Amsterdam? Nee, Den Haag! Hoewel het een stad is met een veelzijdige reputatie, staat Den Haag niet bekend als waterstad. Toch is deze stad uitstekend per boot bereikbaar. Nog minder bekend is dat Den Haag een grachtengordel heeft, maar die ligt er echter wel degelijk. Kortom, tijd voor een kennismaking.
1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7
Pim van der marel
7 8
Op de ANWB-waterkaart Hollandse
boord onder een 2,28 meter hoge
normaliter een extra linie rondom
8
Plassen is een heel klein hoekje aan
vaste brug door en kom je in de pas-
zulke stadsmuren. Door het ontbre-
Den Haag gewijd. In die van West-
santenhaven aan de Bierkade. Als die
ken daarvan was de singel hier een
9
land/Midden-Delfland is Den Haag
hoogte een bezwaar is of als je langer
verdedigingslinie op zichzelf. Die is
wel in zijn geheel opgenomen. Je
bent dan 12 meter, moet je al eerder
overigens maar één keer ‘in stelling’
komt er via het Rijn-Schiekanaal, de
bakboord uit. Je meert dan af in de
gebracht en wel in 1672. In stelling be-
verbinding tussen Rotterdam en Lei-
Laakhaven aan de Cruquiuskade.
tekende: de bruggen omhoog en ka-
den. Via de Trekvliet word je goed be-
###*P
9 10 10 11
nonnen op de kaden. Maar tot het
11 12
wegwijzerd de stad in geleid. In het
Singel als verdedigingslinie
verwachte beleg door de Fransen is
verlengde van de Trekvliet kom je op
De oude stad van Den Haag is ge-
het toen niet gekomen.
12
het Zieken, waar in 2010 de ‘histori-
bouwd op een duinwal. Rondom de
Het valt niet mee om je Den Haag
13
sche haven’ is aangelegd. Historische
stad werd een singelgracht aange-
voor te stellen als een stad met grach-
13
schepen hebben hier de beschikking
legd. Hoewel Den Haag toestemming
ten en havens. Toch waren die ook
14
over een 150 meter lange drijvende
had om stadsmuren te bouwen, zijn
hier van eminent belang. De oudste
stijger. Direct daarna ga je aan bak-
die er nooit gekomen. Een singel is
dateren uit de 14de eeuw. Zo was het
14
www.motorboot.com
15 15
TO ERVAAR T Haag se gra chten
1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 1 6 1 7 2 7 2 8 1 3 8 1 3 9 2 4 9 4 2 gestremd. 1 De maliebrug in het Smidswater. 2 Tot de zomer van 2015 is de Toussaintkade gedeeltelijk 3 De moskee van Jamaat Al Imaan. 4 Entree van Den Haag via het Zieken. 10 3 5 10 3 5 11 4 6 11 4 6 12 5 7 12tussen 1612 en Al Imaan gewoon aan de gracht. Je gelstelsel is gegraven Spui destijds een belangrijke gracht 5 7 13 passeert hier aan bakboordzijde, na1619. Aardig om te weten is dat er die onder meer – zoals de naam al 6 8 13 melijk de noordkant van de Schildersook toen al grondspeculanten waren zegt – als afwatering diende en wel 6 8 wijk, de meest multiculturele wijk van die moesten worden14onteigend. Vroevoor het water rondom het Binnenhof. 7 9 de namen van Den Haag. ger hadden de singels Er is ontzettend veel van het Haagse 14 9 7 Hierna buigt de singel met een haakse windrichtingen. Dat15 werden door de grachten- en havenwater gedempt. bocht mee met de Zuidwal naar het vele hoeken wel 8erg10 veel windstreken. De straatnamen herinneren er nog 15 10 tegenwoordig Om en Bij. De merkwaardige straatVandaar dat de 8singels aan. Om er een paar te noemen: Vol-
naam stamt van een landhuis uit de
dempte Gracht (14e eeuw). En van
aangeduid worden 9 11met de straatnaam of de actuele naam van de sin9 11
latere datum: Herengracht, Prins-
gel.
daarvan staan nu - in de vorm van
dersgracht, Gedempte Burgwal, Ge-
egracht,
Paviljoensgracht,
Amster-
damse Veerkade, Stille Veerkade, Brouwersgracht,
Nieuwe
Haven,
Schedeldoekhaven en Ammunitiehaven. Wat nog niet eerder gedempt was, kon worden gedempt toen rond 1900 de Laakhaven werd gegraven.
