GEBOUWONTWERP IN EEN STEDELIJKE CONTEXT
MANOËL TIMMERMANS RUBEN VANVLASSELAER GROEP 4 3BIRA 20162017
masterplan nota
De site voor deze opdracht grenst aan het Albertkanaal in het zuidwesten van de Vijfhoek van Brussel. Opeenvolgende fasen van verstedelijking hebben een tot het einde van de 18de eeuw nog moerassig gebied van de Zenne omgevormd tot wat binnenkort een nieuw centrum van Brussel moet worden. De site wordt op verschillende schalen verankerd in zijn omgeving: het kanaal en het dichtbij gelegen Zuidstation zijn infrastructurele assen van regionaal niveau. Op de schaal van de wijk domineren de Ropsy-Chaudronstraat en de Slachthuizen van Anderlecht, van waaruit de Heyvaertsstraat langs de site tot aan de Ninoofsepoort loopt. De wijk was onlangs nog een verwaarloosd stadsdeel waarbij er weinig geïnvesteerd werd voor een bevolking met weinig stemrecht en waar de exporthandel van auto’s naar Afrika het rythme van de dag oplegde. Met het nieuwe metroplan voor Brussel en door de grote bevolkingsgroei van de stad kan dit centrale gebied niet meer over het hoofd gezien worden. De autohandel verhuist naar Vilvoorde, nog altijd aan het kanaal maar wel buiten de stad. In de plaats moet een nieuwe wijk vorm krijgen. Een densere wijk - zoals het hoort in het centrum - en waarvoor al veel voorstellen zijn gemaakt. We bouwen verder op het voorstel van het wijkcontract Zinneke: activeren, humaniseren en vergroenen. We hebben als ambitie om het kanaal te benutten als activator voor de wijk. De link tussen de Nijverheidskaai en de Heyvaertstraat moet gemaakt worden zodat de invloed van het kanaal dwars daarop en dieper kan verspreiden. Het weefsel moet een kleinere schaal krijgen, onderbroken door publieke groene ruimte waaraan de wijk een schrijnend gebrek heeft. Tenslotte - en dat is misschien voor ons de belangrijkste ambitie - moet de wijk zijn transformatie niet ondergaan. Zijn identiteit, zijn groot potentieel en zijn diversiteit mogen niet verminderen, maar moeten juist scherper worden. We hebben ons ontwerp voor de huidige bewoners van Cureghem bedacht en hebben ingespeeld op de vele aspecten die we naast onze eigen analyse van de wijk ook uit het onderzoek van PT architecten hebben kunnen halen.
masterplan strategie
oppervlakte van de site
nieuwe asse worden getrokken
het AGA wordt langs het kanaal geplaatst
publieke functies
Als eerste werden er nieuwe assen getrokken: nieuwe wegen worden gecreëerd en de drie kleine bouwblokken die zo ontstaan worden vervolledigd met gebouwen die we als beschermende randen gebruiken voor collectieve binnentuinen. Er werd een bijzondere aandacht besteed aan de relatie met de achterkanten van bestaande woningen. We vermijden vervelende zichten en door afstand te nemen laten we die woningen toe om in de toekomst hun achterbouw om te vormen tot aangename particuliere tuinen. We rusten de wijk uit met een grote hal waarop ook woningen komen. We hebben dit gebouw de naam AGA gegeven, het Anti-Gentrification Atelier. De publieke hal met zijn lokale, culturele en sociaal geëngageerde projecten is immers bedacht als een garantie om de identiteit en het potentieel van de wijk te beschermen. De woningen, verhoogd door deze actieve sokkel, genieten van schitterende zichten op het kanaal, naast een natuurlijke bescherming tegen de bruisende activiteiten beneden. Door deze bewegingen ontstaan er interessante publieke doorgangen en ruimten: een plein aan het kanaal - omringd door een starterscentrum, een café, werkruimten op de gelijkvloers en het AGA - en een publiek park in het midden van de site. Daaraan grenzen de twee gebouwen die in dit bundel verder besproken worden: het AGA en het COHOUSING-gebouw. Beiden zijn vanuit deze publieke ruimten ontworpen en laden ze op hun beurt op.
