De Blauw dotter
LEDENBLAD De Blauwdotter • nr. 182V/H
GENOOTSCHAP OUD NOORDWIJK voorjaar 2018 nr. 182
1
De Blauwdotter • Voorjaar 2018
Genootschap “Oud Noordwijk” Jan Kroonsplein 4 2202 JC Noordwijk Tel: 071- 36 178 84 e-mail: algemeen@g-o-n.nl www.g-o-n.nl www.museumnoordwijk.nl www.streekmuseumveldzicht.nl Bestuur Genootschap “Oud Noordwijk” Voorzitter: Leon Guijt Secretaris: Nella Brak Penningmeester: Kees Langeveld Lid: Harm Dragt Lid: Leen van Duin Lid: Jan Hoogeveen
Ereleden Genootschap “Oud Noordwijk” W. Baalbergen J. van Kan L. v.d. Bent † B. Koemans A. van Duijn † K. Kok † Eli van Kekeren † J. v. Nes † Sjaan van Kekeren - Brouwer A. Weelen †
0620370408 0648489944 0645022569 0648007337 0639250942 0653554722
voorzitter@g-o-n.nl secretaris@g-o-n.nl penningmeester@g-o-n.nl info@excapite.nl leendertvanduin@gmail.com alkajan@casema.nl
Lidmaatschap Genootschap “Oud Noordwijk” 2018: 15,00 euro per jaar - 17,50 euro per jaar buiten Noordwijk 20,00 euro per jaar buiten Nederland Rabobanknummer: NL34 RABO 0101 3515 42 Over schenkingen, erfenissen en legaten: Hebt u wel eens overwogen om ons Genootschap “Oud Noordwijk” geld of goederen te schenken, of ons in uw testament op te nemen? De fiscus heeft ons volledige vrijstelling van successie- en schenkingsrechten verleend. Schenkingen kunt u fiscaal aftrekken onder bepaalde voorwaarden. Neem hierover contact op met onze penningmeester Kees Langeveld, telefoon 06-45022569, email-adres: penningmeester@g-o-n.nl. Kijk ook op onze website www.museumnoordwijk.nl. Indien u overweegt ons in uw testament op te nemen kunt u voor een kort oriënterend gesprek met een notaris of het stellen van algemene vragen gratis terecht bij: Notariskantoor Noordwijk, telefoon 071-3640100 of e-mail info@noordwijknotarissen.nl.
Openingstijden Streekmuseum Veldzicht Herenweg 144, Noordwijk Het hele jaar door geopend op zaterdag en zondag van 14.00 uur tot 17.00 uur.
Toegangsprijzen voor beide musea: € 5,- voor volwassenen en € 2,50 voor kinderen tot 12 jaar.
2
Openingstijden Museum Noordwijk Jan Kroonsplein 4 Noordwijk aan Zee Van 1 maart tot en met eind september is Museum Noordwijk van maandag tot en met zaterdag geopend van 10.00 uur tot 17.00 uur. Zondag van 11.00 uur tot 16.00 uur. Van 1 oktober tot en met eind februari is het museum geopend van dinsdag tot en met zaterdag van 11.00 uur tot 17.00 uur. Op zondag van 11.00 uur tot 16.00 uur. Maandag gesloten.
De Blauwdotter • nr. 182
Een voetbalwedstrijd in Noordwijk anno 1789 Door Jeroen Verhoog
Voetbal, volkssport nummer 1, houdt de gemoederen behoorlijk bezig. Dat geldt voor beoefenaars en toeschouwers maar ook voor sporthistorici die veel spitwerk verrichten om de oorsprong van deze sport in Nederland vast te stellen. Het staat wel vast dat voetbal is ontstaan op Nederlandse kostscholen, waar Engelse leerlingen de sport (en andere sporten als cricket en hockey) introduceerden. Op kostschool Noorthey in Veur schijnt in 1878 voor het eerst een balletje te zijn getrapt. Ook Instituut Schreuders in Noordwijk speelde een rol in deze vroege sportgeschiedenis. Ook daar werd in deze periode al volop gesport onder leiding van Otto Schreuders. Maar de historie van het voetbal gaat nog verder terug. Al honderd jaar eerder spelen kostschooljongens in Noordwijk een heuse voetbalwedstrijd: een Engels team tegen de rest van de wereld. Hoe zit dat? John Skinner De zestienjarige Engelsman John Skinner reist in 1788 naar Nederland af om er enige tijd, samen met zijn broer Edward, onderwijs te volgen aan de befaamde kostschool van Joseph de Veer aan de Voorstraat in Noordwijk. Zijn ervaringen beschrijft hij in 27 rijmende brieven gericht aan zijn moeder en vrienden in Engeland. Deze brieven geven een levendige beschrijving van zijn leven als kostschoolleerling in Noordwijk. Hij studeert, maakt wandelingen, vist, maakt boottochtjes en woont dinerpartijtjes bij. Hij is danig onder de indruk van ene mejuffrouw van Schagen en brengt bezoekjes aan Den Haag en Amsterdam. Maar er wordt ook ge-
sport. De Nederlanders blijken goed in schaken, kolven en biljarten. Skinner verzoekt op een bepaald moment aan zijn moeder zijn cricketspullen die in Londen zijn achtergebleven, op te sturen. Hij mist die sport en wil de Hollanders eens een echte “cricket match” laten zien, “à la mode d’Angleterre”. Sportdag Ergens op een voorjaarsdag in 1789 wordt er een sportdag georganiseerd voor de leerlingen. Er wordt geworsteld en hardgelopen. De Duitse jongens blijken de beste worstelaars, terwijl de Engelsen het hardlopen op hun naam zetten. Om een algehele winnaar aan te wijzen wordt er een voetbalwedstrijd georganiseerd, de Engelse jongens, acht in getal, nemen het op tegen de rest bestaande uit Nederlanders, Duitsers, Polen, Denen, Russen en Zweden. Skinner maakt er een mooie 'rijmende' beschrijving van: »
Rechts de kostschool waar John Sinner verbleef (Voorstraat).
