DNG 2019 #4

MANISERING

DEHUMANISERING

DEHUMANISERING

DEHUMANISERING

De nieuwe gemeenschap – driemaandelijks tijdschrift van het August Vermeylenfonds december 2019 januari 2020 – AFGIFTEKANTOOR GENT X erkenningsnummer P 309 575 – vu: Willem Debeurckelaere - p/a V.F. Tolhuislaan 88, 9000 Gent

2019_#4_v1.indd 1

DEHUMANISERING

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

4/12/2019 07:12

Is dit een mens?* Meer dan 1100 academici waarschuwden in 2018 voor “een tendens tot ontmenselijking van vluchtelingen en mensen zonder papieren”. Deze tendens blijft zich verderzetten met de brand in het asielcentrum van Bilzen als dieptepunt.

Het ontkennen van de mens achter de vluchteling, achter de Ander (de mens met een beperking, de gedetineerde, enz.) is een groeiend fenomeen. Wie de ander niet als mens ziet gaat veel gemakkelijker over tot gruweldaden. Jammer genoeg zijn daar ook in het heden steeds meer voorbeelden van.

Christophe Busch, gewezen directeur van de Dossin kazerne, schetst de historische context en het mechanisme van ontmenselijking. Nazi’s bestempelden Joden als ratten en virussen, Hutu’s noemden Tutsi’s kakkerlakken, en zo konden de meest afgrijselijke moorden plaatsvinden.

Ontmenselijking treft ons allemaal, niet alleen groepen die moeilijk hun stem kunnen laten horen zoals gevangenen of vluchtelingen maar ook mensen in zorgcentra, werklozen, psychiatrische patiënten, flexijobbers, enz..

Kati Verstrepen van de Liga voor Mensenrechten wil hierrond bewustzijn creëren en pleit voor meer empathie.

Inhoud december 2019 - januari - februari 2020 03 Eyecatcher 04 Standpunten

04 - 07 Interview met Christophe Busch 08-11 Interview met Kati Verstrepen

13 Recensent en Boeken 16 Focus De Meubelfabriek 18 Ver’quiz’ uw tijd 19 Goed nieuws 20 Agenda en verslag 21 Vermeylen Beïnvloed(t) 22 Verslag 24 BV

¬ Ludo Abicht

26 -29 Column

¬ Peter Benoy ¬ Aster Glückmann

30 Gedicht

Een ander ontmenselijken, is jezelf ontmenselijken.

Door de ander niet als mens te zien, verlies je ook jezelf als mens.

Colofon

Dit kunnen we niet laten gebeuren!

DE NIEUWE GEMEENSCHAP driemaandelijks ledenblad van het August Vermey-

SARAH MISTIAEN

*Is dit een mens? van Primo Levi. In dit boek beschrijft Levi het leven in het concentratiekamp en hoe mensen zich gedragen onder extreme omstandigheden. De onderliggende vraag is voortdurend: is dit een mens? Die vraag geldt voor de onderdrukkers en de onderdrukten.

lenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Raf Burm, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Robert Huygens, Sarah Mistiaen, Johan Notte, Nico Pattyn, Tinus Sioen, Eliane Van Alboom, Judy Vanden Thoren, Hans Vandevoorde, Anita Van Huffel en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u ABONNEMENT 15 euro (4 nummers) LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Willem Debeuckelaere, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

COVER Jonathan Wannyn, uit de film “9999” van Ellen Vermeulen ©Associate Directors STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Reknr.

BE50 0011 2745 2218, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

2019_#4_v1.indd 2

4/12/2019 07:12

Deze pagina is een coproductie tussen het Vermeylenfonds en Creatief Schrijven vzw.

De tekst werd geoogst op het platform Azertyfactor, een vrijhaven waar pennenvoerders hun vruchten publiceren.

Wil je kans maken op publicatie in het volgende nummer?

Post je tekst op azertyfactor.be/kansen'

© Jonathan Wannyn

De mens is (g)een ding pact met de duivel verbranding bevrijdt de ziel dood als medicijn

rassen en kleuren onder militair bewind als vee op de trein

merktekens op huid de kamer binnentreden buiten adem zijn

verban het gevaar van goedlachs naar de goelags ijzeren gordijn

rechten afdwingen liefst de onthoofding filmen beul richting marktplein

het verleden spookt een herhaald maatschappijbeeld vechten tegen pijn

de mens is (g)een ding reeds velen plaatsten woorden recht in de vuurlijn

TIRO TIM ROOSE

3 EYECATCHER

2019_#4_v1.indd 3

4/12/2019 07:12

doen?

WA A RO M DOEN MENSEN WAT ZE

Christophe Busch en de rode draad in zijn loopbaan

Het thema van DNG is ontmenselijking.