AMBITIES nota
Variaties aan programma’s Elk gebouw is een stukje stad, met de diversiteit, het onverwachte en de evolutie die ermee gepaard gaat. We ontwerpen onze gebouwen met een zo groot mogelijke waaier aan woningtypen en zorgen ervoor dat alle appartementen herbestemd kunnen worden om te antwoorden aan de noden van elke bewoner. Elke woning is dan ook minstens rolstoelbezoekbaar. Bigger is cheaper Men moet genereus zijn met private buitenruimten. Door onze woningen zo op te bouwen dat ze uit een geïsoleerde kern bestaan met daaraan gekoppeld niet geïsoleerde ruimten, kunnen we voor een lagere prijs meer buitenruimte schenken aan elk appartement. Vrijheid van parcours Doorlopende balkons verbinden kamers met elkaar, waardoor er een verscheidenheid aan parcours ontstaat binnen de woning. Men leeft niet meer in een box maar in een kleine villa binnen een groter gebouw. Duurzaamheid Een minimumvereiste. Naast conventionelere oplossingen wordt er ook geëxperimenteerd met nieuwe, vaak natuurlijkere manieren om duurzaam te bouwen en te wonen, zonder de kwaliteit van de woningen teniet te doen. Het gebruik van wintertuinen is daar een duidelijk voorbeeld van. Ontmoeten In grote gebouwen leeft men appart en toch samen. We zorgen voor verschillende plekken van ontmoeting en collectieve ruimten, maar activeren ook de circulaties door daar gerichte functies aan te koppelen. Identiteit van het gebouw In navolging van het masterplan krijgt elk gebouw een duidelijk herkenbare identiteit, door zijn volumetrie, zijn materialiteit en zijn ligging. En toch nemen ze sommige trekken van elkaar over, en treden zo in dialoog met elkaar. Doorzonwoningen Door ondiepe woningen te ontwerpen, garanderen we een maximum aan licht binnen elke woning. Ruimtelijkheid en relaties Bij elke duplex of triplex hebben we nagedacht over ruimtelijk interessante (visuele) relaties, dubbele hoogtes, het binnenkomen van licht tot in het midden van de woning… Bij de simplexen hebben we gestreefd naar een zo vrij mogelijk plan. Productieve gebouwen Beide gebouwen beschikken over daktuinen waar er groenten en kruiden gekweekt kunnen worden. Zo kan iedereen het plezier van het tuinieren midden in de stad ervaren. Tegelijkertijd komt de productiviteit van de stad meer in het straatbeeld.
Schipstraat
Nijverheidskaai
INPLANTINGSPLAN 1.500
Liverpoolstraat
AGA Nijverheidskaai 113, 1080 Sint-Jans-Molenbeek Het AGA is ontworpen als een machine. De machine is leesbaar als drie delen. Ondergronds zitten de elementen die het gebouw zijn functionaliteit geven. Het plan is doelmatig en efficiĂŤnt opgebouwd. De parking laat het komen en gaan van bezoekers toe, maar maakt ook op een eenvoudige manier de leveringen van goederen voor de ateliers mogelijk. De technische ruimtes bevinden zich op strategische plekken. Op het gelijkvloers bevindt zich het sociaal project. Tal van ondernemingen engageren zich om kansarmen of personen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken bij zinvolle activiteiten. Bovenop deze plint is er een breed scala aan woningen die verschillende bevolkingsgroepen aanspreken. Op deze manier wordt gentrificatie van de buurt tegengaan, en zorgen we ervoor dat de diversiteit en multiculturaliteit van Cureghem behouden blijft.
REFERENTIEBEELDEN MATERIALITEIT AGA Het beton wordt bloot tentoongesteld, evenals de techniek aan het plafond van de hal. De woningen worden afgewerkt met zeer lichte gevels uit glas, polycarbonaat en aluminium golfplaten als gevelbekleding. Naast de verwijzing naar het industrieel verleden van de plek en de thermisch efficiÍnte opbouw, treedt het aluminum ook in dialoog met het zeer specifieke licht waarin ’s avonds de hele kanaalomgeving baadt. Met andere materialen als beton of baksteen die enkel het licht ontvangen en weinig reflecteren zouden we dit effect niet bekomen. Het polycarbonaat en het glas reflecteert de omgeving wat het gebouw nog verder zijn omgeving doet passen. Lange balkons en wintertuinen worden gebruikt om groenten en kruiden te kweken, het aluminium vormt de achtergrond van een productieve groene gevel.
AGA Deze woning geniet van een royale wintertuin die de binding maakt tussen het dag- en het nachtgedeelte. De twee kunnen naar wens en gemakkelijk fysiek verbonden worden met een kleine wenteltrap. Door de mezzanine ontstaan interessante scenario’s en relaties: de ouders kunnen bijvoorbeeld terwijl ze boven een boek lezen vanuit het balkon van hun kamer letten op de kinderen die beneden spelen.
