23
1982, het topjaar van Johannes Brandsma nu 40 jaar geleden ongekende recordscore: 98 punten FRANEKER - Over de kaatsloopbaan van Johannes Brandsma valt veel
te zeggen. De fenomenale oud-kaatser en publieksheld van weleer – in Friesland en België - is nu eenmaal een man met een mening. Hij neemt vaak geen blad voor de mond. In dit artikel staat o.a. het jaar 1982 centraal. In een bilateraaltje probeerde ik hem te interesseren voor een soort column met als thema ‘In snein op it keatsfjild’. Hij dacht erover na en bedacht zich opeens: ,,It moat oer 1982 gean. Doe draaide ik in topjier, fansels ek yn it toppartoer mei Piet Jetze Faber en Sake Saakstra, mar it giet dan foaral om it rekordoantal punten: 98. Net normaal fansels. Der binne no minder wedstriden, en dan wurdt it noait mear ferbettere.’’ Als kers op de taart van dat magisch seizoen won Johannes Brandsma ook nog eens de PC met Piet Jetze Faber en Sake Saakstra. Het koningspartuur van toen. De koningstitel werd Brandsma nimmer gegund. En dat werd door de speler met zo’n kaliber als bijzonder jammer ervaren.
‘No mar 100 punten net?’ Brandsma legt dat uit hoe dat record tot stand kwam en rekent voor. ,,Yn 1981 hie ik al in topjier en kaam it jierrekord op 77 punten. Ik wit noch dat de fersoarger Thomas van der Sloot doe yn it foarbygean sei: ‘Takom jier mar 100 punten net?’ Dat wie fansels totaal bespotlik, mar it waard in superjier en ik siet der mar twa punten ûnder. It waard 98 punten. Net normaal fansels. Mar noch aparter wie dat ik in protte punten ek pakte op de útnoegingswedstriden. Omdat wy safolle wûnen skroefden se it tal útnoegingswedstriden op.’’ In 1981 kaatste Johannes Brandsma nog met veel succes met Jarich van der Veen en Reinder Triemstra. Het drietal won bijna alle wedstrijden, behalve de PC. Dat kwam behoorlijk hard aan. Brandsma maakte daarna de overstap naar het toekomstige koningspartuur, dat op de PC vrijwel altijd hoogtepunten beleefde. Triemstra was succesvol genoeg, maar won nooit de PC, ook niet in zijn succesjaar 1981 met opslager Jarich van der Veen en de jonge Brandsma. Brandsma dook verder in de boeken. Het was het jaar voor de overstap van Brandsma naar partuur Saakstra en alsnog een recordjaar met 77 punten, de 98 punten volgden in 1982, het jaar erna werd het een seizoen met 79 punten en het volgende seizoen 76 punten. ,,Dus dat wienen allegear topjierren. Der waard betocht dat der minder frije formaasjepartijen komme moasten. Mei Sake Saakstra en Piet Jetze Faber wienen wy net te bekeatsen. Mar it nuvere wie, it makke net út by wa’t ik wie, wy wûnen faak dochs. Yn 1982 wûn ik 16 fan de 20 partijen. Dat wie myn toptiid. Moast neigean: yn fjouwer jier 330 punten. Dêr dogge de measte topkeatsers in hiele keatskarjêre oer.’’ Er had dus ook nog veel meer in gezeten, qua punten. ,,Tja, ik bin der ek nochris seis jier tuskenút west doe’t ik yn België keatste.
TEKST: SYBE JOOSTEMA
Oars hie ik wol op 1000 punten útkomme kinnen…’’ Brandsma lacht breeduit. ,,Fansels net, want ik hie dy tiid yn België noait misse wollen.’’ Het avontuur bij de zuiderburen lonkte. In 1985 en 1986 was hij daar de gevierde man bij Brain-le-Compte. Daarna keerde hij terug en won meteen in 1987 met Peter Rinia en Tuno Schurer de PC. Hij speelde daarna nog drie jaar mee op de PC. Maar België bleef trekken waar een lucratief contract klaarlag. Hij speelde nog een jaar bij Braine le Compte, drie jaar bij Basily en sloot zijn kaatsloopbaan in België af bij Bever. ,,Dat is sa apart. Je wurde dêr as monsieur behannele. Ik ha der dit jier ek wer twa jier west, en dan sizze de pakesizzers fan de mannen dêr’t ik mei keatst ha ek ‘monsieur Brandsma’. Sy eare harren helden en hâlde dêr foar ivich respekt foar. Dat fyn ik sa moai fan de Belgen.’’ Hij reisde met Edward Jorna, sportjournalist bij het Friesch Dagblad, naar Brussel. ,,Hy skriuwt in boek oer my, en ik woe dat hy dy sfear priuwde.’’ Niemand vergeet het beeld van een reportage over Brandsma in België van de Avro. Op het einde van die film zet Brandsma een glas wijn op de auto. ,,Dat is ynelkoar setten hjer, want ik soe noait nei Fryslân taride mei in wyntsje op. Ik hie ferdoarje frou en bern thús.’’ In België is hij voor altijd een markante sportman.
