Breda

SLINGEREN OVER SINGELS

Mocht je denken dat Breda geen waterstad van enige betekenis is, dan wordt het tijd je visie bij te stellen. Niet alleen is er in en om de stad volop bevaarbaar vaarwater, maar de gemeente probeert daar ook iets leuks van te maken. En dat lukt zo goed, dat er inmiddels stemmen op gaan dat het wel erg druk aan het worden is. We gaan kijken hoe aantrekkelijk wij het vinden.

Varend in de passantenhaven is ons uitzicht op het centrum ronduit indrukwekkend. Met op de voorgrond het Oude Postkantoor en op de achtergrond de toren van de Grote Kerk hebben we twee beeldbepalende bouwwerken pal voor ons. We kijken onze ogen uit. De toren is na 1468 gebouwd in een aantal decennia. En de kerk mag dan iets minder bekend zijn dan de Sint-Jan uit Den Bosch, ze doet er zeker niet voor onder. Kerk en de toren vormen het belangrijkste monument van de stad. Ook het Oude Postkantoor is prima bewaard gebleven en huisvest nu horeca. Verder naar het centrum varend hebben we

3 De passantensteiger aan de Prinsenkade ligt echt in het stadshart.

aan bakboord het Spanjaardsgat, geflankeerd door de Granaattoren en de Duiventoren. Het Spanjaardsgat is een waterpoort uit 1610 naar het Kasteel van Breda. Ook de beide vroeg 16e-eeuwse torens horen bij dit kasteel, waarin sinds 1826 de Koninklijke Militaire Academie (KMA) is gehuisvest. Wat een prachtige historische locatie voor een stadhaven! En dan te bedenken dat de haven in 1964 is gedempt en pas sinds 2017 weer in zijn oude luister is hersteld. We varen onder de Hoge Brug door het havengedeelte aan de Prinsenkade in. De passantensteiger ligt daar tegenover een regelrechte horecas2

traat, volop voorzien van terrassen met eet- en drinkgelegenheden. Knus, gezellig, misschien ook wat onrustig maar in elk geval met alles wat je zou willen op loopafstand of nog dichterbij. Ons oog valt op de enorme hoeveelheid slotjes aan de Hoge Brug. Deze zogenoemde liefdesslotjes worden door amoureuze stelletjes opgehangen en op slot gedaan, waarna het sleuteltje wordt weggegooid. Het moet een teken van eeuwige trouw verbeelden. Anders dan de Pont des Arts in Parijs heeft de brug hier in Breda nooit gedreigd te bezwijken onder de slotjes. Toch een net wat nuchterder volk, waarschijn-

1 Breda in optima forma met de toren van de Grote Kerk en het Oude Postkantoor ervoor. 2 Het Spanjaardsgat met links de Granaattoren.

3

PIM VAN DER MAREL

PAARD VAN TROJE

Ons ‘eigen’ Paard van Troje is het Turfschip van Breda. Met precies hetzelfde type list nemen de troepen van Maurits van Oranje het Kasteel van Breda in. De stad is in 1590 bezet door de Spanjaarden.

lijk. We keren om en varen terug naar de Koning Willem-Alexanderbrug om een ‘rondje singels van Breda’ te gaan varen.

ACADEMIESINGEL

4 Het varen op de singels van Breda is bij vlagen ronduit idyllisch. 5 In Park Valkenberg staat het Baroniemonument van Pierre Cuypers. 6 In het water een

18 meter hoge vuurtoren van de 20eeeuwse ontwerper Aldo Rossi.

Een schipper die regelmatig turf aanvoert bij het Kasteel wordt bereid gevonden onder de turf 75 man te verbergen. Die overmeesteren ’s nachts de schildwachten, nemen het Kasteel in en laten via de poort het leger van Maurits binnen. Daarmee is Breda op de Spanjaarden veroverd. Bij de herdenking van dit heuglijke feit gaat iedereen ervan uit dat het turfschip door het Spanjaardsgat het kasteel binnen is gevaren. Historisch onjuist, want het ‘gat’ is van 1610. Maar misschien moeten we daar gewoon overheen stappen. De Ieren hebben voor zoiets een fantastisch gezegde: ‘Never let the truth spoil a good story!’.