1
MEzzanine opp. bewoonbaar
130 m2
opp. buitenruimte
30 m2
aantal personen
4Ă 5
2
AgA Geschakelde duplex Bij deze schakeling is het nachtgedeelte van beide woningen gelegen op +2, de groene duplex is ontsloten via het niveau van de daktuin (+1), terwijl de rode duplex ontsloten is via de passerelle op +3. Het daggedeelte is telkens gemaximaliseerd in oppervlakte tov het nachtgedeelte.
0
opp. bewoonbaar
120 m2
125 m2
opp. buitenruimte
28 m2
26 m2
aantal personen
3
3
1
2
AGA De kangoeroewoning is ontsloten via een gedeelde inkom. Er is een grotere woning en een kleinere woning die aangepast is aan rolstoelgebruikers. De woningen delen een gemeenschappelijk terras, bovendien heeft de grootste woning een royale leef en eetruimte waar beide gezinnen terecht kunnen. Naast kangoeroewoning kan deze woning dus ook dienen als zorgwoning.
KANGoEROEwoning
opp. bewoonbaar
170 m2
opp. buitenruimte
60 m2
aantal personen
4+2
1, 2, 3
AGA De artiestenwoning is een plek voor een artist in residence om zijn mĂŠtier te beoefenen. De woning is zo ontworpen dat de gevel aan het trappenhuis opengeschoven kan worden. Door de activiteit van de artiest in zijn atelier kan de circulatieplek zo opgeladen worden.
Artiestenwoning opp. bewoonbaar
100 m2
opp. buitenruimte
36 m2
aantal personen
1Ă 2
1, 2, 3
STRUCTUUR AGA
Het AGA is als een uitrusting voor de stad Brussel bedacht. Daarom moet het efficiÍnt, flexibel en robuust zijn. Dit vertaalt zich in een zeer rationele structuur met grote overspanningen en een minimum aan wanden. De grid van kolommen bemiddelt tussen de maten van de parking en aangename verhoudingen woningen en een grote hal. Elke woningen draagt van scheidende wand tot scheidende wand en het plan ervan wordt getekend door lichte akoestische wanden. De patio’s en vides ontstaan door een aantal welfsels weg te laten. Alle apparte kokers van de woningen lopen vertikaal tot aan het plafond van de hal waar de buizen samenkomen tot in de grote kokers aan de liften. De hal blijft zo flexibel mogelijk om naar wens ingericht te worden.
0
5
10
15
1 technische ruimte
1
25
AGA
verdieping -2
0
5
10
15
25
1 vuilnislokaal
1
AGA
verdieping -1
0
5
10
15
25
AGA
verdieping +0 leeg
0
5
10
15
25
AGA
verdieping +0 ingevuld
0
5
10
15
25
AGA
verdieping +1
0
5
10
15
25
AGA
verdieping +2
0
5
10
15
25
AGA
verdieping +3
0
5
10
15
25
AGA
dakenplan
COHOUSING Schipstraat 20, 1080 Sint-Jans-Molenbeek Bij het cohousing-gebouw staat het collectieve centraal. De 25 woningen functioneren prima afzonderlijk, maar kunnen daarnaast kiezen in welke mate ze deelnemen van het coöperatieve verhaal. Door middel van de architectuur geven we voldoende kansen voor de gemeenschap om zich te vormen. Er is een gezamelijke actieve wasplaats waar de bewoners naast het wassen van kleren ook elkaar kunnen treffen, een babbeltje slaan, of gewoon in de zetel ontspannen. Daarnaast is er een polyvalente ruimte die afhankelijk van de wensen van de bewoners een invulling kan krijgen (vergaderruimte, gemeenschappelijke eetplaats, ...). Deze functies bevinden zich allebei aan het trappenhuis waarlangs alle woningen ontsloten zijn, om een toevallig contact tussen verschillende bewoners nog makkelijker mogelijk te maken. De grote centrale tuin heeft bovendien een goede visuele relatie met de omliggende woningen en gemeenschappelijke voorzieningen. Zoals bij het AGA streven we hier ook naar een divers geheel van inwoners Dit uit zich in een variëteit aan typologieën gaande van rolstoeltoegankelijke woningen, over rijhuis-typologiëen tot woon-werk woningen.
