Leidse grachten zonder stress Voor een vaartocht door de binnenstad van Leiden is een lage boot een vereiste. Sloepen en vletten voeren in de binnenstad daarom de boventoon. Het is niet alleen het uitdagende grachtenstelsel dat de stad leuk maakt. Ook de lage kaden maken het aantrekkelijk : je vaart bijna op straatniveau. En Leiden is met al zijn monumenten opvallend interessant. Een aanrader dus! pim van der Marel
40
www.motorboot.com
Toer vaar t Lei dse g r a chten
1
Leiden is van alle kanten over het
In de Leidse wijk Roomburg markeert
dag van vandaag is dit voor de Leide-
1 Het Galgewater dankt
water te bereiken. In de eerste plaats
het archeologisch park Matilo de plek
naren aanleiding voor grote festivitei-
zijn naam aan de daar
via het Rijn-Schiekanaal (de ‘Vliet’)
waar
ten op 2 en 3 oktober.
vroeger opgestelde
vanuit Den Haag. In de tweede plaats
naam Leithon duikt voor het eerst op
De stichting van de universiteit in 1575
galgen.
via de Oude Rijn zowel vanuit het
in kerkelijke archieven uit de 9e eeuw.
wordt dan ook gezien als een teken
Oosten (Alphen aan den Rijn) als van-
De plaats is ontstaan rond een heuvel
van dank van Willem van Oranje. Vier
uit het Westen (Katwijk). In de derde
waar een aantal rivieren bij elkaar
eeuwen later hebben contemporaine
plaats vanaf De Kagerplassen. En
kwamen en kreeg al in de 13e eeuw
nazaten (Prinses Beatrix, Koning Wil-
vanuit die richting heb je dan nog de
stadsrechten. Het werd een bloeiende
lem-Alexander) er nog steeds hun stu-
keuze tussen de Zijl en de Haarlem-
stad dankzij de lakenindustrie.
die gevolgd (!).
mer trekvaart.
De stad koos in de 16e eeuw de zijde
In de Gouden Eeuw was Leiden de op
van Willem van Oranje, hetgeen leidde
één na grootste stad van Nederland.
Historie
tot een beleg door de Spanjaarden.
De bevolkingsgroei tot bijna 70.000
De Romeinen stichtten rond het jaar
De watergeuzen hebben de stad –
zielen maakte de aanleg van nieuwe
het
heeft
gestaan.
De
47 Castellum Matilo. Het fort is een
overigens niet voordat een derde van
grachten en singels noodzakelijk. Het
paar keer herbouwd en is tot onge-
de stadsbevolking was omgekomen -
singelpatroon van de stad werd in
veer het jaar 275 in gebruik geweest.
ontzet op 3 oktober 1574. Tot op de
1659 voltooid. juli 2016
41
2
grachtenstelsel De historische binnenstad van Leiden telt in totaal 28 km aan grachten en singels. Dat maakt Leiden na Amsterdam
de
plaats
met
het
meeste water in de stad. De buitenste grachtengordel maakt daar een kleine 7 km van uit en is nog geheel intact. De grachten daarbinnen vormen een net, destijds bedoeld voor transport, waterbeheer en riolering. De Oude (en Nieuwe) Rijn is onderdeel van die grachten.
Hoewel de
diepte overal meer is dan 1m is het grachtenstelsel niet voor iedere boot toegankelijk. De laagste brug in de grachten heeft een hoogte van 1,25m. Met een hoogte tot 1,40m kun je – met af en toe omvaren – de stad goed bekijken. Geen nood als je boot dat niet kan hebben: er is een hele schare aan aanbieders van huursloepen en -vletten.
bezienswaardigheden Als je Leiden binnenvaart aan de Westzijde kom je eerst op het Galgewater. Aan bakboord heb je daar de – bescheiden – historische haven. Het Galgewater heet zo naar de galgen waar men vroeger (onderdelen van) terechtgestelden 3 42
www.motorboot.com
toonde.
aan
den
volke
Toer vaar t Lei dse g r a chten
2 op de Koornbrug werd eeuwenlang de korenbeurs gehouden. 3 De uit 1667 daterende Zijlpoort huisvest nu onder meer een visbrasserie. 4 De koepels van de gerenoveerde Sterrewacht glanzen je tegemoet. 5 De gerenoveerde Doelenpoort gaf vroeger toegang tot de Leidse Schutterij. 6 Leiden is in de omgeving van de Hoogstraat altijd gezellig druk.
