Middelburg

BOL VAN DE HISTORIE

Aan het Kanaal door Walcheren ligt Middelburg, een eeuwenoude stad met een rijke historie en een prachtig stadshart. Zowel naar het kanaal als naar de stad zijn we nieuwsgierig. Ten opzichte van de rest van ons land liggen ze tenslotte allebei nogal uit de slinger en zullen daarom voor de meesten van ons geen dagelijkse kost zijn.

Het Kanaal door Walcheren is gegraven tussen 1870 en 1873 en vormt de verbinding tussen het Veerse Meer en de zee. Het kanaal is nog geen 15 kilometer lang en mondt in Vlissingen uit in de Westerschelde. Beroepsvaart kom je er nauwelijks tegen maar wel volop pleziervaart, vooral zeezeilers en grotere jachten. Het kanaal heeft aan weerszijden sluizen. Sluis Vlissingen schut je van het kanaal naar de Westerschelde. Aan de andere kant schut Sluis Veere je naar het Veerse Meer. Beide sluizen en alle tussenliggende bruggen worden bediend vanuit een centrale in Vlissingen. De bloktijden van de bruggen in het Kanaal door Walcheren laten overdag elke twee uur éénmaal een passage door pleziervaart toe. Dat gaat volgens het principe van de blauwe golf. De Middelburgse Schroebrug is in gesloten toestand 0,6 meter hoog, dus ontkom je eigenlijk alleen als kanovaarder aan de bloktijden. Natuurlijk zorgen die voor de nodige wachttijd. Maar voor doorgaand vaarverkeer richting het Veerse Meer of andersom is de blauwe golf dan wel weer prettig.

PASSAGE

want tegen een blauwe lucht geeft dat altijd een vrolijk soort afwisseling. Het kanaal is van zichzelf namelijk een enigszins saaie vaarweg. Al snel takt het Arnekanaal af, een overblijfsel van de Arne die tot in de 16e eeuw de verbinding vormde met de Sloe, een voormalige Zeeuwse zeearm. Je kunt via het Arnekanaal naar Arnemuiden en naar Nieuw- en Sint Joosland (beide op zo’n 3 km). Omdat het grootste deel langs het industriegebied van Middelburg loopt, kunnen we de verleiding van dit uitstapje wel weerstaan. Doorvarend lopen we tegen de bloktijden van de Middelburgse bruggen aan. Even vlug op en neer naar Vlissingen zit er daardoor niet in. Daar zijn we geenszins rouwig om, want het geeft ons de tijd om uitgebreid Middelburg te ‘doen’. We keren om en varen terug naar de haven van deze stad.

LIGPLAATSEN

Prins Hendrikdok, scherp bakboord naar de Dokhaven en flauw bakboord naar het bevaarbare deel van de grachten. In elk van die richtingen vinden we ligplaatsen. We werpen een blik in de Dokhaven waar in de VOCtijd niet minder dan 300 VOC-schepen zijn gebouwd. Alleen al door deze fantastische historie een meer dan markante plek.

PRINS HENDRIKDOK

Als je rechtdoor vaart loopt de vaarweg dood op het punt waar je van dichtbij zicht heb op de Graanbeurs en op de Lange Jan verderop. De eerste is een herbouwde versie van het 19e-eeuwse origineel en de tweede is de ruim 90 meter hoge toren van het Middelburgse abdijcomplex. De toren dateert uit de 14e eeuw. Op deze plek kan het je onmogelijk ontgaan dat je een stad bent ingevaren die bol staat van de historie. Als je vooraf op de kaart hebt gekeken zou je daar al op gerekend hebben. Van bovenaf kun je het typerende sterpatroon van verdedigingsgrachten nog duidelijk herkennen.

Wij komen vanaf het Veerse Meer waar we kennis hebben gemaakt met de fraai gesitueerde jachthaven in het hart van het stadje Veere. De ingang van het Kanaal door Walcheren ligt daar vrijwel om de hoek. In deze Buitenhaven ligt aan de stuurboordzijde een tweetal riviercruiseschepen afgemeerd. De immense populariteit van het stadje Veere trekt ook deze vorm van toerisme aan.