REFERENTIEBEELDEN MATERIALITEIT COHOUSING Het beton van de gevel legt de nadruk op de beschermende functie van de randen van het bouwblok: in het COHOUSING gebouw wonen mensen aan het park en op het plein, maar ook beschermd in een collectieve tuin. De houten raamprofielen en het houten latwerk gaan in de dialoog met het hout van de bomen van het naastliggend park. Tezamen met het beton zorgen deze materialen voor een interessant contrast. De houten latten filteren het licht en bakenen interessante buitenruimten af.
COHOUSING Deze duplexwoning ligt aan de collectieve tuin. Om een vlotte privacygradiënt te verkrijgen, ligt de voordeur teruggetrokken tov de voorgevel. Er is sprake van overdekt binnenkomen en er wordt tegelijkertijd een plek gecreëerd waar de bewoners kunnen eten. Langs de achterkant van de woning ligt daarnaast nog een terras in een wildere tuin.
0
TUINWONING (gezin opp. bewoonbaar
115 m2
opp. buitenruimte
25 m2
aantal personen
4à5
1
COHOUSING Deze typologie is een starterswoning die eveneens aan de collectieve tuin ligt. Er is een royaal terras aan de wilde tuin en, omwille van privacy redenen, een balkon op +1.
0
TUINWONING STARTER
opp. bewoonbaar
80 m2
opp. buitenruimte
18 m2
aantal personen
2
1
COHOUSING
De ‘kopse’ kant van dit bouwblok krijgt een bijzondere articulatie door deze woning die langs deze zijde een wintertuin heeft. De materialiteit opplooibaare polycarbonaat panelen - van de gevel is een reactie op de materialiteit van het AGA.
1
Duplex met wintertuin
opp. bewoonbaar
120 m2
opp. buitenruimte
50 m2
aantal personen
4à6
2
COHOUSING
Op verdieping 1, 2 en 3 bevinden zich woningen die volledig rolstoeltoegankelijk zijn, zij hebben een terras met zicht op het plein. Op verdieping 4 en 5 zijn er simplex appartementen voor levenslang wonen, deze woningen hebben terrassen aan de andere kant, de zuidzijde.
Rolstoelwoning
opp. bewoonbaar
100 m2
opp. buitenruimte
12 m2
aantal personen
1Ă 2
2, 3, 4
COHOUSING De triplexwoning is ontsloten via de passerelle. Hij heeft een terras aan de eetkeuken (+1) met zicht op het park, en een terras aan de kant van de collectieve tuin (+2). Op verdieping 3 is er een passerelle die andere woningen ontsluit, maar deze is ontkoppeld van de gevel.
1
triplex
opp. bewoonbaar
145 m2
opp. buitenruimte
12 m2
aantal personen
4Ă 6
2
3
COHOUSING Deze duplexen hebben hun eigen werkruimte op de gelijkvloers, vanwaar de woning ook bereikbaar is (licht groene stippenlijn). De bewoners en bezoekers die niets met het werkgebeuren te maken hebben, kunnen de woning bereiken via de passerelle aan de kant van het park (donker groene stippenlijn).
0
duplex-woon-werk
opp. bewoonbaar
100 m2
opp. buitenruimte
12 m2
opp. werkruimte
50 m2
aantal personen
3
1
2
STRUCTUUR COHOUSING
Door de parking van zowel de halwoningen als de woningen van dit woonblok zeer efficiĂŤnt te hebben opgelost onder het AGA, ontstaat er een vrijheid in de maten voor de structuuur. Deze worden ook gekozen volgens het type en de plaats van elke woning. De woningen dragen van scheidende wand tot scheidende wand en de kamers worden verdeeld door lichte akoestische wanden. De passerelle met vides is zelfdragend. De kokers lopen vertikaal af naar de technische ruimte van de kelder waar het water gefilterd kan worden om herbruikt te worden.
