DAGTOCHT VAN DE BI ESBOSCH NAAR WOUDR ICHEM
MOOIS AAN DE MERWEDE 56
www.motorboot.com
december 2022
57
DAGTOCHT VAN DE BI ESBOSCH NAAR WOUDR ICHEM
We maken vandaag een dagtocht naar het plaatsje Woudrichem. De vaartocht omvat een alleszins interessante verzameling van vaarwegen en het eindpunt met het naastgelegen Loevestein spreekt al bij voorbaat tot de verbeelding. We kunnen niet wachten om eraan te beginnen. PIM VAN DER MAREL
We vertrekken bij de Spieringsluis en
gens het Gat van de Noorderklip en
MERWEDE
besluiten om het eerste deel toeris-
de Ruigt komen we op een driesprong
De Biesboschsluis ligt aan de rand
tisch te doen. Dat betekent dat we de
waar we bakboord uit het Gat van
van binnenvaartmekka Werkendam.
sluis links laten liggen en een stuk van
Paulus op gaan. Omdat de verhuur-
Gemeten naar geregistreerde binnen-
de Brabantsche Biesbosch nemen.
vloot voor het grootste deel aan de
vaartschepen
We varen vandaag zuidwaarts om de
zuidkant van de Biesbosch ligt, is het
tweede binnenvaarthaven van Neder-
‘Paardenkop’ heen naar het Gat van
hier ‘s morgens nog heel rustig. We
land. Zodra je de sluis uitkomt zit je
Kampen. Als je niet diep steekt kun je
genieten van het groen en zien een
daar voor je gevoel meteen middenin:
dit stuk inkorten door de Sloot bene-
jonge ree die ons – van grote afstand
alles om je heen is ofwel zelf een bin-
den Petrus te nemen. Deze sloot is
– met interesse lijkt gade te slaan. Met
nenvaartschip of heeft ermee te
sowieso een aanrader want het is ook
geen ander geluid dan dat van kabbe-
maken. We varen de Nieuwe Mer-
een bever-hotspot. In het ochtendglo-
lend water voelen we ons een beetje
wede op en gaan stuurboord uit in de
ren of de avondschemering heb je
natuurvorsers. We varen door en
richting van Gorinchem. Aan stuur-
hier zo ongeveer bever-garantie! We
komen aan het eind van het Steurgat
boord heb je dan het Beatrixhaven-
komen voorbij de Rietplaat waar ook
bij de Biesboschsluis, die je schut
complex, dat een indrukwekkend
‘s ochtends al volop kinderen op het
naar de Nieuwe Merwede, een totaal
aantal binnenvaartschepen een lig-
zwemstrand spelen. Via achtereenvol-
andere omgeving.
plaats biedt. Bij Werkendam komt de
is
Werkendam
de
3
Openingsfoto: Woudrichem: Molen ‘Nooit Gedagt’ en de toren van de Sint-Martinuskerk steken boven de vesting uit. 2 Bij vlagen wanen we ons echte ‘natuurvorsers’. 3 De fietspont over het Steurgat heeft het ‘s morgens rustig. 4 Fijn dat het stuurhuis kan zakken.
2
Nieuwe Merwede samen met de Be-
stuurhuis hydraulisch laat zakken. Ge-
kum) ons toe te stralen. Op de
neden-Merwede en gaat door als de
lukkig maar dat-ie radar heeft!
rivierstranden
hebben
de
eerste
strandgangers hun handdoek neerge-
Boven-Merwede. Hier doemt de Merwedebrug al op, een voor Nederland
GORINCHEM
vleid en misschien al wel ‘hun’ kuil ge-
unieke dubbele boogbrug van een
Aan bakboord ligt al een tijdje Gorin-
claimd. Het prachtige weer zet twee
kleine 800 meter lengte. Ook als je
chem (lokaal spreken ze over Gor-
van Gorinchems landmarks in het
hier nooit gevaren hebt, kun je de brug kennen: Voor autoverkeer op de A27 veroorzaakt de brug veel fileleed.
4
Varend voelen we nu goed de tegenstroming. Onder normale omstandigheden loopt de stroming bij eb op tot 3 km/u en is de stroming bij vloed wat minder sterk. Wij meten inderdaad een snelheid door het water die 2 km/u hoger ligt dan de snelheid over de grond. Op de rivier is snelvaren toegestaan, maar waterskiën niet. Verder gelden de gebruikelijke bepalingen dat je 6 km/u moet kunnen blijven varen, niet in de vaarweg ankert en overnacht in een jachthaven. Pal onder de brug worden we opgelopen door een containercarrier, die zijn 58
www.motorboot.com
december 2022
59
DAGTOCHT VAN DE BI ESBOSCH NAAR WOUDR ICHEM
zonnetje: de Sint-Janstoren en de Da-
ping in een boekenkist. En ja, dat was
lempoort. Het maakt het toch al fraaie
hier! Ons beroemdste kasteel wordt
stadsgezicht extra aantrekkelijk. Met
gebouwd rond 1360 door ridder Dirc
de Lingesluis naar de Lingehaven aan
Loef van Horne. Die heft vanuit het
bakboord varen we verder oost-
slot illegale riviertol en gebruikt het als
waarts. Vanaf de afslag naar de Afge-
uitvalsbasis voor rooftochten. Het
damde
de
kasteel is in veel gevechten betrokken
Boven-Merwede de Waal. Voor het
geweest, tot aan de Hoekse en Ka-
geval je dat niet in de gaten hebt, is
beljauwse Twisten toe. Het wordt in
het duidelijk gemarkeerd met borden.
