Masterplan Molenbeek

ONTWERPENDE STADSANALYSE - SITE NIJVERHEID GROEP 4 - 3BIRA - 1617 FLORIAN DEWILDE DAPHNE FREDERIX MANOËL TIMMERMANS RUBEN VANVLASSELAER

Het Duurzaam Wijkcontract Zinneke leverde verschillende vertrekpunten voor ons ontwerp.

Net zoals het wijkcontract proberen we in elke stap zo goed mogelijk te voldoen aan de drie actie-assen: HUMANISEREN, VERGROENEN en ACTIVEREN.

De 5 woonblokken op onze site die vormgegeven zijn door omgeplooide RANDEN maken de aanwezige bouwblokken af. Door de 165 gevraagde woningen over deze verschillende woonblokken te verdelen maken we vijf kleinschalige communities.

Deze bouwblokken geven de bewoners weer de mogelijkheid tot toeëigening van hun woningen en van de open ruimte. We geven hen ook de kans om te kunnen zeggen dat ze in die woning in dat gebouw wonen. Overigens plaatsen we verschillende soorten wonen samen en creëren we op die manier een SOCIALE MIX. Zo komen we tot een ontwerp dat zich maximaal inbedt in de site op architecturaal vlak maar ook op vlak van de identiteit van de wijk.

Kuregem is volgens het Wijkcontract een wijk die gekenmerkt wordt door een hoge werkloosheidsgraad en een lage schoolgraad. Bovendien zal door het plaatsen van ons programma op de site een heel aantal loodsen die werkgelegenheid creëren voor de groep laaggeschoolden verdwijnen.

Om hiervoor te compenseren en om de eerder genoemde bevolkingsgroep bij het project te BETREKKEN, voorzien we op de hoek tussen schipstraat en nijverheidskaai een grote hal die we het Anti Gentrification Atelier (AGA) noemen. In de hal kunnen ongeschoolden een handenarbeid uitoefenen of een stiel aanleren. Deze mensen wonen op de site zelf, onder meer in de woningen op deze hal.

Zo ontstaat er een SOCIALE MIX van verschillende bevolkingsgroepen die TEGEN GENTRIFICATIE van de wijk ingaat. De loods zal de wijk voortstuwen zonder dat die haar multiculturele identiteit verliest.

AMBITIES en CONCEPTEN

De Heyvaertstraat wordt volgens DWC Zinneke een nieuwe belangrijke handelsas die uitgeeft op het Abattoir. Momenteel staat de straat onder druk van de aanwezige autoindustrie en is er last van sluikstorten.

De Heyvaertstraat moet opnieuw teruggegeven worden aan de MENSEN. Door het verdwijnen van de autoindustrie op onze site zullen de vrachtwagens ook wegblijven en krijgt de straat meer ademruimte. Bovendien willen we in ons masterplan de parkeerplaatsen langs de kanten van de heyvaertstraat deels laten verdwijnen en vervangen door GROEN. Om de straat nog extra te ACTIVEREN verlengen we hem tot in ons eigen project en linken we hem aan het starterscentrum en de werkgelegenheden.

Het kanaal wordt de komende jaren drager van de stedelijke vernieuwing van het stadsdeel Anderlecht x Molenbeek. De activatie van het kanaal krijgt in het Wijkcontract een centrale rol: pop-up projecten en gevelrenovaties zorgen voor een heropwaardering. De Mariemontkaai moet worden omgevormd tot een kaai die zachter verkeer toelaat. Aan de Nijverheidskaai is reeds het pilootproject Bouwblok Grote Hal bezig dat als doel heeft de kaai opnieuw te activeren en te vergroenen.

In ons project ACTIVEREN we op vergelijkbare manier de kaai. Het starterscentrum en plein die loodrecht op het kanaal staan zorgen voor de aantrekking van mensen. Op de kaai zelf worden BOMEN en GRAS aangelegd en wordt er enkel nog zacht verkeer doorgelaten.

