Papeneiland

PAAPS EN ECOLOGISCH

Met veel waardering zien we dat duurzaamheid steeds verder zijn intrede doet in de watersport. De beweging is dan meestal richting fossielvrij varen. Parallel daaraan in enigszins dezelfde sfeer ligt de aanleg van een ecologisch recreatie- en sporteiland in de Langeraarse Plassen. We gaan kijken of je dat eraan kunt afzien.

PIM VAN DER MAREL

4 De natuurzone-in-aanleg. 5 De uitkijktoren van het Papeneiland alleen al rechtvaardigt een bezoek aan de plassen.

mineert de kerk dan ook vanuit elke hoek het zichtsveld. Hoewel de Langeraarse Plassen geen typische watersportplassen zijn, is de recreatieve functie van het gebied in de laatste jaren flink toegenomen. Het Kerkpad – dat de Langeraarse Plassen verdeelt in de Noordplas en de Zuidplas – wordt in toenemende mate gebruikt als wandelpad en fietspad. En de watersport vindt steeds vaker zijn weg naar de plassen in de vorm van surfen, zeilen, vissen en kleine motorboten.

2 Tussen de Oude Rijn en de Amstel ligt het 11 km lange Aarkanaal. Het loopt van Gouwsluis (Alphen aan den Rijn) naar de Tolhuissluizen, even boven Nieuwveen. Hoewel het Aarkanaal een paar fraaie gedeelten heeft, is het een tamelijk saaie vaarweg. De Wateralmanak typeert dit vaarwater als: ‘Oud, tot kanaal vergraven riviertje met flauwe bochten, goed zeilwater’. Nou hebben wij hier tot nu toe nooit een zeilboot

Openingsfoto: Het Papeneiland, met zicht op het Kerkpad, is royaal voorzien van faciliteiten. 2 De Papenveerse schutsluis is een volledig handbediende zelfbedieningssluis. 3 Vanuit elke hoek domineert de Adrianuskerk het zichtsveld.

onder zeil gezien, maar misschien is dat toeval geweest. Het in onze ogen niet al te inspirerende kanaal heeft wel iets anders dat wij bijzonder vinden. Je komt er namelijk langs de Langeraarse Plassen. Tenzij je een doorvaarthoogte hebt van minder dan 1,40 meter kun je die plassen niet op. Maar als je hier langskomt en je hebt een bijboot bij je, dan adviseren we er even een ligplaats te zoeken.

KLERIKAAL

Naamgever van de Langeraarse Plassen is het dorp Langeraar. Na een dijkdoorbraak in 1788 bij de Braassemermeer wordt het oorspronkelijke dorp – dat een paar kilometer verder lag – weggevaagd. Het is opnieuw opgebouwd op zijn huidige plaats. Deze nieuwe locatie is door het Kerkpad verbonden met het dorp Papenveer, zo genoemd naar de veerpont over de Aar. Katholieken waren voor kerkbezoek in de 19e eeuw aangewezen op deze pont. Aan het scheldwoord voor katholieken en aan dit veer dankt het dorp zijn naam. Het Kerkpad heeft eenzelfde soort historie, want dat diende om de katholieken uit Korteraar en Papenveer in staat te stellen naar de Heilige Adrianuskerk in Langeraar te lopen. Deze neogotische kerk uit 1902 is een groot en monumentaal gebouw met een toren van maar liefst 63 meter hoogte. De kerk is een baken in de wijde omgeving van Langeraar en wordt door zijn imposante omvang ook wel aangeduid als ‘De Rijnlandse Kathedraal’. Als je op deze plassen gaat varen do-

Op deze plassen is een prachtig ecologisch initiatief gerealiseerd: het Papeneiland. Het eiland is aangelegd tegen het Kerkpad aan, zodat het ook vandaar bereikbaar is. Met name de Zuidplas heeft nauwelijks publiek toegankelijke oevers. De lokale bewoners koesterden daarom al tijden de wens tot aanleg van zoiets als een strandje. In het gerealiseerde eiland is dat meegenomen.

