Dordrecht per boot ...

STAD VAN TIJ EN STAPELRECHT Dordrecht heeft havens, geen grachten. Dat past bij een stad waarvan de haven de meest landinwaarts gelegen zeehaven van Nederland is. Door de ligging en de diepte van bijna tien meter is die haven voor zeeschepen nog goed bereikbaar. De exploitatie ervan is in handen van het Havenbedrijf Rotterdam. Maar gelukkig heeft de Merwestad ook een oude binnenstad. En de meeste historische havens daar zijn tegenwoordig het domein van de pleziervaart. We gaan graag kijken of de binnenstad zo aantrekkelijk is als wordt beweerd‌ PIM VAN DER MAREL

28 2 8

18MOT18_002_028 28

ww www ww w w.motor .mo motor mo tor to o boo boot.c bo t.co tt.c om m

12-01-18 15:49

DAG TO CHT DO R DTS E HAVENS

ffeb fe eb eb brua ru rrua uarrii 2 ua 201 20 01 0 18

18MOT18_002_029 29

29 2 9

12-01-18 15:49

D A GT OCHT D ORD T S E HAV E NS

Dordrecht is trots op haar ligging aan

drukke kruising. Sterker nog, men

HISTORIE

het drierivierenpunt. Dus ligt het voor

claimt dat de kruising het drukst be-

Dordrecht is ontstaan als Thuredrith.

de hand dat je via een van die drie ge-

varen waterknooppunt van Europa is.

Dat staat voor: doorwaadbare plaats

komen bent. Dat zijn de Beneden-

Met meer dan 150.000 vaarbewegin-

in (het riviertje) de Thure. De eerst be-

Merwede, de Noord of de Oude Maas

gen kan dat best eens kloppen. Voor

kende vermelding van de stad is nou

(al of niet vanaf de Dordtse Kil). Als je

de pleziervaart is het dan ook goed

niet direct om over naar huis te schrij-

uit de Biesbosch komt, kom je vrijwel

opletten. De kruising is VTS-gebied

ven. Die is namelijk crimineel van

zeker via het Wantij. Behalve de laat-

(vessel traffic service). De verkeerslei-

aard. Graaf Dirk IV werd in 1049 ‘bij

ste is de aanvaarroute overal van in-

ding is in handen van de sector

Thuredrith’ vermoord.

dustriële aard. Maar het te bereiken

Dordrecht via marifoonkanaal 79. Wij

Graaf Willem I verleent de plaats in

doel vergoedt veel. Het aanzicht van

komen van het Wantij en melden dat

1220 stadsrechten. De stad heeft dan

Dordrecht vanaf het water is namelijk

aan de sector. En we laten weten dat

al haar strategische ligging. Om de

alleszins de moeite waard. En dat

we met een boog gaan afmeren in de

toenemende scheepvaart de ruimte te

wakkert de lust aan om er verder te

stad. De sector meldt terug waarop

geven, krijgt de stad van Floris V

kijken.

we moeten letten. Behalve een fast

daarna toestemming om de havens

ferry met iets te veel snelheid valt het

uit te breiden. Maar de doorslagge-

DRUKTE

wel mee. De boog hebben we nodig

vende gebeurtenis voor de welvaart

Het drierivierenpunt biedt niet alleen

om een plaatje te schieten van het

van de stad komt in 1299. Dan wordt

een fraai uitzicht, maar is vooral een

aanzicht van de stad.

haar het zogenoemde stapelrecht

1

30 30

18MOT18_002_030 30

ww w www w w.mo ww .m .m mo oto ttor orbo or boo b oo oott. t.c ..c co com om m

12-01-18 15:50

2 Openingsfoto: Aan het eind van de Voorstraatshaven kijken we om naar prachtig vaarwater. 1 Mooi uitzicht op de kop van het Dordtse waterfront. 2 Alles in Dordrecht is getijdewater, ook in de jachthaven van WSV Wijnhaven. 3 De Voorstraatshaven volgt soepel een bocht naar rechts.

verleend. Als gevolg daarvan moesten

ontzettend veel gevochten en gepro-

legde de basis voor de latere Repu-

alle vervoerde goederen er worden

cedeerd. Toch heeft de stad het tot

bliek der Zeven Provinciën en daar-

uitgeladen en te koop worden aange-

het einde van de 18e eeuw in stand

mee voor het huidige Nederland.

boden. Alle transacties leidden tot de

weten te houden!

