T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2
VAREN DOOR EEN RUIG OORD Tussen Zuid-Holland en Noord-Brabant ligt de Biesbosch. Als nationaal park is het een beschermd natuurgebied. Het is een getijdegebied en dat verklaart waarom het er op veel plaatsen moerassig is. De voor de Biesbosch kenmerkende wilgenbossen maken het – in combinatie met de moerasachtige gronden – tot een ruig oord. Daarmee is het samen met de Oostvaardersplassen in Flevoland een buitengewoon stukje Nederland. De natuur krijgt er alle ruimte, wat het voor Nederland een uniek vaargebied maakt! PIM VAN DER MAREL
18
18_88_Biesbosch_D2_05L 18
www.motorboot.com
10-11-2017 16:22:16
december 2017
18_88_Biesbosch_D2_05L 19
19
10-11-2017 16:22:20
T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2
De Brabantse Biesbosch is het gebied
Die worden samen ook wel aangeduid
nergens. Dat er toch sprake is van eb
tussen de Nieuwe Merwede, Amer en
als de Hollandse Biesbosch. Vanuit
en vloed is een gevolg van drie facto-
het Spijkerboor-Steurgat. Je vindt het
het Zuiden vaar je het gebied binnen
ren. In de eerste plaats is er het rest-
op de kaart ten Zuidwesten van Dord-
over de Amer of de Bergse Maas. En
effect van het getijdeverschil bij Hoek
recht. Vanaf de Moerdijkbrug kun je
vanuit het Noorden kom je van de
van Holland. In de tweede plaats
het punt zien waar Nieuwe Merwede
Nieuwe Merwede.
speelt de waterafvoer van de omringende rivieren een rol. En in de derde
en Amer samenkomen. De Brabantsche Biesbosch ligt daarachter en be-
ZOETWATERGETIJDEN
plaats heeft het spuien via de Haring-
slaat verreweg het grootste deel van
Een zoetwatergetijdengebied als de
vlietsluizen directe invloed. Het al of
de Biesbosch. Tot de Biesbosch be-
Biesbosch is een zeldzaam fenomeen.
niet spuien heeft een nivellerende in-
horen verder nog de Sliedrechtse
Op en neer gaand zoet water heb je in
vloed op de stijging of daling als ge-
Biesbosch en de Dordtse Biesbosch.
een gebied van deze omvang verder
volg van de waterafvoer. Voeg daarbij dat je de Brabantsche Biesbosch vanaf de Nieuwe Merwede altijd invaart via de Biesboschsluis of de Spieringsluis. Die sluizen matigen ook nog enigszins het getijde-effect van het gebied er boven. De primaire functie van de sluizen is overigens een andere.
Ze
moeten
ongewenste
verzanding van het gebied tegengaan. Al met al kun je in het vaarseizoen uitgaan van een getijdeverschil van niet meer dan 20 cm. Dat betekent dat je in de Brabantse Biesbosch nauwelijks stroming zult constateren. Voor de Dordtse Biesbosch geldt hetzelfde. Maar het wordt anders als je een uitstapje maakt naar de Sliedrechtse Biesbosch. Die maakt onderdeel uit van het gebied boven de beide sluizen. Daar zijn de getijdeverschillen aanmerkelijk groter en kan de stroming oplopen tot 4 km/u.
HISTORIE Anders dan vaak wordt geschreven is de Biesbosch geleidelijk ontstaan. Bij de tweede Sint Elisabethsvloed in 1421 verdwenen de dijken aan de zeezijde. Dijkdoorbraken aan de landzijde in de jaren erna zorgden ervoor dat ook veel rivierwater in het gebied terechtkwam. Dat leidde in de loop der jaren tot een ondiepe binnenzee. Maas en Waal stroomden via deze ‘Verdronken Waard’ naar zee. Door sedimentatie en op- en aanslibbing ontstond een stelsel van platen en geulen. Dat landschap vormde de basis voor wat nu de Biesbosch is. In de hogere slikgebieden waren biezen de eerste hogere planten. De manshoge mattenbies bood commer1
18_88_Biesbosch_D2_05L 20
ciële mogelijkheden. Ze waren sterk
10-11-2017 16:22:23
2 1 en 3 Van een bever zie je meestal alleen het ‘topje van de ijsberg’. 2 Het strandje van de Rietplaat is een populair toevluchtsoord.
genoeg voor gebruik als stoelzitting
ven Van Oversteeg bij de Spieringsluis.