U heeft een groot deel van uw loopbaan gewijd aan één van de gruwelijkste uitingsvormen van ontmenselijking, de genocide. Vanwaar komt die interesse?

Christophe Busch: “Het is altijd een beetje

artificieel om er één moment uit te kiezen maar ik denk dat het rond mijn 12de, 13de moet geweest zijn dat ik een boekenreeks van Lekturama cadeau kreeg. In één van die boekjes “de verschrikkingen van het nazisysteem” werden enerzijds de gruwelen van de Holocaust beschreven en anderzijds de pracht en praal van het nationaal socialisme.

4 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 4

4/12/2019 07:12

We zijn niet superieur maar we hebben wel een democratie, dat is een superieur systeem in WO II en criminologie met een eerder gedragswetenschappelijke insteek. Het is het laatste geworden. Zo ben ik in de forensische psychiatrie terechtgekomen.

Dat dadergedrag is zo’n beetje de rode draad doorheen mijn parcours. Ik volgde daarna nog holocaust- en genocidestudies, cursussen rond terrorisme. Het is ongelooflijk fascinerend hoe er overlappingen zijn tussen die domeinen, en hoe die verschillen. De rode draad in mijn loopbaan is de vraag ‘waarom doen mensen wat ze doen ?’“ Wat is ontmenselijking precies, welke mechanismen treden in werking wanneer men personen niet meer als mens gaat zien?

Kazerne Dossin © Christophe Ketels

Dit contrast fascineerde me enorm. Ik wou begrijpen hoe groepsdynamica tot dergelijk onvoorstelbaar destructief gedrag kon leiden. Vanaf dan begon ik boekjes en (toen nog) videocassettes te kopen en documentaires te volgen over WO II. Een ander belangrijk moment was mijn ontmoeting met Jan van Calsteren, een politieke gevangene onder de nazibezetting, die ik voor een opdracht Nederlands interviewde. Hoe meer je weet, hoe meer vragen er opborrelen. Na mijn middelbare studies twijfelde ik tussen geschiedenis, waar ik me feitelijk zou kunnen verdiepen

“Heel interessant in dat verband is het Goldhagen- Browningdebat uit de jaren 90.

Goldhagen poneerde dat anti-semitisme één van de definiërende aspecten van de Duitse samenleving was en dat Duitse soldaten daarom zeer gewillig waren om Joden te doden. Volgens Browning ging het dan weer om groepsdruk die gewone mannen deed afglijden naar onmenselijk gedrag.

Die discussie is ongemeen interessant en uiteraard onmogelijk te beslechten: het zijn immers verschillende op elkaar inwerkende factoren die tot deze gruweldaden hebben geleid. Het is sowieso een complex samenspel.

Wat wij in terrorisme- en holocauststudies proberen te doen is modellen en typologieën ontwikkelen die een - uiteraard reductionistische - verklaring zijn voor ontmenselijk en ontmenselijkend gedrag. Zo zien we dat radicalisering en ontmenselijking twee versterkende mechanismen zijn.

Religieuze aanslagen en migratiedruk zullen extreem-rechts doen groeien waarna we waarschijnlijk een tegenreactie van extreem-links zullen mogen verwachten.

Het definiëren van de ander als “niet zoals jou” is de kern (Otherisation naar Kathleen Taylor). Dehumanisatie en infrahumanisatie zijn twee zijden van één medaille. Infrahumanisatie is het proces waarbij je je eigen “volk” als superieur gaat beschouwen. In het boekje “beestmens” “der untermensch” is dat heel helder in beeld gebracht. We zien blauwogige, blonde Duitse meisjes in turnpakjes tegenover foto’s van bv. kwaadaardige Russische gevangenen. Dat gebeurt allemaal heel geslepen en bijna zonder dat je

het beseft. Een anecdote van het bezoek van de schoonbroer van een kampcommandant aan één van de kampen legt dat mooi bloot. Op de kritiek dat het niet ok was wat er in de kampen gebeurde, antwoordde de commandant dat zijn schoonbroer de gevangenen nog te veel als mensen zag, terwijl ze zich als dieren gedroegen. De omstandigheden in de kampen waren natuurlijk van die aard dat er een struggle for life ontstond en mensen gewoon van hun waardigheid waren ontdaan.

En dat zie je nu ook gebeuren. We zijn niet superieur maar we hebben wel een democratie, dat is een superieur systeem; er is een godsdienst die achterlijk is, we zijn geen racisten MAAR… en het gebeurt heel indirect en voor je het weet zit je in eenzelfde logica. “ Zijn de jaren 30 volgens u terug?

