18
INTERV IEW
FIAT JUSTITIA JAARGANG 28 NR 1 augustus 2016
ADVOCATEN “OUWE STIJL” HEBBEN DE LANGSTE TIJD GEHAD Tekst: David van der Linden
I N TE RV I EW
Jan Baan is de oprichter van Baan Company dat actief was in de markt van bedrijfssoftware. In het jaar 1995 kreeg het geesteskind van Jan Baan zelfs een notering op de Amerikaanse Nasdaq, waar de beurswaarde zich stormachtig ontwikkelde tot bijna 20 miljard gulden. Anno 2016 is Jan Baan nog volop ‘in business’ als leider van Vanenburg Groep waar ongeveer 75 mensen werken. Pim van der Marel heeft als registeraccountant en registerinformaticus een carrière achter de rug als openbaar accountant. Hij is thans vooral actief als bestuurder en commissaris.
Aan de vooravond van de grootste veranderingen ooit ‘Ons staan de grootste technologische veranderingen ooit te wachten’, stelt Jan Baan zonder omhaal van worden. Hiermee is meteen de toon van het gesprek gezet. Als Jan Baan een presentatie geeft over de recente ontwikkelingen in de markt, dan is de rijke bron van kennis het eerste wat opvalt. Het tweede wat opvalt is het jargon waarmee zijn betoog doorspekt is. Blockchain, rules engine en query zijn begrippen waar de gemiddelde jurist weinig van af zal weten. Driftig staat Jan Baan af en toe op van de vergadertafel om het een en ander te verduidelijken op het whiteboard dat aan de muur hangt.
Wie het sprookjesachtige kasteel De Vanenburg betreedt, verwacht hier niet het kantoor van de doorgewinterde ondernemer Jan Baan aan te treffen. Toch vormt dit kasteel op de Veluwe, aan de rand van Putten, het decor van het interview met Jan Baan en Pim van der Marel. Beide heren zijn weliswaar op leeftijd, maar dit heeft hun geestdrift en ideeën over de toekomst geenszins afgezwakt. In deze toekomst zal de maatschappij er drastisch anders uitzien en niet in de laatste plaats voor de jurist. Ondergaat de advocaat een gedaanteverwisseling of is er überhaupt geen plek meer voor deze beroepsgroep?
‘ONS STAAN DE GROOTSTE TECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN OOIT TE WACHTEN’ ‘De contouren van deze digitale veranderingen zullen al binnen 5 jaar zichtbaar worden.’ Jan Baan denkt dat deze omwenteling gepaard zal gaan met zogenaamde ‘ontwrichtende innovatie’: ‘Binnen 10 tot 15 jaar zullen bedrijven die nu de toon zetten niet meer bestaan.’ Nederland zou bij deze
veranderingen wel eens een belangrijke scharnierfunctie kunnen vervullen. Jan Baan wijst er daarbij op dat volgens de Boston Consulting Group Duitsland wat betreft implementatie van automatisering voor ligt op de concurrentie. De Verenigde Staten zijn van oudsher een belangrijke speler op dit gebied. ‘Voor Nederland kan er een belangrijke rol weggelegd zijn als buurland van Duitsland en goede partner van de Verenigde Staten.’
Advocaat is het slachtoffer van digitalisering Deze golf van digitalisering en ontwrichtende innovatie zal ook de juridische wereld niet geruisloos passeren. Pim van der Marel weet meteen de aandacht op zich te vestigen door fel stelling te nemen: ‘De advocaat“ouwe stijl” gaat verdwijnen.’ Hij trekt daarbij een parallel naar de medische wereld: ‘De medicus is een traditionele beroepsbeoefenaar, die dacht dat hij/zij onvervangbaar zou zijn door machines. De diagnoses zouden alleen door de artsen zelf gesteld kunnen worden. Inmiddels wordt het merendeel van de diagnoses gesteld met behulp van automatisering.’ Een goed verstaander leidt uit deze woorden af dat hij voorziet dat de jurist straks hetzelfde lot beschoren is. ‘Via Legal Intelligence zijn veel bronnen natuurlijk al online te raadplegen’, stelt Pim van der Marel. Jan Baan vult hierop aan dat de juridische praktijk wezenlijk zal veranderen als dit soort big data zelflerend wordt. Kort gezegd houdt dit in dat de zoekmachines nog slimmer moeten gaan zoeken. Als die slag gemaakt kan worden en de juiste zoekopdrachten geformuleerd worden, dan zullen ook veel juridische randgevallen door een computer opgelost kunnen worden. ‘Ik kan mij voorstellen dat er vooral in rechtsgebieden waar sprake is van veel gelijksoortige gevallen, zoals echtscheidingen, de computer zelfs een groot deel van de randgevallen kan oplossen’, zegt Pim van der Marel. Dit roept de vraag op hoe de toekomst van de rechtenstudent eruitziet: kunnen rechtenstudenten inspelen op deze veranderingen of kunnen ze maar beter een andere opleiding kiezen?