4
5
6
Doorvarend passeer je de Waag
houdt, kom je daar ook meteen onder
De overkapping over de brug dateert
(1657) en kom je al snel uit op het punt
de Visbrug door. Het is de oudste
van 1825. Sinds ver daarvoor is hier –
waar Oude en Nieuwe Rijn weer sa-
brug (1637) van Leiden, waarvan een
eeuwenlang – de korenbeurs gehou-
menkomen. Je vaart daar tegen de
voorloper er al lag in de 12e eeuw.
den. Vanuit de boot is de Koornbrug
terrasboten van ‘Annie’s’ aan, het be-
Waarom de brug zo heet laat zich
een opvallend fotogenieke brug, zodat
kendste lunchadres van Leiden, ge-
raden…
het in de regio een overbekend plaatje
vestigd in de kelders onder de
Vervolgens hebben we dan binnen de
in de fotoboeken is !
Hoogstraat. Als je stuurboord aan-
kortste keren de Koornbrug voor ons.
Direct daarna kom je bij de Karnejuli 2016
43
Toer vaar t L e i d se gr a chte n
7
melksbrug. Als je rechts aanhoudt kun
bocht maken. Als je tegenliggers hebt
Op het Rapenburg heb je aan bak-
je onder de overkluizing stuurboord uit
zijn die al zo ver onder de overkluizing
boord het Van der Werfpark. Eigenlijk
het Rapenburg op. Dat vergt van de
door dat ze niet meer terug kunnen.
danken we dit park aan de ramp met
schipper de nodige kalmte: je vaart
Voeg daarbij dat het hier voor passe-
het kruitschip op 12 januari 1807. Het
het donker in dus je ziet even niets, je
ren nogal krap is en je begrijpt dat niet
schip was onderweg van Haarlem
mag de scheepshoorn niet gebruiken
iedereen hier zonder stress onderdoor
naar Delft met ruim 17.500 kg kruit en
en je moet een nogal nauwe haakse
vaart …
was even afgemeerd in Leiden. Als gevolg van de ontploffing waren er meer dan 150 doden, 2000 gewon-
Brittenburg Mysterie
den en 220 verwoeste huizen. Hoewel Lodewijk Napoleon zelf al na een
De Brittenburg is de ruïne van de Romeinse vestiging Lugdunum Batavorum. Deze Brittenburg
halve dag ter plaatse was, is de ont-
was het meest westelijke onderdeel van de Romeinse grensverdediging (limes). Op Wikipedia
stane ruimte nooit echt opgevuld.
lezen we dat de vestiging bij Katwijk lag en niet – zoals Leidenaren graag beweren - aan de
Vandaar het park !
basis stond van het huidige Leiden. De ruïne van Brittenburg is onder meer zichtbaar geweest
Het Rapenburg geldt als de mooiste
(in zee) na een storm in het jaar 1520. Toen zijn er vondsten gedaan met als laatste datering het
gracht van Leiden met onder meer de
jaar 270. Vermoedelijk ging het om een vesting rond een vuurtoren. Katwijkse vissers beweer-
ingang van de Hortus Botanicus, het
den al voor de 16e eeuw dat hun netten vast bleven zitten in “Kalla’s toren”. Gevoed door het
Academiegebouw en het Rijksmu-
vermoeden dat keizer Caligula in Rijnmond is geweest, versterkt dit de speculaties. Om het ge-
seum van Oudheden. Tijdens hun stu-
heel te compliceren is er verwarring met een tolburcht uit de 10e eeuw in de directe omgeving
dententijd woonden Prinses Beatrix
van de ruïne. Voor wie van Loch Ness-achtige verhalen houdt : Google of Bing op Brittenburg
(op nr. 45) en Koning Willem-Alexan-
en smul ervan!
