‘DIJK’ VAN EEN DAGTOCHT
Vanuit Monnickendam gaan we een rondje varen. Binnendoor naar Edam en dan buitenom via Volendam en Marken weer terug. We hadden dit verhaal daarom ook wel kunnen betitelen als een rondje toeristisch Nederland. Maar omdat we onderweg gaan aanleggen in Volendam hebben we gekozen voor ‘Dijk’. De Volendammers hebben tenslotte ‘De Dijk’.
2 Het is fantastisch weer als we vertrekken vanuit de Marina Monnickendam. We varen eerst even naar de Binnenhaven. Vanwege de aanpalende terrassen is dat het gezellige centrum. Maar omdat het nog vroeg in de morgen is, zijn we nagenoeg alleen. Dat geeft de gelegenheid om naast het toerisme ook even de historie te proeven. In de 14e eeuw kreeg Monnickendam al stadsrechten. Het enig nog
resterende gebouw met roots uit die tijd is de Speeltoren. Deze voormalige stadhuistoren is nu een museum dat het oudste met de hand bespeelbare carillon van ons land bevat. Je ziet de toren als je aan komt varen al van ver. We varen de Binnenhaven door tot aan het eind waar de Middendamsluis ligt. De huidige gerestaureerde versie is 17e eeuws. Met een niet al te grote sloep kun je via deze sluis het stadje
door. We werpen nog een blik op de fraai bewaard gebleven waag uit diezelfde eeuw en keren om. Als we terugvaren realiseren we ons dat hier vroeger de zeeschepen van de Zuiderzee kwamen binnenvaren. Dat moet een prachtig gezicht geweest zijn. Nu maakt de combinatie van historie en gezelligheid het vanuit je boot vooral een knus geheel.
STINKEVUIL
We gaan van hier bakboord uit naar de Grafelijkheidssluis. Die dankt zijn naam aan een heel oud privilege van Hertog Albrecht van Beieren. Dat privilege uit 1403 sloeg op een voorloper van de huidige sluis. Het hield in dat deze op kosten van de Grafelijkheid onderhouden zou worden. Ondanks de restauratie piept en kraakt alles in de 17e-eeuwse opvolger, dus we zijn blij als de sluisdeuren zich openen. Meteen daarna vaar je onder een vaste brug door de Purmer Ee op. Ook al weer vaarwater met een prachtige historie: vroeger natuurlijk de open verbinding met de Zuiderzee. De tweede naam van de Purmer Ee is
4 Aan het Stinkevuil staan nu aantrekkelijke woningen met de tuin aan het water. 5 De verstilde atmosfeer van Edam betovert ons bijna. 6 De Kettingbrug markeert het begin van het Oorgat naar het Markermeer. 7 Aan de Nieuwe Haven valt ons oog op een fraaie gevelsteen. 8 Op een zonnige dag als vandaag straalt Volendam je tegemoet.
het Stinkevuil. Dat grijpt volgens de overlevering terug op de tijd van de walvisvangst, die hier vroeger belangrijk was. De restproducten van de traankokerijen vervuilden het water nogal. En blijkbaar stonk het ook! Er staan nu aantrekkelijke huizen langs de dijk. We vragen ons af of de bewoners weet hebben van de achtergrond van deze naam van het water aan hun achtertuin. Vast niet, is ons vermoeden.
We besluiten via de Purmer Ringvaart naar Edam te varen. Dat blijkt een uitstekende beslissing. Aan het eind van het Stinkevuil gaan we stuurboord uit en vanaf het begin zijn we onder de indruk van het uitzicht. We kunnen van deze aanblik bijna geen genoeg krijgen.
VERSTILD EDAM
Na een tijdje komen we aan in Edam. De setting maakt het binnenvaren vanaf de Purmer Ringvaart bijna adembenemend. We gaan stuurboord uit naar de Nieuwe Haven en
moeten daar onder een aantal bruggen door. Na een kwartiertje wachten komt de brugwachter om ze open te draaien.