0

10

20

30

50m

GROOT OPGE

EWERKT PLAN

MASTERPLAN

De Heyvaertwijk krijgt eindelijk een volwaardig stadspark, een echt grote en groene openbare ruimte. Het park speelt niet alleen een bindende rol tussen de verscheidene functies, gebouwen en plekken op de site, maar maakt ook op de schaal van de wijk nieuwe doorgangen tussen bouwblokken mogelijk. De aanwezigheid van groen wordt op de vier aansluitingen met de site aangekondigd, maar telkens op een andere manier die de unieke context en identiteit van elke plek moet versterken.

1. Aan de Schipstraat, achter het AGA, wordt de doorsteek voorzien van stedelijk meubilair: tafels en stoelen kunnen tijdens de pauzes gebruikt worden door de werknemers van het Sociale Atelier, of door nieuwsgierigen om te genieten van het spektakel van de handarbeid.

2. Aan het kanaal, tussen het starterscentrum en het AGA, wordt er een mineraal plein aangelegd, waarop de activiteiten van beide gebouwen kunnen overlopen.

Openluchtateliers, wijkfestivals en buurtmarkten kunnen georganiseerd worden en op rustigere dagen kunnen passanten genieten van de zonnige publieke plazza aan het water.

3. De rustigere doorgang aan de Liverpoolstraat krijgt de vorm van een esplanade, beplant met bomen. Ze loopt van gevel tot gevel en zorgt voor een zachte transitie tussen de nauwere straat en het bredere park, tussen verhard en groen.

4. Ten slotte wordt de commerciĂŤle Heyvaertstraat gepunctueerd door een groene poort: voorlopige verticale tuinen die aangenamere verhoudingen geven aan deze ingang in afwachting van hoekgebouwen op beide kanten.

1

2

TOEKOMEN

2

1

3

4 1. Jardins du Luxembourg, Parijs

3

4

2. Flagey Plein, Brussel

4. architecten de vylder vinck tailleu, woning k-warande

PARK

Het park is de bindende groene ruimte tussen de verschillende bouwblokken. Het brengt de hele site samen. Het park is zowel doorwaadbaar als een verblijfsruimte.

PLEIN

Het plein vormt een opening in het bouwblok aan de kanaalzijde. De bibliotheek en het starterscentrum bevinden zich links en het AGA rechts. Samen zorgen ze voor een actief en levendig plein.

Flagey Plein, Brussel

BIBTUIN

De bibliotheek bevindt zich op het starterscentrum en heeft hierop een leestuin. Er is visueel contact met het werkstraatje ernaast.

WERKSTRAATJE

Tussen het starterscentrum links en de werkfuncties rechts bevindt er zich een straatje dat overdag open staat en ‘s avonds afgesloten wordt. Door de publieke functies errond ontstaat er een concentratie van creativiteit.

Faubourg-Saint- Antoine, Parijs

ANTI GENTRIFICATION ATELIER

Het AGA voorziet sociaal geĂŤngageerde projecten die laaggeschoolden en kansarmen betrekken naar voorbeeld van het atelier Groot Eiland, Molenbeek. Deze projecten vestigen zich als dozen binnen de constructie. Centraal in de ruimte is er een patio die ook dient als circulatie naar de woningen die op het AGA staan. In deze woningen wonen zowel mensen die in het AGA werken als mensen die er niet werken.

ORG architecten, SOMA Mixed-Use Market and Residential Development, Anderlecht

51N4E, Labo XX Plan Hoboken

Lacaton & Vassal, 14 woningen Mulhouse

Lina Bo Bardi, SESC Pompeia, SaĂľ Paulo

BOULEVARD

De Nijverheidskaai wordt omgevormd tot groene boulevard waar enkel nog zacht verkeer mogelijk is. Het is een aanvulling op het project dat ten Noorden van onze site in opbouw is en hoort tot DWC Zinneke.

Rechts zien we het AGA dat zich duidelijk open stelt naar de publieke ruimte errond.