“Ik ben er geen voorstander van om één op één gelijkenissen te zoeken en mensen hitleriaans te noemen. Wat ik wel relevant vind, is te gaan vergelijken: er zijn uiteraard elementen die terugkomen, en daar moeten we waakzaam voor zijn. We moeten leren uit de blinde vlekken van toen. Er zijn evengoed verschillen. We leven in een interdependente geglobaliseerde wereld. Het is geen industriële wereld meer. De vorige oorlogen waren industriële oorlogen. Dit is een informatietijdperk. Oorlogen worden op een andere manier gevoerd. Dat zijn toch wel wezenlijke verschillen.”

Lang voor de Tweede Wereldoorlog had je de koloniale projecten, transatlantische slavenhandel, de uitroeiing van first nations wereldwijd, ook gebaseerd op 'uber- en untermenschen' of één of andere vorm van raciaal denken. Zijn die van een andere orde dan de genocides op Europese bodem?

“Er zijn meer overeenkomsten dan doorgaans wordt gedacht. Het raciaal-biologisch koloniaal denken is eigenlijk deel van het kader waarbinnen Auschwitz is ontstaan.

We hebben tot de zomer een tentoonstelling lopen ‘Auschwitz.camp’ waarin we willen aantonen dat Auschwitz een onderdeel was van een kolonisatieproject. Anti-semitisme was één laag, maar er zat evengoed een economische en industriële logica achter zoals bij de koloniale projecten.

5 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 5

4/12/2019 07:12

BIO Christophe Busch (°1977) is Master in de Criminologische Wetenschappen (Universiteit Gent) en Master in de Holocaust- en Genocidestudies (Universiteit van Amsterdam). In 2001 begon hij als criminoloog te werken in de pas opgerichte forensisch psychiatrische instellingen voor de behandeling van medium risk geïnterneerde daders. Later stond hij als coördinator in voor de uitbouw van het forensisch zorgcircuit te Zelzate. Eind 2012 maakte hij de overstap naar Kazerne Dossin waar hij in januari 2013 werd aangesteld als operationeel directeur en in juli 2016 als algemeen directeur. Hij was oprichter en voorzitter van het Centrum voor Holocaust en Genocide Educatie vzw in 2007 en startte in 2015 met UFUNGU: een netwerkorganisatie van experten inzake radicalisering en polarisering. Hij is bestuurslid van het Vredescentrum Antwerpen en voorzitter van de expertengroep radicalisering van het departement onderwijs en department welzijn.

Voor het Vredeshuis van de Stad Gent was hij de curator van de tijdelijke tentoonstellingen:Nacht und Nebel (1996), Furor Teutonicus, het rijk der gedachteloosheid (1999), Genocide in Darfur, over het weten en het geweten (2004-2005) en Holocaust.be (2008-2011).

Busch bracht met Robert Jan van Pelt een boek uit met foto's die door SS'er Karl-Friedrich Höcker werden genomen in het concentratiekamp Auschwitz, het zogeheten Höcker Album. © Guy Kleinbatt

Je zou zelfs kunnen zeggen dat het verlies van de Afrikaanse kolonies in 1919 één van de factoren was die Duitsland naar het Oosten heeft geduwd op zoek naar 'lebensraum' maar in werkelijkheid vooral naar grondstoffen en goedkope mankracht. Het is nooit in de kolonisatoren opgekomen om de gekoloniseerden als mensen te zien. Dat gedachtengoed trok zich door in het imperialistisch project dat Auschwitz in oorsprong eigenlijk was.

We veroordelen gemakkelijk de gruwel van wat de Duitsers hebben gedaan maar we hebben zelf nog een hele weg af te leggen wat onze eigen dekolonisatie betreft. De deur staat op een kleine kier. Als ik naar mijn eigen sector, de erfgoedsector kijk, zie ik alvast een aantal bewegingen die op een positieve evolutie duiden.

Ten eerste heb je de participatieve manier van naar erfgoed te kijken. Vroeger was erfgoed het domein van de experten (AHD – authorised heritage discours) waarbij

vooral het verhaal verteld werd vanuit de visie van de “slimme blanke man”. Nu is er oog voor wat de bezoekers willen en wil men een museumbezoek omvormen tot een beleving. Zo heeft men bij de heropening van het Afrikamuseum ook een poging gedaan om stemmen uit de diaspora te betrekken. Er komt oog voor immaterieel cultureel erfgoed, praktijken en narratieven.

Daarnaast heb je de multiperspectiviteit die superdiversiteit onvermijdelijk met zich meebrengt. Wij hebben over Colombus als een held geleerd, Native Americans zien hem terecht als een genocidair. Iedereen brengt zijn eigen geschiedenis en referentiekader mee.

