YACHTLIFE
VERGRIJZING
VERGR IJZING De vaderlandse watersporter is aan het vergrijzen. Nou ja, eigenlijk is onze hele bevolking aan het vergrijzen, dus dat geldt logischerwijs ook voor de watersport. Over het algemeen wordt het fenomeen in de branche als een bedreiging gezien. TEKST EN BEELD PIM VAN DER MAREL
28
29
YACHTLIFE
Bevolkingspiramide Als er één thema is waarover (ook) in de watersport ontzettend veel gesproken wordt is dat de vergrijzing van de populatie. Statistici laten bij dit fenomeen graag een plaatje van onze bevolkingsopbouw zien (zie [locatie]). Op de website van het CBS is de situatie te volgen vanaf 1950 en de prognose loopt tot 2060; je kunt ‘m zelfs als een filmpje afdraaien. Het is een boeiend gezicht: de naoorlogse geboortegolf blijft tot op hoge leeftijd voor een piek zorgen. De oorspronkelijke piramidevorm is veranderd in een soort bolle appel.
VERGRIJZING
Er dreigt een onbalans tussen vraag en aanbod als de generatie die geboren is tussen 1945 en 1970 – de zogenoemde babyboomers – stopt met varen. Dat is keurig rapportjargon voor het volgende probleem: zo’n 75% van de botenbezitters is 50 jaar of ouder. Vrij vertaald naar de toekomst betekent dit dat er de komende 30 jaar misschien wel 150.000 boten op de markt komen. Dat zijn alleen de boten die nu in het water liggen (200.000). Als we ook de boten op de kant meenemen (300.000), kon het aantal boten dat op de markt komt wel eens meer dan dubbel zo groot zijn. Om de daling te beperken tot een kwart, moeten er dus nogal wat boten verkocht worden en blijven rondvaren. De ‘onbalans’ valt groter uit als die verkopen zich niet gaan voordoen.
Oorzaken Bevolkingsgroei is in de verwachte scenario’s nauwelijks aan de orde. Na 1970 is het aantal jaarlijkse geboorten met zo’n 20% gedaald. De groep van potentiële kopers is daardoor afgenomen. Wel neemt het aantal en daarmee het relatieve belang van migranten in onze bevolking sterk toe; volgens de laatste prognose tot bijna 40 procent in 2060. De branche moet het uiteindelijk hebben van bevolkingsgroepen die de keuze hebben uit alle mogelijke vormen van vakantie- en vrijetijdsbesteding. Eventuele interesse voor de watersport is bij hen onderhevig aan enorme concurrentie. Als de keuze al op een bootvakantie valt, is dat bovendien niet noodzakelijk in Nederland, dus aan een eigen boot hebben deze groepen vaak geen behoefte (meer). Daar komt bij dat het netto bestedingspatroon van potentiële kopers verschuift; er moet bijvoorbeeld afgelost worden op de hypothecaire lening. En zo staan er nogal wat parameters niet op groen. De lage rentestand alleen is niet voldoende om deze situatie op een afzienbare termijn te doen kantelen.
Consequenties
Beleidsinformatie Met een beetje inlevingsvermogen is de informatie heel toegankelijk en bruikbaar. Als je in de krant prognoses leest over de toekomstige samenstelling van de bevolking, zijn ze hieraan ontleend. Je kunt er als ondernemer prachtig aan zien hoe je doelgroep of doelgroepen zich gaan ontwikkelen. Eigenlijk zijn onze politici de enigen voor wie de vergrijzing misschien nog een element van verrassing in zich heeft. In de politieke context kijken we in cycli van vier jaar, dus een kwestie die zich uitstrekt over een langere periode is lastig en moet in mootjes worden gehakt. Niet het beste uitgangspunt om zaken met een lange looptijd doeltreffend aan te pakken – van de politiek moet de watersport zijn heil op dit gebied dan ook niet verwachten.
Aantallen In de watersport kennen we het geruchtmakende rapport van Waterrecreatie Advies, met de prognose voor de ontwikkeling van de recreatievaart tot en met 2050. De scenario’s daarin zijn gebaseerd op de verwachte ontwikkeling van een aantal relevante omgevingsfactoren. Het rapport concludeert dat in ieder geval rekening moet worden gehouden met dat het botenbestand met een kwart afneemt.
Op basis van recente waarnemingen kan – nu al – een afname van de sluispassages op doorgaande routes en een afnemende bezetting van jachthavens worden vastgesteld. De verwachtingen voor de toekomst duiden niet op groei. En we moeten nog gaan zien in hoeverre de thuismarkt het aanbod van tweedehands boten daadwerkelijk kan absorberen. Voor de branche zijn de vooruitzichten dus vooralsnog niet rooskleurig. Voor de bootbezitter wordt het een meevaller als zijn schip een mooie prijs opbrengt in de tweedehandsmarkt. Tenslotte stemt een scenario van veel onverkochte boten vanuit milieu-optiek evenmin vrolijk.
