Leidse singels en grachten

Leidse grachten zonder stress Voor een vaartocht door de binnenstad van Leiden is een lage boot een vereiste.

Sloepen en vletten voeren in de binnenstad daarom de boventoon. Het is niet alleen het uitdagende grachtenstelsel dat de stad leuk maakt. Ook de lage kaden maken het aantrekkelijk : je vaart bijna op straatniveau. En Leiden is met al zijn monumenten opvallend interessant. Een aanrader dus! pim van der Marel

40

www.motorboot.com

Toer vaar t Lei dse g r a chten

1

Leiden is van alle kanten over het

In de Leidse wijk Roomburg markeert

dag van vandaag is dit voor de Leide-

1 Het Galgewater dankt

water te bereiken. In de eerste plaats

het archeologisch park Matilo de plek

naren aanleiding voor grote festivitei-

zijn naam aan de daar

via het Rijn-Schiekanaal (de ‘Vliet’)

waar

ten op 2 en 3 oktober.

vroeger opgestelde

vanuit Den Haag. In de tweede plaats

naam Leithon duikt voor het eerst op

De stichting van de universiteit in 1575

galgen.

via de Oude Rijn zowel vanuit het

in kerkelijke archieven uit de 9e eeuw.

wordt dan ook gezien als een teken

Oosten (Alphen aan den Rijn) als van-

De plaats is ontstaan rond een heuvel

van dank van Willem van Oranje. Vier

uit het Westen (Katwijk). In de derde

waar een aantal rivieren bij elkaar

eeuwen later hebben contemporaine

plaats vanaf De Kagerplassen. En

kwamen en kreeg al in de 13e eeuw

nazaten (Prinses Beatrix, Koning Wil-

vanuit die richting heb je dan nog de

stadsrechten. Het werd een bloeiende

lem-Alexander) er nog steeds hun stu-

keuze tussen de Zijl en de Haarlem-

stad dankzij de lakenindustrie.

die gevolgd (!).

mer trekvaart.

De stad koos in de 16e eeuw de zijde

In de Gouden Eeuw was Leiden de op

van Willem van Oranje, hetgeen leidde

één na grootste stad van Nederland.

Historie

tot een beleg door de Spanjaarden.

De bevolkingsgroei tot bijna 70.000

De Romeinen stichtten rond het jaar

De watergeuzen hebben de stad –

zielen maakte de aanleg van nieuwe

het

heeft

gestaan.

De

47 Castellum Matilo. Het fort is een

overigens niet voordat een derde van

grachten en singels noodzakelijk. Het

paar keer herbouwd en is tot onge-

de stadsbevolking was omgekomen -

singelpatroon van de stad werd in

veer het jaar 275 in gebruik geweest.

ontzet op 3 oktober 1574. Tot op de

1659 voltooid. juli 2016

41

2

grachtenstelsel De historische binnenstad van Leiden telt in totaal 28 km aan grachten en singels. Dat maakt Leiden na Amsterdam

de

plaats

met

het

meeste water in de stad. De buitenste grachtengordel maakt daar een kleine 7 km van uit en is nog geheel intact. De grachten daarbinnen vormen een net, destijds bedoeld voor transport, waterbeheer en riolering.

De Oude (en Nieuwe) Rijn is onderdeel van die grachten.

Hoewel de

diepte overal meer is dan 1m is het grachtenstelsel niet voor iedere boot toegankelijk. De laagste brug in de grachten heeft een hoogte van 1,25m. Met een hoogte tot 1,40m kun je – met af en toe omvaren – de stad goed bekijken. Geen nood als je boot dat niet kan hebben: er is een hele schare aan aanbieders van huursloepen en -vletten.

bezienswaardigheden Als je Leiden binnenvaart aan de Westzijde kom je eerst op het Galgewater. Aan bakboord heb je daar de – bescheiden – historische haven. Het Galgewater heet zo naar de galgen waar men vroeger (onderdelen van) terechtgestelden 3 42

www.motorboot.com

toonde.