Dat zijn de dialogen die we moeten aangaan, en daar moeten we met zijn allen vaardiger in worden. We zetten stappen in die richting.”

Toch is het mijn gevoel dat het stereotype

denken erg hardnekkig is, dat het allemaal nogal traag evolueert en niet altijd in de juiste richting. Wat moeten we doen om het proces te versnellen?

“Dat zijn evoluties waar heel veel tijd over gaat. Ik begrijp dat de diaspora ongeduldig is. Ik denk dat wij aan de fundamenten moeten werken, maar niet verwachten dat het binnen deze generatie opgelost zal worden.

Als je echt gedragsverandering wil, dan heb je nog meer pijn nodig en vooral een 'sense of urgency'. Het kosmopolitisch denken, alle mensen worden broeders, doet daar geen goed aan. Het is niet realistisch. We evolueren naar een multipolaire wereld waarin we moeten leren om het conflict as such niet te vermijden. Er is niets verbindend aan tolerantie. Verschillen moet je niet “verdragen” maar bespreekbaar maken. Zoals de politiek filosofe Chantal Mouffe zegt: "Strijd is onderdeel van een politiek proces. Een tegenstander is geen vijand". Dat beschaafd van mening verschillen zijn we kwijtgeraakt.

6 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 6

4/12/2019 07:13

Als je echt gedragsverandering wil, dan heb je nog meer pijn nodig en vooral een "sénse of urgency".

Kazerne Dossin © Christophe Ketels

Als blanke man moet ik me heel goed bewust zijn van mijn privileges

We moeten enerzijds naar een vorm van conflictuele consensus gaan en anderzijds nieuwe referentiekaders opbouwen. Gedrag is immers gebaseerd op wat we denken dat de realiteit is. Als er iets in ons nog denkt dat je mensen kan opdelen volgens ras, religie en cultuur, zal dat ook uit ons gedrag blijken.

Dat laatste is een overblijfsel uit de moderniteit: het categoriseren en segmenteren van de realiteit. Het werkt ontmenselijkend, en daar zijn we nog niet helemaal van af. Dat moeten we stap voor stap deconstrueren en in dialoog gaan. Het is een taak van iedereen.

Onderwijs, media, op café.”

Wat zou een nieuw referentiekader kunnen zijn?

“Ik ben nogal fan van Bauman die de moderniteit heeft bestudeerd en tot de conclusie kwam dat we nu in een vloeibare samenleving leven. We moeten onze oude zekerheden en tribale structuren loslaten en ons gemeenschapsleven herdefiniëren.

Zo nam ik kort na de aanslagen in Parijs en Brussel deel aan een kringgesprek in de rand van Brussel, rond terrorisme en islamofobie.

Daar zaten oudkomers en nieuwkomers en ook een Syrische vluchtelinge. Uit het gesprek bleek dat de bezorgdheden van alle deelnemers gelijkaardig waren. Ze hadden schrik voor de wereld waarin hun kinderen zouden terecht komen. Dat soort initiatieven zijn de toekomst. Als je fenomenen die een ver-van-ons-bedshow lijken, een menselijk gelaat kan geven, in een concreet verhaal kan brengen, verhoog je de empathie. Zolang vluchtelingen een amorfe massa zijn, is het moeilijk mededogen te voelen. Het beeld van kleine Aylan, dat de wereld rond is gegaan, heeft het leed van de vluchtelingen plots heel tastbaar gemaakt.

De globalisering biedt op dat vlak veel mogelijkheden, maar het werkt ook ontwrichtend. Als blanke man moet ik me heel goed bewust zijn van mijn privileges. Je

merkt dat dat veel weerstand oproept, maar we moeten erdoor. Als land moeten we heel goed beseffen dat we al onze pracht en praal te danken hebben aan wat we in de kolonies gaan roven zijn, dat daar ook beschavingen waren en geen niemandsland dat op onze beschaving zat te wachten. Daarnaast zijn we hypergeconnecteerd en worden virtuele realiteiten alsmaar belangrijker. Al die verhalen moeten verteld worden. We zijn een verhalende diersoort en bouwen ons referentiekader op via verhalen. Daar zit de sleutel. Zo kunnen we het openbreken.

Verantwoordelijkheid nemen en systemen veranderen.

Bedankt voor het gesprek.

Change the systems, ik beschouw het als (pacifistische) Call for action.

Judy Vanden Thoren

7 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 7

4/12/2019 07:13

Ontmenselijking /D E H U M A N I S E R I N G

Ontmenselijking (dehumanisering) komt in onze maatschappij het meest zichtbaar tot uiting in onze verhouding tot vreemdelingen en minderheden.

Maar we krijgen er allen wel eens mee te maken, wanneer we een wachtende zijn in een lange rij, een nummer aan een loket, een dossiernummer in een database.