Vlak voor de brug gaan we stuurboord uit de singels op. Het vaarwater waarop we dat doen is de Mark en

dat blijft zo tot we afslaan. Als eerste varen we de Academiesingel op, waarbij we het KMA complex en het

Kasteel steeds aan stuurboord hebben. In het water staat een 18 meter hoge vuurtoren van de 20e-eeuwse Italiaanse ontwerper Aldo Rossi. Het ding functioneert niet als vuurtoren, je kunt er niet in en het staat op een

wonderlijke plaats. Tsja, gelukkig is mijn mening niet gevraagd. Aan stuurboord ligt dan inmiddels het Park Valkenberg waar het Baroniemonument van Pierre Cuypers van fleurige bloemenperkjes is voorzien. Het monument beoogt de herinnering aan de band tussen Breda en het huis Oranje-Nassau levend te houden en is

tegenwoordig een Rijksmonument. Om hem bij het monument aan te laten sluiten is de Willemsbrug even later voorzien van een goudkleurig monogram met de initialen W III en een kroon erboven. Het ziet er eigenlijk wel chic uit. Geheel en al in dezelfde trant draagt de eerstvolgende brug de naam Nassaubrug.

NASSAUSINGEL

We maken een ruime bocht naar rechts en hebben dan op de Nassausingel aan stuurboord de voormalige koepelgevangenis. De theorie achter de ronde vorm met de cellen aan de buitenkant is dat bewakers dan vanuit het midden de gehele gevangenis kunnen overzien. Veel van ons zullen

zich deze gevangenis herinneren als de locatie waar de ‘drie van Breda’ hun straf hebben uitgezeten. Het is inmiddels geen gevangenis meer en is deels ontwikkeld tot een bedrijfsverzamelgebouw met veel relatief kleine bedrijven. De koepel is enige tijd geexploiteerd door FutureDome Events die er op basis van daghuur activiteiten en tentoonstellingen in lieten plaatsvinden. Thans is er voor het complex een nieuwe koper gevonden, die het verder gaat ontwikkelen. Dus als je altijd al eens een koepelgevangenis had willen hebben, ben je helaas te laat …

MARK

Waar de Wilhelminasingel overgaat in de Boeimeersingel moet je voor het ‘rondje singels’ stuurboord uit de Marksingel op. Wij besluiten om het rondje later af te maken en eerst door te varen op de Mark naar Ginniken. Dat blijkt geen verkeerde keus, want de vaarweg is ronduit prachtig. De Mark meandert door de buitenwijken van de stad. We passeren bijvoorbeeld de Cimburgabrug tussen de wijken Boeimeer en Zandberg. Ook deze ligt weer in zo’n fraai gedeelte van onze vaartocht. Verderop varen we aan op de Markbrug op een gedeelte waar we niet eens in de gaten hebben dat we in een stad varen. Na de Markbrug hebben we aan bakboord Ginniken en aan stuurboord de wijk Ruitersbosch, waar het bekende Mastbos tegenaan ligt. Ginneken heet lokaal ’t Ginneke en was vroeger een zelfstandige gemeente. Als zodanig heeft het een rijke historie met bijvoorbeeld al een zogenoemde ‘schepenbank’ in 1328. Hoewel het formeel een wijk is van de stad Breda heeft Ginniken nog steeds een eigen karakter. De tuinen van de

AMBITIE

Je kunt de gemeente Breda ambitie op het gebied van waterrecreatie niet ontzeggen. Zo wordt de Nieuwe Mark (zeg maar de passantenhaven) doorgetrokken tot aan de Fellenoordstraat. Dit zou in 2023 gerealiseerd moeten zijn. Ook de situatie met de ligplaatsen wordt aangepakt. Daar zijn er nu maar zo’n 300 van en de wachtlijst is nog enige honderden groter. Er is een voorstel door het College naar de gemeenteraad gestuurd met mogelijkheden daarvoor. Dit in het kader van een project om de stad aantrekkelijker te maken als ‘waterstad’ en de investeringen die dat met zich mee gaat brengen. Een saillant onderdeel van het project is dat in 2030 de dieselbootjes moeten zijn vervangen door elektroboten of anderszins schoon aangedreven schepen. Uit een enquête blijkt overigens wel dat voorlopig maar één op de drie booteigenaren daar iets voor voelt.

7 Bij de Regentessebrug is doorvaren niet verder toegestaan. 8 De allereerste brug op de Marksingel is de Hirdesbrug, een Rijksmonument.