BURGERINITIATIEF

Het Papeneiland is een burgerinitiatief, ontsproten aan de ideeën van ondernemersduo Peter van Eijk en Jan

van Tol. Zij vonden het een gemis dat je vanaf het Kerkpad wel uitzicht over de plassen had maar geen plaats om lekker te relaxen. Daardoor ontbrak ook een natuurlijke verbindingsplek voor de bewoners van de aan het pad liggende dorpskernen Papenveer en Langeraar. Waar de heren in aanvang een stukje gras voor ogen hadden is er een multifunctioneel recreatie- en sporteiland tot stand gebracht. Om het te realiseren is pakweg een miljoen euro neergeteld. De kosten zijn voor rekening gekomen van het waterschap, de gemeente Nieuwkoop, de provincie Zuid-Holland en een indrukwekkende reeks van sympathise-

rende organisaties en bedrijven. Wat veel watersporters zal aanspreken is de duurzame manier waarop het eiland tot stand is gekomen.

DUURZAAMHEID

Het eiland is volledig natuurlijk opgebouwd. Daarvoor zijn zogenoemde ‘zinkstukken’ gevlochten van minimaal een jaar bestorven wilgentenen. Hiermee zijn op een ponton rasters gebouwd tot een hoogte van 3 meter. Als het vlechtwerk hoog genoeg was, kon de ponton er onderuit zodat het vlechtwerk naar de bodem kon zakken. Deze afgezonken vakken zijn tot aan de bovenkant afgevuld met uit dezelfde plas gebaggerd veenslib. Na het inklinken daarvan is er een graslaag overheen gelegd en was de basis van het eiland gebruiksklaar. De waterkwaliteit van de plassen is door het baggeren verbeterd. Luwteschermen, golfbrekers van natuurlijk materiaal en natuurvriendelijke oevers met voorbeplante kokosmatten dragen bij aan volledige duurzaamheid. Zowel de werkwijze als het eiland zelf zorgt voor een versterking van de biodiversiteit van het plassengebied.

WATERKWALITEIT

Dat de waterkwaliteit nog steeds te wensen overlaat valt al bij een eerste blik op: het water is te troebel en te groen. ’s Zomers tref je hier blauwalg

aan. Krachtens de Kaderrichtlijn Water moet het waterschap daar snel van af proberen te komen. Zo zijn in de Zuidplas maatregelen getroffen om doorzicht in het water te krijgen door luwten te creëren en zijn er rietlanden aangelegd. In de Noordplas wordt met zowel provinciale als Europese subsidie een slibvang gegraven met een diameter van 200 meter. De vrijgekomen grond wordt gebruikt voor een nieuw te realiseren natuurzone van 4 hectare.

PLASSEN

We willen het Papeneiland graag met eigen ogen zien. Om op de plassen te komen, passeer je vanaf het Aarkanaal eerst de Papenveerse schutsluis, een volledig handbediende zelfbedieningssluis met een verval van anderhalve meter. Daarna vaar je via de Keersloot (soms ook Keetsloot genoemd) naar de Noordplas. Als je die opvaart springt in de eerste plaats de eerder genoemde Adrianuskerk in het oog. Ook de werkzaamheden aan de slibvang en de natuurzone vallen op.

En we zien onmiddellijk een uitkijktoren boven het pad tussen de plassen uitsteken, die het eiland markeert waar we naartoe willen. We varen achter de natuurzone-in-aanleg door en constateren dat de uitkijktoren en het eiland aan de andere kant van het pad liggen. Daarvoor moeten we onder de ophaalbrug in het pad door, waarop een waarschuwing prijkt dat de diepte zich beperkt tot 0,9 meter. Noch de brughoogte noch de dieptebeperking hindert ons.

PAPENEILAND

Zodra we onder de brug door zijn, hebben we zicht op het eiland dat zich in de lengte naast het Kerkpad uitstrekt. Het is 20 meter breed en een kleine 100 meter lang. De naam is ontleend aan de monniken (alweer Papen) die het Kerkpad hebben aangelegd. Het eiland is 5 meter uit de oever van het pad gepositioneerd, zodat er ruimte overblijft voor een natuurvriendelijke oeverzone. Die zone is drijvend aangelegd, zodat de vissen er onderdoor kunnen zwemmen. Op

deze manier vormt de zone een barrière tegen aalscholvers. De houten brug naar het pad is ingepast in de bomen, valt nauwelijks op maar zorgt er wel voor dat het eiland ook voor rolstoelen toegankelijk is. We varen naar het eiland en stellen van dichtbij vast dat het is omringd door golfbrekers. Ze zijn van houten palen en regels, ingelegd met stalen korven, die zijn afgevuld met forse keien. Dat vormt niet alleen een buffer om het eiland, maar creëert tegelijkertijd een beschut natuurlijk buitenzwembad. En – niet onbelangrijk – de golfbrekers zijn gewoon fraai om te zien.