NATUUR
en daardoor ontstond een soort van
We willen het gebied van hieruit ver-
Het gebied leent zich in de eerste
‘biezenindustrie’. Dat zou volgens de
kennen. De keuze pakt goed uit want
plaats voor natuurliefhebbers. De flora
overlevering de reden zijn dat dit ge-
het is in elk opzicht een prettige jacht-
en fauna van de nagenoeg eindeloze
hele gebied later daarnaar is gaan
haven, niet in de laatste plaats door
verzameling kreekjes, sloten, killen en
heten.
de bemensing en de uitstekende ou-
gaten is indrukwekkend. De herintro-
De laatste decennia wordt een brade-
tillage. Maar er zijn natuurlijk volop al-
ductie van de bever in de Biesbosch
rie of fair regelmatig opgeluisterd met
ternatieven.
meeste
in 1988 is een succes. Er zijn er inmid-
oude ambachten. Als daar een ‘stoe-
daarvan aan de zuidkant van het ge-
dels zo’n driehonderd in het gebied.
lenmatter’ tussen zit, weten we nu
bied in onder meer Lage Zwaluwe,
Als je die wilt zien, heb je bij scheme-
waar die biezen vandaan kwamen…
Drimmelen, Geertruidenberg en in de
ring de meeste kans. Op de website
Aakvlaai. Maar er zijn ook jachthavens
van Nationaal Park De Biesbosch kun
JACHTHAVENS
aan de noordoostkant van het gebied
je een overzichtskaart met de ‘bever
Wij hebben voor onze sloep een paar
bij de Biesboschsluis, tegen Werken-
hotspots’ downloaden. Daarop staan
weken domicilie gekozen bij Jachtha-
dam aan. Keus te over dus!
behalve de hotspots ook tips om je
Je
vindt
de
kans op een ontmoeting te vergroten. Vanzelfsprekend is er ook een alge3
mene overzichtskaart. Die is handig om je te oriënteren. En die is bijvoorbeeld ook heel praktisch als je ergens een hapje wilt eten. Natuurgebieden plegen niet over te lopen van aanbod hiervan. En dat geldt ook hier. Alleen aan de randen van het gebied zijn er wat mogelijkheden. Ook vonden we een aparte ‘hotspotkaart’ voor de zeearend en de visarend. Er zijn twee paar broedende zeearenden in het gebied. Ze zorgen succesvol voor nageslacht. De vogel december 2017
18_88_Biesbosch_D2_05L 21
21
10-11-2017 16:22:28
4 Een ree steekt zwemmend het Gat van de Stek over. 5 Als de 3x24-uursplekken in de luwte liggen, is daar veel animo voor. 6 De postbus wordt geleegd per boot.
spreekt tot de verbeelding door zijn enorme omvang en grote prooidieren. De vleugelspanwijdte van meer dan twee meter (‘vliegende deur’) doet de rest. Er zijn ook twee broedparen van de (kleinere) visarend. Daarvan is al bekend dat zes jongen uit het nest zijn gekropen. De hotspotkaart geeft als tip goed op te letten als alle vogels opeens de lucht in vliegen. Dan heb je grote kans dat er een van de arenden in de buurt is. Dat hebben we gedaan en we hebben ze daardoor bij herha4
ling kunnen zien. Varend op de elektromotor maakt onze sloep nauwelijks tot geen geluid. En dit is natuurlijk typisch een gebied
aangenaam verrast werden. We had-
‘De Gijster’. Daarin is oppervlaktewa-
waar je de elektromotor veel gebruikt.
den daar een onverwachte ontmoe-
ter opgeslagen uit de Maas. Dankzij
In het noordelijk deel van het gebied is
ting met een ree.
deze voorraad is het mogelijk om
het niet ongewoon dat je soms een
Het gebied omvat ook drie enorme
droge periodes te overbruggen en zo
tijdje geen medewatersporters ont-
spaarbekkens met drinkwatervoor-
nodig de inname een tijd stil te leggen.
moet. Het is dan ook daar dat we tij-
raad voor waterleidingbedrijf Evides:
Het bewaren geeft een natuurlijke
dens
‘Petrusplaat’, ‘Honderd en Dertig’ en
voorzuivering van het water. De bek-
een
van
onze
vaartochten
5
18_88_Biesbosch_D2_05L 22
10-11-2017 16:22:40
TO E R VAAR T B I E SB O SCH / D EEL 2
natuurlijk allang. En andersom geldt
voor de recreatievaart. Het gebied oe-
min of meer hetzelfde. Als je hier een
fent aantrekkingskracht uit op kinde-
keer bent geweest, ben je voortaan
ren, want die zie je er volop.
liefhebber van vogelrijke, moerasach-
In de Aakvlaai ligt de jachthaven Vis-
tige bosgebieden…
sershang waar we vriendelijk werden ontvangen. Er werd – anders dan in
RECREATIE
Drimmelen - geen ‘short stay’ vergoe-
Hoewel je de Biesbosch primair zult
ding berekend voor kortstondig aan-
opzoeken voor het natuurschoon, is
leggen om even de benen te strekken.