Varen door de Nieuwe Haven is een genoegen op zichzelf, wat een prachtig stadje! We kijken verlekkerd naar een fraai prieel kort voor de Kwakelbrug. Even later komen we bij een vriendelijke kolk waar een hotel aan ligt. De min of meer verstilde atmosfeer hier vinden we buitengewoon aantrekkelijk. We kunnen onder de beweegbare bruggen door zonder dat deze behoeven te worden geopend en zien er een fraaie gevelsteen. Aan het eind van de Nieuwe Haven komen we bij de Kettingbrug, een opvallend mooie dubbele ophaalbrug. Ook hier weer die soort van verstilde sfeer, prachtig. Wij zijn er zelf ook stil van, Edam heeft heel wat meer dan alleen die kleine ronde kaasbollen … De Kettingbrug markeert het begin van het Oorgat dat naar de zeesluis loopt. Ook Edam kreeg al in de 14e eeuw stadsrechten en mocht een haven aanleggen. In de 16e eeuw dwong Karel V het stadje tot het aanleggen van een sluis om het getij buiten te houden. En het is de 19e-eeuwse opvolger van die sluis waar we nu op aanvaren. We laten ons daar schutten door een vriendelijke sluiswachter en varen het Oorgat verder af.
MARKERMEER
Met de scherpe bocht in het noorderhavenhoofd mee komen we op het Markermeer. We zien op de waterkaart dat onze diepgang op weg naar Volendam niet voor problemen gaat zorgen. Omdat het heerlijk weer is kunnen we voluit genieten van de enorme watervlakte waarop we nu varen. De Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad is zo ver weg dat we hem net niet kunnen zien liggen. We varen de binnenzee een flink stuk op en voelen ons nietig. Hoewel wij groot water nooit schuwen, is dit voor ons toch ook wel een mooie ervaring. Om het gevoel wat te versterken zetten we een eind uit de kust pas koers naar Volendam.
VOLENDAM
We zien Volendam al een tijdje aan stuurboord liggen voordat we in de buurt komen van de haven. Uit de verte zien we de contouren van de replica van het VOC-schip de Halve Maen. Die hebben we de hele zomer al in Delfshaven kunnen bewonderen en ze ligt nu hier ter bezichtiging. Als we bij de havenmonding komen doet het bord ‘Welkom in Volendam’ ons vanzelfsprekend goed. Als je de haven binnenvaart, ligt hij al kamerbreed voor je: De Dijk. We varen eerst een rondje door de haven. Dat het een toeristisch gebeuren zou zijn,
9
hadden we natuurlijk verwacht. Maar eigenlijk valt het ons wel mee. Aan de wal is het weliswaar druk, maar ook dat ziet er niet extreem uit. We positioneren onze boot voor een typerend plaatje van De Dijk en krijgen van de havenmeester een plaats toegewezen onder haar havenkantoor. Dat is gevestigd in de op palen gebouwde, grotendeels houten visafslag St. Vincentius. Het gebouw – een Rijksmonument dat dateert uit 1934 – is een beeldbepalend element in de haven.
Aan de waterkant zijn de terrassen druk maar op De Dijk valt het heel erg mee. Bij vlagen is het zelfs bijna een oase van rust. Daar zal de afwezigheid van Chinese en Japanse toeristen debet aan zijn, want die slaan Volendam nooit over.
We zakken achterover in onze stoelen en berusten erin dat we geen bekende Volendammers langs zien lopen. De palingsound ontbreekt vandaag ook, maar die heeft de lokale bevolking natuurlijk wel een geweldige reputatie bezorgd. Helemaal onomstreden is die trouwens niet. Rioolwateronderzoek gaf aan dat het
cocaïne- en xtc-gebruik hier niet onderdoet voor de grote steden.
MARKEN
Als we uitgerust zijn, stappen we weer in en gaan op weg naar Marken. Voor ons uit vaart de Marken Express. Dat is de veerbootlijn op Marken. We grinniken erom dat de boot Jan Smit heet.
In Volendam zullen ze daar vast niet de oud-voorzitter van voetbalclub Heracles Almelo mee bedoelen. De veerboot blijft keurig binnen de betonning en wij volgen dat voorbeeld. Niet met het oog op de diepgang, maar om de kans op waterplanten zo klein mogelijk te houden. Hoewel de havenmeester van onze Marina vanmorgen verzekerde dat het mee zou vallen, zijn we maar liever voorzichtig. Het sorteert effect, in die zin dat we totaal geen fonteinkruid tegenkomen. Onderweg naar Marken is het druk om ons heen. Niet alleen veel zeiljachten, maar ook de nodige motorboten.
