118
119
VA A R R O U T E
V I N K E V E E N S E E N LO O S D R E C H TS E P L ASS E N Tekst en fotografie Pim van der Marel
Verrassende rust in Amsterdams buitengebied Tussen Utrecht en Amsterdam liggen de Vechtplassen. De plassen liggen niet zo ver van elkaar, dus je moet gemakkelijk van de een naar de ander kunnen. Nautique nam de proef op de som en ging het water op om van beide plassen de sfeer proeven.
Historie Zowel de Loosdrechtse als de Vinkeveense plassen liggen in voormalig turfwinningsgebied. Bij het afgraven van veen blijven legakkers over. Daar werd vroeger het veen op gelegd om op te drogen tot turf. Als die droogakkers door stormweer of gewoon door inklinken verdwijnen, krijg je vanzelf een plas. Tegenwoordig probeert men dat op alle mogelijke manieren tegen te gaan. Je kunt voorkomen dat legakkers wegspoelen door ze van een schoeiing te voorzien, maar het probleem van al die droogakkers is dat het leidt tot onvoorstelbaar lange oeverlijnen. Dat maakt beschoeien dus een kostbare klus. Om die reden zijn in Vinkeveen twee jaar geleden enige tientallen van die legakkers geveild. De meeste werden verkocht met een zogenoemde ‘beschoeiingsverplichting’. Op die manier verlegt het recreatieschap de kosten van het beschoeien naar de kopers. Beide plasgebieden zijn dus veenplassen. In Loosdrecht zijn daarnaast de Loenderveense Plas en de Wijde Blik ontstaan door zandwinning en in Vinkeveen is later uit de plassen het
‘Oud geld woont in het bos, nieuw geld aan het water.’
zand gehaald voor de aanleg van de Amsterdamse Bijlmer en de A2. De miljoenen kubieke meters weggezogen zand zorgden daar voor een trechter met een diepte van meer dan 50 meter. Om te voorkomen dat het omringende land er in weg zou zakken is om die trechter een ring zandeilanden aangelegd. Toegang Op de Loosdrechtse Plassen kom je normaliter van de Vecht, een van onze schilderachtigste rivieren. Vermoedelijk kom je door de Mijndense sluis, de belangrijkste toegangspoort waardoor jaarlijks meer dan 20.000 boten worden geschut. Sloepen, vletten en tenders met weinig diepgang kunnen ook door de Weersluis. Dat is een sluis met historie; de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
vermoedt dat de sluis dateert uit 1609. Je schut erdoor naar de Weersloot, die lang de grens (en dus een doorlopende bron van heibel) vormde tussen Utrecht en Holland. Nog iets zuidelijker schut de Kraaienestersluis je naar het Tienhovens Kanaal. Leuk is dat je op dit kanaal langs de resten van Fort Tienhoven komt. Op de waterkaart wordt een diepte van 0,40 meter opgegeven, dus dit is alleen voor de allerlichtste bootjes. Noordelijker is er nog een alternatieve route via sluis Het Hemeltje en het Hilversums Kanaal. Dat is ook de route naar de Wijde Blik - de meest noordelijke plas – waarvan de toegang aan het Hilversums Kanaal zit. Plassen De meest bevaren plassen in Loosdrecht zijn de Eerste tot en met de Vijfde Plas. Die lopen in
elkaar over, waarbij de overgang enigszins te zien is aan rietkragen of eilandjes. Vijf van die eilanden zijn openbare recreatie-eilanden. Tezamen bieden deze zo’n 250 ligplaatsen. De eilandjes voorkomen dat het plassengebied één weidse watervlakte is. Het water heeft over het algemeen een diepte tussen de 1 en 4 meter. We vertrekken vanaf de Oostelijke Drecht met Marijke, een bekende uit ‘s-Graveland die het vaargebied van vandaag goed kent. We varen langs het eiland Robinson Crusoë, waarvan ze vertelt dat het aangepaste overnachtingsaccommodatie en aangepaste schepen voor gehandicapte watersporters biedt. Verder varend doemt het eiland Markus Pos op. Daar mag je – net als op de meeste andere eilanden – aanleggen en er zijn toiletten. We varen de Tweede Plas verder over en vinden de
120
121
VA A R R O U T E
V I N K E V E E N S E E N LO O S D R E C H TS E P L ASS E N