Aan de zuidkant is een stukje van het eiland toebedeeld aan de waterscouts. Het is afgezet met gevlochten wilgentenen en valt daardoor niet uit de toon met de rest van de inrichting. We varen eerst hiernaartoe en zien dat de vletten van de scouting keurig zijn afgemeerd in de daarvoor bestemde ligplaatsen. Het uitkijkplatform torent hoog boven het geheel uit. We varen terug naar de kopse kant

6 De ophaalbrug in het Kerkpad waarschuwt voor een diepte van 0,9 meter. 7 Het Papeneiland is omringd door golfbrekers. 8 De vletten van de waterscouts liggen netjes afgemeerd. 9 Vanaf de uitkijktoren heb je goed zicht op de natuurzone-in-aanleg. 10 Deze spreekwoordelijke wijsneus moet aalscholvers en reigers uit de buurt houden.

van het eiland en vinden een smalle opening in de golfbrekers. Erachter is een aanlegplaats voor een vijftal kleinere vaartuigen. We leggen aan en gaan te voet naar de uitkijktoren.

UITRUSTING

Op de korte wandeling naar de toren valt ons op hoezeer men zijn best gedaan heeft er iets leuks van te maken. Behalve het eerder genoemde afgeschutte buitenbad vinden we een ligweide, picknicktafels, speeltoestellen voor kinderen, trimtoestellen en een beachvolleybalveld. En het zelfreinigend toilet dat altijd gratis toegankelijk moet zijn, vinden we natuurlijk ook gemakkelijk. We proberen te bedenken of we iets missen maar weten dat niet meteen te verzinnen. We beklimmen de bijna 10 meter hoge uitkijktoren en constateren dat alleen de toren het uitstapje naar deze plassen al rechtvaardigt. Het uitzicht is meer dan fraai. Niet alleen het Kerkpad ziet er van boven aantrekkelijk uit, maar ook het zicht op de natuurzone-in-aanleg is de moeite waard. We grinniken even om de levensechte enorme uil bovenop het platform. Die is niet alleen spreekwoordelijk wijs maar moet ook aalscholvers en reigers uit de buurt houden, zodat de vissen zich ongestoord kunnen voortplanten. Probleem is dat de uil al twee keer is gestolen. De eerste keer is-ie weer teruggebracht, van de tweede keer weten we dat niet. Het kan dus best zijn dat we een remake van de oorspronkelijke uil staan te bewonderen. We verleggen onze aandacht weer naar de omgeving en vinden dat je aan bijna alles kunt zien dat dit een ecologisch eiland is.

SPIERBALLEN

We dalen de toren af, lopen terug en schepen weer in. Op de Noordplas vinden we de Keersloot gemakkelijk, waarna we door de dorpskern terug naar de Papenveerse schutsluis varen. Er moet zich iemand naar het

Aarkanaal hebben geschut, want het water van het sluisje staat hoog. Omdat dit een echte zelfbedieningssluis is, krijgen we dus ongevraagd wat extra krachttraining. Maar dat maakt het bezoek aan het Papeneiland zo mogelijk nog leuker!

GOED OM TE WETEN

Gebruik je de Waterkaartenapp, dan lijken de Langeraarse Plassen niet toegankelijk. De Papenveerse schutsluis is in deze app niet gemarkeerd. De sluis ligt tegenover de Hoekse Aarbrug die wel in de app is opgenomen. De Wateralmanak is erg voorzichtig met het karakteriseren van de Langeraarse Plassen: ‘De relatief smalle doorvaart van het sluisje, de toegangssloten en de vaste bruggen maken dat de afmetingen van de vaartuigen beperkt zijn. Met een gemiddelde sloep zijn de plassen goed bereikbaar. Doorvaarthoogte is circa 1 meter, doorvaartdiepte ca 0,8 meter.’ In de praktijk is de doorvaarthoogte wel iets groter: met 1,40 meter zal het nog net gaan. Om de zelfbedieningssluis te kunnen bedienen moet je met z’n tweeën zijn of een

voorbijganger om assistentie vragen.

Scan de QR-code voor het vaarroutekaartje op Motorboot.com met het gpx-bestand voor de navigatie.