de Tachtigjarige Oorlog in twee etap-
Aan stuurboord springen de fortifica-
pes ingenomen door de geuzen na-
ties van Woudrichem al van verre in
mens Willem van Oranje. Lang dient
het oog. Maar wij varen de Afge-
het als gevangenis. Tot in het midden
damde Maas nog even voorbij en
van de vorige eeuw is het een onder-
gaan stroomopwaarts de Waal op.
deel van de Nieuwe Hollandse Water-
Daar ligt namelijk een overbekend
linie.
kasteel.
museum en heeft het slot de status
Maas
wordt
Tegenwoordig
is
het
een
van Rijksmonument. Dé ontsnapping
LOEVESTEIN
uit dit slot – met internationale faam –
Het slot dat voor onze ogen opdoemt
is die van rechtsgeleerde Hugo de
is de moeite van het stukje doorvaren
Groot. De man kruipt in een boeken-
meer dan waard. Waar Maas en Waal
kist en neemt op die manier op 22
vroeger samen kwamen ligt nog altijd
maart 1621 de vlucht. Er zijn drie par-
Loevestein. Zelfs als geschiedenis je
tijen die verkondigen de originele boe-
niet interesseert zul je weleens iets
kenkist
gehoord hebben over een ontsnap-
ontsnapping heeft plaatsgevonden.
5
6
te
hebben
waarmee
9
10
11
de 7 8
5 De Biesboschsluis schut je van het Steurgat naar de Nieuwe Merwede. 6 De Gevangenpoort van Woudrichem is aangelegd bij de nieuwe omwalling in 1580. 7 Het Slot Loevestein faciliteert als museum interessante thema’s en projecten. 8 Woudrichems strategische ligging met - nog net zichtbaar - Loevestein aan de overkant. 9 Bij een wandeling door de vesting stuit je overal op dit soort snoepjes. 10 We komen meerdere woonhuizen tegen uit het eind van de 16e eeuw zoals ‘In den Koogel’. 11 Bij Gorinchem claimen strandgangers hun kuil.
Hoogstwaarschijnlijk
bestaat
die
‘echte’ boekenkist allang niet meer.
we om en varen de Afgedamde Maas op naar Woudrichem.
Maar van de kist van het Museum
60
www.motorboot.com
Prinsenhof in Delft kan de echtheid –
WOUDRICHEM
als enige van de drie – niet met zeker-
Zodra we deze Afgedamde Maas zijn
heid worden uitgesloten.
opgevaren, is de stroming verdwenen.
Mijmerend over de historische beteke-
De eerste haven die je onmiddellijk
nis van het kasteel draaien we een
aan stuurboord in kunt varen is de
paar rondjes op de Waal om het slot
historische stadshaven. De gemeen-
vanuit alle mogelijke invalshoeken te
telijke passantenhaven is hier hele-
bekijken. Als we tevreden zijn keren
maal
achterin,
heeft
geen
eigen
december 2022
61
DAGTOCHT VAN DE BI ESBOSCH NAAR WOUDR ICHEM
uit idyllische haven. Als we aanleggen
A15 N Papendrecht
kijken we boven ons op de stadswal in de loop van een historisch kanon.
Bened
We hebben afgesproken dat we er N3
mogen liggen en een rondje door de
gen. Meteen daarna op de Afge-
de beroepsvaart op de Waal/Mer-
Gatje een jachthaven heeft voor lokale
de
wede is het wel een onrustige steiger.
gebruikers, zonder passantenplaat-
passantensteiger, die uitsluitend be-
Veel aantrekkelijker is de jachthaven
sen. Als we ons bij onze havenmees-
stemd is voor kortstondig aanleggen.
van de WSV Woudrichem even later
ter melden vertelt hij dat ‘zijn’ haven
damde
Maas
heb
je
De fortificaties waar deze passanten-
aan stuurboord. Je vaart de oude
nog dit jaar het decor is geweest voor
steiger pal voor ligt zijn heel indruk-
vestinggracht in en komt in een rond-
een test van Motorboot (BBQ-test
chem. 13 De jachthaven van WSV Woudrichem ligt idyllisch in de oude vestinggracht.
12
Werkendam
we
3
Brabantse Biesbosch 2
5
M ustr t Pe laa p
4
6
Amer
Lage Zwaluwe 0 km
erd nd tig Ho Der en
9
7 8
Hank
A27
Aakvlaai De Gijster
Bergse Ma
Hooge Zwaluwe 5
Steurgat
Biesbosch Museum
Drimmelen
Route
We klimmen omhoog en lopen via de
Waal Woudrichem Loevestein Sleeuwijk Afgedamde Maas
Rijkswal naar de Gevangenpoort.
