Meanderen door de Betuwe

DE LINGE

De Linge is populair bij motorbootvaarders; de wateralmanak typeert de rivier immers als landschappelijk fraai vaarwater. De Linge is echter door de dijken en de begroeiing niet geschikt om te zeilen. Nautique neemt een kijkje waarom de waterweg voor motorboten wél aantrekkelijk is.

DOORNENBURG GORINCHEM

TOPOGRAFIE

De Linge is met 108 kilometer de langste rivier van ons land en dankt daar ook haar naam aan: Linge is afgeleid van lang. Als vlak naast de grens met Duitsland, bij Millingen aan de Rijn, het Pannerdensch Kanaal aftakt zit je vrijwel meteen bij het begin van de rivier. De oorsprong ligt in Doornenburg, grofweg in het midden van de driehoek Nijmegen, Arnhem en Emmerik. Van oudsher was de Linge belangrijk voor de afwatering van het gebied tussen de Waal en de Rijn. Het tegenovergestelde belang is niet van minder gewicht: de boeren en fruittelers in de Betuwe hebben in droge tijden behoefte aan water, waarbij de waterinlaat bij Doornenburg van pas komt. Ook komt er water uit het Inundatiekanaal bij Tiel en uit het zijriviertje de Korne. Voordat de Linge in 1304 bij Tiel werd afgedamd was er een open verbinding met de Waal. Vanaf hier naar Gorinchem is de benedenloop dan ook een natuurlijke rivier die haar weg al meanderend door het landschap heeft gevonden. Deze benedenloop is bevaarbaar vanaf de stuw bij Geldermalsen. Je kunt de rivier niet opnemen in een rondje: je vaart 'm op en ook weer af.

BEPERKINGEN

Van Gorinchem tot aan de brug bij Leerdam is de toegestane snelheid maximaal 9 km/u. Verderop is het 7,5 km/u. Op het stuk voorbij de keersluis in Asperen is varen niet meer toegestaan van een half uur na zonsondergang tot een half uur na zonsopkomst. Op dat gedeelte is ook de diepgang beperkt tot 1m80. Overnachten en aanleggen is alleen toegestaan in de jachthavens en op de als zodanig gemarkeerde aanlegplaatsen. De laagste vaste brug heeft een hoogte van 4m94.

BUITENLANDS

Het begin van de rivier doet met onder meer een betoncentrale nog industrieel aan. Maar dat maakt al spoedig plaats voor fraai natuurlandschap. We passeren de jachthaven van het dorp Arkel, die opvallend aantrekkelijk gesitueerd is in een soort van kom naast de dijk. Sowieso maakt de ligging van de rivier tussen relatief hoge dijken dat het – met een beetje goeie wil – een buitenlands aandoende aanblik biedt. We vragen ons hardop af of dat het zou kunnen zijn wat alle vaarders trekt. Maar het zou ook de aanrader in de wateralmanak

kunnen zijn: “Vooral in de bloesemtijd is de Linge zeer aan te bevelen.” We varen langs Spijk, een dorpje dat in de 15de eeuw nog een heerlijkheid was. Inge lacht: “Daar was niks heerlijks aan hoor, het betekent alleen dat een heer de rechten bezat.” We varen door en stellen vast dat de Linge op de landelijke stukken een prachtige, natuurlijke rivier is. Bij de plaats Heukelum komen we een pontje tegen van het recreatieschap; dit voetveer zet mensen over tussen de kleine stad en het dagrecreatiepark De Galgenwaard. Heukelum blijkt eeuwenoud: onder de naam Ukele bestond het al voor het jaar 1000. Het lokale Kasteel Heukelum, van oudsher ook wel Merckenburg genoemd, is privébezit. Je vaart er kort langs, maar het is helaas niet zichtbaar vanaf het water.

AANVAARROUTE

Je komt op de Linge vanuit Gorinchem, dat aan de Boven-Merwede ligt. Neem de Lingesluis en dan kom je meteen in Gorinchems Lingehaven. Alternatief is de Grote Merwedesluis, en dat is waar ik mij deze keer laat schutten. Ik ben niet alleen vandaag, maar word vergezeld door Inge, die meegaat op deze verkenningstocht van de Linge. In de sluis lukt het een schipper maar niet – ondanks een luidruchtige boeg- en hekschroef – om zijn boot naar de sluiswand te manoeuvreren. Hoewel we er niet al te hard om willen lachen, vinden we het nogal curieus en eigenlijk wel heel vermakelijk. “Vast een nieuwe watersporter!” verwoordt Inge mijn gedachten. De wateralmanak raadt overigens het Kanaal van Steenenhoek aan om de drukke Merwede te vermijden. Dat is nogal een saaie vaarweg, maar die brengt je hier op hetzelfde punt. Uit de sluis staat de vaarweg naar de Linge zo duidelijk aangegeven dat zelfs buitenlanders er blindelings naartoe varen.

