DE V ER K E N N I NG
HET SCHEUR
HET SCHEUR Sinds de heropenstelling van de Monstersche Sluis in Maassluis zijn de mogelijkheden voor vaartochten via de Nieuwe Maas – die daar Het Scheur heet – verruimd. Het vergt wat planning maar wanneer het lukt om deze passend te krijgen zijn, in theorie, nieuwe en aantrekkelijke vaarrondjes mogelijk. Wij maakten een testrondje om Het Scheur te verkennen. TEKST EN BEELD PIM VAN DER MAREL
86
87
HET SCHEUR
SCHIEDAM We varen naar de Maas via Schiedam. Dat is een fraai begin van de trip, want de Schiedamse havens vormen aantrekkelijk vaarwater. De wateralmanak maakt er nadrukkelijk reclame voor door het te typeren als ‘varen door klein Amsterdam’. En ook nog: ‘wanneer men onderweg is naar de Oude Maas vermijdt men door via Schiedam te varen het drukste gedeelte van de Nieuwe Waterweg’. We melden ons bij de authentieke Rolbrug en worden daar door twee brugwachters naar de Schiedamse Buitensluis begeleid. De stad telt zes vaste en elf beweegbare bruggen, waarvoor de brugwachters meefietsen. Als er meer boten zijn, verzamelen ze die tot een konvooi. De grachten heten hier havens maar doen niets voor stadsgrachten onder. De jeneverstad kenmerkt zich door oude pakhuizen, distilleerderijen en zeven hoge molens. Over de havens liggen drie prachtige dubbele gietijzeren ophaalbruggen die aan weerszijden een brugwachter vergen. In het kolkje bij de Oude Sluisdam (Schiedam is rond 1230 bij een dam in de Schie gesticht) voel je de historie als
MAASSLUIS In de 13e eeuw wordt de Maas aan de noordzijde enigszins beteugeld met een aaneengesloten dijk. Met deze Maasdijk beoogt men een einde maken aan de, tot dan toe gebruikelijke, overstromingen. Maar diezelfde dijk zorgt er ook voor dat het overtollige water geen kant meer op kan. Om ruimte voor het water te creëren, worden in de dijk ‘luchten’ gemaakt. Dit zijn niet veel meer dan afsluitbare gaten. Bij één van deze luchten worden twee lemen hutten gebouwd, bewoond door lieden aan wie het opzicht is opgedragen. Het zijn deze lemen hutten die in de 14e eeuw de basis leggen voor de nederzetting Maeslantsluys, het latere Maassluis. De lucht in kwestie wordt in 1602 in opdracht van de bestuurders van Monster gebouwd als echte spuisluis met de naam de Monstersche Sluis. Bijna drie eeuwen lang functioneert de sluis als zodanig. In 1889 wordt de spuisluis omgebouwd tot schutsluis. Dit opent het achterland van de haven van Maassluis. De Monstersche sluis speelt dan ook een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van het Westland en MiddenDelfland. In de tweede helft van de vorige eeuw wordt de rol van watertransport kleiner. Dit leidt in 1972 uiteindelijk tot de sluiting van de sluis. Hoe lastig het traject naar heropening ook geweest mag zijn, 46 jaar later is dat toch
88
gelukt. Hoewel in de eerste jaren niet alles meezit (val van een brugdek, pandemie) kan men zich nu op vrijdag, zaterdag en zondag door vrijwilligers laten schutten.
het ware op je neerdalen. Het is bijna jammer als je bij de Buitensluis aankomt, zo fraai is Schiedam als aanvaarroute.
PLANNING Behalve dat er niet op alle dagen geschut wordt, kan ook het getij de mogelijkheden van deze vaartocht beperken. Bij laagwater kan het feit dat de sluis geen ebdeuren heeft een obstakel vormen. Toch worden de sluisdeuren niet heel erg gemist: het laagwater aan de kant van de haven staat maar kort lager dan het water aan de binnenzijde. Bij hoogwater moet rekening gehouden worden met de hoogte van de balk die over de sluis ligt. Het kantoorgebouw 'de Bolder' van Mammoet moet standvastigheid symboliseren.
Niet het Schreihuisje werkt op onze lachspieren, wel het opschrift
Fraaie kantoren aan de Maasboulevard van Schiedam, onder meer van DHG.