14
Wilhelminasluis
DORDRECHT
eu Ni
Dalem
Vuren
Mer wede 13
10
Kop v/h Land
Motorboot Lezerspanel 06-2022, red.). 12 Een 16e eeuwse kerk als de Sint-Martinuskerk past naadloos in het straatbeeld van Woudri-
ven
12 11
1
ede
we nog dat even verderop de WSV ’t
ede
Wantij
Merw
wekkend. Maar door de golven van
Bo
Sliedrechtse Biesbosch
stad lopen. Volledigheidshalve melden sanitair en is niet bijzonder fraai gele-
en Merw
RETROTRIP
GORINCHEM
HardinxveldGiessendam
Sliedrecht
Made
Geertruidenberg
as
1 Ottersluis 2 Spieringsluis 3 Paardenkop 4 Gat van Van Kampen 5 Sloot beneden Petrus 6 Rietplaat 7 Gat van de Noorderklip 8 Ruigt 9 Gat van Paulus 10 Steurgat 11 Biesboschsluis 12 Beatrixhavencomplex 13 Merwedebrug 14 Lingesluis en Lingehaven
Daarbij hebben we de passantensteiger aan onze rechterhand en kijken uit over de Afgedamde Maas en de Waal. Je voelt daar aan den lijve hoe strategisch dit plaatsje vroeger moet heb-
© HdB 31.X.'22
JE VAART DE OUDE VESTINGGRACHT IN EN KOMT IN EEN RONDUIT IDYLLISCHE HAVEN
ben gelegen. De Gevangenpoort is een stadspoort die dateert van na de brand door de geuzen. Ze maakt onderdeel uit van de nieuwe omwalling die daarna is aangelegd. Ze dankt haar naam aan de functie ervan in de
RAAMDONKSVEER A59
Waspik
VESTING
19e eeuw als gevangenis. Ook hierin heeft men horeca moeten toelaten.
Het vestingstadje had in de Middel-
GOED OM TE WETEN
Onze wandeling voelt als een trip door
eeuwen al een buitengewoon strategi-
Voor het stuk door de Biesbosch is het wel verstandig even te kijken of je
vroeger eeuwen. We komen meer-
sche ligging op het punt waar de Waal
diepgang geen problemen gaat geven. Er is een geringe getijdebeweging
dere woonhuizen tegen uit het eind
en de Maas samenvloeiden. Door die
(meestal zo’n 0,2 meter) maar sowieso kenmerkt het gebied zich door ondiep-
van de 16e eeuw met namen als In
ligging is de plaats in de loop van de
ten.
den Gulden Engel, In den Koogel en
geschiedenis doorlopend belegerd.
Op de Merwede en de Waal heb je te maken met stroming, dus is het aan te
In den Salamander.
Met stadsrechten sinds het jaar 1356,
raden daar vooraf even naar te kijken. Stuurboordwal houden is vanzelfspre-
Als we teruglopen naar onze jachtha-
een grafelijke riviertol en andere voor-
kend, want het is er druk met beroepsvaart. Voor een bezoek aan Loevestein
ven kunnen we het wapengekletter uit
rechten staat de plaats natuurlijk bol
is het pontje vanuit Woudrichem een handige oplossing.
de vervlogen eeuwen bijna horen. Wat een heerlijk stadje. Als je hier ooit in
van de historie. Hoewel het stadje in
de buurt komt, niet doorvaren hoor.
1572 de zijde van Willem van Oranje koos, werd het door diens geuzen in
We wandelen de vesting binnen over
we het Oude Raedthuys willen zien.
Regel een plaats voor je boot en ga je
brand gestoken omdat zij de plaats
de Schapendam die dwars door de
Het voormalige stadhuis van Woudri-
de geschiedenis van Woudrichem
niet verdedigbaar vonden. Aan het
stadswal is gegraven. We zijn onder
chem dateert ook uit de 16e eeuw en
(voor intimi : Woerkum) als een levend
eind van de 16e eeuw is daarom een
de indruk van de omvang van de om-
is fraai gerestaureerd. Om het exploi-
tafereel voorstellen. Wij durven te
nieuwe vestinggordel gebouwd die er
walling. Vervolgens lopen we de
teerbaar te houden is er horeca in ge-
wedden dat je daar geen spijt van zult
anno nu nog steeds ligt. Die behoort
stadswal uit naar de Hoogstraat waar
vestigd.
hebben!
tot de bezienswaardigheden maar dat geldt eigenlijk voor de gehele vesting.
13
STADSWANDELING Als we van de haven naar de vesting lopen steken daar de molen Nooit Gedagt en de toren van de Sint-Martinuskerk bovenuit. De molen is in de vorige eeuw herbouwd op of vlakbij de plek waar in het jaar 1280 al een molen zou hebben gestaan. De Martinuskerk is 15e eeuws, maar moest wel herbouwd worden toen de geuzen het nodig hadden gevonden de stad in de as te leggen. De lokale bevolking is uiteraard minder onder de indruk van de historie en noemt de toren van de kerk gewoon de Mosterdpot. 62
www.motorboot.com
december 2022
63