DE GREVELINGEN
Varen op een meer biedt enkele voordelen ten opzichte van varen op zee, zoals bijvoorbeeld beschutting. Maar het nadeel van een meer is dat het bijna altijd zoet water bevat, en dát brengt de nodige nadelen met zich mee vergeleken met het zoute water in de zee. Op een zoutwatermeer zoals de Grevelingen heb je het beste van beide werelden, en wij van Nautique wilden graag eens onderzoeken of er nog andere redenen zijn waarom de Grevelingen zo populair is bij watersporters.
IIn het kader van de Deltawerken is de Grevelingen afgesloten en is een meer ontstaan: het grootste zoutwatermeer van West-Europa. Tot die tijd was dit water – via het Brouwershavense gat – een zeearm van de Noordzee. Het Grevelingenmeer ligt tussen Zuid-Holland (Goeree-Overflakkee) en Zeeland (Schouwen-Duiveland). De afsluiting aan de kant van de Noordzee is de zes kilometer lange Brouwersdam. Hoewel het plan eerst was om het meer te laten verzoeten, is in 1978 een inlaatsluis gebouwd. Deze Brouwerssluis is uitsluitend bedoeld om het zoutgehalte op peil te houden en staat daartoe tegenwoordig altijd open. Desondanks is het ecosysteem van het Grevelingenmeer er sinds de afsluiting steeds verder op achteruit gegaan. Om die reden is besloten afsluitbare tunnelbuizen in de Brouwersdam te maken om nog veel meer zuurstofrijk water in te kunnen laten.
ZOUT NAAR ZOET
We beginnen onze reis bij de Krammersluizen. Deze vormen een onderdeel van de Philipsdam tussen het Oosterscheldegebied en het achterland, en dat betekent dat je hier van zoet naar zout water gaat. Zonder voorzieningen betekent dit dat er stroming ontstaat: zout water is immers zwaarder dan zoet water. Bij het
invaren van de sluis naar de Oosterschelde toe, moet men normaliter rekening houden met een stroming mee. Dat de stroming uitblijft komt omdat de sluis een zoet-zoutwaterscheidingssysteem heeft dat het mengen van de watersoorten voorkomt. We kijken geschrokken op als er een sirene afgaat ten teken dat het schuttingsproces gaat beginnen. Na een klein halfuur – want het schutten door een wateruitwisseling duurt iets langer dan gebruikelijk – kunnen we onze tocht vervolgen.
BRUINVIS
Om uiteindelijk op de Grevelingen te komen moeten we een stukje van de kop van het Mastgat oversteken. Dit is een uitloper van de Oosterschelde die verderop een open verbinding met zee heeft. Van de Oosterschelde is bekend dat daar een populatie bruinvissen 'woont', die sinds 2006 doorlopend wordt waargenomen. En warempel; een bruinvis kruist inderdaad voor ons langs. De bruinvis is ‘onze’ walvis en is dan ook in de Noordzee de meest voorkomende walvissoort. De benaming is misleidend, omdat het dier noch vis, noch bruin is. Dit zoogdier valt onder de tandwalvissen, heeft juist een donkere grauwgrijze kleur en wordt maximaal 1m80 lang. Ze houden van ondiep water en zwemmen daar vlak onder het wateroppervlak. Omdat ze hobbelen om adem te halen, zie je elke keer de rugvin. Voordat de telelens op de camera staat, is-ie helaas alweer verdwenen. Maar we hebben ‘m tenminste gezien.
BRUINISSE
De enige toegang tot de Grevelingen is de Grevelingensluis bij Bruinisse. Omdat het zoutwatermeer populair is bij watersporters is het een hele drukke sluis. Stewards proberen zoveel mogelijk schepen in de 140 meter lange sluis te passen en schreeuwen zich schor om de schippers hun boot zo ver mogelijk naar voren in de sluis te laten manoeuvreren. Een kleine boot tussen al het witte plastic is duidelijk ongewoon. Ze reageren er vrolijk op: 'Jij durft!' Als we uit de sluis varen, komen we op een indrukwekkende watervlakte: aan bakboord ligt de imposante jachthaven van Bruinisse. We besluiten een kijkje in de jachthaven te nemen en raken meteen onder de indruk van de efficiëntie waarmee ze inkomende vaartuigen afhandelen.