Millionaire mile De Vinkeveense Nood- en Zuidplas worden doorsneden door de Baambrugse Zuwe. Het magazine Quote wijdde op haar website aan deze ‘millionaire mile’ de volgende woorden: ‘Oud geld woont in het bos, nieuw geld aan het water. En aangezien de gehele Baambrugse Zuwe aan het water grenst, kunt u zelf wel nagaan welk volk aan de Zuwe resideert. Juist, nieuwe rijken.’ Of Quote hiermee een correcte typering geeft laten we in het midden. Op Funda kun je zien dat huizen aan deze Zuwe niet zelden ruim twee miljoen moeten opleveren. Op Wikipedia vallen onder de (voormalige) Vinkeveners oud-voetballers op, bijvoorbeeld de heren Van Basten, Cruijff, Huntelaar en Kluivert. Maar ook nogal wat zogenoemde tv-personalities
“ Wanneer we de Baambrugse Zuwe opvaren, weten wehet meteen: dit is de lokale millionaire mile. Gelukkig zit er permanent een brugwachter die de brug gratis voor je opent.” ingang van de Breukeleveense of Stille Plas, die alleen toegankelijk is met weinig diepgang. Marijke: “Logische naam hè, voor een plas waar bijna nooit iemand te bekennen is!” Op ons gemak varen we de Vierde en de Vijfde Plas over en passeren we het eiland Meent. We hadden dit eiland al het ‘patat-eiland’ horen noemen; de oorzaak daarvan laat zich raden. Marijke wijst ons de weg naar de nabije Kievitsbuurten, een overduidelijk legakkergebied. Tussen de Kievitsbuurten en de Vierde en de Vijfde Plas loopt een vaart die de ‘Kalverstraat’ heet. “Dat is om al die Amsterdammers hier zich thuis te laten voelen,” grapt Marijke. We kijken onze ogen uit naar de vele rietgedekte vakantiewoningen langs de vaart. Het is er druk met rondvarende boten, vooral luxe tenders en
snelle motorboten. Als we voorstellen even naar de Vuntusplas te varen, moet Marijke lachen: “Dat had je eerder moeten zeggen, die zit precies aan de andere kant!” We steken dus het stuk van de Vijfde tot en met de Eerste Plas maar weer over en komen aan bij het Horregat. Ontelbare zwarte strepen op de zijkant van het viaduct geven aan dat die zijkant doorlopend geraakt wordt. De breedte van de doorgang is 2m60 en die van onze boot 2m40. We wagen het erop en komen er zowaar schadevrij onderdoor. De Vuntusplas is – vermoedelijk door deze genadeloze toegang – opvallend rustig. Marijke wijst ons op het gedeelte beschermd natuurgebied: “Daar mag je alleen met een kano of een roeiboot op.” De terugweg via de Heulsloot is even later gelukkig wat
minder smal. Vervolgens gaan we op weg naar de Westelijke Drecht om ons te laten schutten door de Mijndense sluis. We spreken onze indruk uit dat Loosdrecht minder op zeilen is georiënteerd dan we hadden verwacht en nogal Amsterdams overkomt. Marijke knikt instemmend. Oversteek Na de sluis zakken we de Vecht af in zuidelijke richting en genieten we van de prachtige rivier. De welvaart spat van de omgeving af, zelfs van de woonboten. Bij de voormalige militaire gevangenis in het dorp Nieuwersluis gaan we stuurboord uit de Nieuwe Wetering op. Die kruist verderop het Amsterdam-Rijnkanaal en daar moeten we heel goed opletten.
hebben Vinkeveen als hun domicilie gekozen. Dus als je die hoopt tegen het lijf te varen, dan moet je goed opletten…
Midden: De Kalverstraat ligt tussen de Kievitsbuurten en de Vierde en Vijfde Plas Boven rechts: De Mijdense Sluis
122
123
VA A R R O U T E
V I N K E V E E N S E E N LO O S D R E C H TS E P L ASS E N
Duikstek Eiland 4 in de Vinkeveense Noordplas is het duikeiland. Voor de duikers is een speciaal onderwatertrail uitgezet. Er is voor dat doel onder meer een oude stadsbus afgezonken. Dit maakt het leuk voor incidentele bezoekers en geschikt voor opleidingsdoeleinden. Het eiland is met de auto bereikbaar; je parkeert achter Air Diving, waar je ook je duikvergunning koopt. Maar ook als je geen duiker bent, kun je toch de bodem van de plassen bezoeken: bij Jachthaven Achterbos aan de westkant van de Noordplas hebben ze een mini-onderzeeër. Je kunt deze ‘Nordic Sub’ reserveren via de website van de daar gevestigde Scuba Academie.
scuba-academie.nl
De privé-eiland in de plassen zorgen ook voor een natuurlijke afscheiding van alle erven.