10 12 10 12
Rondje over de singels 13
11 Vanaf de eerder genoemde passan11 13 tenhaven begint het rondje over de 12 14 singels op de Bierkade. Die kenmer12 14 ken zich door terrasboten en veel ho15 13 reca. Naar goed Haags gebruik wordt
18de eeuw. Op het grondgebied een hofje - prachtig gerestaureerde arbeidershuisjes uit de 19e eeuw. Aan het eind van het Om en Bij gaan we onder een overkapte brug haaks bakboord uit en komen op de Houtzagerssingel met onder meer het CDA-gebouw. Vervolgens maken we
13 15 dit dan ook – hoezo bekakt – de ‘Ave14 nue Culinaire’ genoemd. Misschien is
onder opnieuw een overkapte brug komen langs het Westeinde Zieken-
Haag goed nieuws. De singel om de
dat voor een volksbuurt met horeca 14 wel wat veel van 15 het goede. Aan de
oude stad is er nog en sinds 2004
andere kant: met 15ambitie is niets mis.
op de Noordwest Buitensingel. Aan
Al die gedempte grachten roepen de vraag op wat er dan nog bewaard is gebleven. Welnu, daarvoor heeft Den
ook weer geheel bevaarbaar. Dit sin-
Verderop zit de moskee van Jamaat
een bocht naar de Zoutkeetsingel en huis. Na een flauwe S-bocht kom je weerszijden heb je hier hoge kaden. ###*R*Z+28*n *Y
###*P
1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6
1
6
1
7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14
2
2
3
2
3
3
4
3
4
4
5
4
5
5
6
5
6
6
7
6
7
7
8
één persoon tegelijk het trapje op. Na
dat de gemeente een reddingrail heeft
je omkijkt, heb 8je zicht 9 op de Grote kerk. En als je naast 8 9je kijkt, op de pa-
de flauwe S-bocht volgt de brug van
bakboord vinden we het afvoerkanaal dat naar Scheveningen voert. De singelroute gaat verder met een haakse bocht naar stuurboord, de Veenkade op. Daar moet je even opletten. De zogenoemde Hemsterhuisstraatbrug
‘yzergieterij de prins van oranje’ uit
leistuin van het Paleis Noordeinde. In 9 10 de hoek daarvan bevinden zich de 9 10 Koninklijke Stallen en je vaart onder 10 11 een overkapte brug die hoek gewoon 10 11 ‘mee’. 11 12
1882. Van de opvallende reclame-ui-
11 12 Schitterende villa’s
worden gebruikt als kantoorvilla door
ting erop zouden die ijzergieters van toen waarschijnlijk flauw zijn gevallen. Direct na de brug heb je op de Mauritskade
aan
bakboordzijde
twee
schitterende villa’s aan het water. Ze een advocatenkantoor en een archi-
ste stuk past alleen een kano.
13 kijken we aan Direct om de 12 hoek 13 stuurboord op 12 de straatkant van de
We varen dan af op de Toussaintkade.
Stallen. Aan bakboord 13 14 verheffen zich
De Nassaubrug die je vanaf hier kunt
Tot de zomer van 2015 is dit gedeelte
moderne gebouwen 13 14en in de verte staat het Hilton 14 hotel15met een grappig
zien, nodigt je uit eronderdoor te
verloopt in hoogte en onder het laag-
helaas gestremd omdat er een ondergrondse parkeergarage wordt gebouwd. De Toussaintkade bevindt ###*P
1
zich in een fraai 7stukje 8 Den Haag. Als
We naderen nu een T-splitsing. Aan
15
2
We zijn dan ook aangenaam verrast aangebracht.
15
1
www.motorboot.com
soort steiger. Laten 15 we dat maar een 14 ‘uitstapsteiger’ noemen, want er kan 15 15
tectenbureau.
varen. Dit rijksmonument is een gemetselde boogbrug uit 1844, genoemd naar Koning Willem II. We
TO ERVAAR T Haag se gra chten 1
5 Volop horeca op de Bierkade.
1
6 Reclame-uiting op de brug bij het Hilton hotel.
2
7 Hooikadebrug met het terras van Les Ombrelles.
2
8 De Hooigracht.
3 3
varen verder en komen onder de Den-
4
newegbrug door. De ondernemers
4
van de aangrenzende Denneweg zien
5
zichzelf graag als een ‘quartier’. En
5
wel een quartier met een schijf van vijf: wining, dining, lifestyle, fashion en beauty... Even verderop maken we bij een voormalig klooster een haakse bocht naar rechts onder de Mauritsbrug door. Dit brengt ons op de Hooi-
6 6 7 7 8 8
er9 vroeger waren gevestigd. Dit is het
nisterie van Financiën. Voor ons
een
mooiste stuk van de singels. Vooral 9
doemt de Herenbrug op. Daar han-
gietijzeren brug uit 1866. Visrestau-
als 10 je je realiseert dat je hier vaart op water 10 dat dateert uit de 17de eeuw.
gen de buizen van het koelsysteem
Dat 11 geldt ook voor de Gietkom. Dat is de korte gracht die het Smidswater 11 verbindt met de Princessegracht. De 12 naam komt van een kanonnengieterij 12 die hier ooit gevestigd is geweest. De 13 Gietkom heeft geen kaden en wordt 13 begrensd door gebouwen. Tot dus
één van de laagste vaste bruggen van
14 2015 vaar je er onder een stelling eind 14 waar vanaf nieuwbouw wordt ge-
een op gemetselde bruggenhoofden
Replica uit 1972
pleegd. 15
Een verademing!