TYPES

Verscheidenheid binnen het woonproject wordt bereikt door elke tuin een eigen identiteit te geven.

Grote tuin

Wilde tuin

Wintertuinen

Tweevoudige tuin

WOONTYPES

Naargelang de context wordt de keuze voor een bepaald type wonen gemaakt. Binnen eenzelfde bouwblok wordt er gestreefd naar een verscheidenheid aan wonen.

0

10

20

30

50m

SNEDES

0

10

20

30

50m

SNEDES

Het masterplan zet bewust aan tot verdere transformatie van de buurt. De gebouwen sluiten zorgvuldig (niet) aan op de achterkanten zodat hetgeen nu koterij en loodsen is later tot volwaardige tuinen omgevormd kan worden. Licht en lucht worden ook aan de buren geschonken en vervelende vis-Ă -vis worden vermeden.

2016

De groene boulevard aan het kanaal wordt volgens het Wijkcontract Zinneke uitgebreid tot steeds langere delen van het kanaal. Een aantal achterkanten worden omgevormd tot private tuinen, er komt meer licht binnen op de site. Aan het kanaal komt een nieuw gebouw dat aansluit tegen de wachtgevel van ons eigen project en het straatbeeld vervolledigd. De loods aan de Heyvaertstraat wordt een publiek gebouw. Mogelijke functies zijn een kleine buurtbioscoop of een polyvalente zaal die volgens het wijkcontract nog ontbreken in de wijk.

2026

TIJDSLIJN

De hoekgebouwen aan de doorsteek naar de Heyvaertstraat worden gebouwd. Het appartementsgebouw aan de Heyvaertstraat krijgt een grote collectieve tuin en verder krijgen andere woningen aan deze straat tuinen.

2036

De ontwikkeling van het openbaar vervoer in de wijk maakt het bezit van een eigen auto steeds meer overbodig. De parkings die oorspronkelijk voorzien werden worden herbestemd. Door middel van lichtpatio’s verhoogt men de kwaliteit van deze ruimten. Het Sociale Atelier krijgt meer opslagruimte en kan uitbreiden naar beneden. Het aantal werknemers stijgt. Onder het woonblok aan de Liverpoolstraat is de herbestemde parking kwalitatiever omwille van een hoogteverschil van een meter, en het natuurlijk licht dat zo binnenkomt. De collectieve ruimte wordt verdubbeld voor de inwoners van het bouwblok.

2046

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

-1

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

0

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

+1

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

+2

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

+3

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

+4

0

10

20

30

50m

GRONDPLAN

+5

DUURZAAMHEIDSNOTA NATUURONTWIKKELING Op onze site voorzien we een grote verscheidenheid aan groene ruimtes.

Er zijn 5 verschillende blokken met elk hun eigen groene ruimte. Daarnaast is er een groot, centraal gelegen park op onze site. Sommige delen zullen ingevuld worden door gewone grasvelden, andere door bomen en struiken en nog andere door gras dat we wild laten groeien. Op sommige woningen worden groendaken voorzien.

We kiezen er steeds voor te werken met inheemse planten zodat er een uitgebreidere biodiversiteit komt (dit in tegenstelling tot wanneer je werkt met uitheemse planten). Deze verschillende groene zones zullen zich dicht bij elkaar situeren zodat er een groen netwerk over onze site ontstaat.

MOBILITEIT We spelen in op de Heyvaertstraat die in de toekomst een winkelstraat wordt. In het masterplan wordt de Heyvaerstraat ter hoogte van onze site vrij van parkeren zodat er meer ruimte voor groen en zacht verkeer ontstaat. De nijverheidskaai wordt volledig autovrij gemaakt. De bewoners van het project kunnen zich parkeren in de twee ondergrondse parkingen en kunnen zich vlot terug naar de grote verkeersassen in de buurt verplaatsen zoals de Rue de Ropsy Chaudron en via de Liverpoolstraat links naar de Ninoofsepoort toe.