89
DE V ER K E N N I NG
HET SCHEUR
NIEUWE MAAS De Buitensluis schut je naar de Nieuwe Maas. We melden ons bij de sector Eemhaven en laten weten dat we in de afvaart gaan naar Maassluis. Meteen om de hoek vinden we aan stuurboord het Schreihuisje – in gebruik als artistieke tentoonstellingsruimte. Kort daarna vinden we aan onze stuurboordzijde de Schiedamse jachthavens en de fraaie kantoorgebouwen van onder meer de David Hart Groep. We bevinden ons dan al tegenover de ingang van de Eemhaven. Parallel aan de aanleg van de Tweede Maasvlakte heeft dit gedeelte van de havens zich ontwikkeld tot het gebied voor ‘short sea’ containeroverslag. Deze moderne typering is een ruimer begrip dan de aloude kustvaart en kan ook hele grote zeevaart omvatten. Dat blijkt ook als we verder varen: het is niet alleen erg druk op het water, maar er zitten ook mega-schepen tussen de vaartuigen die we tegenkomen. Aan stuurboord passeren we het dok van Damen Shipyards en de Mammoet-werf. Het hoofdkantoor is niet alleen gebouwd in de vorm van een bolder, maar heet ook zo. In combinatie met de kranen
De kranen op het terrein van Mammoet zijn op een bepaalde manier heel mooi.
GETIJ
spreekt het uitzicht ons aan. We vervolgen onze tocht over de Beneluxtunnel en hebben daarna aan bakboord de 2e Petroleumhaven; in schippersjargon de ‘tweede pet’. Aan stuurboord passeren we de Vulcaanhaven waar de ferryterminal van DFDS is gevestigd. DFDS is de Deense afkorting van de Verenigde Stoomvaart Maatschappij (voor de Dansk-o-fielen onder ons: det forenede dampskibs-selskab). Vanuit de Vulcaanhaven kachelen de ferry’s naar Felixstowe en Immingham in Engeland dagelijks op en neer. Als we langs de terminal varen ligt er een, dus zijn we niet verrast als even later de andere in zicht komt.
HET SCHEUR Dan komen we op de kruising met de Oude Maas en de plaats waar je ook de Botlek invaart. Dit is de drukste kruising van het Rotterdamse havengebied. Vanaf hier heet de vaarweg - tot aan de Maeslantkering - Het Scheur. Na de kering – die overigens voorbij Maassluis ligt – wordt het de Nieuwe Waterweg. In de Botlek liggen altijd wel een paar booreilanden, die je van mijlenver herkent aan de opgedraaide poten. Hoewel je dat misschien horizonvervuilend vindt, hoort het wel typisch bij dit gebied. Op de bakboordoever zit ook de centrale van waaruit de sectorleiders de verschillende sectoren bewaken. Ze zitten bij elkaar in één ruimte en kunnen elkaar zo nodig gemakkelijk aanspreken. We varen door en passeren aan bakboord de vuilverbrandingsfabriek van AVR. We zien voor ons dan al een met gele boeien gemarkeerde vaarwegversmalling voor de aanleg van de Blankenburgtunnel. Onze snelheid over de grond overtreft die door het water met 4km/u en dat is heel goed te zien als we dicht langs één van de gele boeien varen. We komen dan langzaam in de buurt van Maassluis. Vanaf de
90
Op de Nieuwe Maas is het niet alleen druk maar er zit ook heel grote zeevaart tussen.
vaarweg kun je daar in de verte op zee kijken en zeeschepen in aantocht zien. We zijn dan op het laatste punt waar je nog naar binnenwater kunt, als je doorvaart kom je vanzelf op zee.
MAASSLUIS Wij draaien stuurboord uit de haven van Maassluis in en varen onder een drietal bruggen door. Na de eerste – de Coppelbrug – ligt een keersluis. Daarmee wordt elke maand een keer proefgedraaid. Dat duurt maar kort, dus daar heeft men nauwelijks hinder van. Na de bruggen kom je in de Binnenhaven die tevens fungeert als museale sleepboothaven. Daar ligt onder meer de Furie; een stoomsleper uit 1916. Het schip is naamgever van de Furieade: het
VIERMAAL Schutten vanaf de Nieuwe Maas Zuid-Holland 'in' kan nu op vier plaatsen. Van de stad naar zee toe zijn dat achtereenvolgens de Parksluizen in Rotterdam, de Buitensluis Schiedam, de Delflandse Buitensluis in Vlaardingen en nu dus ook – met de genoemde beperkingen – de Monstersche Sluis in Maassluis. Voor watersporters uit Zuid-Holland zijn de mogelijkheden om verschillende gedeelten van de Nieuwe Maas te bevaren er dus op vooruitgegaan.
