Varen onder vreemde vlag

72 V L AGVO E R I N G

Tekst Pim van der Marel

VA R E N ONDER VREEMDE V L AG Het komt eigenlijk maar zelden voor dat een superjacht onder een ‘logische’ vlag vaart.

Logisch zou bijvoorbeeld het land van herkomst van het schip zijn of de staat waar de eigenaar woont of gevestigd is. Hoe komt het eigenlijk dat zo’n jacht onder de vlag van een ander land kan varen? Zijn daar ook nog andere redenen voor dan alleen fiscale, en welke zijn dat? Nautique zet het op een rij.

Historie oor onze nationale trots is het goed te weten dat de ontwikkeling van het internationale zeerecht in belangrijke mate aan Nederlandse inbreng te danken is.

Eeuwenlang werd het internationale zeerecht beheerst door het Mare Liberum van Hugo de Groot uit 1609. Daarin stelt Hugo dat de zee vrij is omdat ze niet bezet kan worden, eigendom van iedereen - met uitzondering van de territoriale wateren van destijds drie zeemijlen. Deze afstand is dan weer gebaseerd op de zogenoemde kanonschotregel van Cornelis van Bijnkershoek.

Het Mare Liberum was mede ingegeven om de VOC een dekmantel te bezorgen om de bestaande handelsmonopolies te doorbreken.

Als reactie daarop vlagden Engelse kooplui al in de 17de eeuw hun schepen om. Zij omzeilden daarmee de nieuwe Nederlandse handelsmonopolies. In de loop der eeuwen is dat

V

73 V L AGVO E R I N G Fotografie Jeff Brown/Breedmedia

veel vaker gebeurd, ook door Nederlanders. Op die manier kon je het verbod op slavenhandel nog een tijd lang ontlopen, of, wat ook regelmatig gebeurde, visserijbepalingen en bijvoorbeeld de drooglegging (in de VS) omzeilen. Het ging dus ook toen altijd al om economische motieven.

Juridische grondslag egenwoordig is vlagvoering geregeld in een internationaal verdrag: het VNZeerechtverdrag. Volgens de artikelen 90 t/m 92 van het verdrag, dat op 16 november 1994 in werking is getreden, mag elke staat schepen registreren en zelf de eisen bepalen waaraan schepen moeten voldoen om diens vlag te mogen voeren. Schepen krijgen de nationaliteit van dat land (de vlaggenstaat). Er moet dan wel een genuine link zijn tussen het schip en de staat in kwestie.

Schepen mogen maar één vlag voeren en kunnen dus niet zomaar van vlag veranderen. Het verdrag

T

regelt de vlagvoering niet al te gedetailleerd en laat zo wel veel ruimte voor eigen interpretatie.

Vrije keuze et VN-Zeerechtverdrag verleent de exclusieve rechtsbevoegdheid over schepen op volle zee aan de vlaggenstaat.

De clausule van art. 91 vereist een wezenlijke band - de genuine link - tussen een schip en het land van registratie, wat het moeilijker maakt voor eigenaren om hun schepen te registreren waar ze maar willen. Omdat er geen definitie is gegeven van die wezenlijke band laat het verdrag (te) veel ruimte. Sommige landen hebben gepleit voor erkenning van een internationale norm, maar in de praktijk bepaalt elke individuele vlaggenstaat zelf of er in een bepaalde situatie wel of niet sprake is van een wezenlijke band. Sommige landen zijn daarin nog wat verder gegaan dan andere. Zij openden hun

H

scheepsregisters met het doel aantrekkelijk te zijn voor eigenaren uit de hele wereld. De stimulans voor de eigenaren was minder regels en dus minder kosten. Deze ‘race to the bottom’ ontaarde in een bloeiende industrie rond de registratie van schepen. Het betekent in de praktijk dat scheepseigenaren een nagenoeg vrije keuze hebben, met als resultaat dat wij ‘varen onder vreemde vlag’ normaal zijn gaan vinden.

Fiscaliteit en kosten et belangrijkste motief voor de keuze van een vlag is de fiscaliteit. In de dagbladen gingen zo’n tweeënhalf jaar geleden Deloitte en Ernst & Young over de knie, omdat zij gezamenlijk de ‘omzeilregeling’ hadden opgetuigd. De Nederlandse fiscus liep daardoor nogal veel geld mis en legde een miljoenenclaim op. In essentie kwam de omzeilregeling neer op export van het jacht

H

74

Foto: Pim van der Marel

V L AGVO E R I N G

naar een aantrekkelijk oord, gecombineerd met het terughuren ervan. Daarmee werd de omzetbelasting bespaard, die neerkomt op een zesde deel van de aanschaffingskosten. Afhankelijk van de gekozen staat kan daar een aantrekkelijke of geheel afwezige winstbelasting bij komen. Mogelijk zijn verliezen uit de exploitatie van het jacht te compenseren met elders behaalde winsten; in dat geval heb je feitelijk de kosten van het jacht aftrekbaar gemaakt. Wellicht kun je ook de bemanning belastingvrij inhuren en als het een niet al te exotisch oord is, zullen financiering en verzekering van het jacht nog wel te regelen zijn.