er natuurlijk ook volop recreatie. In het
Het in de haven gelegen horeca-
gehele gebied zijn strandjes, 3x24-
etablissement serveert prima gerech-
uurs ligplekken en plaatsen waar je
ten tegen een aantrekkelijke prijs.
het anker kunt laten zakken. Door de
Een nadeel van de Aakvlaai vonden
aard van het gebied is dit overigens
wij dat het gebied tegenover de Amer-
nog steeds wel te typeren als natuur-
centrale ligt. Dit is een kolengestookte
gebonden recreatie. Voor wie dat niet
elektriciteitscentrale, die voor een se-
kens liggen achter dijken, dus je moet
genoeg vindt, is aan de zuidoostkant
rieuze
wandelen om ze te zien. Op de hot-
van de Biesbosch het recreatiegebied
zorgt.
spotkaarten staan ook alle andere
Aakvlaai ontwikkeld. In het deze eeuw
wandelroutes aangegeven. Als je wilt
gereedgekomen gebied zijn veel ei-
VAREN
wandelen, neem wel laarzen mee!
landjes aangelegd. De oevers daarvan
Het gehele gebied beslaat minder dan
Als je van een vogelrijk, moerasachtig
vormen zandstranden en picknickwei-
100 km2 en is daardoor in een dag te
bosgebied houdt, kende je dit gebied
den. Er zijn volop 3x24-uursplekken
doorkruisen, wordt ons verzekerd. We
mate
van
horizonvervuiling
6
december 2017
18_88_Biesbosch_D2_05L 23
23
10-11-2017 16:22:45
T OE R VA A R T B I E S BOS CH / DE E L 2
BRUGJE VAN ST JAN Een aan weerszijden van de brug ingemetselde steen herinnert aan de Tweede Wereldoorlog. De ontoegankelijkheid van de Biesbosch maakte die ideaal voor onderduikers. De Duitsers moesten met hun te diep stekende boten elke achtervolging steevast staken. In het laatste jaar van de oorlog lag de Biesbosch tussen het bezette en bevrijde gebied in. Dus was het gebied het toneel van vele oversteken (‘crossings’). Niet alleen over het water maar ook over dit brugje. De verzetsstrijders hielden in het gebied zelfs enige tijd 75 Duitse soldaten krijgsgevangen. Het is dus niet zo gek dat Paul Verhoeven de Biesbosch gebruikte voor een aantal opnamen van de film ‘Zwartboek’.
vertrekken via het Gat van de Harden-
Hierdoor aangemoedigd willen we via
er wat ontspannener bij. Hier passeer
hoek. Onze eerste kreek is de Sloot
meer van dit soort watertjes naar de
je het bekende ‘Brugje van St Jan’ (zie
beneden Petrus. We zetten de diesel-
Amer. Daarom zoeken via het Gat van
kadertje). Aan het eind van de Sloot
motor uit en de elektromotor aan, dit
de Vloeien de kreek Keesjes Killeke
van St Jan vaar je het Spijkerboor op.
in de (ijdele) hoop midden op de dag
op. We genieten van alle natuurschoon
Hier ligt een niet gemarkeerde zand-
een bever te ontmoeten. De aangege-
om ons heen en passeren de Amalia-
bank. Met in ons achterhoofd de eer-
ven waterdiepte van 70 cm blijkt er
hoeve.
der met succes gepasseerde ondiepte
gelukkig inderdaad te staan. We ‘over-
Als we niet willen omkeren moeten we
maken we een fout. We geven gas in
leven’ onze eerste kreek dan ook zon-
verder via het Gat van de Plomp. De
plaats van onmiddellijk achteruit te
der problemen.
aangegeven waterdiepte van 50 cm is
slaan. Vlottrekpogingen van passe-
Via respectievelijk het Gat van de
voor ons echter onvoldoende en we
rende schippers blijken daarna helaas
Buisjes, Gat van Kampen en Gat van
zitten net op de laagste stand van het
niet meer tot succes te leiden. Goede
Honderd en Dertig gaan we naar ons
getij. Met de tenen krom proberen we
raad is duur… Na deskundig advies in
volgende kreekje. Dat is het Gat van
het en het gaat zowaar, maar ook niet
welke richting, gaan we gezamenlijk te
de Slek. Het ritueel ‘diesel uit, elektro
meer dan dat. We ploegen door de
water om het met minder diepgang te
aan’ herhaalt zich. Tot onze verrassing
klei en veroorzaken grote stofwolken
proberen. Met vereende krachten
betaalt die moeite zich uit. Kort voor
in het water.
ploegen we door de klei de boot terug
onze boot laat een ree zich in het
naar de rietkraag. Als je die volgt tot
water zakken en zwemt naar de over-
Even verderop gaan we bakboord uit
aan boei SP10, kun je daarna draaien
kant. We weten niet hoe snel we bij
de Sloot van St. Jan op. De diepte-
naar de vaargeul. Dat hadden we
onze camera’s moeten komen...
meter stopt met piepen dus we zitten
graag wat eerder geweten. Enigszins gegeneerd naar elkaar leg-
N
Sliedrecht
Zwijndrecht
gen we onze natte kleding te drogen
HardinxveldGiesendam
Papendrecht
Noord
en varen de Amer op naar Drimmelen.