De grote wateroppervlakte maakt er een gezellige indruk door.
Als we in de buurt van Marken beginnen te komen valt ons op hoe klein
het haventje uit de verte is. Zonder de betonning zouden we niet weten waar je het eiland aan moet varen. Die haven is overigens pas in de 19e eeuw aangelegd toen de visserij hier belangrijk werd. Als bron van inkomsten droogde die echter al snel op. De watersnood van 1916 leidde tot de aanleg van de Afsluitdijk en dat luidde in 1932 het einde van de visserij in. Behalve aan de Afsluitdijk werd ook begonnen aan de Zuiderzeewerken.
In het kader daarvan kwam er een dijk tussen het vasteland en Marken, dat daardoor een schiereiland is geworden. Dat Marken voordien als eiland is blijven bestaan is te danken aan een stel Friese monniken. In de 13e eeuw legden die een dijk om het eiland en zorgden voor een afwatering. Zonder die ingrepen zou het eiland zijn verzwolgen door de Zuiderzee. In één van de mogelijke achtergronden voor de naamgeving van Monnickendam spelen dezelfde monniken trouwens ook een rol, maar zeker is dat allerminst.
De dijk naar het vasteland zou oorspronkelijk een rol spelen bij de
drooglegging van de Markerwaard. Maar dat hele inpolderingsplan is in 2003 verlaten. Daardoor hebben we nu gewoon nog steeds het Markermeer en dat weten we als watersporters wel te waarderen. Voor de ecologie van het meer zijn twee plannen in uitvoering: de inmiddels gerealiseerde Marker Wadden en het te ontwikkelen moerasgebied Trintelzand. Beide zijn stappen op weg naar een betere waterkwaliteit. Als we de haven zijn ingevaren vinden we die vooral knus. De huizen en gebouwen op Marken staan op werven of palen en dat is goed te zien. Op een mooie dag als vandaag is het een populair uitje voor watersporters. Die liggen dan ook dubbel of meer afgemeerd en hebben plaats gezocht op de terrassen. Wij doen eerst een minirondje door de haven en bewonderen zo de karakteristieke bebouwing. Natuurlijk leggen we ook ergens aan, strekken even de benen en genieten
op een terras. Wat een gezellige omgeving!
Als we er voldoende van genoten hebben stappen we in voor de terugtocht. Zodra we de haven van Marken verlaten zien we Monnickendam al aan de overzijde liggen. Dat is dan nog wel een uurtje varen, maar het uitstekende weer maakt dat een
genot. Als we in de buurt van Monnickendam komen valt het ons op dat het stadje er vanaf hier uitziet als één grote jachthaven. Wij varen terug naar onze Marina die aan stuurboord ligt. We dachten dat het vandaag zou gaan om De Dijk, maar ook de rest van het rondje was meer dan prachtig!
Scan de QR-code of voer in de adresbalk van je browser https://vaarroute.online/code/4555 in. Daar vind je de gevaren route aangevuld met data als de lengte van de route, bedieningstijden van kunstwerken, doorvaarthoogtes van bruggen etc.
GOED OM TE WETEN
Purmer Ringvaart
Trekvaart Monnickendam-
Purmer Ee of Stinkevuil PurmerEe Speeltoren
Middendamsluis
Grafelijkheidssluis
Met uitzondering van de diepgang kun je dit rondje zonder beperkingen varen. Houd rekening met een diepte van 1,30 meter voor de Purmer Ringvaart. De rest van het traject is dieper met uitzondering van de laatste 750 meter voor de haven van Monnickendam. De wateralmanak meldt dat daar de vaargeul moet worden aangehouden, omdat het daarnaast zeer ondiep kan zijn. Ga er in de planning ook vanuit dat de doorvaart door Edam enige tijd zal duren. Je moet meestal wel even wachten op de brugwachter, die meerdere boten verzamelt voor de doorvaart. Informeer ten slotte vooraf naar de actuele situatie met fonteinkruid en andere waterplanten. Die verandert namelijk doorlopend.