Je vaart Middelburg in via de Buitenhaven, die door de ligplaatsen aan weerszijden het eerste deel van de lokale jachthaven van de watersportvereniging Arne vormt. Als je doorvaart kom je op een kolk waarvanuit je drie kanten op kunt: rechtdoor naar het

Het Prins Hendrikdok heet zo omdat het een droogdok is geweest. Het dok is niet als zodanig aangelegd. Dit stuk

1 Vanuit het Prins Hendrikdok kijk je op de Middelburgse graanbeurs en de Lange Jan.

2 De entree van Middelburg via de Buitenhaven ziet er aantrekkelijk uit. 1 2

Meteen daarna ligt Sluis Veere. We passen met z’n allen gemakkelijk in de kleinste sluiskom, die 46 bij 17 meter meet. Als je die invaart, kom je onder een historisch kanon op het sluishoofd door. Op de kanaaloever vinden we kort na de sluis aan bakboord een stel reserve sluisdeuren. Omdat die rechtop staan, geeft dat een imposante aanblik. We varen door en zijn blij dat we veel pleziervaart zien,

3 De Spijkerbrug is een 170 jaar oude klapbrug. 4 De grachten zijn het domein van de lage boten van Rondvaart Middelburg. 5 De combinatie van spuisluis, getijdenmolen en schutsluis was een waterstaatkundig hoogstandje.

van de Middelburgse binnenhaven werd voorzien van een dokvloer en een schipdeur en vervolgens leeggepompt. Daarmee ontstond het droogdok waar in 1927 voor het laatst een schip droog is gezet. Ondanks doorlopende lekkage is het toch als een succesvolle onderneming te typeren, waar honderden schepen gebruik van hebben gemaakt. Deze bijzondere historie maakt het heel apart en dus nog leuker om hier te varen.

VERGUNNING

We draaien een paar rondjes door het dok en keren dan om. De oude verdedigingsgrachten zijn niet bevaarbaar maar de grachten binnen de oude linie zijn dat wel. Om er te komen moeten we onder de Spijkerbrug door, een 170 jaar oude dubbele basculebrug die tot Rijksmonument is bestempeld. Het eerste deel heet de Binnenhaven en heeft ligplaatsen. Ze wordt overbrugd door de Bellinkbrug, een al even oude dubbele draaibrug en ook weer een Rijksmonument. Omdat voor de bevaarbare grachten formeel een vergunning vereist is, overleggen we met de havenmeester of we er voor het doel van dit artikel toch even mogen varen. Gelukkig denkt hij ook van wel.

GRACHTEN

We gaan monter op weg om te zien hoe ver we komen. De grachten zijn het domein van Rondvaart Middelburg die met hele lage boten vaart om onder de lage bruggen door te kunnen. Ze zijn met ons begaan, want tot twee keer toe waarschuwen hun schippers ons dat het vaarwater een vergunning vereist. Kort na de Bellinkbrug valt ons oog aan bakboord op de Nieuwe Poort, een neoclassicistische stadspoort van rond 1860 die er goed onderhouden uitziet. De boog

geeft een leuk doorkijkje naar de erachter gelegen straat die – origineel –de Nieuwepoortstraat heet. We varen door en moeten de nodige capriolen uithalen om onder de lage bruggen door te komen. Na enige tijd komen we aan bij een interessant kunstwerk: een combinatie van spuisluis, getijdenmolen en later een schutsluis, daterend uit 1763. In die tijd had de stad een open verbinding met zee en was de huidige gracht getijdewater. De sluis was voor die tijd een waterstaatkundig hoogstandje, want zowel bij eb als bij vloed had het water dezelfde stroomrichting en dreef daarmee de getijdenmolen aan. We laten de historie op ons inwerken voordat we doorvaren naar de Vlissingsebinnenbrug. Hier wordt in zijn volle omvang duidelijk waarom het rondvaartbedrijf van die lage boten gebruikt, want we lopen onder de brug nagenoeg vast. Als het ons gelukt is schadevrij onder de brug door te komen, komen we na een paar bochten aan bij de Kloveniersdoelen, een prachtig gebouw uit 1611. We leggen hier aan en besluiten een kort rondje te voet door het stadshart te maken.