Historie in optima forma, zeg maar.

heffing van tol. Dordrecht werd door

Bijna 500 jaar lang is Dordrecht dan

de stapeldwang een centrum voor de

ook – weliswaar in wisselende mate –

AANZICHT

handel in onder meer wijn en hout.

welvarend geweest. Daarvan getuigen

Waar we bij andere steden graag

Rond het jaar 1400 woonden er ruim

in de stad zo’n 1.600 monumenten. In

spreken over de ‘skyline’, hebben we

8.000 mensen. Daarmee was het

juli 1572 vond in het thans zoge-

het hier over het stadsaanzicht. Vanaf

toen de grootste stad van Holland.

noemde Hof van Nederland de eerste

de kop van de Noord heb je een

Aanvankelijk gold de stapeldwang al-

Vrije Statenvergadering plaats. De

prachtig uitzicht op het Dordtse wa-

leen voor goederen die via de Lek en

aanwezige steden besloten Willem

terfront.

de Merwede werden aangevoerd.

van Oranje te steunen in zijn verzet

De kop van dat front was vroeger het

Maar al in 1304 werd deze uitgebreid

tegen Alva. Het belangrijkste effect

belangrijkste afmeerpunt voor sche-

tot nagenoeg alle handel. Over het

daarvan was dat Willem verzekerd

pen. Die legden dan aan voor de

stapelrecht is in de loop der eeuwen

was van ‘funding’. Deze vergadering

Groothoofdspoort. Dit was destijds – en is nog – de voornaamste stads-

3

poort. De basis van de poort is 15e eeuws. Een aantrekkelijk detail is de afbeelding

erop van

de

Dordtse

Maeght. De afbeelding wordt onder meer verondersteld de onneembaarheid van de stad te verbeelden…

Als we een stukje de Oude Maas opvaren, blijken ook de Grote Kerk en de Spoorbrug Dordrecht beeldbepalend voor het stadsaanzicht. Voordat we de stad invaren gaan we nog even kijken bij een uit de kluiten gewassen binnenvaart cruiseschip dat ligplaats aan de Merwekade heeft genomen. februari 2018

18MOT18_002_031 31

31

12-01-18 15:50

4 en 6 Het Scheffersplein overkluist de vaarweg, net als het stadhuis. 5 De achterkant van de huizen aan de Voorstraat en de Wijnstraat staat pal aan het water.

Het lijkt ons een soort Rijnvaartgeval, maar het schip komt uit Malta. Of vaart alleen onder die vlag, natuurlijk…

VAREND DE STAD IN We varen de stad binnen door de Boombrug, links van de Groothoofdspoort. Je vaart daar de Wijnhaven in, die in vroeger tijden de Oude Haven werd genoemd. Het eerste dat opvalt is dat de historische haven nu een jachthaven is. Niet geheel onverwacht blijkt de jachthaven van WSV ‘Wijnha-

4

ven’ te zijn. Evenmin onverwacht zijn de drijfsteigers. Het getijverschil beloopt hier meestal iets minder dan één

welvaart die daarvan het gevolg was.

stuurboord met een bocht in de Voor-

meter. Dat betekent dat het hier na-

We varen onder de Nieuwbrug door

straat mee.

tuurlijk ook flink kan stromen. Deze

en komen daar ongemerkt in de Voor-

haven speelde vroeger de belangrijk-

straatshaven. Deze wordt de ‘ruggen-

OVERKLUIZINGEN

ste rol in de scheepvaart en de han-

graat’ van de oude stad genoemd. Ze

We zien dat de vaarweg verderop in

del. Veel historische panden aan de

loopt nog altijd tot aan de Oude Kerk.

zijn geheel wordt overkluisd door het

Wijnstraat demonstreren nog altijd de

Voorlopig draaien we soepel naar

Scheffersplein. Dit is hét terrassenplein van de binnenstad. Het kan daar

5

dus een drukte van belang zijn. Maar ons valt vooral de op de Wijnbrug aangebrachte onduidelijke bebording op. De vaarweg is toegestaan ‘uitgezonderd ontheffinghouders’. Grinnikend

vermoeden

we

dat

de

uitzondering slaat op het verbod op nachtvaren. Onder de overkluizing merken we even later trouwens helemaal niets van eventuele drukte op het plein.

Ook na het plein blijft de Voorstraatshaven nogal ‘Venetiaans’ aandoen.

Van zowel de huizen aan de Voorstraat als de Wijnstraat staat de achterkant pal aan het water.

Doorvarend komen we even verderop onder de Visbrug door. We weten dat daar een standbeeld van de gebroeders De Witt bovenop staat. Vanuit de boot kunnen we het net niet zien.