Hierdoor zorgen we voor een zeer aangename omgeving voor voetgangers en fietsers die zich over de hele site kunnen verplaatsen. In de nabije omgeving van de site is er voldoende aanbod van openbaar vervoer zoals tram, trein en busstations die op wandelafstand liggen.

WATER Van de appartementen die niet voorzien zijn van een groendak wordt het hemelwater gerecupereerd door het op te vangen en te bufferen in regenwaterputten. Dit wordt hergebruikt voor het tuinieren, toiletten, wasmachines, ... De regenwaterputten staan met een overloop in verbinding met het kanaal waar overtollig regenwater naartoe kan. Daarnaast werken we in de woningen met waterzuinige toestellen zodat de watervraag beperkt blijft.

Op het verharde plein passen we de regel van minstens 10% waterdoorlatende voegen toe. De fonteinen die zich hier bevinden maken ook gebruik van het opgevangen regenwater.

ENERGIE De woningen boven het AGO hebben een wintertuin. Op deze manier verkrijg je een ontdubbelde gevel die ingezet kan worden als actieve gevel. De lucht wordt in de winter eerst opgewarmd in de wintertuin voor deze naar de woning stroomt.

Op deze manier krijg je een aangenaam binnenklimaat met natuurlijke ventilatie zonder dat je hiervoor teveel aan warmte moet inboeten. Eveneens kunnen in de zomer deze wintertuinen volledig opengezet worden voor verkoeling. Ze zorgen eveneens voor een zonnewering.

De hoogtes van de gebouwen hebben we afgestemd op de zonne-inval zodat er overal voldaan is aan de 45° regel. Op deze manier verkrijgt elke open ruimte voldoende zon en valt er in alle woningen voldoende zonlicht binnen, wat zorgt voor natuurlijke opwarming. In de collectieve tuinen plaatsen we bomen die in de zomer zorgen voor een natuurlijke barrière voor de warmte en het felle zonlicht. In de winter kan het minimum aan zonlicht de binnenruimtes opwarmen.

We plaatsen verschillende zonnepanelen op de site die de publieke functies (bibliotheek, winkelhaak,.. ) van stroom voorzien. Deze zonnepanelen worden bovendien ook aangesloten op laadpunten in de garage voor elektrische auto’s (en fietsen). We willen de bewoners van de site hier gratis gebruik van laten maken zodat we hen stimuleren een elektrische auto aan te schaffen die vervolgens ook met groene elektriciteit opgeladen wordt. De zonnepanelen voorzien ook energie voor het opwekken van de warmtepompen die aangesloten zijn op de woningen.

ZONNESTUDIE 21 MAART, 10U30

21 MAART, 14U30

AANPASBAARHEID Wanneer het OV in de toekomst verder uitgebouwd wordt en de auto meer en meer aan belang verliest, kunnen de ondernemingen uitbreiden naar parking toe.

De parking kan hier dan omgevormd worden tot opslagruimte of dergerlijke. Op andere plaatsen voorzien we natuurlijk licht in parking door de woningen met 1m boven het maaiveld te verhogen. Zo voorzien we opnieuw de mogelijkheid om later anders ingevuld te worden.

We willen eveneens onze site leesbaar maken voor slechtzienden. Dit doen we door onze openbare verharde voetgangerswegen aan te leggen in lichte materialen.

Slechtzienden kunnen meestal licht van donker onderscheiden en zullen dus het contrast met de niet toegankelijke, eventueel groene ruimtes zelf kunnen uitmaken.

Het AGO is volgens plan libre opgesteld, een grid van kolommen zorgt voor veel vrijheid in de inrichting van de verschillende functies die zich hiering bevinden.

Volgens het box in box principe kan het AGO daarom makkelijk opnieuw heringevuld worden.

Er is ook rekening gehouden met de vele achterbouwen en achterkanten van de woningen. Er is nergens tegen deze blinde achterkanten gebouwd zodat er geen licht weggenomen wordt van de tuinen die zich in de toekomst mogelijk kunnen ontwikkelen in de plaatsen van de loodsen. Daarnaast is het ook mogelijk voor de bewoners om zich bij ons project aan te sluiten en deel uit te maken van een collectieve tuin.