We spraken hierover met Kati Verstrepen, advocaat en voorzitter van de Liga voor Mensenrechten.

Als we iemand interviewen rond ontmenselijking, dan zouden we bij de voorzitter van de Liga voor Mensenrechten aan het goede adres moeten zitten. Kunt u kort schetsen waar de Liga voor staat en welke acties ze onderneemt?

Kati Verstrepen: “Wij zijn een vrij kleine

organisatie en werken rond het thema bescherming van mensenrechten. Er zijn veel mensenrechten en ze worden vaak bedreigd, dus kiezen we jaarlijks een thema waarrond we vooral werken. Mensenrechten hebben een impact op iedereen en op de maatschappij als geheel. We willen daar rond bewustzijn creëren, een maatschappelijk draagvlak. We willen ook dat de aantasting van mensenrechten ophoudt en dus proberen we het beleid te beïnvloeden zodat de nodige maatregelen worden getroffen. We ondernemen ook soms juridisch actie.

Vorig jaar was ons thema ‘vrijheid en veiligheid’. Het idee leeft in onze maatschappij dat onze veiligheid ernstig bedreigd wordt - denken we maar aan terrorisme – en dat we voor een betere bescherming gerust een stuk vrijheid kunnen opgegeven. Dat leidt tot veel inbreuken op de privacy die zogezegd nodig zijn voor de veiligheid.

Maar vrijheid versus veiligheid is een valse tegenstelling, het is én vrijheid én veiligheid.

Meer respect voor de mensenrechten betekent meer vrijheid en meer veiligheid.”

Is er een toename van identiteitsdenken, van zich identificeren met een groep en zich afzetten tegen wie vermeend anders is: minderheden, vreemdelingen, vluchtelingen?

“Heel zeker, denken we maar aan hoe er over migratie bericht wordt. Er is polarisatie, we zien het wij/zij denken in woord en beeld. Vorig jaar hebben een duizendtal academici nog een brief ondertekend, gericht aan Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken, om de dehumanisering van ‘de Ander’ en de beperking van de vrije meningsuiting aan te klagen. Je kunt bij migratie bv. over een migratiestroom spreken, een neutrale term.

Maar in de pers lezen we over ‘een tsunami van vluchtelingen’. Een aantal maanden geleden kopte De Standaard nog ‘Palestijnse exodus naar België’. Dat zijn geen neutrale termen. Daardoor dehumaniseren we, zien we enkel nog het collectieve waar het individu in opgeslorpt wordt. Bij migratie zien we meestal beelden van immense

groepen op de vlucht, met de nadruk op ellende. Zelden wordt eens een positief beeld geschetst, zoals van een Afghaans meisje dat de Taliban is kunnen ontvluchten en nu hier kan studeren.”

Wordt rond migratie niet bewust een politiek van afschrikking gevoerd, waarbij het feit dat mensen op de Middellandse Zee verdrinken als waarschuwing geldt voor de volgende lichting nieuwkomers om hun geluk elders te zoeken?

“Ik ben er zeker van dat de Europese politiek ten aanzien van de vluchtelingen via de Middellandse Zee als doel heeft mensen af te schrikken. De Europese politici kennen de toestanden in de vluchtelingenkampen, sommige parlementsleden hebben ze al bezocht. We weten het allemaal. En toch is een resolutie, die de reddingsoperaties in de Middellandse Zee veiliger en humaner moest maken, in het Europees Parlement in oktober verworpen. We zetten mensenlevens op het spel, jagen mensen de dood in, omdat we denken dat we het niet aankunnen.

Zogezegd omdat de publieke opinie dit vraagt.

8 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 8

4/12/2019 07:13

Ook hoe mensen in gesloten centra behandeld worden is werkelijk hallucinant.

Dat gaat niet om misdadigers, die mensen hebben niks verkeerd gedaan. Het zijn alleen maar mensen die administratief niet in orde zijn, die niet de juiste stempel of papieren hebben om hier te zijn. Ze kunnen tot acht maanden in een gesloten centrum worden opgesloten. In de meeste van die centra gebeurt alles in groep. Mensen staan samen op, nemen een douche, ontbijten en gaan dan naar de ontspanningsruimte – in de praktijk is dat TV kijken. Ze slapen in slaapzalen met bedjes naast en boven elkaar.