31
De Blauwdotter • Voorjaar 2018
Uit het dagboek van John Skinner Victorious here our friends devise At Football to decide the prize As cricket they but strove in vain To teach their rivals on the plain The Foot-Ball brought, the party set The English club, and form a bet That they would kick and drive about From Noordwyk to the Wyk op Hout The ball in spite of opposition From those of any other nation And in a word would challenge all By strength or skill to drive the Ball Against their force they were but eight The rest in numbers quite elate Accept the bet, and half way down The road which leads to either town The arduous contest they begin Then you might hear such noise and din As ‘midst contending troops of old Rose where the swift Scamander roll’d Where Greeks and Trojans and allies ‘Midst their discordant notes and cries Whilst fell Archilles drove before The host with a tremendous roar Great things to compare with small
32
Such was the tumult, whilst the Ball Now here, now there by force impell’d Now flew aloft, now graz’d the field Now you might see the mingled rout Pursue their progress to the Hout A small reverse again attends Th’united efforts of our friends The rescued ball returns again And tends to Noordwyk through the plain Anew the uproar now begins More fierce the kicks on legs and shins Tho’ first in strength you still require More agile feet my friend l’amire Hard th’you strike you are to slow With speed to follow up your blow The active Pengree steps between And scuffs the Balloon o’er the green At length the panting Dutchmen droop Their nerves relax’d with greens and soup Nor Dane nor Norman now appear The Germans all are in the rear Towards the Hout the hard earn’d prize Before the British Squadron flies They seek the Inn, and cooly seated The bet being paid, the rest are treated
De Blauwdotter • nr. 182
Zo eindigt dus de eerste voetbalwedstrijd op Noordwijkse (en misschien wel Nederlandse) bodem met een overwinning van het Engelse team, dat, hoewel in de minderheid, meer ervaring heeft met het op en neer golvende spel. Met het gewonnen geld worden de verliezers - heel sportief - getrakteerd in een herberg ergens in Noordwijkerhout. Mob football Wat we verder nog kunnen afleiden uit het prachtige gedicht is dat de wedstrijd niet plaatsvindt op een afgebakend terrein, maar op de weg tussen Noordwijk en Noordwijkerhout, de Gooweg dus. Een voetbal is blijkbaar op de kostschool aanwezig, dus er zal vaker een balletje zijn getrapt. De aftrap is halverwege de Gooweg. De Engelsen moeten de bal in Noordwijkerhout zien te krijgen, het andere team in Noordwijk. Het gaat er ruw aan toe, er wordt tegen schenen geschopt en Skinner vergelijkt de wedstrijd met een Grieks slagveld. Deze vroege voetbalwedstrijd heeft veel weg van het zogenaamde ‘mob football’ dat vroeger door geheel Europa werd gespeeld, waarbij vaak complete dorpen het tegen elkaar opnamen met als doel de bal in het
Impressies van het ‘mob football’ in vroeger tijden.
eigen dorp te krijgen. Het bestaat hier en daar nog steeds, vooral op de Britse eilanden en het wordt dan meestal eens per jaar gespeeld. De geleerden zijn het erover eens dat dit ‘mob football’ de voorloper is van het moderne voetbal, maar ook van het rugby en het American football. Wellicht een idee om in het kader van de fusie tussen Noordwijk en Noordwijkerhout opnieuw een ‘mob’ voetbalwedstrijd te organiseren tussen de twee dorpen. De winnaars mogen bepalen waar het gemeentehuis komt te staan.
Naar aanleiding van het artikel in Blauwdotter nr. 180 over Noordwijk als bakermat van de moderne sportbeoefening, is het aardig te vermelden dat in het laatste augustusnummer van het bekende voetbaltijdschrift HARDGRAS een uitvoerig en zeer informatief artikel is verschenen over de ontstaansgeschiedenis van de cricketen voetbalsport in Nederland. Het artikel is van de hand van sporthistorici Jan Luitzen en Wim Zonneveld. Daarin ook uitgebreid aandacht voor de - inderdaad bescheiden - rol van Instituut Schreuders in Noordwijk.
33