RONDJE VAN DE KANALENKONING
Met de opening van het Kanaal Wessem-Nederweert in 1929 wordt een vaarrondje mogelijk dat sindsdien is ontwikkeld tot wat we nu de Willemsroute noemen. Die loopt door Nederlands- en Belgisch-Limburg, voor ongeveer de helft van het traject over de Zuid-Willemsvaart. We gaan de route in zijn geheel varen en hebben die op voorhand uitgebreid met een stukje van het Belgische Albertkanaal.
Tweehonderd jaar geleden is de Maasopgrotedelentussen’s-HertogenboschenLuikeenonbetrouwbare rivier: rond de winter te wild en rond de zomer te droog. In 1822 wordt daaromeenaanvanggemaaktmetde aanleg van een lateraalkanaal, de Zuid-Willemsvaart. Het wordt in vier jaargegravenendanktzijnnaamaan KoningWillemIvan–toennog–het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Aan de oostelijke kant van de Maas wordtruimeeneeuwlaterookeenlateraalkanaal gegraven. Gereed in 1936vormtditJulianakanaaleenantwoord op de dan stroeve samenwerking met de Belgen over het bevaarbaar maken van de Maas op dit gedeelte. Het Julianakanaal loopt van Maasbracht naar de stuw van
BorgharenbijMaastricht.Incombinatie met het eerder genoemde Kanaal Wessem-Nederweert maken de kanalenhetvaarrondjemogelijkdatbekendstaatalsdeWillemsroute.
INDUSTRIEEL
We vertrekken vanaf de Spaanjerdplas en varen de Maas af in de richtingvanRoermond.Nadebruginde A2kerenweomenvarendekopvan het Julianakanaal op. Aan bakboord domineren de koeltorens van de Clauscentrale in Maasbracht prominent het uitzicht. Dat is een gasgestookteelektriciteitscentraledieuitde mottenballenisgehaaldenwordtopgestart als er behoefte is aan extra capaciteit. Maasbracht is één van de grotere binnenvaarthavens van ons
land. Dat versterkt het gevoel in een industriëleomgevingtevaren.
VERVAL
Voor ons ligt vrijwel meteen het sluizencomplex Maasbracht. We weten natuurlijk al dat we hier met 11,85 meterhetgrootstevervalvanonsland gaanmeemaken.Hoeweldemarifoon primaverstaanbaaris,hoortdesluiswachteronsblijkbaarniet.Dusleggen we aan en melden ons ook nog een keer aan de praatpaal. In de sluis maak je vast aan drijvende bolders. Diezittenveruitelkaarenzijnbeurtelings van het hoge type – voor lege binnenvaartschepen – en het lage. Hetvergtdanookdenodigemanoeuvreerkunst om aan twee bolders te kunnenliggen.
1 De doorsteek van Caestert is adembenemend.
Wevarenhetkanaalafdatopheteerste deel een industriële indruk blijft maken.Alsjedichtbijdeoevervaart kun je vooral in de eerste 2 tot 3 km voorbij sluis Maasbracht zien dat het omringende land bijna 9 meter lager ligt. De vaarweg doet ons eigenlijk denken aan de Schelde-Rijnverbinding,ookaldoordevelebinnenvaarders onder Belgische vlag. De sluiswachtervandesluisBorn(verval 11,35 meter) meldt dat we meteen daarna verkeersbegeleiding zullen krijgen.Hetkanaalistijdelijkversmald tot18meterenergeldtéénrichtingsverkeer. De toegestane snelheid is 6 km/u dus proberen we ons daaraan te houden. Over de marifoon horen we de verkeersbegeleider tegen een tegenligger zeggen dat hij ‘dat trage jachtwelevengaatopporrenomdoor tevaren’.Eveneenspermarifoonmelden we dat gehoord te hebben en gevendusmaargas.Eengedwongen snelheidsovertreding, dat excuus is nieuwvoorons!
SCHARBERG
Verderop verandert het karakter van het kanaal. Bij Elsloo wordt het zelfs even ronduit fraai. Dat komt omdat
voor het kanaal hier de Scharberg moest worden doorgraven. Daardoor vaar je er door een dal en dat geeft een nogal buitenlandse aanblik. De brug bij Elsloo is in de Tweede Wereldoorlog opgeblazen. Het is de enigebrugoverhetJulianakanaaldie lager ligt dan het omliggende land-
schap.Maaromdatditdevoormalige Scharbergis,zorgtdatervoordathet tochdebrugismetdemeestedoorvaarthoogte.