0
5
10
15
25
1 collectieve tuin, 2 werkfunctie (casco), 3 fietsenstalling werk, 4 fietsenstalling bewoners
3
COHOUSING verdieping +0
2
1
4
0
5
1 actieve wasplek
10
15
25
COHOUSING verdieping +1
1
0
5
1 polyvalente ruimte
10
15
25
COHOUSING verdieping +2
1
0
5
10
15
25
COHOUSING verdieping +3
0
5
10
15
25
COHOUSING verdieping +4
0
5
1 collectieve daktuin
10
15
25
COHOUSING verdieping +5
1
0
5
10
15
1 technische ruimte, 2 opslagruimte voor werkfunctie gelijkvloers
25
COHOUSING verdieping -1
1
2
DUURZAAMHEIDSNOTA MOBILITEIT Fietsers en voetgangers krijgen voorrang in ons ontwerp. We kiezen er resoluut voor om de afstand tussen de woning en fiets steeds kleiner te houden dan de afstand tussen woning en auto. Bij het AGA resulteert dit in een grote fietsenparking voor ± 200 fietsen waar je op het gelijkvloers kan binnenrijden. Deze parking kan gebruikt worden door de bewoners die bovenop het AGA wonen, maar ook door de bezoekers en werknemers van het AGA. Daarnaast is er ook plek voorzien voorzien voor grotere fietsen zoals bakfietsen of voor elektrische fietsen die hier eveneens opgeladen kunnen worden. Bij het COHOUSING gebouw is er een kleinere fietsenparking die gebruikt kan worden door de werknemers van de werkfuncties op het gelijkvloers, daarnaast is er een grotere fietsenparking met plaats voor 79 fietsen (1 per bed) van de bewoners van het cohousing-complex.
AGA
COHOUSING
Onder het AGA is een grote parking voorzien met 155 parkeerplaatsen waarvan 6% parkeerplaatsen voor mindervaliden zijn. Van deze 155 parkeerplaatsen worden er 6 gebruikt voor Cambio-autodelen omdat er in Cureghem nog geen autodeel punt aanwezig is. Op deze manier proberen we de gebruikers van de parking gewaar te maken van alternatieven voor het persoonlijk bezit van auto’s. Er zijn daarnaast ook 10 parkeerplaatsen gereserveerd voor volledig elektrische auto’s. Deze parkeerplaatsen komen met een oplaadpunt. De elektriciteit hiervan wordt opgewekt via zonnepanelen (zie verder). T82
Bij mobiliteit denken we niet enkel aan auto’s en fietsen, maar ook aan de mobiliteit van rolstoelgebruikers en mensen met een andere beperking. Het was voor ons belangrijk om een inclusief stukje stad te ontwerpen. Zo hebben we er onder meer voor gezorgd dat rolstoelgebruikers makkelijk alle collectieve en publieke plekken kunnen bereiken zonder niveauverschillen. Daarnaast hebben we er voor gezorgd dat élke woning rolstoelbezoekbaar is door steeds de leefruimte en gastentoilet te plaatsen op een met de lift bereikbaar niveau, maar ook door gangen steeds voldoende breed te maken. Ten slotte hebben we ook aandacht besteed aan het voorzien van verschillende simplexwoningen in ons project, in het bijzonder in het cohousing blok bevinden zich 3 woningen die bestemd zijn voor levenslang wonen, en 2 woningen voor personen in een rolstoel. Uit onze analyse van de site blijkt dat er reeds veel openbaar vervoer in de nabijheid aanwezig is. Op de kaart hiernaast is aangegeven welke middelen van openbaar vervoer bereikbaar zijn op 15 min stappen. Er zijn verschillende metrostations (M), bus- (B) en tramhaltes (T) die de inwoners naar het centrum van brussel leiden. Het treinstation Brussel-West (IC) is 13 min stappen en aan de Anderlechtsepoort is er een Vilo! fietspunt. Het grote treinstation Brussel-Zuid is op 16 min wandelafstand, of 6 min met de fiets.
B86 T82
IC
B86
B126 B127 B128 T51 M5
M1
T82
B86
M2
M6
Cambio Villo!
M5
Brussel-Zuid
M2
M6
WATERHUISHOUDING Op de plekken waar zonnepanelen geïnstalleerd worden, wordt het regenwater opgevangen. Dit water wordt in het AGA en het COHOUSING gebouw respectievelijk in een waterput in de technische ruimte in de parking en een waterput in de kelder opgeslagen. Een gemiddeld gezin dat toiletten doorspoelt adhv regenwater heeft hier 100 m2 dakoppervlak voor nodig. Aangezien we niet zoveel dakoppervlak ter beschikking hebben, gebruiken we het opgevangen regenwater enkel voor het kuisen van de gemeenschappelijke delen van de gebouwen, en in het geval van het AGA ook de hal. Ter compensatie voor het niet gebruiken van regenwater wordt er gekozen om het grijs water van de woningen te herbruiken. Dit systeem is hieronder schematisch weergegeven en komt neer op het volgende: zuiver water komt de woningen binnen om te douchen en te baden, vervolgens wordt dit water gezuiverd van zeepresten en herbruikt door de wasmachines om tenslotte nogmaals herbruikt te worden door de toiletten. Op deze manier kunnen we het totale leidingwaterverbruik tot maximaal 40% herleiden. De installaties hiervoor bevinden zich opnieuw in de ondergrondse technische ruimtes.