aan

den

volke

Toer vaar t Lei dse g r a chten

2 op de Koornbrug werd eeuwenlang de korenbeurs gehouden. 3 De uit 1667 daterende Zijlpoort huisvest nu onder meer een visbrasserie. 4 De koepels van de gerenoveerde Sterrewacht glanzen je tegemoet. 5 De gerenoveerde Doelenpoort gaf vroeger toegang tot de Leidse Schutterij. 6 Leiden is in de omgeving van de Hoogstraat altijd gezellig druk.

4

5

6

Doorvarend passeer je de Waag

houdt, kom je daar ook meteen onder

De overkapping over de brug dateert

(1657) en kom je al snel uit op het punt

de Visbrug door. Het is de oudste

van 1825. Sinds ver daarvoor is hier –

waar Oude en Nieuwe Rijn weer sa-

brug (1637) van Leiden, waarvan een

eeuwenlang – de korenbeurs gehou-

menkomen. Je vaart daar tegen de

voorloper er al lag in de 12e eeuw.

den. Vanuit de boot is de Koornbrug

terrasboten van ‘Annie’s’ aan, het be-

Waarom de brug zo heet laat zich

een opvallend fotogenieke brug, zodat

kendste lunchadres van Leiden, ge-

raden…

het in de regio een overbekend plaatje

vestigd in de kelders onder de

Vervolgens hebben we dan binnen de

in de fotoboeken is !

Hoogstraat. Als je stuurboord aan-

kortste keren de Koornbrug voor ons.

Direct daarna kom je bij de Karnejuli 2016

43

Toer vaar t L e i d se gr a chte n

7

melksbrug. Als je rechts aanhoudt kun

bocht maken. Als je tegenliggers hebt

Op het Rapenburg heb je aan bak-

je onder de overkluizing stuurboord uit

zijn die al zo ver onder de overkluizing

boord het Van der Werfpark. Eigenlijk

het Rapenburg op. Dat vergt van de

door dat ze niet meer terug kunnen.

danken we dit park aan de ramp met

schipper de nodige kalmte: je vaart

Voeg daarbij dat het hier voor passe-

het kruitschip op 12 januari 1807. Het

het donker in dus je ziet even niets, je

ren nogal krap is en je begrijpt dat niet

schip was onderweg van Haarlem

mag de scheepshoorn niet gebruiken

iedereen hier zonder stress onderdoor

naar Delft met ruim 17.500 kg kruit en

en je moet een nogal nauwe haakse

vaart …

was even afgemeerd in Leiden. Als gevolg van de ontploffing waren er meer dan 150 doden, 2000 gewon-

Brittenburg Mysterie

den en 220 verwoeste huizen. Hoewel Lodewijk Napoleon zelf al na een

De Brittenburg is de ruïne van de Romeinse vestiging Lugdunum Batavorum. Deze Brittenburg

halve dag ter plaatse was, is de ont-

was het meest westelijke onderdeel van de Romeinse grensverdediging (limes). Op Wikipedia

stane ruimte nooit echt opgevuld.

lezen we dat de vestiging bij Katwijk lag en niet – zoals Leidenaren graag beweren - aan de

Vandaar het park !

basis stond van het huidige Leiden. De ruïne van Brittenburg is onder meer zichtbaar geweest

Het Rapenburg geldt als de mooiste

(in zee) na een storm in het jaar 1520. Toen zijn er vondsten gedaan met als laatste datering het

gracht van Leiden met onder meer de

jaar 270. Vermoedelijk ging het om een vesting rond een vuurtoren. Katwijkse vissers beweer-

ingang van de Hortus Botanicus, het

den al voor de 16e eeuw dat hun netten vast bleven zitten in “Kalla’s toren”. Gevoed door het

Academiegebouw en het Rijksmu-

vermoeden dat keizer Caligula in Rijnmond is geweest, versterkt dit de speculaties. Om het ge-

seum van Oudheden. Tijdens hun stu-

heel te compliceren is er verwarring met een tolburcht uit de 10e eeuw in de directe omgeving

dententijd woonden Prinses Beatrix

van de ruïne. Voor wie van Loch Ness-achtige verhalen houdt : Google of Bing op Brittenburg

(op nr. 45) en Koning Willem-Alexan-

en smul ervan!

der (op nr. 116) ook aan deze gracht.