LEERDAM

We varen door en vinden de vaarweg tussen Heukelum en Leerdam onverminderd landelijk. Net als we ons af beginnen te vragen hoe ze hier het nieuwe geld van de oevers hebben weten te weren, komen we een prachtig optrekje tegen. We verlekkeren ons er even aan en krijgen sportieve neigingen van de bijbehorende, eigen tennisbanen. Daarna komen we door de

glasindustrie – waaraan Leerdam al eeuwen zijn bekendheid dankt – en passeren een overslagstation voor zand en grind. Inge kent dit gedeelte: “Om de een of andere reden ruimen ze hier de glasresten heel slecht op. Dus als je er fietst heb je zo een lekke band." Meteen na de brug van de Provinciale weg opent zich het zicht op de overgebleven en gerestaureerde stadsmuren van de Zuidwal. Het Kasteel van Leerdam is door de Spanjaarden verwoest in 1574. Op de plaats daarvan is in de 18de eeuw het Hofje van Mevrouw Van Aerden gebouwd. Het dak daarvan torent uit boven de stadsmuur en hetzelfde geldt voor de 13de-euwse toren van de grote kerk daarachter. “Weet je dat ze dit hofje op hun website de Leerdamse Sacré Coeur noemen?” vraagt Inge lachend. Dat mag misschien wat veel van het goede zijn, maar de rijke historie van het stadje druipt er aan alle kanten van af. Nadat we de inwendige mens versterkt hebben maken we een korte wandeling door de plaats en dat is beslist een aanrader!

'De ligging tussen relatief hoge dijken geeft een buitenlands aandoende aanblik'

'Het Hofje van Mevrouw van Aerden wordt ook wel de Leerdamse Sacré Coeur genoemd'

ASPEREN

We varen het stadje voorbij en komen dan in Asperen, dat vrijwel tegen Leerdam aanligt. Van dit plaatsje wordt vermoed dat er al in de tijd van de Romeinen een nederzetting was. Wij hebben er vooral zin in vanwege een heel ander fenomeen: het sluizencomplex van de plaats. Dat dateert uit 1809 en is eind van de vorige eeuw gerestaureerd. Er is van alles over deze sluizen te zeggen. Zo hadden deze een functie in de Hollandse waterlinie en zijn ze uitgerust met de waaiertechniek. Dat wil zeggen dat er voorzieningen zijn om de sluizen te openen of te sluiten tegen de waterdruk in. Dit soort sluizen zijn

er sowieso amper meer dus het zijn vanzelfsprekend Rijksmonumenten. Dit mag allemaal waar zijn maar het leidt af van het feit dat ze echt uitzonderlijk mooi zijn om te zien. Dat komt omdat er over de sluizen vaste bruggen liggen op bijna 6 meter hoogte. Het maakt ze massief en imposant. En ze liggen niet naast elkaar maar aan een soort van slinger. Ook dat maakt ze nog weer mooier. Onze camera's maken overuren, wat een leuke plaats! Meteen na de sluis hebben we aan bakboord Fort Asperen, dat in het plaatsje Acquoy ligt. Vanwege de prachtige sluizen zou je haast ontgaan dat het fort fraai gerestaureerd en ook al een bezoekje waard is.

DORPEN ALOM

We varen verder en genieten van de prachtige omgeving. Doordat we steeds een dorpje tegenkomen blijft er volop afwisseling in het uitzicht. In Gellicum varen we pal onder aan de Lingedijk. Kort daarna hebben we het dorp Rhenoy en even verderop het dorp Rumpt. Inge grapt dat we een vrijwillige les topografie krijgen op deze manier. In het dorp Beesd komen we langs Molen de Vrijheid. We nemen er een foto van en dat doen we ook van de plaatselijke kerk. Toen men geld tekort kwam voor de restauratie daarvan zijn de miljonairs van Rivierenland aangeschreven. En dat heeft gewerkt! We varen verder onder de A2 door en komen langs het dorp Enspijk.

MOLEN DE VLINDER

Voorbij Enspijk gaan we er meteen recht voor zitten. Aan bakboord hebben we het Landgoed Mariënwaerdt, waar leuke wandel- en fietstochten zijn uitgezet. Aan stuurboord ligt hier ergens molen de Vlinder, en dat moet hét gezicht van de Linge zijn. Na een flauwe bocht naar bakboord ligt de spierwitte molen ons al van ver tegemoet te glinsteren. We zijn verrast en tegelijkertijd toch ook weer niet; je kunt waarschijnlijk geen enkel verhaal over de Linge vinden waar je 'm niet in tegenkomt. En terecht!

De molen is in een ronde bakstenen korenmolen van het type stellingmolen. De eerste versie dateert van 1913 en werd gebouwd op de plek van een afgebrande voorganger, maar helaas brandde de nieuwe molen in 1931 ook af. De molen die er nu staat is daar de herstelde versie van. Al meer dan een halve eeuw is deze eigendom van de Stichting Behoud Korenmolen Deil, die is opgericht ter behoud ervan; daarmee is in ieder geval verzekerd dat de molen blijft bestaan. Het is dus niet zozeer de historie van deze stellingmolen die 'm zo aantrekkelijk maakt, als wel de looks en de locatie ervan. En aan die looks draagt de witte kleur en de versiering van lange linten aan de wieken nadrukkelijk bij. Ook wij doen wat iedereen doet die hier langs vaart en vergapen ons eraan. Als we er voldoende aandacht aan hebben besteed, varen we door langs de dorpen Deil en Tricht. Ook op dit stuk zijn er een paar gedeelten die werkelijk adembenemend fraai zijn. We genieten er uitgebreid van en varen daarna door naar Geldermalsen. We zoeken de plaatselijke jachthaven op voor een passantenplek. Dat we hetzelfde stuk ook weer terug moeten varen vinden we eerder aantrekkelijk dan jammer. We willen het nog wel een keertje zien.

'De sluizen van Asperen zijn massief, imposant maar bovenal prachtig'