der (op nr. 116) ook aan deze gracht. Als we verderop bakboord uit door de
44
www.motorboot.com
9
8 10
Groenhazengracht naar de Witte Sin-
bleven. In de uit 1667 daterende
varen in de omgeving
7 De passantenhaven
gel varen, komen we langs de Doe-
Zijlpoort is tegenwoordig een ‘visbras-
Voor wie in Leiden uitgekeken zou
aan de Beestenmarkt is
lenpoort. De poort stamt uit 1645 en
serie’ gevestigd. Misschien een mooie
raken, biedt ook de omgeving interes-
voorbehouden aan dag-
gaf in het verleden toegang tot
aanleiding eens iets in een historische
sant vaarwater. De Kagerplassen,
toeristen.
de Doelen, het oefenterrein van de
omgeving te verbrassen !
Braassemermeer, Does en het recre-
8 De in 1664 opgerichte
Leidse Schutterij. Op het terrein staan
Vanaf de Zijlpoort verder de Oude
atieschap
brouwerij De Posthoorn
nu woningen, maar de poort is geble-
Vest op varend, kom je weer een
handbereik. Een steenworp verder
sloot de deuren in 1918.
ven. Recent is deze zo fraai gereno-
reeks monumenten tegen. Voor het
ben je in Den Haag en Delft.
9 De in de Meermans-
veerd dat het eerder een replica lijkt!
museum De Lakenhal, de Leidse
Vervolgens gaan we bakboord uit de
Schouwburg en de Marekerk volsta ik
Jachthavens
tenkamer is onder meer
Witte Singel op en komen langs de
met vermelding. Maar bijzonder is
Leiden beschikt over twee passanten-
een trouwlocatie.
oude Sterrewacht. De Hortus Botani-
daar de MeermansBurg, gebouwd op
havens in de binnenstad. De pas-
10 De Morschpoort is
cus heeft een deel van haar grond
de plaats van het voormalige klooster
santenhaven bij de Beestenmarkt is
de bewaard gebleven
aan de Sterrewacht afgestaan. Na
Nazareth. De naam is een samentrek-
uitsluitend bedoeld voor dagtoeristen.
westelijke stadspoort van
een grondige renovatie is het monu-
king van (Maarten Ruyckhaver) Meer-
In de Gemeentelijke jachthaven zijn 50
Leiden..
mentale gebouw sinds 2011 weer te-
man, vermogend VOC-bewindvoerder
passantenplaatsen beschikbaar om te
ruggebracht naar hoe het er in 1924
van
zijn
overnachten. Deze haven ligt in de
heeft uitgezien. De koepels ervan
vrouw (Helena) Verburg. Het is de
voortzetting van de Oude Rijn. Vanaf
glanzen je tegemoet!
grootste hof van Leiden, waarvan het
die Oude Rijn (Alphen aan den
Als je vanaf Oude Rijn de stad bin-
17e eeuwse poortgebouw de zoge-
Rijn), het Rijn-Schiekanaal en de Zijl
nenvaart, kom je al snel de Zijlpoort
noemde regentenkamer huisvest. Die
heb je de stad in nog twee beweeg-
tegen. Behalve de Zijlpoort is overi-
kun je huren voor een vergadering,
bare bruggen met ruime openingstij-
gens ook de Morspoort bewaard ge-
diner of zelfs om er te huwen !
den.
de
Delftse
kamer,
en
Vlietland
liggen
binnen
Burg gevestigde Regen-
juli 2016
45