Er hangt een keurig bordje van Varen doe je samen! over hoe je veilig oversteekt. Gelukkig kunnen we deze ‘snelweg’ zonder problemen achter ons laten. Bij de Oukoper Molen gaat het vaarwater daarna over in de Angstel, die op dit gedeelte nogal ontsierd wordt door elektriciteitsmasten en -kabels. Marijke vindt dat geen meevaller: “Lelijk zeg, die dingen!” Op een driesprong gaan we bakboord uit de Geuzensloot op, die ons naar de Demmeriksesluis voert. Waar de Loosdrechtse Plassen een kleine meter lager liggen dan de Vecht, liggen de Vinkeveense Plassen 1,75 meter lager. We laten ons dus met een f link verval naar de Vinkeveense Plassen schutten.
Noord- en Zuidplas De Demmeriksesluis brengt je op de Kleine Plas, een klein gedeelte van de Zuidplas. Het is er heel rustig en je hebt er een mooi uitzicht op het centrum van het dorp Vinkeveen. We dobberen er een tijdje en keren dan om, onder de Demmeriksebrug door de Zuidplas op. Doordat er geen eilanden zijn komt deze plas over als een forse watervlakte. Er ligt een gemarkeerde waterskibaan waar je een vergunning voor nodig hebt. We gaan er even kijken en moeten natuurlijk denken aan het beruchte ongeluk in 2014. Marijke heeft het gevolgd: ‘Daar zijn toen 2 doden bij gevallen. De vent die het veroorzaakte had drie keer de
toegestane alcoholhoeveelheid in zijn bloed. Toch heeft hij maar vier jaar gekregen. Maar hij moest wel drie ton schadevergoeding betalen.” In de verte zien we meerdere jachthavens liggen; de jachthavens van Vinkeveen beslaan maar liefst twee pagina’s van de Wateralmanak. We varen door richting de Noordplas. Daarvoor moeten we onder de Middenweteringbrug door, een beweegbare brug met een hoogte van 1 meter in de Baambrugse Zuwe, de lokale millionaire mile. Er zit permanent een brugwachter die de brug gratis voor je opent. Als je na de brug de Noordplas opvaart, heb je aan je linkerhand meteen een duikeiland. Het
water er omheen is gemarkeerd met rood-witte betonning, om aan te geven dat je uit de buurt moet blijven vanwege mogelijke duikers onder water. De waterkwaliteit van de Vinkeveense Plassen is uitstekend en daardoor heb je onder water – voor Nederlandse begrippen – goed zicht: vijf tot acht meter. Voeg daar de aanzienlijke diepte aan toe, en je snapt waarom het een populaire duikstek is. Het duikeiland is onderdeel van de ring van 12 eilanden die is aangelegd om de eerder genoemde trechter. Ze hebben tamelijk fantasieloze namen: Eiland 1 tot en met Eiland 12. Eilanden 1 en 4 hebben een vaste oeververbinding en op alle eilanden is vrij aanleggen toegestaan. We besluiten met de
klok mee een rondje langs eilanden te varen. Daarbij raken we nogal onder de indruk van de publieksvriendelijkheid van de omgeving. Overal zijn ligweiden, speeltoestellen, strandjes, zwemgebieden en toiletten te vinden. Tussen de eilanden ligt een f link stuk open water, maar de structuur van het gebied en de ligging van de eilanden maken het toch een soort knusse plek. De Westzijde van alle drie plassen bestaat voornamelijk uit legakkers. Daar zijn er – vooral op de Noordplas – heel veel van, dus het is niet zo gek dat het recreatieschap er een paar kwijt wilde. Als je er tijdje tussendoor gaat varen, krijg je het gevoel dat de plassen een heel
uitgestrekt gebied vormen. Je kunt er uren dwalen, wat we de rest van de dag ook doen, totdat we aan de noordwestkant niet verder kunnen. Daarachter ligt de plas Botshol, weliswaar tegen de Noordplas aan maar er volledig van afgescheiden. Het stiltegebied behoort tot het Natura2000-gebied en is in beheer bij Natuurmonumenten. We dobberen er een tijdje tot we besluiten de jachthaven op te zoeken waar we onze boot gaan achterlaten. Onderweg vergelijken we onze indrukken: Vinkeveen is verrassend veel natuurlijker dan we hadden verwacht en eigenlijk helemaal niet zo Amsterdams als je altijd hoort.