Als we verderop bakboord uit door de

44

www.motorboot.com

9

8 10

Groenhazengracht naar de Witte Sin-

bleven. In de uit 1667 daterende

varen in de omgeving

7 De passantenhaven

gel varen, komen we langs de Doe-

Zijlpoort is tegenwoordig een ‘visbras-

Voor wie in Leiden uitgekeken zou

aan de Beestenmarkt is

lenpoort. De poort stamt uit 1645 en

serie’ gevestigd. Misschien een mooie

raken, biedt ook de omgeving interes-

voorbehouden aan dag-

gaf in het verleden toegang tot

aanleiding eens iets in een historische

sant vaarwater. De Kagerplassen,

toeristen.

de Doelen, het oefenterrein van de

omgeving te verbrassen !

Braassemermeer, Does en het recre-

8 De in 1664 opgerichte

Leidse Schutterij. Op het terrein staan

Vanaf de Zijlpoort verder de Oude

atieschap

brouwerij De Posthoorn

nu woningen, maar de poort is geble-

Vest op varend, kom je weer een

handbereik. Een steenworp verder

sloot de deuren in 1918.

ven. Recent is deze zo fraai gereno-

reeks monumenten tegen. Voor het

ben je in Den Haag en Delft.

9 De in de Meermans-

veerd dat het eerder een replica lijkt!

museum De Lakenhal, de Leidse

Vervolgens gaan we bakboord uit de

Schouwburg en de Marekerk volsta ik

Jachthavens

tenkamer is onder meer

Witte Singel op en komen langs de

met vermelding. Maar bijzonder is

Leiden beschikt over twee passanten-

een trouwlocatie.

oude Sterrewacht. De Hortus Botani-

daar de MeermansBurg, gebouwd op

havens in de binnenstad. De pas-

10 De Morschpoort is

cus heeft een deel van haar grond

de plaats van het voormalige klooster

santenhaven bij de Beestenmarkt is

de bewaard gebleven

aan de Sterrewacht afgestaan. Na

Nazareth. De naam is een samentrek-

uitsluitend bedoeld voor dagtoeristen.

westelijke stadspoort van

een grondige renovatie is het monu-

king van (Maarten Ruyckhaver) Meer-

In de Gemeentelijke jachthaven zijn 50

Leiden..

mentale gebouw sinds 2011 weer te-

man, vermogend VOC-bewindvoerder

passantenplaatsen beschikbaar om te

ruggebracht naar hoe het er in 1924

van

zijn

overnachten. Deze haven ligt in de

heeft uitgezien. De koepels ervan

vrouw (Helena) Verburg. Het is de

voortzetting van de Oude Rijn. Vanaf

glanzen je tegemoet!

grootste hof van Leiden, waarvan het

die Oude Rijn (Alphen aan den

Als je vanaf Oude Rijn de stad bin-

17e eeuwse poortgebouw de zoge-

Rijn), het Rijn-Schiekanaal en de Zijl

nenvaart, kom je al snel de Zijlpoort

noemde regentenkamer huisvest. Die

heb je de stad in nog twee beweeg-

tegen. Behalve de Zijlpoort is overi-

kun je huren voor een vergadering,

bare bruggen met ruime openingstij-

gens ook de Morspoort bewaard ge-

diner of zelfs om er te huwen !

den.

de

Delftse

kamer,

en

Vlietland

liggen

binnen

Burg gevestigde Regen-

juli 2016

45