De overige daken van het COHOUSING gebouw worden bedekt met extensieve groendaken die voor een zekere waterbuffering zorgen. De collectieve tuin is bijna volledig groen, waardoor er infiltratie van regenwater in de grond kan plaatsvinden. Door de groendaken, tuinen, bomen en goed doorlatende verharde oppervlakten wordt er reeds gezorgd voor een goede infiltratie van het regenwater in de grond. Op deze manier wordt het rioleringsstelsel niet overbelast. collectieve daktuin
We moeten ook aandacht besteden aan stormwateropslag. Omdat er geen plek is voor een bovengrondse berging en infiltratie van dit water hebben we er voor gekozen om een ondergronds systeem te voorzien. Bij dit systeem wordt het hemelwater ondergronds geborgen en via de onderzijde en/of zijkant van de voorziening in de grond geleid. Het systeem waarvoor we kiezen is een infiltratieput: een hoge ronde tank waarbij hemelwater infiltreert via de onderzijde. Het voordeel van dit systeem is dat er weinig oppervlakte nodig is en de investeringskosten relatief laag zijn.
AANPASBAARHEID Om levenslang wonen mogelijk te maken zijn er in het COHOUSING gebouw 5 appartementen voorzien. Drie van deze appartementen zijn bovendien optimaal aangepast aan rolstoelgebruikers. In hetzelfde gebouw zijn er twee collectieve binnenruimtes voorzien die omwille van hun onbestemdheid een polyvalent karakter hebben. Afhankelijk van de noden van de bewoners kunnen zij deze ruimtes inrichten zoals ze willen. De grote parking onder het AGA is zo ontworpen zodat deze later, in een maatschappij die minder autoafhankelijk is, herbestemd kan worden. We hebben onder andere ervoor gekozen om een netto verdiepingshoogte van 2.7m te voorzien zodat deze parkeerplaatsen omgevormd kunnen worden tot extra atelier-, winkel-, of opbergruimte voor de hal. Door middel van grote patio’s zou er in een verre toekomst ook natuurlijk licht binnendringen in deze ondergrondse verdiepingen. De structuur van beide gebouwen bestaat uit dragende woningscheidende wanden. Op deze manier kunnen alle ruimtescheidende wanden binnen 1 woning flexibel en niet dragend opgesteld worden, en kan elke woning in de toekomst een nieuwe indeling krijgen.
ENERGIE Een auto of fiets die werkt op elektriciteit is pas ecologisch wanneer de elektriciteit die opgewekt wordt van groene oorsprong is. Daarom hebben we op de daken van de woningen op het AGA fotovoltaïsche cellen geplaatst die de groene stroom zullen leveren voor deze voertuigen. Een auto die volledig op elektriciteit werkt heeft ongeveer 16 fotovoltaïsche cellen nodig (afmeting 100x165cm, vermogen 245 Wp, bron: verbouwkosten.com), wat wilt zeggen dat we voor 10 wagens ongeveer 264 m2 aan zonnepanelen nodig hebben. Daarnaast worden er nog extra fotovoltaïsche cellen geplaatst om energie te leveren voor de elektrische fietsen en de gemeenschappelijke voorzieningen zoals de liften, verlichting van de hal, verlichting van de circulatievoorzieningen, … Elke bewoner verbruikt jaarlijks 1000 kWh aan elektriciteit. Om elk van de ± 110 bewoners van het AGA volledig van zonneenergie te voorzien, is er nog eens ± 720 m2 aan fotovoltaïsche cellen nodig. Zoals reeds gezegd bevinden er zich op het AGA fotovoltaïsche cellen die energie leveren voor de gemeenschappelijke voorzieningen, de elektrische auto’s en fietsen. Daarnaast bevinden er zich ook zonneboilers op het dak. Je heb ongeveer 1 m2 aan zonneboiler nodig per inwoner wat inhoudt dat er ongeveer 110 m2 aan zonneboilers voorzien dient te worden op het dak van het AGA. In het COHOUSING gebouw zijn er 76 inwoners waarvoor er 80 m2 aan zonneboiler bovenop de rolstoeltoegankelijke woningen voorzien zal worden. Daarnaast was er bij het COHOUSING gebouw niet voldoende dakoppervlakte om elke woning op zonneenergie te laten werken, waardoor er gekozen is om enkel op de overige 20 m2 van eerdergenoemd dak fotovoltaische cellen te plaatsen. Deze zonnecellen zullen de gemeenschappelijke faciliteiten van energie voorzien (liften, gemeenschappelijke wasmachines en droogkasten, verlichting van inkomhal en passerelles, …).