MAASTRICHT
Voordat we bij Maastricht komen, passeren we nog de openstaande
sluisLimmelendestuwvanBorgharen.Maardanopentzichtocheindelijk het zicht op Maastricht. We varen doortotvoorbijdeWilhelminabrugen nemeneenligplaatsaan‘demuur’,de strekdam midden in de rivier tussen de Wilhelminabrug en de Sint Servaasbrug.Dathetonsdaarontbreekt aanfaciliteiten,nemenwegraagvoor lief. Je ligt er namelijk vlakbij het stadshart, op loopafstand van alles waar je heen zou willen. Dat het niet de meest rustige nacht zal worden, weten we dan nog niet. Op een getraptterrasopderechteroevervande Maas verzamelt zich een flinke hoeveelheidjongelui,datzienwewel.Wij gaan – wat zou je anders kunnen doenalsHollander–tevoetnaareen plein in Maastricht dat grote bekendheid geniet door optredens van een wereldberoemdeMaastrichtseorkestleider.Alswijgelaafdenwelterugkomen, zijn de jongelui kennelijk geïnspireerd door die orkestleider. Minder melodieus natuurlijk maar gelukkigwordtdatruimschootsgoedgemaakt met dreunende bastonen. Als wedeslaapdesondankskunnenvatten,blijktdedoorgaandescheepvaart
aan de achterkant van de strekdam doorlopend voor deining te zorgen. Achteraflagdatdustochnietaande op het bekende plein genoten consumpties…
SINT SERVAASBRUG
Maastricht staat bol van de monumenten, maar wij beperken ons tot het monument waar we zo ongeveer tegenaan liggen. Deze iconische Sint Servaasbrugwordtbeschouwdalsde oudstebrugvanNederland,gebouwd tussen 1280 en 1298. Feitelijk is het thanseenverbredeengrotendeelsin beton gereconstrueerde versie van het origineel. Het heeft er even om gespannen of de brug nog zou bestaan,wantindejaren20vandevorigeeeuwwasdegemeentevanplan de brug te vervangen door een nieuwe. Ingrijpen van hogerhand en protesten van de bevolking hebben dat voorkomen en hebben geleid tot de bouw van de Wilhelminabrug. Als jeoverdeprachtigeSintServaasbrug loopt is het misschien goed je niet al te bewust te zijn van de slachtingen die op deze brug hebben plaatsgevonden. Bijvoorbeeld bij de zoge-
noemdeSpaanseFurieop20oktober 1576,waarbijdoordeburgersverdreven Spaanse troepen wraak namen met een bloedbad en het plunderen vandestad.Driejaarlaterwashetalweer raak, nadat de stad viel bij het beleg van de latere Hertog van Parma.Ookdatleiddetoteenbloedbadeneenplundering.Bijbeidegelegenheden lieten duizenden burgers ensoldatenhetleven.Alsjejedatrealiseertishetheelprettigomveiligen gezondopdeoevertestappen!
SINT PIETERSBERG
Wevertrekkendevolgendemorgenin zuidelijke richting. Daarmee beginnen weaanhetgedeeltedatwijzelfaande tocht hebben toegevoegd. Als we de Willemsroute zouden hebben gevolgd, waren we teruggevaren naar deSluisBosscheveld,diejedanmeteen al naar de Zuid-Willemsvaart schut.
WE LIGGEN AAN ‘DE MUUR’ VLAKBIJ HET STADSHART
2 De keersluis Limmel staat normaliter open. 3 Het 16e-eeuwse Huis De Torentjes met de Sint Pieter op de Berg. 4 De oorspronkelijke Sint Servaasbrug is gebouwd tussen 1280 en 1298.
Lanaye is enorm van omvang.
Onder Maastricht heb je aan stuurboorddeSint-Pietersberg,eenheuvel van100meterhoogtedieondermeer bekend is van de mergelwinning. In de 17e eeuw was er daardoor al een ondergronds gangenstelsel ontstaan. De strategische ligging ten opzichte vandeMaasuitzichinversterktegebouwen en fortificaties. We genieten van het uitzicht op de katholieke Sint Pieter op de Berg en het naastgelegen Huis De Torentjes, een kasteelachtiglandhuisuitde16eeeuw.Even later zien we de ruïne van de donjon vanhetKasteelLichtenberg,daterend
rond het jaar 1220. De ENCI-fabriek eronderheeftderotswaaropderuïne staat niet vergraven. Die staat daardoor geheel geïsoleerd op een kale rotspalerboven.Wenaderendaarde grensmetonzezuiderburen,dieindit gebiedFranstaligzijn.