9 De Sint-Annakerk is nu het bedrijfsverzamelgebouw ANNAstede.

luxe woningen hier liggen aan het water. In een artikel in regionaal dagblad BN DeStem van de afgelopen zomer klagen de bewoners over overlast van waterrecreanten. Naast de directe overlast is ook het massaal negeren van het verbod om verder te varen de omwonenden een doorn in het oog. Tot aan de Regentessebrug is varen toegestaan, daarna niet meer. Niet veel verder ligt overigens de stuw Bieberg, wat sowieso ook het einde van de vaartocht zou betekenen. Niet te missen valt een vriendelijk bord van een plaatselijke bootverhuurder met de boodschap: ‘Draai om, hier houdt de vaarweg op’. Misschien is dat toch net iets teveel als advies geformuleerd.

Hoe het ook zij, wij negeren het verbod of advies niet en keren hier om. We varen hetzelfde stuk weer terug. Dat betekent dat we er nog een keer van kunnen genieten want vanaf de andere kant zien veel dingen er net iets anders uit.

MARKSINGEL

We pikken het ‘rondje singels’ weer op zodra we bakboord uit de Marksingel op kunnen. Meteen als we dat doen komt ons een vissersboot tegemoet onder de Hirdesbrug. De brug is een Rijksmonument uit 1905 vanwege de bijzondere constructie, niet vanwege de aanblik. We varen verder op de Marksingel en moeten na de brug in de Markendaalseweg met een haakse bocht naar bakboord. Van de moderne kunst, die aan de brug is bevestigd hebben we de herkomst niet kunnen vaststellen. Dat maakt het natuurlijk niet minder aardig. Na een volgende haakse bocht, ditmaal naar stuurboord, zitten we op de Vredenburchsingel. In de aanloop naar de Arsenaalbrug kenmerkt deze singel zich ook weer door oogstrelende stukken. We passeren de Arsenaalbrug die zijn naam dankt aan het arsenaal op naastliggend voormalig militair terrein.

AA OF WEERIJS

Voordat we stuurboord uit naar de Weerijssingel varen hebben we aan bakboord het punt waar de Weerijs (of Aa), gevormd door smeltwaterstromen in de laatste ijstijd, in de singels stroomt. De Aa (of Weerijs) kun je een stuk opvaren, grofweg tot aan de Zaartbrug. Dat is minder ver dan je op de Mark kunt komen. Kort voorbij deze brug ligt trouwens ook hier – in het Zaartpark – een stuw. Een niet onaanzienlijk deel van het beperkte aantal ligplaatsen van de stad vind je op dit riviertje, tussen de Bernhardbrug en de Zaartbrug.

WEERIJSSINGEL

We varen de Weerijssingel op en hebben dan na korte tijd aan bakboord de Sint-Annakerk. Deze neogotische kruisbasiliek met spitsboogvormig

portaal is ontworpen door Joseph Cuypers, zoon van Pierre Cuypers. Het rijksmonument is niet meer als kerk in gebruik. In 2002 is het interieur omgebouwd tot bedrijfsverzamelgebouw voor jonge ondernemers, de ANNAstede. Het verzamelgebouw afficheert zichzelf als een inspirerende hotspot waar creativiteit, ontspannen en ontmoeten centraal staat. Op de website verder helemaal niets over spiritualiteit, terwijl juist dat de locatie zo bijzonder maakt. We varen door en passeren aan bakboord de moderne gebouwen waarin de Bredase brandweer is gevestigd. Het laatste stukje van de tramsingel kenmerkt zich door woonboten. Aan het eind varen we stuurboord uit zo de passantenhaven weer in. Daar zijn we terug op wat wij absoluut het mooiste plekje van Breda vinden.

GOED OM TE WETEN

Om Breda te kunnen bereiken moet je onder de Koning Willem-Alexanderbrug passen: deze beperkt de doorvaarthoogte tot 3,20 meter. Als dat niet gaat ben je aangewezen op één van de havens aan de buitenkant van de stad. Die zijn in verschillende staat van ontwikkeling maar je zou Jachthaven de Werve kunnen proberen, de Belcrumhaven en Haven de Krouwelaar. Om de singels te kunnen bevaren is de doorvaarthoogte beperkt. We hebben het niet nagemeten, maar denken dat het met 1,50 meter overal nog wel gaat lukken. Als je een te hoge boot hebt is dat geen probleem: Breda heeft talloze aanbieders van sloepen en rondvaartboten.