Nooit kunnen ze zich eens afzonderen, nooit zijn ze eens alleen. Er heerst een hels kabaal, met allerlei talen die door elkaar heen worden gesproken. Allen bevinden ze zich in een toestand van permanente stress wegens de onzekerheid, allen hebben ze redenen om niet naar de plaats waar ze vandaan komen terug te keren. Je hebt er niets: geen boeken, mobiele telefoons kunnen enkel indien ze geen camera hebben, er is geen internet. Je bent er afgesloten van je familie, zonder gsm kan je hen niet verwittigen. Veel mensen die uitgewezen worden, krijgt men bovendien niet gerepatrieerd. Eigenlijk is het verbazend dat er zo weinig incidenten gebeuren, terwijl die mensen echt wel wanhopig zijn.”

Dichter bij ons bed, in zowat elke familie, roept de manier waarop met mensen wordt omgegaan in de medische en de zorgsector vragen op.

“Over de manier waarop we met bejaarden omgaan in zorgcentra, of met baby’s in crèches valt ook wel wat te zeggen. Door de vermarkting van de zorg worden ze vaak als producten gezien in plaats van als

Vrijheid versus veiligheid is een valse tegenstelling, het is én vrijheid én veiligheid.

Meer respect voor de mensenrechten betekent meer vrijheid en meer veiligheid

BIO Kati Verstrepen (°1965) is advocaat bij het kantoor Antigone Advocaten in Antwerpen. Ze is gespecialiseerd in vreemdelingenrecht. Tussen 2014 en 2016 was ze stafhouder aan de balie te Antwerpen. Sedert november 2017 is ze voorzitter van de Liga voor Mensenrechten. Tevens is ze voorzitter van de vzw Nansen, een expertisecentrum internationale bescherming.

9 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 9

4/12/2019 07:13

© Jonathan Wannyn

Ieder van ons heeft een belangrijke stem. Laat je horen, bepaal mee wat het draagvlak voor maatregelen is.

mensen. Winst is de centrale doelstelling, kostenefficiëntie staat centraal. In het gevangeniswezen is er personeelsgebrek en een tekort aan degelijke infrastructuur.

Daardoor verblijven gevangenen er in mensonwaardige omstandigheden. Gevangenen moeten zich ontlasten op de pot in de cel in het bijzijn van anderen, ze krijgen geen bezoek, hebben geen dagactiviteiten.”

Vormen processen van bureaucratisering, automatisering, anonimisering ook geen risico op dehumanisering?

“Inderdaad, ook dat is een aanleiding tot

dehumanisering. De band verdwijnt tussen de behandelende en de te behandelen persoon. Als je bv. voor iets bij de gemeente moet zijn, in mijn geval de stad Antwerpen, dan gebeurt dat digitaal, volgens een bepaald format. Je moet door keuzemenu’s waar nooit lijkt te staan wat je eigenlijk wou kiezen. Je klikt toch maar verder en komt uiteindelijk, gedwongen door het systeem, bij een dienst terecht waar je te horen krijgt dat je aan het verkeerde adres bent. Dit alles onder het mom van volgens mij betwistbare efficiëntie. Telefonisch afspreken lukt in de praktijk niet, als je het nummer belt geraak

1 0 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 10

4/12/2019 07:13

je nooit binnen. Een voorzitter van een rechtbank vertrouwde mij eens toe dat het er ook daar volgens managementprincipes aan toe gaat. Of er nu aan het einde van het proces kauwgom of vonnissen moesten afgeleverd worden maakt in se weinig uit.”

achterban…. Laat je horen, bepaal mee wat het draagvlak voor maatregelen is.

Dat kan ook door organisaties te steunen, door bv. lid te worden van de Liga voor Mensenrechten en zo het draagvlak dat we vertegenwoordigen te vergroten.

Is er ook geen nood aan een beter besef van wat de rechtstaat inhoudt? Dat wetten op iedereen toepasbaar moeten zijn, dat je niet zomaar per individu een bepaalde rechtsgang kunt eisen?

In het dagelijks leven moet men er zich ook van bewust zijn dat dehumanisatie een tactiek is, een manier om bepaalde maatregelen te kunnen nemen. Die zijn toch maar gericht op hen, en niet op ons. Dé manier om dat te doorprikken is menselijk contact. Zoek naar de persoon in dat geheel, in plaats van een abstracte categorie van mensen. Je kunt brieven sturen naar gedetineerden, vrijwilligerswerk doen in zorgcentra, een kamer op overschot ter beschikking stellen van het burgerplatform, vrijwilliger zijn in een hulporganisatie voor migranten. Zo heb je contact, leer je het verhaal achter een mens kennen. Het gaat om empathie.

“Dat bewustzijn is belangrijk, maar wij kiezen in eerste instantie voor een aanpak die een zo breed mogelijk publiek bereikt.

Een concreter antwoord raakt meer mensen.

Het is de realiteit: 99 % van de gevangenen komt ooit weer vrij. Daarna kom je ze tegen, op de markt, in ’t café, in de sportclub. Men maakt de maatschappij niet veiliger door hen eerst in de gevangenis als beesten te behandelen en vervolgens weer vrij te laten.

