daarvan

Het gehele gebied beslaat minder dan

Als je van een vogelrijk, moerasachtig

vormen zandstranden en picknickwei-

100 km2 en is daardoor in een dag te

bosgebied houdt, kende je dit gebied

den. Er zijn volop 3x24-uursplekken

doorkruisen, wordt ons verzekerd. We

mate

van

horizonvervuiling

6

december 2017

18_88_Biesbosch_D2_05L 23

23

10-11-2017 16:22:45

T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2

BRUGJE VAN ST JAN Een aan weerszijden van de brug ingemetselde steen herinnert aan de Tweede Wereldoorlog. De ontoegankelijkheid van de Biesbosch maakte die ideaal voor onderduikers.

De Duitsers moesten met hun te diep stekende boten elke achtervolging steevast staken. In het laatste jaar van de oorlog lag de Biesbosch tussen het bezette en bevrijde gebied in. Dus was het gebied het toneel van vele oversteken (‘crossings’). Niet alleen over het water maar ook over dit brugje. De verzetsstrijders hielden in het gebied zelfs enige tijd 75 Duitse soldaten krijgsgevangen. Het is dus niet zo gek dat Paul Verhoeven de Biesbosch gebruikte voor een aantal opnamen van de film ‘Zwartboek’.

vertrekken via het Gat van de Harden-

Hierdoor aangemoedigd willen we via

er wat ontspannener bij. Hier passeer

hoek. Onze eerste kreek is de Sloot

meer van dit soort watertjes naar de

je het bekende ‘Brugje van St Jan’ (zie

beneden Petrus. We zetten de diesel-

Amer. Daarom zoeken via het Gat van

kadertje). Aan het eind van de Sloot

motor uit en de elektromotor aan, dit

de Vloeien de kreek Keesjes Killeke

van St Jan vaar je het Spijkerboor op.

in de (ijdele) hoop midden op de dag

op. We genieten van alle natuurschoon

Hier ligt een niet gemarkeerde zand-

een bever te ontmoeten. De aangege-

om ons heen en passeren de Amalia-

bank. Met in ons achterhoofd de eer-

ven waterdiepte van 70 cm blijkt er

hoeve.

der met succes gepasseerde ondiepte

gelukkig inderdaad te staan. We ‘over-

Als we niet willen omkeren moeten we

maken we een fout. We geven gas in

leven’ onze eerste kreek dan ook zon-

verder via het Gat van de Plomp. De

plaats van onmiddellijk achteruit te

der problemen.

aangegeven waterdiepte van 50 cm is

slaan. Vlottrekpogingen van passe-

Via respectievelijk het Gat van de

voor ons echter onvoldoende en we

rende schippers blijken daarna helaas

Buisjes, Gat van Kampen en Gat van

zitten net op de laagste stand van het

niet meer tot succes te leiden. Goede

Honderd en Dertig gaan we naar ons

getij. Met de tenen krom proberen we

raad is duur… Na deskundig advies in

volgende kreekje. Dat is het Gat van

het en het gaat zowaar, maar ook niet

welke richting, gaan we gezamenlijk te

de Slek. Het ritueel ‘diesel uit, elektro

meer dan dat. We ploegen door de

water om het met minder diepgang te

aan’ herhaalt zich. Tot onze verrassing

klei en veroorzaken grote stofwolken

proberen. Met vereende krachten

betaalt die moeite zich uit. Kort voor

in het water.

ploegen we door de klei de boot terug

onze boot laat een ree zich in het

naar de rietkraag. Als je die volgt tot

water zakken en zwemt naar de over-

Even verderop gaan we bakboord uit

aan boei SP10, kun je daarna draaien

kant. We weten niet hoe snel we bij

de Sloot van St. Jan op. De diepte-

naar de vaargeul. Dat hadden we

onze camera’s moeten komen...

meter stopt met piepen dus we zitten

graag wat eerder geweten.

Enigszins gegeneerd naar elkaar leg-

N

Sliedrecht

Zwijndrecht

gen we onze natte kleding te drogen

HardinxveldGiesendam

Papendrecht

Noord

en varen de Amer op naar Drimmelen.