‘DE CONTOUREN VAN DEZE DIGITALE VERANDERINGEN ZULLEN AL BINNEN 5 JAAR ZICHTBAAR WORDEN.’ Advocatuur wordt persoonlijker Jan Baan is uitgesproken over de toekomst van de advocatuur: ‘De nadruk zal gaan verschuiven van het kwantitatieve uitzoekwerk naar het kwalitatieve gedeelte.’ Door deze verschuiving zal het profiel van een advocaat veranderen. Jan Baan: ‘De toekomstige advocaat zal een boundary spanner moeten zijn.’ De toekomstbestendige advocaat is breed opgeleid en heeft zich bekwaamd in meerdere rechtsgebieden. Daarnaast is het goed voor te stellen dat hij niet alleen juridisch, maar bijvoorbeeld ook
19
Fotograaf: Marie Cécile Thijs
20
INTERV IEW
heden worden nog belangrijker, maar daarbij kan men zich wel beroepen op de juiste feiten, want die worden door de computer vastgesteld. Jan Baan: ‘Vroeger zag je een tweedeling in het type mensen: je had mensen die de feiten paraat hadden, maar die weinig sociaal waren en je had mensen die heel sociaal waren, maar weinig feitenkennis hadden. In de toekomst kunnen beide gecombineerd worden dankzij de computer.’
‘DE TOEKOMSTIGE ADVOCAAT ZAL EEN BOUNDARY SPANNER MOETEN ZIJN.’
economisch onderlegd is. Dan resteert nog de vraag of de topadvocaat anno 2030 niet achter zijn computer weg te slaan is en nauwelijks nog tijd heeft voor de klant. Bij het stellen van deze vraag stuiten we op een paradox: Jan Baan en Pim van der Marel concluderen eensgezind dat door de digitalisering het persoonlijke aspect juist zal toenemen. ‘Er is juist meer tijd voor relatiebeheer en er is meer tijd voor zaken waarvoor de computer niet ingezet kan worden, zoals interpretatie.’De sociale vaardig-
Een andere concrete verandering die de beide heren voorzien, zijn zogenaamde dynamische dossiers. Op dit moment zijn bestanden en dossiers statisch en wordt dezelfde informatie vaak nog op meerdere plaatsen vastgelegd. De blockchain-technologie gaat voorkomen dat dossiers onbedoeld wijzigbaar zijn. Dat zal het einde van het herhaald opslaan van dezelfde gegevens enorm bespoedigen. Met dynamische dossiers zou de inhoud van “hetzelfde”dossier voor elke persoon die het opent anders kunnen zijn. ‘Handig als een bepaalde persoon maar 80 procent van de content mag zien.’ Ook is het met dynamische dossiers mogelijk dat meerdere mensen tegelijkertijd in hetzelfde bestand werken. Jan Baan: ‘Met de introductie van zo’n dynamisch dossier zijn er nog tal van andere toepassingen.’
Inmiddels heeft advocatenkantoor Baker & Hostetler de eerste kunstmatige medewerker in dienst genomen: Al Ross. Deze kunstmatig intelligente ‘advocaat’ gaat de faillissementspraktijk van dit kantoor versterken. Vragen kunnen in eenvoudige taal gesteld worden, waarna Al Ross het gehele recht doorzoekt. Het antwoord is voorzien van verwijzingen naar het toepasselijke recht. Het interessante van deze ‘advocaat’ is dat hij sneller en slimmer wordt, naarmate hij vaker wordt ingezet. Bovendien houdt deze ‘advocaat’ het advocatenkantoor op de hoogte van rechterlijke uitspraken die een specifieke zaak kunnen beïnvloeden.
Boter bij de vis Bij de vele ideeën die beide heren opperen, vragen zij zich verbaasd af waarom niemand daar eerder aan gedacht heeft. Een goed voorbeeld van zo’n idee komt van Pim van der Marel en zou wel eens het einde van levering op krediet kunnen betekenen. Pim van der Marel: ‘transacties op internet worden altijd vooruitbetaald. Je vraagt je af waarom dat in het normale B2B-verkeer (business-to-business) niet ook zo is. Waarom zou je niet de betaling automatisch laten verrichten, waneer een bedrijf een bestelling plaatst bij een ander bedrijf? In een land waar maar 3 banken zijn, moet dat toch niet al te moeilijk zijn!’ Op deze manier zijn bedrijven ook niet meer blootgesteld aan risico’s van wanbetaling of faillissement. Dit zou de invorderingsindustrie, waar vele miljoenen in omgaan, in één klap overbodig maken. Een half uur later dan de geplande eindtijd van dit interview, worden de afrondende woorden uitgesproken. Op het eerste gezicht blijft hier een jurist achter die een illusie armer is en een ervaring rijker.Toch beklijft er ook een duidelijke boodschap. Zwem niet tegen de stroom in, maar dein mee met de golven van de digitalisering! Zolang mensen in een gemeenschap leven, zullen er altijd conflicten ontstaan en zal er behoefte zijn aan mensen die deze conflicten kunnen oplossen. De jurist zal niet snel overbodig worden, maar het is wel zaak om met de eisen van de tijd mee te gaan. Door een breed blikveld en een brede achtergrond kun jij wel eens die topadvocaat van 2030 worden!
Pels Rijcken staat al jaren bekend als dé juridische partner voor de overheid. Maar we werken ook voor grote, commerciële bedrijven. Bijvoorbeeld op het gebied van vastgoed- of ondernemingsrecht. Dat veel bekende ondernemingen kiezen voor Pels Rijcken is geen toeval. De optelsom van ons vakmanschap, diepgaande kennis en een sterke betrokkenheid spreekt aan. En daar vertellen we je graag meer over. Maak een afspraak met een van onze recruiters. Ga naar werkenbijpelsrijcken.nl of scan de QR-code.
Pels Rijcken Bron van inzicht