MOSSELBANK
Mijn opstapper van vandaag, Gabriëla, heb ik meegevraagd omdat ze hier zelf altijd zeilt. En er blijken veel zeilers te zijn met een sterke voorkeur voor dit water: de jachthavens hanteren indrukwekkende tarieven en hebben desondanks wachtlijsten. Wanneer ik vraag naar de reden hiervan heeft zeilster Gabriëla snel een antwoord klaar: 'Zout water'. Omdat ik niet dom wil lijken kijk ik wat schaapachtig, waardoor ze in de lach schiet: ‘Zout water zorgt voor helder water; je hebt er geen blauwalg'. Met het van blauwalg vergeven Volkerak net achter ons, kweken haar opmerkingen snel begrip. Ze grinnikt nog wat na: 'Dat water van daarstraks is niet eens meer geschikt
De blauwalg op het Volkerak maakt zelfs beregening met dit water onmogelijk
Bij het Beach Resort Punt West heeft de sfeer iets Caribisch
De jachthaven Bruinisse is een onderdeel van het Franse Port Adhoc SAS De Krammersluizen hebben een zout-zoet waterscheidingssysteem
om gewassen te beregenen. Daar duik je echt niet in. Geef mij dit maar. Je hebt hier ook geen muggen.' Recht voor ons ligt het eiland Mosselbank. Tussen de beide helften van het eiland loopt een soort vaargeul. Gabriëla is er geen grote fan van: ‘Het ligt wel handig om boodschappen te doen of om mensen op te pikken in Herkingen, dat dorp ligt hier recht voor. Maar verder het is wel het saaiste eiland.’
VAREN
We varen door de geul in het eiland en stellen vast dat er toch opvallend veel zeiljachten voor anker liggen. We draaien naar bakboord en varen groot water op. Hoewel we natuurlijk ook gewoon op de plotter kunnen kijken hebben we toch waterkaarten gekocht. Al bij de aanschaf viel ons op dat je voor de Grevelingen twee waterkaarten nodig hebt: voor het oostelijk deel de kaart van West-Brabant en voor het westelijke deel die van de Zeeuwse Delta. We hebben het gevoel dat we op veel groter water varen dan de waterkaart aangeeft. Dat komt door de kaartkleur van de ondiepten; deze zijn op de kaart groenig, maar vanuit je boot is ook dat gewoon water.
HALS
Als we na enige tijd een scheidingston bereiken, houden we stuurboord aan om door de Hals te varen. Voor zeilers is dat een smalle geul maar voor ons is dat een riant brede vaarweg. Aan bakboord ligt dan de Veermansplaat; dit was voor de afsluiting een zandplaat maar is nu een langgerekt eiland met begroeiing. Aan stuurboord ligt het natuurgebied Slikken
van Flakkee dat in trek is bij vogelliefhebbers. Waar de Hals een flinke tijd later overgaat in het Springersdiep heb je aan stuurboord uitzicht op de toren van de Catharinakerk in Goedereede. De toren dateert uit het eind van de 15e eeuw en was tot zo'n honderd jaar geleden een vuurtoren. In vroegere eeuwen werd dan op het platte torendak gewoon een vuur gestookt. Later is er een lichthuis op geplaatst. Goedereede is in katholieke kringen bekend door Adriaen Boeyens, die er 15 jaar lang pastoor 'extra locum' is geweest. Boeyens is later – als enige Nederlander ooit – gepromoveerd tot paus.
SPRINGERSDIEP
‘DEAD ZONE'
Boven water is het Grevelingenmeer als Natura2000-gebied een ecologisch eldorado, bijvoorbeeld voor vogelliefhebbers. Onder water geldt precies het tegenovergestelde. Het onderwaterleven sterft af door gebrek aan zuurstof. Of het inlaten van meer zuurstofrijk water dit op termijn gaat verhelpen moet nog blijken. Onder duikers heeft het meer dan ook – ondanks het heldere water en de speciaal voor hen afgezonken scheepswrakken – geen goede naam.
weten natuurlijk dat je je kinderen hier op het strand vanuit je boot in de gaten kunt houden'.