Beneden Merwede

Vanaf nu varen we met de waterkaart

Sliedrechtse Biesbosch

DORDRECHT

Dubbeldam

Werkendam Ottersluis

varende bezoekers aan dat beslist ook te doen. Wij hebben daarna na-

Gat vd Hardenhoek

©HdB 10 XI 17

Nieuwe Merwede Dordtse Biesbosch

Petrus Plaat

Hollands Diep

18_88_Biesbosch_D2_05L 24

In zijn algemeenheid vonden wij vooral de kleine kreken het aantrekkelijkst.

Ruigt Gat van Buiten Honderd Kooigat en Dertig

Amer

24

melijk geen verrassingen meer gehad.

Brabantse Biesbosch

Honderd en Dertig

HSL Spoorbrug 0 km Moerdijkbrug Lage Zwaluwe Moerdijk

pend de kaartplotter of we het niet verkeerd hebben gezien. We raden

Steurgat Spieringsluis

Sterrenburg

Dordtse Kil

op de knieën. En we checken doorlo-

Wantij

5

Naast de hiervoor beschreven kreken

Amalia Slek Hoeve Gat vd Plomp

Keesjes Killeke De Gijster

Sloot St Jan SpijkerMiddelgat boor vd Plomp

Drimmelen Geertruidenberg

noemen we het Middelgat van de Aakvlaai

Plomp. Dat is een aantrekkelijke vaarweg tussen de Sloot van St Jan en het Stroomgat. En we noemen ook

Bergse Maas

het Buiten Kooigat, dat van het Gat van Honderd en Dertig naar de Ruigt

www.motorboot.com

10-11-2017 16:22:49

7 7 De Biesbosch Hoeve heeft een kudde Schotse Hooglanders.

voert. Op onderdelen is de vaarweg

ondiepten zonder die nader aan te

cent niet op de watersport, maar op

daar spannend smal. Ook dat vonden

duiden. Als gevolg hiervan heeft zich

fietsen, wandelen en struinen.

wij een aanrader!

dit wel ontwikkeld tot het meest ongerepte deel van de Biesbosch. Zo zijn

SLIEDRECHTSE BIESBOSCH

DORDTSE BIESBOSCH

twee van de vijf hotspots voor zee-

De Sliedrechtse Biesbosch is kleiner

Bij onze vaartochten hebben we de

arenden hier te vinden, in een deel

dan de Brabantsche. Maar het getij-

Dordtse Biesbosch overgeslagen. In

waar je niet met je boot kunt komen.

deverschil is er veel groter. Het is

de eerste plaats is maar een heel klein

Tegen dit gebied aan is de Nieuwe

daardoor toch een wat ander gebied.

stukje ervan bevaarbaar voor de wa-

Dordtse Biesbosch in ontwikkeling.

Reden om aan varen in de Slie-

tersport. Bovendien waren er tot nu

Die is vooral bedoeld als extra ruimte

drechtse Biesbosch en een apart ver-

toe geen aanlegmogelijkheden. Ten-

voor Dordtenaren om de natuur te

haal te besteden in het volgend

slotte waarschuwt de waterkaart voor

kunnen beleven. Daarbij ligt het ac-

nummer van motorboot.

BIESBOSCH MUSEUM Op korte afstand van de Spieringsluis vinden we het eiland met het Biesbosch Museum. Een belangrijk onderdeel ervan is de ‘Biesbosch Beleving’. Dit is een schaalmodel van de Biesbosch waarmee de waterstaatkundige werking van het zoetwatergetijdengebied wordt gesimuleerd. In drie kwartier doorloopt de waterstand een cyclus van extreem laag via extreem hoog terug naar extreem laag. Het is uitermate instructief. En dat wordt nog vergroot doordat kinderen kunnen spelen met schuiven en sluizen. Die kunnen open en dicht en daar zie je dan de effecten van. Vanuit het museum, de eethal en het terras kun je oog op je kinderen houden. Neem wel een handdoek mee want je kinderen kunnen er gewoon doorheen lopen. En welk kind kan die verleiding nou weerstaan.

december 2017

18_88_Biesbosch_D2_05L 25

25

10-11-2017 16:22:53