VOC

Als tweede VOC-stad na Amsterdam leverde Middelburg in de Gouden

Eeuw vier bestuurders van de Heeren XVII. Het geeft goed aan wat voor een economische grootmacht de stad destijds was. Dat heeft natuurlijk zijn sporen nagelaten. Helaas heeft het Oost-Indisch Huis – het lokale VOChoofdkantoor – de tweede wereldoorlog niet overleefd. Met ruim 1.100 monumenten is de stad desondanks een monumentenbolwerk van je welste. In de buurt van de jachthavens vind je gemakkelijk de loswallen, pakhuizen en andere VOC-panden. Veel van de andere monumenten liggen in de directe omgeving.

STADSHART

De Kloveniersdoelen danken die naam aan de clover, een voorloper van de musket. De Kloveniers vormen al in 1509 de geweerschutterij, die zich later in dit pand vestigt. Om het in stand te kunnen houden is er nu horeca in gevestigd. Minder authentiek maar even aantrekkelijk ogend is alweer een schuttershof. Het Sint-Jorisgilde (kruis- of voetboog) is vanaf 1582 gevestigd in de Sint-Jorisdoelen aan de Balans. Het pand wordt vernietigd bij de bombardementen van 1940, maar is herbouwd en staat nu in de steigers om te worden uitgerust als hotel.

Dan resten er nog twee must-sees die we absoluut willen zien: de abdij en het stadhuis. Het abdijcomplex ligt midden in de stad rond het Abdijplein en heeft roots in de 10e eeuw. Je komt op dit Abdijplein door verschillende eeuwenoude poorten. Blikvanger van het geheel is de eerder genoemde Lange Jan. De monniken worden er overigens uitgezet als Willem van Oranje de stad in 1574 verovert. Sindsdien en nog altijd is de abdij het bestuurscentrum van de Staten van Zeeland. En je vindt er ook het Zeeuws Museum. We vergapen ons aan de eeuwenoude omgeving voordat we het stadhuis gaan opzoeken. Dit overbekende gebouw dateert van 1520 en is na de oorlog in Gotische stijl hersteld. Het fungeert niet meer als stadhuis maar biedt onderdak aan het University College Roosevelt, waaraan je het bachelordeel van je studie kunt volgen. En je vindt er een centrum voor hedendaagse

Scan de QR-code voor het vaarroutekaartje op Motorboot.com met het gpx-bestand voor de navigatie. kunst. We vinden het een mooi besluit van onze eerste kennismaking met de stad. Die smaakt naar meer!

GOED OM TE WETEN

Op het Kanaal door Walcheren draait de eerste brug in de richting Vlissingen (de Stationsbrug in Middelburg) iedere twee uur vanaf 08.37 uur en in de tegenovergestelde richting (daar is de eerste de Keersluisbrug in Vlissingen) vanaf 08.42 uur.

De toegestane snelheid op het Kanaal door Walcheren is gerelateerd aan de ‘natte doorsnede’ van de boot. Het maximum is 15, 12 of 8 km/u bij een natte doorsnede tot respectievelijk 20 m2 30 m2 of van meer dan 30 m2. Het was even zoeken wat de natte doorsnede is maar dat blijkt om de natte dwarsdoorsnede te gaan: grootste breedte x grootste diepgang (van schip of samenstel). In Middelburg zijn de laagste bruggen over de bevaarbare grachten lager dan 1 meter en is varen bovendien niet toegestaan. We raden aan een toertje te boeken bij Rondvaart Middelburg.