DE WATERKRAAN VAN NEDERLAND
Vrijwel iedereen leerde het al op de basisschool: de Rijn stroomt bij Lobith ons land binnen. Om die reden hebben we dit punt uitgekozen als vertrekpunt om ons vandaar stroomafwaarts te laten afzakken. Het betekent in ieder geval dat we een dagje ‘grote rivieren’ gaan doen. We varen vandaag westwaarts naar het aan de Nederrijn gelegen Wageningen.
We vertrekken vanuit de Tolkamerse Jachthaven De Bijland, gelegen tegenover Lobith. De jachthaven heeft een dubbele trailerhelling aan de Bijlandse Plas. Deze plas is een Natura-2000gebieddatinhetkadervan een revitalisatieproject wordt opgeknaptenweeropdiepteisgebracht. De plas ligt pal aan de ‘hoofdkraan’ van ons land die zich hier splitst in Waal,RijnenIJssel.Opdeplaswordt volop gerecreëerd. Vanuit de haven hebben we een fraai uitzicht op een aantrekkelijkeilandinhetmiddenvan de plas. Als we vertrekken gaan we nog voor het eiland bakboord uit door een smalle betonde doorgang deBoven-Rijnop,diehierovergaatin de Niederrhein en bij ons het Bijlandsch Kanaal heet. Tot aan de plaatsMillingenvormtdevaarwegde grensriviermetDuitsland.Meteenaan deoverkantontwarenweinhetDuitse plaatsje Bimmen de plaatselijke St. Martinus Kirche, een oorspronkelijk 12e-eeuws Romaans kerkje. Dat begint goed, vinden we en we maken het ons gemakkelijk. Tot op zekere hoogte dan, want tot de eerste splitsingzitjehieropeenregelrechtewatersnelwegvoordebinnenvaart.
PANNERDENSCH KANAAL
VoorbijMillingenwordtdeNiederrhein de Waal en takt het Pannerdensch Kanaalafnaarstuurboord.Wenemen dit6kmlangekanaalenconstateren dat de meeste binnenvaart voor de Waal kiest. Het wordt er niet alleen rustiger met schepen, maar ook de stroming neemt af. Het kanaal is gegraven tussen 1701 en 1709. Primair washetbedoeldalsverdedigingslinie, maarhetbleekookprachtigtedienen alsverbindingtussendeNederrijnen de Waal. Kort na het midden van de 19e eeuw wordt op de kop van het kanaal het Fort Pannerden aangelegd.Hetfortheefteendubbelefunctie. Het moet voorkomen dat een eventuele vijand het Pannerdensch Kanaal afdamt, want dan zou de Nieuwe Hollandse Waterlinie verstokenzijnvanhaarbelangrijksteingredient.Enhetfungeertalssperfortomte voorkomen dat een eventuele vijand deWaalkomtafzakken.Wemijmeren even over de uitermate strategische ligging van het fort, dat inmiddels is gerestaureerdenopengesteld.
GIERPONTEN
KortdaarnapasserenwehetPannerdense Veer, dat Pannerden verbindt
metDoornenburg.Weziendriekabelschuiten waarvan we weten dat die eenoverwegendfolkloristischefunctie hebben. Op de kracht van de stroming zou een oversteek met deze gierpont wel heel erg lang gaan duren.Vandaardatdepontisgemotoriseerd. Sowieso zijn er op onze rivieren om deze reden geen ongemotoriseerde gierponten meer. Wezijnnogmaarnauwelijkshetveer voorbij of we vinden aan bakboord hetbeginpuntvandeLinge.Deinlaatsluis met twee drijvende gemalen zorgt ervoor dat de Linge genoeg water krijgt voor de Betuwse fruittelers. Gelet op hoe fantastisch we de Lingevinden,ziethetereigenlijkveel minder spectaculair uit dan we hadden verwacht. We varen verder en vindenhetkanaalerwelaantrekkelijk uitzien. Er is niet overdreven veel industrie en het is een beetje ‘stenig’ door de kribben, dat wel. Maar over hetalgemeengeenroestigedamwanden of andere lelijke oeverbekleding. Aan bakboord spotten we grazende paarden, terwijl in de verte een binnenvaartschipnadertmeteenonmiskenbaar blauw bord. Met een enigszins overdreven manoeuvre makenweduidelijkhetbordgeziente
hebben en passeren de boot stuurboordopstuurboord.Nadevolgende gierpont–hetLooveer–bereikenwe de IJsselkop, waar de vaarweg zich splitstindeNederrijnendeIJssel.