Kortom, de keuze heeft enorme invloed op de kosten je maakt.

D

e gekozen vlag bepaalt de nationaliteit van het schip. Dat betekent dat het jacht moet voldoen aan de wet- en regelgeving van de vlaggenstaat. Milieubepalingen, certificeringsvereisten, veiligheidsvoorschriften, inspectieverplichtingen, verhuurvoorwaarden enzovoorts verschillen per land. De staat van het jacht en de plannen die de eigenaren ermee hebben, zijn van directe invloed op de ‘last’ die je hebt van de betreffende regelgeving - ook die ‘last’ speelt dus een rol in de keuze van de vlag.

Aansprakelijkheid en anonimiteit en ander keuzemotief is de mate waarin de vlaggenstaat het toelaat om de aansprakelijkheid van de eigenaar te beperken. Vermogende eigenaren willen graag behoed worden voor de risico’s die het bezit van zo’n jacht met zich meebrengt. Wat gebeurt er als de kapitein van het jacht per ongeluk olie loost in

E

Eeuwenlang werd het internationale zeerecht beheerst door het Mare Liberum van Hugo de Groot uit 1609. In zijn geboorteplaats Delft is een eerbetoon in de vorm van een bronzen beeld terug te vinden.

de haven van Nice? Of als de stuurman overboord valt en wordt opgegeten door een haai? Het is dan wel prettig als de schade niet op je vermogen kan worden verhaald.

Soms gaat het nog wat verder en laat de vlaggenstaat toe dat de eigendomsbelangen volledig anoniem blijven. Men gedoogt dan registratie van schepen door middel van bijvoorbeeld bearer shares, kandidaataandeelhouders of tussenpersonen. In veel gevallen is anonimiteit voor eigenaren van jachten namelijk erg aantrekkelijk.

Die behoefte aan anonimiteit heeft soms een duistere grondslag. Enige tijd accepteerde het register van Tonga ieder schip, ongeacht de ouderdom ervan en ongeacht wie als eigenaars werden opgegeven - al snel bleken schepen die gelinkt werden aan de vloot van Al Qaida onder Tongaanse vlag te varen. Evenals twee schepen met Pakistaanse illegalen met valse paspoorten

75 V L AGVO E R I N G

en grote hoeveelheden contant geld, bleek bij hun aanhouding. Het register is daarom nu niet langer operationeel. Maar volgens Amerikaanse marinerapporten moet indertijd een schip van Al Qaida op de Middellandse Zee hebben gevaren met explosief materiaal; hiermee zijn in 1998 twee Amerikaanse ambassades in Afrika getroffen.

Populair nder de populairste vlaggen om je jacht onder te laten varen valt de ‘Red Ensign Group’. Dit is het samenwerkingsverband van de Britse overzeese scheepsregisters, dat onder meer de Kaaimaneilanden, Isle of Man en Gibraltar omvat. Van deze Britse overzeese gebieden zijn vooral de Kaaimaneilanden fiscaal aantrekkelijk.

Het genuine link-vereiste is daar alleen dat je er een lokale vertegenwoordiger moet benoemen of een vennootschap moet opzetten. In de groep is

O

Britse wetgeving van kracht, dus je mag rekenen op stabiliteit. Schepen die onder deze vlag varen genieten ook nog eens bescherming van de Britse marine.

Het dagblad NRC is lid van het journalistieke onderzoeksnetwerk European Investigative Collaborations (EIC). Medio vorig jaar richtte het netwerk zijn zoeklicht op Malta, waar het een bonte stoet Nederlandse en buitenlandse miljonairs aantrof. Hun gemeenschappelijke kenmerk is dat zijn hun jacht via een vennootschap op Malta varen.

Superjachtenmakelaar Jan-Jaap Minnema zou tegen NRC gezegd hebben: “Vroeger zaten bootbezitters enorm te klooien met ondoorzichtige fiscale constructies, bijvoorbeeld via het Caribisch gebied. De Malta-route is veel beter: je regelt alles netjes in Europa, betaalt een overzichtelijk bedrag aan btw en bent van het gedoe af.” Feit is dat de Maltese Kamer van

Koophandel claimt dat op Malta het grootste aantal superjachten ter wereld is geregistreerd.

Afhankelijk van de omstandigheden van het jacht, de eigenaars en hun plannen kunnen – niet limitatief – ook de volgende vlaggenstaten interessant zijn: Antigua, Bermuda, Kanaaleilanden, Cookeilanden, Cyprus, Jamaica, Madeira, Saint Vincent en de Grenadines, Singapore en de Maagdeneilanden.

Nadeel et bestaan van de goedkope vlaggen heeft een voor de hand liggend nadeel.