SOCIALE MIX Op de site bevinden zich verschillende collectieve tuinen. We hebben ervoor gekozen niet teveel gezinnen rond een collectieve ruimte te plaatsen zodat toeëigening van deze plekken makkelijker wordt. Zo creeëren we aangename, kleine gemeenschappen waar buren elkaar kunnen kennen, waar mensen meer identiteit kunnen vinden. Rond elke collectieve tuin zijn verschillende soorten en groottes van woningen geplaatst. Zo willen we een voldoende sociale mix creëren die gentrificatie tegengaat.

Het AGO is een plek waar sociaal geëngageerde ondernemers zich kunnen vestigen.

Het is de bedoeling dat laaggeschoolden, vluchtelingen, … hier een plek vinden om te werken (naar voorbeeld van Vélo Leuven). Op deze manier willen we de sociale mix niet enkel op schaal van ons gebouw (verschillende woonvormen rond 1 collectieve ruimte), maar ook op schaal van de stad doorvoeren. De mensen die in het AGO werken worden vervolgend ook opgenomen in het woonproject.

De publieke ruimte wordt opgeladen en geactiveerd door de doorsteken hierlangs te leiden en door de publieke functies errond te schakelen. Op deze manier krijgen we levendige pleinen waar veel interacties mogelijk zijn.

21 MAART, 12U

Uit de zonnestudie kunnen we besluiten dat de collectieve tuinen, park en plein de hele dag door voldoende zonlicht krijgen.

IMPACTBEREKENING

24585 754 30168 165 2,63

We hebben een masterplan uit de eerste ontwerpweken vergeleken met het finale ontwerp van ons masterplan. We merkten een klein verschil qua duurzaamheid. Het schetsontwerp presteert beter doordat we daar het minimum aan parkeerplaatsen voor bewoners ondergronds hadden voorzien en de parkeerplaatsen voor publieke functies zoals de bib bovengronds hadden ingepland in de Heyvaertstraat.

Voor beide ontwerpen maken we de vergelijking tussen de regelgeving 2010 en passiefbouw. Bij beiden zien we dat de passiefbouw iets beter presteert, maar het kleine verschil weegt niet op tegen de veel hogere kost om de passiefbouw te realiseren. Deze hoge kost komt er door de zeer strenge eisen qua luchtdichtheid, plaatsen van driedubbelglas... Dit budget kan dan volgens ons beter geïnvesteerd worden in ecologische systemen zoals warmtepompen, warmterecuperatie, waterzuinige systemen, zonnecollectors...

terreinoppervlakte (m²) aantal bewoners bruikbare vloeroppervlakte wijk (m² BVOw) aantal parkeerplaatsen ondergronds compactheid

24585 732 29271 211 2,45

globaal 180 160 140 euro/m2 Total Floor Area

terreinoppervlakte (m²) aantal bewoners bruikbare vloeroppervlakte wijk (m² BVOw) aantal parkeerplaatsen ondergronds compactheid

EINDONTWERP

120 100 80 60 verwarming_CEN+

40

verwarming_CEN 20

CEN+ exclusief verwarming CEN exclusief verwarming

0

levenscyclusfasen 180 160 140 120 100 euro/m2 Total Floor Area

SCHETSONTWERP

80 60 40 20 0

verwarming_CEN+ verwarming_CEN EOL_CEN+ EOL_CEN transport EOL_CEN+ transport EOL_CEN afbraak_CEN+ afbraak_CEN vervanging element_CEN+ vervanging element_CEN vervanging subelement_CEN+ vervanging subelement_CEN groot onderhoud_CEN+ groot onderhoud_CEN klein onderhoud_CEN+ klein onderhoud_CEN schoonmaken_CEN+ schoonmaken_CEN constructie_CEN+ constructie_CEN transport naar werf_CEN+ transport naar werf_CEN productie_CEN+ productie_CEN