Johan de Witt was raadspensionaris van Holland en is de bekendste Dordtenaar aller tijden. Op 20 augustus 1672 liet hij in Den Haag samen met zijn broer het leven. Dat was destijds bij een geruchtmakende lynchpartij.

We vervolgen onze weg en zien de achterzijde van het stadhuis opdoemen. Ook het stadhuis overkluist de 32 3 2

18MOT18_002_032 32

12-01-18 15:50

DAG TO CHT DO R DTS E HAVENS

Voorstraatshaven. We gaan er onderdoor en krijgen daarna zicht op de

DORDT ROT?

fraaiere voorzijde ervan. Delen van het

De uitspraak ‘Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt’ heeft grote bekendheid.

stadhuis dateren uit de 1383. In de

Nog altijd worden Dordtenaren er daarom mee geconfronteerd. Maar waar de

17e eeuw zat ook de stadsgevangenis

uitspraak vandaan komt, is niet eenduidig. Aangenomen wordt dat het een van de

in het gebouw. Je kunt de cellen uit

volgende twee achtergronden heeft. In de eerste plaats de slechte kwaliteit die de

die tijd nog bezichtigen. Inmiddels is

vaarwegen rond de stad hadden. Ondiepten en sterke stroming leidden ertoe dat

het een ceremoniële locatie voor trou-

boten er nogal eens strandden. De booteigenaren hadden daardoor weinig

werijen en andere plechtigheden.

waardering voor Dordt. In de tweede plaats zou het ook heel goed het eeuwenlange

Direct na de overkluizing door het

Dordtse stapelrecht kunnen zijn. Goederen moesten uitgeladen en te koop

stadhuis volgt de Lombardbrug. We

aangeboden worden. Dat veroorzaakte nodeloze kosten en tijdverlies. Het maakte de

moeten daar wat inhouden voor een

stad rijk ten koste van de handelaren. Dit stapelrecht maakte de stad bij hen dan ook

rondvaartboot. Dat geeft ons de tijd

bepaald niet populair …

eens rustig te kijken naar wat het getij met de muren van de huizen doet. Die worden daar natuurlijk groen en groezelig van. We vragen ons af hoe het

vroeger woonden, zo noemde men de

‘landmarks’. De toren was zo tegen

aan de binnenzijde gesteld zal zijn

bontbewerkers. Na de Pelserbrug krij-

het jaar 1500 gereed en is 65 meter

met de vochtigheid.

gen we nog weer een mooi stuk Voor-

hoog. Je ziet de toren dus van alle

We koersen vervolgens aan op de

straatshaven, het houdt niet op…

kanten. Ze staat meer dan twee meter

Pelserbrug uit 1285. Dit is – vermoe-

Even verderop komen we langs de

uit het lood en is daarmee behoorlijk

delijk – de oudste brug hier. Haar

Grote Kerk. In de eerste plaats is de

scheef. Ook de kerk is bijzonder. Het

naam dankt ze aan de pelsers die hier

toren van de kerk een van Dordrechts

is een geheel in steen overwelfde

6

februari 2018

18MOT18_002_033 33

33

12-01-18 15:50

D A GT OCHT D ORD T S E HAV E NS

SCHAPENKOPPEN De bijnaam voor inwoners van Dordrecht is Schapenkoppen.

gaan meteen stuurboord uit en doen

vormd tot één grote jachthaven. On-

dat al heel snel daarna opnieuw om

danks de openstaande brug hebben

de Nieuwe Haven in te duiken.

we opeens een mooi uitzicht op de

Men vermoedt dat dit dateert uit de Middeleeuwen. Er

toren van de Grote Kerk. We weten

stonden toen nog tolmuren om de stad. De bedoeling van die

UITBREIDING HAVENS

niet hoe snel we bij onze camera

muren was tol te kunnen heffen, onder meer op de aanvoer

In de loop van de eeuwen zijn de ha-

moeten komen. Gelukkig lukt het net.

van vee. Om die tol te ontduiken hebben Dordtenaren

vens hier steeds verder uitgebreid. Na

Aan de Nieuwe Haven ligt het Huis

geprobeerd een schaap als mens te verkleden. Maar ze

de oorspronkelijke havens werden de

van Gijn. Dit museum is het voormalig

werden gesnapt. Net toen ze door de poort wilden, begon

Wolwevershaven, de Nieuwe Haven,

woonhuis van de bankier Simon van

het schaap te blaten ….

de Lijnbaanshaven, het Maartensgat,

Gijn en zijn gezin. Het geeft een kijkje

de Bomhaven en de Kalkhaven ge-

op hun luxe leven rond 1900. Het lo-

graven. De beroepsvaart gebruikt al-

kale VVV afficheert dit huis als een

leen

van de zes dingen die je niet mag mis-

nog

de

Bomhaven

en

de

sen.

kruisbasiliek die gerekend wordt tot

Kalkhaven. De andere historische ha-

de Brabantse Gotiek. Een aanrader

vens bieden nu plaats aan plezier-

dus, zeker voor liefhebbers! Als je niet

vaartuigen en oude binnenschepen.