WATERVERDELING
Achter de eerder genoemde ‘hoofdkraan’ wordt het binnenstromende watergrofwegalsvolgtoveronsland verdeeld. Tweederde deel ervan gaat door naar de Waal terwijl éénderde deel via het Pannerdensch Kanaal naar de IJsselkop stroomt. Daarvan gaat tweederde deel tot driekwart door naar de Nederrijn en de rest stroomtnaardeIJssel.Tenzijdestuwen in de Nederrijn gesloten zijn, wantdangaatnagenoegalhetwater naar de IJssel. Daarmee wordt dan hetIJsselmeeroppeilgehouden.Het IJsselmeerfungeertmeerenmeerals de belangrijkste zoetwaterboezem van ons land en wordt om die reden tegenwoordig aangeduid als onze ‘nationaleregenton’.
HAVEN
Openingsfoto: De IJsselkop ronden we met het vooruitzicht op een stevige bui. 2 Een smalle betonde doorgang vanaf de Bijlandse Plas brengt je op de Niederrhein. 3 Tussen de twee vrachtvaarders door zien we in het Duitse plaatsje Bimmen de St. Martinus Kirche met 12e-eeuwse roots.
Als we de IJsselkop bereiken is het weer dermate aan het verslechteren dat we maatregelen moeten treffen. Wezettendekapopdebootenvaren 2
4 Het Pannerdense Veer is een gierpont met drie kabelschuiten.
5 De inlaatsluis met twee gemalen bij Doornenburg is het beginpunt van de Linge.
6 Arnhem is de vertrekhaven van heel veel riviercruises. 4 5 metveelgaseropnaardeeerstebrug over de Nederrijn, de Andrej Sacharovbrug in de N325. Al voordat we daar zijn barst de bui los, dus is het een verademing als we een tijdje droogonderdebrugkunnendobberen. De passagiers van een passerend riviercruiseschip kijken ons schaapachtig aan. We laten ons niet uit het veld slaan en proberen even schaapachtig terug te kijken. Na een kwartierisdebuivoorbijenvarenwe doornaarArnhem.Jezietopditstuk inhetachterlanddePosbankliggenin hetNationaalParkVeluwezoom.Inde stadpasserenwevrijwelmeteenaan stuurboorddeingangvandeNieuwe Haven. Die stond vroeger bekend onder de naam Malburgerhaven en wasvooralberuchtvanwegeernstige vervuilingdoorBillitonmetzwaremetalenenchemicaliën.Hetwegbaggerenvanhetvervuildeslibkendenaast de milieurisico’s ook nog het gevaar vanexplosies.Arnhemisindeoorlog meerdere keren hevig gebombardeerdenduswasereengeredekans 6
oponontploftebommenengranaten. Het heeft dan ook langer geduurd dan voorzien, maar inmiddels is het schoonenliggenertweejachthavens indekopvandeNieuweHaven.
BRUGGEN
Voorbij de haven blijkt ‘ons’ riviercruiseschiperéénuitvele,wantArnhem is de vertrekhaven van grote aantallen riviercruises. De voertaal van de schippers op de marifoon is ofwel helemaal Duits ofwel Nederlands met een heel zwaar Duits accent. Maar ze verstaan elkaar dus prima. We varen langs de Rijnkade waar een flink aantal van deze schepen een ligplaats heeft gevonden. Aan stuurboord opent zich het zicht op de toren van de Eusebiuskerk, waarvan de bouw in 1452 is begonnen.DekerklagmiddenindevuurlinietijdensdeOperatieMarketGarden in september 1944 en werd daarbij grotendeelsverwoest.Datwenuvan een prachtige toren mogen genieten is te danken aan omvangrijke restauratiewerkzaamhedennadien.DoorvarendkijkenweopdebeideRijnbruggen dieinhetcentrumvanArnhemliggen:
GOED OM TE WETEN
Varen op de grote rivieren vergt dat je weet wat je aan het doen bent. Kennis van hoe de binnenvaart zich pleegt te gedragen is een must en vanzelfsprekend luister je je marifoon uit. Opletten is een voorwaarde in een professionele omgeving, je medevaarweggebruikers zijn immers aan het werk. Je wilt bijvoorbeeld geen blauw bord missen of aan de verkeerde kant van een gierpont zitten. Het kan ook geen kwaad even te kijken op de site van ‘Varen Doe Je Samen!’, daar staan voor veel knooppunten nuttige tips.