“Vrij vertaald naar de toekomst betekent dit dat er de komende 30 jaar misschien wel 150.000 boten op de markt komen”
30
31
YACHTLIFE
VERGRIJZING
Scenario’s Volgens het rapport van Waterrecreatie Advies is deze ontwikkeling afhankelijk van de economische situatie, het herstel van de economische en financiële crisis alsmede van acties van de branche om nieuwe kopers en gebruikers aan te trekken. Als randvoorwaarde wordt daarbij gezien dat het toervaartnetwerk in stand wordt gehouden en verder wordt verbeterd. Export en promotie moeten verder worden ontwikkeld. Verder ziet het rapport de ontwikkeling sterk in internationaal perspectief (veiligheids- en vluchtelingenissues, ontwikkelingen in het Middellandse Zee-gebied en Azië) en wordt verwacht dat meer Europese landen eenzelfde probleem zullen krijgen. Men hoopt dat het rapport tot discussie leidt en tot meer samenwerking van alle betrokken partijen.
Initiatieven De recent met Recron gefuseerde branchevereniging HISWA is actief in het ondersteunen van haar leden met missies, plannen en ideeën. Aan de top van het segment is het initiatief ‘flying the Dutch flag’ bedoeld om het traject ‘na’ de bouw van een superjacht hier te lande te houden. Dus varen onder Nederlandse vlag, met een professioneel Nederlands managementsysteem: fiscaliteit, registratie, certificering, bemanning, bevoorrading, onderhoud etc. Aan de basis van het segment is er het meevaarweekend. Samen met het Watersportverbond worden schippers en vaarlustigen bij elkaar gebracht om deze nieuw geïnteresseerden kennis te laten maken met varen. Het Watersportverbond heeft zelf het initiatief ‘zilveren wimpel’ gelanceerd, bedoeld om de oudere watersporter langer in de vaart te houden. En met ‘Optimist on tour’ probeert men jongeren voor het varen te enthousiasmeren. Het samenwerkingsverband ‘Varen doe je samen’ – waarin branche en overheid samenwerken – heeft voor beginnende vaarders een uiterst instructieve sectie op haar website. De Stichting Waterrecreatie Nederland – eveneens een samenwerking van branche en overheid – zet zich in voor het behoud en de verbetering van het Nederlandse vaarroutenetwerk. In datzelfde kader probeert bijvoorbeeld het Ondernemersplatform Hollandse Plassen de plassen in dit gebied beter met elkaar te verbinden en lokale initiatieven te bundelen. Verder neemt het aantal aanbieders van huurboten in alle soorten en maten voortdurend toe. Dit is een willekeurige greep uit een veelheid aan initiatieven, maar het laat zien dat er op allerlei manieren aan wordt gewerkt om de watersportbranche geen ‘zinkend schip’ te laten zijn. En er is ruimte en enthousiasme voor nieuwe ideeën.
die inspelen op moderne fenomenen als deeltijdgebruik en andere verschijningsvormen van de deeleconomie. Nog weinig ontgonnen is het klimaataspect van de watersport. Je beoefent de sport buiten en als je zeilt is dat ook nog eens zeer milieuvriendelijk. De groeiende aandacht voor elektrisch varen belooft ook eveneens veel goeds voor de toekomst. Omdat je daarmee in de buurt blijft, belast je als watersporter het milieu bovendien minder dan met buitenlandse reizen. Van vliegschaamte hoef je sowieso geen last te hebben. Van het beschikbaar komen van laagdrempelige foil-mogelijkheden valt een aanzuigende werking te verwachten. De foil-waterfiets is bedacht en inmiddels zijn er ook exemplaren ontwikkeld waar je leuk mee uit de voeten kunt. Als die aanslaan zou het op zijn minst grappig zijn dat we daarmee toch een beetje de fietsbranche navolgen.
“De Nederlandse watersportinfrastructuur is dan ook een verworvenheid die ons met trots mag vervullen.”
Optimisme “Een branche met minder goede vooruitzichten moet zichzelf opnieuw uitvinden,” wordt wel eens gezegd. Een mooi voorbeeld van zoiets is de fietsbranche, die zich nog niet zo lang geleden kenmerkte door kommer-en-kwelverhalen. Inmiddels is die branche weer springlevend. Het kán dus wel. En dat zou een reden kunnen zijn om optimistisch naar de watersport te kijken. Groei is bijvoorbeeld te vinden in de dagtochten, en ook vaartochten met de eigen boot naar het buitenland komen steeds meer voor. De groei in dagtochten vertaalt zich in stijgende verkopen van sloepen, tenders, vletten en snelle motorboten. Je ziet daar inmiddels ook concepten
32
Branchebreed Hoezeer we met z’n allen de initiatieven waarderen en hoe optimistisch we ook naar de toekomst kijken, er is echt nog heel wat meer nodig. Een teruggang in het botenbestand gaat nu eenmaal per definitie niet positief uitwerken op het in stand houden van onze – unieke – infrastructuur voor de watersport. Die danken we aan de waterhuishouding die ons al eeuwen in staat stelt beneden de zeespiegel te leven. Deze infrastructuur is dan ook een verworvenheid die ons met trots mag vervullen. Het zou eeuwig zonde zijn die te laten ‘verwateren’. Als product zijn onze waterwegen bovendien heel goed verkoopbaar. Tezamen pleit dat voor een mega-operatie om de huurvloot vergaand uit te breiden ten behoeve van inkomend toerisme. En laten we voor die uitbreiding zoveel mogelijk bestaande boten gebruiken, dan slaan we meerdere vliegen in één klap. Het karakter van zo’n mega-operatie overstijgt individuele belangen. Dat pleit voor een branchebrede aanpak, samen met een overheid die verder wil kijken dan de korte termijn. Er is dus werk aan de winkel!
33