Als we de Nieuwe Maas in een tocht opnemen, laten we het getij bepalen of we in de opvaart of de afvaart gaan. Als er een paar kilometer stroming loopt is het – met het oog op bijvoorbeeld motorgeluid – comfortabeler die mee te hebben. Onze snelheidsmeter geeft de snelheid door het water weer en de GPS voorziet ons van de snelheid over de grond. Aan het verschil tussen beide kan men goed zien hoeveel het scheelt wanneer die stroming er als snelheid bij komt of er juist áf gaat. De getijdekromme lezen we op de waterinfo-website van Rijkswaterstaat. Alleen op het steile gedeelte van de kromme loopt de stroming hard; goede informatie om bij de hand te hebben, dus. Op de smartphone heb je daarvoor de app 'Het Getij', maar die is – naar mijn mening – minder informatief. waterinfo.rws.nl De snelheid over de grond ligt 4km/u hoger dan die door het water. De keersluis achter de Coppelbrug wordt maandelijks getest.
grote jaarlijkse feest van Maassluis. De sleper ligt afgemeerd bij het oogstrelende 17e-eeuwse Gemeenlandshuis aan de Stadhuiskade, die eeuwenlang het visitekaartje van de stad is geweest. We varen een rondje om het eiland dat naast en in de Binnenhaven ligt. Er staat een grote kerk op met een bijzondere historie. Marnix van Sint-Aldegonde geeft in de Tachtigjarige Oorlog opdracht om buiten Maassluis een schans te bouwen. Dat loopt niet helemaal naar wens: het schanseiland is amper af als het wordt ingenomen door de Spanjaarden. Marnix zelf wordt gevangengenomen en in 1624 wordt de schans gesloopt om plaats te maken voor de kerk, die in 1639 af is. Anno nu vaar je nog altijd een rondje om diezelfde kerk op het aloude eiland. Marnix kwam overigens bij een gevangenenruil weer vrij. Mogelijk heeft-ie daarna het Wilhelmus gecomponeerd ….
91
DE V ER K E N N I NG
MONSTERSCHE SLUIS In de hoek van de Binnenhaven ligt de in ere herstelde Monstersche Sluis. Omdat we ons vooraf per e-mail hebben aangemeld zijn de vrijwillige sluis- en brugwachters al van onze komst op de hoogte. De dwarsbalk in de kolk maakt meteen duidelijk dat de doorvaarthoogte soms een probleem kan zijn. Een uitgebreide tabel op de website van de sluis geeft aan wanneer je er met welke hoogte nog door kunt. De sluiswachters wandelen na het schutten op hun gemak mee naar de beide bruggen die ook nog voor ons open moeten. De eerste is de Wagenbrug en de tweede is de Lijndraaiersbrug. Van die laatste is het brugdek een keer onbedoeld hard naar beneden gekomen. We wachten met verder varen tot de brug volledig geopend tot stilstand komt. Op naar ’t Jachthuis aan de nabije Foppenplas: ons favoriete terras in de regio. Onder het genoegen van een goed glas stellen we vast dat de Monstersche sluis een nieuw vaarrondje mogelijk maakt dat zeer de moeite waard is. Hopen maar dat de sluis in de toekomst nog wat vaker bediend gaat worden.
Bij Maassluis kun je in de verte op zee kijken en de zeeschepen zien die in aantocht zijn
Bij opkomend tij neemt de doorvaarthoogte af, te zien aan de tabel op de website.
VTS De Nieuwe Maas vanaf de Van Brienenoordbrug naar zee is het oudste VTS-traject van ons land (Vessel Traffic Service). Het is opgedeeld in sectoren. Op de website van het Havenbedrijf is meer informatie over deze VTS en communicatie te vinden. Zo vind je er een handige overzichtskaart van de sectoren met kanaalnummers. Je meldt je bij binnenvaart bij elke sector en vertelt wat je bestemming is. Daarna word je opgenomen in de bewaking en krijg je te horen waar je op moet letten. Blijf goed uitluisteren, want het is zeer wel denkbaar dat de sector je oproept. Je wilt niet verrast worden door een schip dat opeens pal voor je neus een haven uit komt varen. Ook stuurboord/stuurboord-manoeuvres met schepen die een van de havens in willen varen komen nogal eens voor. En het is de sector die je waarschuwt óf zo'n manoeuvre met je afspreekt. Het Rotterdamse havengebied is een omgeving waar van de pleziervaart een professionele opstelling noodzakelijk is. Opletten is dus vereist. portofrotterdam.com
92