Je laat tikkende tijdbommen vrij.

In de gevangenissen van Hasselt en Ittre hebben we Deradex-vleugels, waar terreurverdachten worden opgesloten. De criteria op basis waarvan je in die afdeling terecht komt zijn niet wettelijk bepaald. De gevangenisdirecteur beslist en er is geen beroep mogelijk. Die mensen worden verlucht in een kooi kleiner dan die van de leeuwen in het circus van vroeger. We planten zo haat in die mensen. En ze komen ooit weer vrij, bovendien zonder begeleiding want ze zitten hun straf helemaal uit.

Het is een misvatting dat hoe strenger men gevangenen behandelt, hoe veiliger de maatschappij wordt. En dat kunnen we zo heel concreet aantonen. Soms krijg ik kritiek omdat we op een te populistische manier de mensenrechten zouden benaderen, maar die rechten belangen ons allemaal aan. Hoe we migranten en gedetineerden behandelen, dat is niet ver van ons bed. Het maakt het voor ons allen veiliger als dat humaan gebeurt.”

Wat kunnen wij doen om ontmenselijking tegen te gaan, mensenrechten voor iedereen te helpen waarborgen?

“De bijdrage die elk van ons kan leveren wordt erg onderschat. Vaak heerst het gevoel dat men toch niets kan veranderen.

Maar bepaalde maatregelen worden niet getroffen omdat er geen draagvlak voor zou zijn. Welnu, dat draagvlak, dat zijn wij allen. Ieder van ons heeft een belangrijke stem. Politici schatten de publieke opinie in aan de hand van kranten, sociale media, huisbezoeken, het raadplegen van de

Sedert 1 juli is de controle op de Inkomens Garantie voor Ouderen (IGO) strenger gemaakt. Die IGO is bedoeld voor bejaarden die onvoldoende pensioenrechten hebben opgebouwd en daardoor te weinig inkomen hebben. De postbode moet controleren of je wel woont waar je beweert te wonen door aan te bellen. Als je drie keer niet open doet wanneer de postbode aanbelt, dan kan de uitkering worden stopgezet. Je hebt dan vijf dagen de tijd om een brief te versturen. Ga je een dag naar het buitenland dan moet je dat melden en wie 21 dagen op een ander adres verblijft in België eveneens. Voor deze groep van bejaarden is dit allemaal niet evident.

Hoe vaak ben ik zelf niet te laat wanneer de postbode aanbelt voor een aangetekende zending? En hoe verwittig je diensten? Zeker niet iedereen is digitaal voldoende vaardig, en postbussen zijn ook steeds moeilijker te vinden. Al die dingen zorgen voor veel stress en ongemak. En wat is het misbruik dat daarbij bestreden wordt? Daar staan naast de stress en het ongemak ook de kosten van

Ontmenselijking treft ons allemaal.

Wat heb je bv. aan tien flexijobs als je in onzekerheid blijft leven?

Rutger Bregman wijst op het gevaar van empathie. Bij een misdrijf kan te sterke empathie met het slachtoffer tot excessen in het bestraffen leiden, te sterke empathie met de dader tot het minimaliseren van de feiten en de impact op het slachtoffer. Daarom pleit hij voor compassie. Dat is misschien niet de beste term, maar ik zie ook wel een onderscheid. Ik zou het ‘meeleven met’ noemen, en het tegenover het ‘zich inleven in’ plaatsen.”

U hebt stelling ingenomen naar aanleiding van het Vlaams Regeerakkoord. Daarbij valt op dat ook de sociale dimensie van mensenrechten wordt benadrukt.

“Dehumanisering treft niet alleen vreemdelingen of gedetineerden. Het zijn groepen die moeilijker hun stem kunnen laten gelden en waarvoor we dus nadrukkelijker en luider opkomen. Maar ontmenselijking treft ons allemaal. Wat heb je bv. aan tien flexijobs als je in onzekerheid blijft leven? Wat we nodig hebben is een behoorlijke job met een behoorlijk loon.

de administratie tegenover om bv. de dagen afwezigheid bij te houden en het verlies aan privacy. De postbode weet voortaan dat je van een IGO geniet. Deze maatregel is disproportioneel en dit moet aangekaart worden. Door dergelijke maatregelen worden stiekem sociale rechten uitgehold en afgenomen. De Liga helpt om hieromtrent voldoende bewustzijn te creëren. Een betere bescherming van de mensenrechten voor iedereen zorgt voor elk van ons voor een betere samenleving.”

Mevrouw Verstrepen, van harte bedankt voor dit gesprek.