BROUWERSHAVEN
Aan het Springersdiep ligt Ouddorp. Weinig bekend is dat in dit gezapige plaatsje een ondergronds marine-zendstation ligt. In de Koude Oorlog stond dat zendstation bij het Oostblok bovenaan de lijst van te vernietigen doelen in West-Europa. Nietsvermoedende dorpelingen noemden het duinterrein waar het station onder ligt, de Hobbelwei. We besluiten de haven van het dorp even aan te doen voor een hapje en een drankje in een aantrekkelijk restaurant gevestigd in het havenkantoor. Als we daarna verkwikt en wel weer aan boord stappen, varen we door in de richting van de Brouwersdam. Aan stuurboord hebben we zicht op het Westhoofd; de 56m hoge vuurtoren van Ouddorp. Het vierkante bakstenen bouwwerk dateert van na de oorlog maar is wel een Rijksmonument. Verderop passeren we aan stuurboord het voormalige restaurant Werelds aan het Strand. Na een faillissement is het ontwikkeld tot het luxe Beach Resort Punt West. Er ligt een serieus motorjacht voor anker voor het terras en door het lekkere weer heeft het geheel een Caraïbisch tintje. We moeten de neiging onderdrukken spontaan in het water te plonsen en trekken eerst maar wat zwemkleding aan.
Als we verfrist en wel doorvaren komen we in de buurt van Marina Port Zélande. Gabriëla komt er met haar zeilboot zo min mogelijk: ‘Wij zijn geen liefhebbers. Ik vind het duur, niet erg gezellig en het is er te druk'. We keren om en varen terug langs het eiland Ossehoek, dat in trek is bij hele families. Door de Hompelgeul varen we vervolgens in de richting van het eiland Archipel dat zo mogelijk nog meer in trek is, vooral bij gezinnen. Als we door de kom van het kleine eiland varen stellen we vast dat het er opvallend druk is met kinderen. Gabriëla: 'Dat is nogal logisch. Al die ouders
Na een rondje om het eiland varen we terug in zuidelijke richting en komen we na een tijdje bij de haven van Den Osse. Die houden we aan stuurboord. Op het programma vandaag staat nog een bezoek aan Brouwershaven. We houden het eiland Dwars in den Weg daartoe aan bakboord. Als je bedenkt dat het eiland vroeger pal voor de zeehaven lag, klinkt de naam ervan niet onzinnig. De entree van de haven is prachtig: boven op het havenhoofd tronen de havenmeesters, die ons niet per marifoon maar per luidspreker een plaats toewijzen. We maken een wandeling door het centrum van het stadje. Brouwershaven heeft sinds 1403 stadsrechten en is een prachtig oud Zeeuws stadje.
TERUG
Omdat we onze ligplaats hebben gereserveerd in Bruinisse maken we ons op voor de terugweg. Onderweg werpen we nog even een blik op het haventje van het eiland Stampersplaat. Het eiland wordt begraasd door een kudde pony’s. Ook midden op de dag is het haventje nog afgeladen met boten. We varen door en installeren ons voor een flinke terugtocht. Met het eiland Veermansplaat ditmaal aan bakboord beginnen we aan de oversteek terug over de
watervlakte naar Bruinisse. Als we een uur of wat later de jachthaven van Bruinisse zien, zijn we opnieuw onder de indruk van de enorme hoeveelheid masten. Maar eigenlijk was dat –gelet op de populariteit van de Grevelingen bij zeilers – wel te verwachten. ◼
HOLLANDS WATER
In het boek ‘Hollands water’ verkent Pim van der Marel op dezelfde enthousiasmerende manier in 45 hoofdstukken de wateren van Zuid-Holland, Utrecht en Zeeland; dat is 300 pagina’s puur vaarplezier. Bestellen kan via vdmarel.com.
Gebruik de code NTQ voor een mooie korting
Het haventje van Stampersplaat mag zich in grote belangstelling verheugen
De haven van Brouwershaven is ook voor passanten een knusse plek
Bij Bruinisse houdt de jeugd een zeilwedstrijd tegen een decor van windmolens