Als je rechtdoor vaart, kom je onder
Nadat we op de Boomsluiterskade
de Maliebrug door (zie openingsfoto).
De 15 Princessegracht is een gracht waarvan het oudste deel dateert uit
De prachtige boogbrug is een replica
de 16e eeuw. We gaan in de richting
we terug op het Zieken. Daarmee is
uit 1972 van de oorspronkelijke uit
van de nieuwbouw. Voor ons de gi-
ons rondje singels afgerond. Na zo’n
1704. Je vaart hier op het Smidswa-
gantische Hoftoren en Zürichtoren.
rondje kijk je anders tegen Den Haag
ter. Deze gracht dankt zijn naam aan
Aan de linkerhand het Malieveld en
aan dan voordien: de hofstad is ook
de paardenstallen en hoefsmeden die
aan de andere kant het betonnen Mi-
een grachtenstad.
opdoemen,
rant Les Ombrelles uit de Hooistraat heeft een van de mooiste terrassen van Den Haag: het bevindt zich namelijk op die Hooikadebrug. Meteen na de brug kun je bakboord uit naar de
Princessegracht
via
de
Ma-
liegracht. Overigens alleen wanneer je niet te diep steekt, want dieper dan 0,7 meter is het daar niet.
N
ren t Herach g
uct
l fv aa Plein Fluwelen Ho idderz en Burgwal R Tweede ot
C.S.
d Via rd ha ern
sB
n Pri
e
Bo
nt
###*R*Z+28*n *Y
ek oe
ka d
e
###*P
an
Station H.S.
tla
Amsterdamse Veerkade
ors
al kad dw oof ts H
Zui
S
ckh
m no gel ite Bu ersin g a utz Ho
uct
ad
kvi
n che
Bin
MB/HdB o7 o5 15
r
el ing ter ns ite wa Bu arte Zw
Verversingskanaal
e ijv
Koekamp
je an Or
aat gstr
Hoo
ade se K
uin
sd Loo
Grachtengordel Gedempt of overkluisd Huidige wegen
Malieveld
t ou orh Vo g ber ver Vij
t raa tst ors t ekh ark m Bo ten ees L. B ers uw t Brograch
Noordwest Buitensingel
Haagse Bos
ht
e
Paleis Noordeinde
c gra se es ns Pri e Nwitleg ater U sw ht Smid rac oig kade g e oi Ho nnew
at
RvS
ind rde
o No
tra
rks Pa
Paleistuinen
De
t raa
Verversingskanaal
gel
tenslotte al een belevenis op zichzelf.
Bij de Westermolens
N44
Kamer K P kt WijnL+ rmar s haven i t lve hu a Grote Nwe Ka Stad tra n e s t i a u a Haven ome kad p t r Kerk S h st rkt Grac eb ters e l a i d i M in en & Ammunitie- U slu te ste al Wag raat m Gro Sp haven We gw Schedeldoeksoo ui st ur B Ple B haven . t e d h d e tte ac a r Stille G g k Ziekenhuis Pa se ier e Zie rijka Prin gr viljo Veerkade B wegj d k en e ac en ene ht sGro
in ets tke
onder zo’n lage brug door te komen is
Verversingskanaal
Zou
mensen in de boot. Maar het ‘gedoe’ om
Ma
Kon. Stallen
l wa sse
afhankelijk van de waterstand en het aantal
e
d ska rit
de ka en wal Ve r od No
dat het met een hoogte van 1,10 meter meestal wel lukt. Het is vanzelfsprekend
nog één lage brug passeren, komen
u
se Pri
de
Gelukkig klopt dat niet. De ervaring leert
opgehangen gietijzeren brug uit 1861.
ka aer
en
tka
de Zürichtoren geeft de kaart 0,5 meter aan.
beetje het tegenovergestelde. Het is
de
rt Ko
de ka ad de nr ka Co ez Su
Oranje Buitensingel tussen de Hoftoren en
noemde Trapjesbrug even later zo’n
est
an nv
Laa on rm Py ck lde Wa de ka ma
En voor de betonnen bruggen over de
Dan is de 2,3 meter hoge zoge-
Ze
t
er erd Me
Em
0,9 meter voor de Hemsterhuisstraatbrug.
torens zijn niet veel hoger.
Koninginnegracht
r voo
Voor het rondje singels kan alleen met een
Midden-Delfland geeft een hoogte aan van
volgende betonnen bruggen naast de
500
0m
lage boot hebben. De waterkaart Westland/
Den Haag geworden. Ook de daarop-
Ho
Beperkingen
van de torens onder. Daardoor is het
t
zien
fm ar k
kadebrug
Tu r
gracht waar we in de verte de Hooi-