Beneden Merwede
Vanaf nu varen we met de waterkaart
Sliedrechtse Biesbosch
DORDRECHT
Dubbeldam
Werkendam Ottersluis
varende bezoekers aan dat beslist ook te doen. Wij hebben daarna na-
Gat vd Hardenhoek
©HdB 10 XI 17
Nieuwe Merwede Dordtse Biesbosch
Petrus Plaat
Hollands Diep
18_88_Biesbosch_D2_05L 24
In zijn algemeenheid vonden wij vooral de kleine kreken het aantrekkelijkst.
Ruigt Gat van Buiten Honderd Kooigat en Dertig
Amer
24
melijk geen verrassingen meer gehad.
Brabantse Biesbosch
Honderd en Dertig
HSL Spoorbrug 0 km Moerdijkbrug Lage Zwaluwe Moerdijk
pend de kaartplotter of we het niet verkeerd hebben gezien. We raden
Steurgat Spieringsluis
Sterrenburg
Dordtse Kil
op de knieën. En we checken doorlo-
Wantij
5
Naast de hiervoor beschreven kreken
Amalia Slek Hoeve Gat vd Plomp
Keesjes Killeke De Gijster
Sloot St Jan SpijkerMiddelgat boor vd Plomp
Drimmelen Geertruidenberg
noemen we het Middelgat van de Aakvlaai
Plomp. Dat is een aantrekkelijke vaarweg tussen de Sloot van St Jan en het Stroomgat. En we noemen ook
Bergse Maas
het Buiten Kooigat, dat van het Gat van Honderd en Dertig naar de Ruigt
www.motorboot.com
10-11-2017 16:22:49
7 7 De Biesbosch Hoeve heeft een kudde Schotse Hooglanders.
voert. Op onderdelen is de vaarweg
ondiepten zonder die nader aan te
cent niet op de watersport, maar op
daar spannend smal. Ook dat vonden
duiden. Als gevolg hiervan heeft zich
fietsen, wandelen en struinen.
wij een aanrader!
dit wel ontwikkeld tot het meest ongerepte deel van de Biesbosch. Zo zijn
SLIEDRECHTSE BIESBOSCH
DORDTSE BIESBOSCH
twee van de vijf hotspots voor zee-
De Sliedrechtse Biesbosch is kleiner
Bij onze vaartochten hebben we de
arenden hier te vinden, in een deel
dan de Brabantsche. Maar het getij-
Dordtse Biesbosch overgeslagen. In
waar je niet met je boot kunt komen.
deverschil is er veel groter. Het is
de eerste plaats is maar een heel klein
Tegen dit gebied aan is de Nieuwe
daardoor toch een wat ander gebied.
stukje ervan bevaarbaar voor de wa-
Dordtse Biesbosch in ontwikkeling.
Reden om aan varen in de Slie-
tersport. Bovendien waren er tot nu
Die is vooral bedoeld als extra ruimte
drechtse Biesbosch en een apart ver-
toe geen aanlegmogelijkheden. Ten-
voor Dordtenaren om de natuur te
haal te besteden in het volgend
slotte waarschuwt de waterkaart voor
kunnen beleven. Daarbij ligt het ac-
nummer van motorboot.
BIESBOSCH MUSEUM Op korte afstand van de Spieringsluis vinden we het eiland met het Biesbosch Museum. Een belangrijk onderdeel ervan is de ‘Biesbosch Beleving’. Dit is een schaalmodel van de Biesbosch waarmee de waterstaatkundige werking van het zoetwatergetijdengebied wordt gesimuleerd. In drie kwartier doorloopt de waterstand een cyclus van extreem laag via extreem hoog terug naar extreem laag. Het is uitermate instructief. En dat wordt nog vergroot doordat kinderen kunnen spelen met schuiven en sluizen. Die kunnen open en dicht en daar zie je dan de effecten van. Vanuit het museum, de eethal en het terras kun je oog op je kinderen houden. Neem wel een handdoek mee want je kinderen kunnen er gewoon doorheen lopen. En welk kind kan die verleiding nou weerstaan.
december 2017
18_88_Biesbosch_D2_05L 25
25
10-11-2017 16:22:53