Scan de QR-code voor het vaarroutekaartje op Motorboot.com met het gpx-bestand voor de navigatie.
deJohnFrostbrugendeNelsonMandelabrug.Deeersteisgenoemdnaar de bevelvoerder van de Eerste Britse Luchtlandingsdivisie bij de Slag om Arnhem. De brug is het onderwerp van de bekende film ‘A Bridge Too Far’enfungeertalseensoortvanpelgrimsoordvoorveteranen.Detweede brug dateert uit 1977 en is tien jaar lateromgedoopttotNelsonMandelabrug.Weerzesjaarlaterwerddebrug een kunstobject met verlichte woorden. Arnhemmers noemen de bruggen overigens gewoon ‘ouwe brug’ en‘nieuwebrug’.
BUITENWIJKEN
Wevarenhetcentrumuitenzienvoor ons een prachtig hooggelegen villa. Deze staat aan de Utrechtsestraat, die bovenop een stuwwal ligt. De straat werd daarom vroeger ‘Bovenover’ genoemd en de weg langs het waterdaaronderhet‘Onderlangs’.De villa is een riant woonverblijf en heeft
7 Het torentje van Landgoed de Westerbouwing steekt boven de bomen uit.
8 In de 260 meter lange sluis Driel zijn we de enige boot, we vervolgen onze tocht naar Wageningen.
een prachtig uitzicht op de Rijn. De wijk waar ze staat heet Klingelbeek, zo genoemd naar de beek die Arnhem scheidt van Oosterbeek. Als we eenblikopFundawerpenzienwedat dezewijkhetWassenaarvanArnhem is.Wegenietennogwatverdervande luxe die de omgeving uitstraalt en stellen vast dat we hier ook wel zouden willen wonen. We varen daarna uit de bebouwing en zien na een bochtdespoorbrugOosterbeekvoor ons opdoemen. De voorloper van dezebrugoverleefdeookdeOperatie Market Garden niet. De huidige brug dateertvan1952enoverspanttussen de pijlers een indrukwekkende afstandvan132meter.
STUW DRIEL
Na de brug ligt de stuwwal langs de Nederrijnvoorons.Voorplattelanders doetdatwatbuitenlandsaan.DeValckeniersbossen, Zilverberg, Hoge Oorsprong en de Noordberg maken hetuitzichtopdeheuvelshieropvallendfraai.HettorentjevanLandgoed de Westerbouwing steekt net aan bovendebomenuit.Wegenietennog vandeaantrekkelijkeomgevingalswe ons langzaam op moeten gaan makenvoordestuwdiewevandaag zullen passeren. Dat is de stuw bij Drielendeeerstevandedriestuwen waarmeedewaterstandindeNederrijnendeLekwordtgereguleerd.Als destuwopenstaatkunjeergewoon onderdoorvarenenzoniet,danmoet je geschut worden. Met pijlen en betonning wordt duidelijk gemaakt welke van de twee het wordt. Vandaag wordt het schutten en dat verrast ons geenszins, want door de droogtezullenweongetwijfeldzoveel mogelijk water naar het IJsselmeer willen sturen. We roepen de sluiswachter op per marifoon en we mogen als enige in de 260 meter langesluisschutten.
TERUG
Meteen uit de sluis hebben we aan stuurboord het kasteel van Door-
werth.Wevangennietmeerdaneen glimp op van de torentjes, want het fraaie kasteel wordt verder volledig door de omgeving aan het zicht onttrokken.Wevarendoorenvoelenons vlakvoordeRijnbrugbijHeterenaangetrokken tot een fraai landhuis, genaamd De Hooge Weide. Ze blijken daar IJslandse paarden te fokken waarvanweerinderdaadeenpaarin deuiterwaardenziengrazen.Debrug
in de A50 herinnert ons eraan hoe drukhetoponzesnelwegenkanzijn. Het brengt ons terug bij alledaagse zaken als reistijden en files. Wat zijn we als watersporters toch een bevoorrecht volkje. In Wageningen krijgen we een ligplaats toegewezen in deplaatselijkejachthaven,waarwede vaartocht van vandaag nog even op onslateninwerken.Wateenboeiend stukNederland!
Om te voorkomen dat we een langdurig tegenstrooms aanvoertraject moeten varen, brengen we de boot per trailer naar Lobith. Daarbij worden we nogal verwend: de trailer wordt ons gratis ter beschikking gesteld door Ad van Dam van Damarin in Gouda, het liften van de boot en zorgvuldig verankeren op de trailer wordt belangeloos gesponsord door Rolf Wimmers van Tiger Marine in Overschie en ook voor het gebruik van de helling bij jachthaven De Bijland in Tolkamer mag de portemonnee op zak blijven. De websites van de belangrijkste supporters zijn https://damarin.nl en https://tigermarinecenter.nl.