Lichtere of compleet afwezige regels ondermijnen de milieumaatregelen van strengere staten, laten uitbuiting van mensen toe en bieden mogelijkheden aan terroristen en criminelen.

Schipbreuken, ongeoorloofde lozingen, lekkage en verlies van lading zijn niet zelden te linken aan een goedkope vlag.

H

76 V L AGVO E R I N G

Hetzelfde geldt voor het gebrek aan regels voor beloning en sociale voorzieningen, werktijden en -omstandigheden. Het gevolg daarvan laat zich niet moeilijk raden.

Gemakkelijke registratievoorwaarden en gebrek aan controle maken het eenvoudig een schip over te schilderen en opnieuw te registreren met valse documenten. Je moet er niet aan denken welke afschuwelijke mogelijkheden samenwerking tussen piraten en terroristen op dit gebied biedt.

Dit is een situatie waaraan - in ons aller belang – zo snel mogelijk een einde zou moeten komen, ook al zullen jachteigenaren daar ongetwijfeld een financieel nadeel door lijden. Maar dat eind is nog niet in zicht.

Maatregelen e vlaggenstaat heeft de exclusieve rechtsbevoegdheid over een schip op volle zee, wat betekent dat je aan overtredingen

D

alleen iets kunt doen in de territoriale wateren (tegenwoordig 12 mijl), de aansluitende zone (nog eens 12 mijl) en voor sommige kwesties de ‘exclusieve economische zone’ (EEZ : 200 mijl).

Dit biedt in veel gevallen geen soelaas. Maar onder het nieuwe Fish Stocks Treaty van de VN mogen staten in specifieke gevallen een schip enteren en inspecteren. Een duidelijk nieuwe weg: de aanpak van overtredingen op volle zee wordt hiermee mogelijk. Het probleem is echter dat dit Verdrag nog steeds op vrijwillige basis aanvaard moet worden.

Om die reden passen landen met zeehavens tegenwoordig zogeheten havenstaatcontrole toe, waarbij ze een schip controleren voordat het de haven binnenvaart en desgewenst het schip de toegang kunnen weigeren. Na toelating volgt inspectie op punten als internationale veiligheid, milieunormen, beveiliging en arbeidsomstandigheden. Indien een schip niet

voldoende zeewaardig is kan de afvaart van dat schip worden verhinderd.

Het Paris Memorandum of Understanding on Port State Control (ParisMoU) uit 1982 heeft 27 kuststaten als lid die gezamenlijk het water in en rond Europa tot en met Noord-Amerika afdekken. Hun gemeenschappelijke missie is schepen die niet aan de normen voldoen te weren.

Ze hanteren een gezamenlijke white list voor die vlaggen waarvan de vlaggenstaten er zelf voldoende op toezien dat schepen onder hun vlag zich aan de regels houden. Jachteigenaren die hier willen varen zullen bij voorkeur een vlag uit deze white list kiezen, al was het maar om de nare inspecties zoveel mogelijk te beperken.

Nederland n Nederland loopt het initiatief ‘Flying the Dutch flag’, dat tracht vanuit Nederland geëxploiteerde superjachten onder Nederlandse

I

the day is yours slaap- en zitcomfort

Maak uw boot zo comfortabel mogelijk voor het gehele vaarseizoen Nu het vaarseizoen is begonnen, en u wellicht al enkele vlag te laten varen. Branchevereniging Hiswa, Havenbedrijf Amsterdam en de KNVR trekken een one stop shop-concept van de grond.

Nederlandse bouwers blazen immers in de grote jachten een flinke hoornstoot mee. De bedoeling is om ook trajecten ‘erna’ binnen de BV Nederland te houden: fiscaliteit, registratie, certificering, bemanning, bevoorrading, onderhoud etc. Voor de fiscale positie van dit soort schepen is de regeling inmiddels rond, en voor de kennis en activiteiten eromheen kent Nederland een sterk in de keten samenwerkend cluster van gespecialiseerde bedrijven. Door het beheer hier professioneel te laten plaatsvinden kunnen we het management van een superjacht naar een hoger niveau tillen en het jacht Nederlands houden. Varen onder de Nederlandse vlag staat internationaal bekend als betrouwbaar, professioneel en veilig. Laten we dat maar zo houden.

nachten aan boord heeft doorgebracht, is het tijd om uw bootmatrassen nog eens goed te inspecteren. Zijn ze op leeftijd, dun of onderhevig aan vochtplekken? Dan is nu het moment om aan vervanging te denken. Bij Neptune zorgen wij ervoor dat u tijdens het gehele vaarseizoen uw tijd aan boord zo uitgerust en comfortabel mogelijk doorbrengt. Zo kunt u optimaal genieten van de zon, het water en uw vrije tijd!

Graanmarkt 4, 1681 PA Zwaagdijk-Oost Bel +31 (0) 228 56 2045 • info@neptune.nl www.neptune.nl