WOLWEVERSHAVEN

van kerken houdt, kun je ook alleen

De Wolwevershaven is nu een buiten-

De Nieuwe Haven is via de Roobrug

de toren beklimmen. Je wordt na 275

museum.

verbonden met de Wolwevershaven.

treden beloond met een prachtig uit-

Het bordje ‘verboden toegang – uitge-

zicht.

NIEUWE HAVEN

zonderd vergunninghouders’ had ons

We varen door en gaan verderop via

Via de Engelenburgerbrug draaien we

natuurlijk van doorvaren moeten doen

de Leuvebrug de Oude Maas op. We

de Nieuwe Haven in. Die is omge-

afzien. Maar ten behoeve van dit arti-

7

34

18MOT18_002_034 34

www.motorboot.com

12-01-18 15:50

8 7 De Pelserbrug dankt haar naam aan de bontbewerkers die hier vroeger woonden. 8 De Damiatebrug ontleent haar naam aan de gelijknamige houthandel uit de 17e eeuw. 9 We passeren de Grote Kerk, waarvan de toren een van Dordrechts landmarks is.

kel hebben we het verbod gene-

pen. Daar liggen er dus een aantal

geerd (slechte smoes eigenlijk…).

van. Op de oever valt het pakhuis

Al voor de Roobrug zagen we er

‘Stockholm’ op. Het dateert van

Een belangrijk evenement in de stad is ‘Dordt in Stoom’. Dit

vlak achter een scheepslift liggen.

1730 en is fraai gerestaureerd. De

is een tweejaarlijks evenement waarvoor men een kwart

De lift is in 1928 gebouwd ten be-

ambiance doet – niet verwonderlijk

miljoen bezoekers verwacht. Op 25, 26 en 27 mei wordt het

hoeve van de tegenoverliggende

– een beetje denken aan de Oude

voor de 18e keer gehouden. Er komen tientallen stoomsche-

Machinefabriek L. Straatman Ketel-

Haven in Rotterdam.

pen op af. Daarvan zijn er meerdere te bezichtigen en met

makerij. De lift is een Rijksmonu-

We draaien een paar rondjes en ge-

sommige stoomboten kun je een rondvaart maken. Maar er

ment vanwege haar zogenoemd

nieten van de aanblik van de histori-

zijn ook stoommachines en stoomwerktuigen te zien. Voor

industrieel-archeologisch

belang.

sche schepen. Je blik wordt in deze

kinderen zijn er miniatuurstoomtreinen. Binnen- en

De Wolwevershaven biedt uitslui-

haven automatisch getrokken naar

buitenlandse deelnemers tonen daarnaast miniatuurstoom-

tend ligplaats aan historische sche-

de Damiatebrug. Ook dit is een

machines, modelspoorbanen en modelschepen. Bij elkaar is

Rijksmonument. De brug heet nog

het een evenement van formaat: http://dordtinstoom.nl

9

DORDT IN STOOM

altijd naar de Houthandel Damiate, die hier in de 17e eeuw was gevestigd.

We varen er onderdoor het drierivie-

SophiaRiet- plaat baan

N

Noord

PAPENDRECHT

renpunt weer op. Dat geeft de gele-

recht heeft stukken die een Venetiëachtige aanblik bieden. Als je er nog niet geweest bent, mag de stad op je

Wantij

s

Spoorbrug

Grote Kerk

Voorhaven

plein

Stadhuis

Spuihaven Kalkhaven Maartensgat

DORDRECHT 0 km

wensenlijstje! februari 2018

18MOT18_002_035 35

Stadswerven

1

©HdB 06 I 18

hebben er echt van genoten. Dord-

aa

en evalueren het ‘rondje stad’. We

eM

ken op het gemak in onze kussens

s Wol- Groot- Merweaa wevershaven hoofd kade M Aanlegplaats e d Ferry WijnRietOu haven dijkScheepshaven lift Hooi- Nieuwe Haven kade Schefferud

werpen op de spoorbrug. We zak-

Beneden Merwede

ZWIJNDRECHT

O

genheid om een laatste blik te

35

12-01-18 15:50