LANAYE
Op de Maas bezuiden Maastricht moetenwebijdegrensmetonzezuiderburen stuurboord aanhouden om het korte Kanaal van Lanaye op te varen.Ditminderdan2kmlangekanaal voert naar het sluizencomplex
van Lanaye. We zitten dan inmiddels inWallonië,anderszoudenweLanaye – in goed Vlaams – Ternaaien noemen.HetcomplexstaatinBelgiëbekendalsdeBouchondeLanaye(Stop van Ternaaien) omdat grotere schepenertotvoorkortnietkondenpasseren. De nieuwe grote sluis van 225 x 25 meter en een diepte van meer dan 13,5 meter is nog geen 10 jaar oud. Het ontsluit voor schepen uit België niet alleen Zuid-Nederland maarookdeRijn-Donauroute. We roepen de sluis op per marifoon enkrijgeninhetFranstehorendatwe
AQUA LIBRA
Het echtpaar Vanthoor-Casters runt Aqua Libra Yachtcharter dat voor deze trip de Linssen SL 35.0 AC ‘Swissky’beschikbaarstelt.Ditiseenstalenmotorjacht van (lxbd) 10,70 x 3,40 x 1,00 meter aangedreven dooreen Volvo Penta van 75 pk. Aqua Libra voert ‘Exclusive Yachtcharter’ in haar logo en dat is aan ieder detail merkbaar: letterlijk alles is tot in de puntjes geregeld. Gevestigd in Kinrooi op een steenworp afstand van de werfvanLinsseninMaasbrachtisAquaLibraookLinssen’sYachtAgentvoorBelgië. Websites: www.aqua-libra.be, www.linssenyachts.com enwww.linssenyachts.be.
met het binnenvaartschip voor ons meemogenschutten.Hetvervalinde sluis is 13,94 meter en dat is –scheepsliftennietmeegerekend–het hoogste peilverschil in België. Ook hier werkt dat gelukkig met drijvende bolders.
CAESTERT
Uit de sluis komen we op het Albertkanaal.Wemaken180gradenrechtsomkeert om het kanaal in noordelijke richting af te varen. Het Albertkanaal is feitelijk het chagrijnige antwoord van de Belgen op het Nederlandse Julianakanaal. Door dat kanaal niet door te trekken tot aan de grens moestendeBelgenzichinallerleiongewenste bochten wringen. Om dat op te lossen besloten ze al voor de Tweede Wereldoorlog het Albertkanaal te graven, om zo over Belgisch grondgebied van Luik naar Antwerpentekunnenvaren.Datwasnietbepaaldeenkleinigheid,wanthetkanaal moest onder meer dwars door de Sint-Pietersbergwordengegraven.De kliefwaarmeedatisgerealiseerdluis-
tertnaardebenaming‘doorsteekvan Caestert’.HetgebiedvandeSintPietersberg heet in België namelijk het ‘plateau van Caestert’, afgeleid van het Latijnse castra (legerplaats) die hierzelfsKeltischerootsmoethebben gehad.Hoehetookzij,dedoorsteek die zich voor onze ogen ontvouwt is adembenemend.Hoewelheteenge-
graven doorsteek is, geeft het je het idee in een uitgesleten rivierdal te varen. Dat is voor plattelanders een uiterst ‘buitenlands’ gevoel. En dat slechts een paar kilometer over de grens.
Volgende keer: naar de Zuid-Willemsvaart
GOED OM TE WETEN
De doorvaarthoogte van de gehele Willemsroute is 5 meter. Dit met uitzondering van de Bassinhaven in het stadshart van Maastricht waarvoor de doorvaarthoogte maximaal 3,31 meter is. Hoewel de Willemsroute wordt aangeprezen vanwege ‘charmante kleine sluizen met weinig verval’, geldt voor het Julianakanaal precies het tegenovergestelde. De sluizen Maasbracht en Born zijn met meer dan 11 meter de nummers 1 en 2 van Nederlandquaverval.HetJulianakanaalisdaarbijdermatedrukmetberoepsvaart datwijeenmarifooneenonmisbareaccessoirevinden.Verdervindenwijhet een aanrader om de route uit te breiden met het Kanaal van Lanaye en het Albertkanaal,wantdatvoegtechteenpaarhoogtepuntenaandezeWillemsroutetoe.
Scan de QR-code voor het vaarroutekaartje op Motorboot.commethetgpx-bestandvoordenavigatie.
de 17e eeuw had de Sint-Pietersberg een ondergronds gangenstelsel. 6 De grote Sluis
TOERVAART