PC koning, nou nee Vanaf 1982 stond Johannes Brandsma dus bij Faber achter in het perk en met Sake Saakstra als opslager maakte dat drietal van 1982 t/m 1984 de dienst uit op de Friese kaatsvelden. Het bijna onverslaanbare partuur werd door kenners als het beste partuur aller tijden aangemerkt, het absolute koningspartuur. Na de eeuwwisseling stond er een nieuw koningspartuur op in de personen van Gert-Anne van der Bos, Taeke Triemstra en Daniël Iseger.
659 punten In de twaalf jaar als kaatser in de hoofdklasse van de KNKB behaalde Brandsma 659 punten. Hij stond 216 keer in de finale en won er 157. Liefst 57 keer was hij koning, behalve op de PC. Zesmaal won hij het klassement. En zoals gezegd in 1982 met een recordaantal. Het was zijn jaar, want hij won 29 partijen in dat jaar, beide records zijn tot dusver ongeëvenaard. Hij zat in de topformatie van toen met het onafscheidelijk duo Piet Jetze Faber en Sake Saakstra. ,,Dat ik by har útkaam, dat se my woenen, koe hast net oars. Al fûnen se my net daliks by dy yn oaren har eagen noarske Saakstra en serieuze Faber passen. Mar wy fulden
elkoar geweldich oan. Brandsma kwam in de plaats van Tjisse Wallendal, de man die de Belgische want introduceerde op de PC. Eens stond Johannes Brandsma in het midden opgesteld voor het koepeltje van de Permanente Commissie op It Sjûkelân, overtuigd dat de keuze op hem zou vallen, maar de zilveren bal ging aan zijn neus voorbij. Dat was in het jaar 1987 met Rinia en Schurer. De laatstgenoemde kreeg de zilveren PC-bal omgehangen
Boeken Jelle Bangma schreef in 1992 een boek over het kaatsleven van Brandsma: ‘Bretaalwei De
Brand - hoe’t Johannes Brandsma de grinzen ferlei’. De titel van het boek is ontleend aan zijn bijnaam ‘De Brand’. En hoe gaat het nieuwe boek heten, een biografie. ‘De Brand’ makket in grutte kâns’’, aldus Brandsma, die met Edward Jorna ook denkt aan een theatertour. ,,Moai koart en elk wit dan oer wa it giet.’’ Het boek en de tour zijn voorlopig gepland in 2024. ,,It ferskil mei Bretaalwei De Brand is dat it mear in libbensferhaal is dan dat fan Bangma. Alle oare fasetten dan it keatsen komme oan bod’’, aldus besluit ‘De Brand’.
Johannes Brandsma Geboortedatum: Geboorteplaats: Woonplaats(en): Kaatscarrière:
23 oktober 1957 Sexbierum Midlum, Sexbierum 1977 t/m 1990
Prijzen: 1977 Jong Nederland-NK junioren 1e prijs 1978 Bondspartij senioren-NK 7e prijs 1978 Jong Nederland-NK junioren 3e prijs 1978 PC 3e prijs 1979 Bondspartij senioren-NK 5e prijs 1979 Jong Nederland-NK junioren 1e prijs 1979 PC 4e prijs 1980 PC 2e prijs 1981 Bondspartij senioren-NK 1e prijs 1981 PC 3e prijs 1982 PC 1e prijs 1983 Bondspartij senioren-NK 8e prijs 1983 PC 1e prijs 1984 Bondspartij senioren-NK 1e prijs 1984 PC 2e prijs 1987 Bondspartij senioren-NK 2e prijs 1987 PC 1e prijs 1988 PC 1e prijs 1995 Bondspartij senioren-NK 7e prijs Puntenklassement: 659 Koningschappen: 58