PV woningen, 720
PV auto, 264
zonneboiler, 110
zonneboiler, 80 PV, 20
Vanaf 2016 is de maximale U-waarde voor een nieuwbouw gevel 0,24W/m2K. We hebben als isolatiemateriaal gekozen voor gerecycleerd katoen (lambda-waarde=0,038 W/mK) omdat dit een zeer goede Lambda waarde heeft en omdat NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) dit materiaal aanraadt als milieutechnisch de beste keuze. Hiebij wordt rekening gehouden met verschillende factoren zoals de levensduur van het materiaal, het transport naar de bouwwerf, het afvalscenario, etc. In beide appartementsgebouwen wordt gewerkt aan de hand van collectieve verwarming. We doen dit omdat er dan slecht 3 à 6 kW per woning voorzien dient te worden in tegenstelling tot 10 à 20 kW. Dit komt doordat er bij een collectief verwarmingssysteem gebruik gemaakt kan worden van het principe van ongelijktijdigheid van de vraag naar warmte. Voor beide gebouwen zouden we gebruik maken van een geothermische warmtepomp. Deze bevindt zich in het AGA in de technische ruimte in de parking en in het COHOUSING gebouw bevindt de installatie zich in de technische ruimte in de kelderverdieping. Tenslotte is er in beide gebouwen een beperking van het elektriciteitsverbruik voor verlichting door overal een goede daglichttoetreding te voorzien en zo min mogelijk ruimtes te creëren waar er geen natuurlijk licht binnendringt. Er wordt ook energiezuinige LED-verlichting geïnstalleerd en er is intelligente sturing van de verlichting door afwezigheidsdetectie in de circulatieruimtes, toiletten, bergingen en parkeergarages.
MAATSCHAPPELIJKE EN SOCIALE KWALITEITEN Bij het COHOUSING gebouw is er veel aandacht besteed om, via onze architectuur, een hechte community te vormen. Er is slechts één trappenhuis langswaar alle appartementen ontsloten zijn (zie plannen). Doordat de collectieve ruimten vlak aan dit trappenhuis geschakeld zijn, zorgt dit ervoor dat er plek voor ontmoeting en sociaal contact is. Zo is er bijvoorbeeld het gemeenschappelijk waslokaal dat tegelijkertijd functioneert als wachtruimte totdat de was gedaan is, en waar de volwassenen ondertussen een babbeltje met elkaar kunnen slaan. Vervolgens is er ook een polyvalente ruimte voorzien op de tweede verdieping. De bewoners kunnen een bestemming geven aan dit lokaal afhankelijk van de noden van hun community. Enkele voorbeelden zijn: vergaderlokaal, plek om gemeenschappelijke maaltijden te houden, studeerplek voor de kinderen tijdens de examenperiodes, … Tenslotte is er ook nog een collectieve tuin. Zoals reeds gezegd bevinden er zich in het cohousing blok ook vijf appartementen waar levenslang kan gewoond worden, waarvan drie door rolstoelgebruikers gebruikt kunnen wonen. We hebben er voor gekozen om deze appartementen hier te plaatsen omdat deze bewoners op latere leeftijd of omwille van hun functiebeperking zo steeds kunnen terugvallen op de community waarvan ze deel uitmaken. Het AGA (anti-gentrification atelier) voorziet op het gelijkvloers tal van sociaal geëngageerde projecten. Bovenop de hal is er een divers aanbod aan woongelegenheden. Er zijn grote woningen voor de middenklasse, minimum starterswoningen, kangeroewoningen, woningen bedoelt voor samenhuizen (verschillende werkende volwassenen die samen een woning delen), atelierwoningen en koten. Door deze grote verscheidenheid aan typologieën worden er contacten gelegd tussen bevolkingsgroepen die elkaar anders nooit zouden kruisen.
MATERIALITEIT In het AGA bestaat de gevelbekleding uit beton en polycarbonaatplaten. De gevel van het COHOUSING gebouw is deels architectonisch beton (sandwichpaneel), deels glas. Daarnaast zijn er nog verschillende accenten in hout. Zie hieronder de referentiebeelden voor het beoogde gevelbeeld. (resp. Lacton & Vassal, Christopher Robertson) Door middel van het openen en sluiten van de polycarbonaat pannelen aan de buitengevel wordt ingespeeld op het uur van de dag en de seizoenen. In de zomer is alles open en ontstaat er een natuurlijke ventilatie door de doorzon appartementen. Er is een bescherming van de zon door de balkonnen. Door de vegetatie op de balkonnen is er bovendien een buffereffect. In de tussenseizoen is er natuurlijke verwarming door de zon en het serre-effect. De geaccumuleerde warmte in de wintertuin wordt overgedragen naar het appartement via het beton. In de winter is de polycarbonaatgevel geslotenv en is er maximaal serre-effect. Het beton slaat de warmte overdag op en geeft het ‘s nachts weer af. De sandwichpanelen van het COHOUSING gebouw maken goed gebruikt van de isolatie en bovendien zorgt het beton voor een hoge thermische capaciteit. We maken gebruik van gerecycleerde granulaten voor de productie van het beton.
NATUURONTWIKKELING Het AGA heeft geen grondgebonden tuin, maar wel een grote collectieve daktuin. hier bevinden zich onder meer plantenbakken, bomen in potten en lichte vormen van moestuin. Op het gelijkvloers zijn een aantal inheemse berkenbomen gepland die door het dak van de hal tot in de daktuin komen. We hebben gekozen voor deze soort bomen omwille van hun lange naakte stam, zodoende dat hun kruin in de daktuin kan bloeien.
Naast de berkenboom bevinden zich op het niveau van de daktuin verschillende planten die in bakken en potten kunnen overleven en weinig tot geen onderhoud vergen zoals het herderstasje, de gele dovenetel, veldgeranium, vingerhoedskruid, peen, centaurie, zonnehoed, ...
Binnen de gedachtengang van nijverheid en industrie, is er bovenop de woningen op het AGA ook plek voorzien voor urban farming. Hier kunnen de bewoners hun eigen moestuintje hebben, kunnen bijenkorven geplaatst worden of is er zelf plek voor kippen.
urban farming daktuin
De tuin van het COHOUSING gebouw ziet er helemaal anders uit. Deze tuin is wel grondgebonden en kan hierdoor verschillende bomen, planten (en in de toekomst misschien zelf dieren) herbergen om de biodiversiteit van dit stukje stad te verbeteren. De verschillende planten die die we plaatsen zijn: klimop: voorziet vruchten voor vogels in seizoenen dat andere planten geen vruchten dragen, vlinders leggen er eieren in, het absorbeert fijn stof, herbergt bovendien diverse fauna zoals spinnen, insecten
vlierstruik: heeft bessen die de merel op eet, rupsen, bijen en nachtvlinders worden erdoor aangetrokken, diverse insectensoorten overnachten er ‘s winters in, de bewoners kunnen zelfs vlierbessen confituur van de bessen van de plant maken
sleedoorn: herbergt een gevarieerde fauna, bloeit vroeger dan andere soorten en voorziet zo voedsel wanneer er nog niet veel te rapen valt, honingbijen, vlinders, rupsen en vogels kunnen genieten van de plant
gele dovenetel, veldgeranium, vingerhoedskruid, peen, centaurie, zonnehoed: planten die bestuivende insecten aantrekken vlinderstruik: volwassen vlinders voeden zich aan de bloemen
wildere stukken tuin met kamperfoelie, klavers, margriet, duizenblad, peen, ‌ Tenslotte bevinden er zich op de meeste daken extensieve groendaken met vegetatiematten bestaande uit kruiden, sedums en grassen. Op het collectieve dakterras aan de noordkant van het gebouw is er de mogelijkheid voor de bewoners om te tuinieren.
Om het city heating effect tegen te gaan zijn er verschillende bomen gepland. Deze bomen zijn inheemse soorten zoals appel en peer bomen. We kiezen voor deze bomen omdat ze eetbare vruchten voorzien voor de bewoners, en omdat ze in de winter hun bladeren verliezen en zo het zonlicht tegenhouden en doorlaten op de juiste momenten. Bovendien worden deze soort bomen niet al te groot.
In het park, naast onze woonblokken, worden ook een aantal bomen geplaatst die hun bladeren niet verliezen in de winter, zoals dennebomen, zodat er ook dan groen in de omgeving te zien is. We plaatsen er ook hulst, steeneik, prunus en verschillende rhododendronsoorten.