Nico Pattyn

1 1 STANDPUNTEN

2019_#4_v1.indd 11

4/12/2019 07:13

Exclusief voor onze leden!

ONAFHANKELIJKE DE GROTE POST OOSTENDE - HENDRIK SERRUYSLAAN 18A - OOSTENDE In het hart van Oostende bevindt zich CC De Grote Post, het indrukwekkende postgebouw dat medio twintigste eeuw

door architect Gaston Eysselinck ontworpen werd. Sinds 2012 doet het imposante gebouw dienst als bruisend cultuurcentrum en biedt het onderdak aan tal van boeiende voorstellingen, exposities, debatten e.d.

Leden van het Vermeylenf( )nds krijgen op vertoning van hun lidkaart korting bij verschillende voorstellingen in CC De Grote Post, het hele jaar door.

Exclusief voor onze leden!

25% korting op de aankoop van een ticket voor onderstaande evenement op vertoon van uw lidkaart en unieke code. Vraag uw unieke kortingscode aan via caroline@ vermeylenfonds.be.

Nelson Goerner Boris Giltburg Lars Vogt Eliane Reyes Matan Porat Tamara Stefanovich & many more...

07–16.02.20

design by raf-thienpont.be

2019_#4_v1.indd 12

12

LEDENVOORDELEN

E.R. / V.U.: Gilles Ledure, Rue du Belvédèrestraat 27/5 1050 Bruxelles / Brussel

01- annonce - fond vermeylen - A5 -15-11-2019-FPD.indd 1

15/11/2019 14:27:43

4/12/2019 07:13

De recensent IK D E N K N OG HET BEST MET EE N PE N I N DE HAND Onlangs heeft KANTL ‘Ik denk nog het best met een pen in de hand’ uitgegeven, een fraaie publicatie van de drie schriftjes waarin August Vermeylen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn dagboeknotities bijhield. Dit dagboek werd bezorgd door Ruben Mantels en Hans Vandevoorde met medewerking van Jana Aerts. Naar aanleiding van het verschijnen van dit boek hadden we tijdens de algemene vergadering op 16 november een aangenaam en verhelderend gesprek met Hans Vandevoorde.

Hans, kan je ons vertellen waar je de schriftjes juist gevonden hebt?

“We hebben 14 schriftjes die beginnen in 1912, teruggevonden. Er is bijvoorbeeld een flink gecensureerd schriftje over de Eerste Wereldoorlog. Er zijn dagboeken over zijn rectoraat (1930-1933) en vervolgens wat wij ‘het oorlogsdagboek’ hebben genoemd; het dagboek van tijdens de bezetting van 1939 tot 1944. Dat maakte deel uit van een paar kaften die in de schatkamer van het Letterenhuis bewaard zijn. Deze kaften stonden niet in de catalogus. Eén van de gelukkige zaken voor ons onderzoekers is dat je in de archieven in België van alles kunt vinden dat niet in een catalogus staat.

Ik deed eerst onderzoek naar Van Nu en Straks en wou vervolgens met zijn biografie starten. Ik vroeg alles op wat in de kelders stond om dat een eerste keer te kunnen doornemen. Tot mijn verrassing vonden we die dagboekschriftjes, zijn boekhouding en zijn adresboekje. Voor een biograaf is dat natuurlijk heel dankbaar materiaal. Het vreemde was dat daar nog nooit iemand gebruik van had gemaakt.”

In het AMSAB waren de schriftjes deel van een tentoonstelling rond August en Piet Vermeylen. Mij leek zijn handschrift moeilijk te lezen. Had je problemen om zijn handschrift te ontcijferen?

“Het handschrift is in mijn ogen vrij leesbaar.

Ik kan het goed ontcijferen, behalve dan de geschrapte fragmenten. Voor een biograaf is het interessant om te weten wat er heeft gestaan. Dat is spannend detectivewerk.

En dan hebben we geluk gehad. Het manuscript was al binnengeleverd bij KANTL, de uitgever, toen uit de kast van een oud-medewerker van het Letterenhuis

nog een schriftje boven water kwam onder de titel ‘Herinneringen’, waarin we de passages terugvonden die geschrapt waren. Zo hebben we het meeste kunnen reconstrueren, behalve een aantal namen die hij doelbewust heeft geschrapt.”

Welk beeld krijg je van de oude August Vermeylen na het lezen van de dagboeken?

“Wel, je zegt terecht de oude August Vermeylen. Van de jonge Vermeylen hadden we een vrij goed beeld door de brieven uit de jaren ‘90 die uitgegeven zijn. Hij was vooraan in de twintig toen hij actief was in het Brusselse culturele en uitgangsleven, waar hij omging met Ensor en alle groten uit de literatuur en de beeldende kunst. Het beeld van de man dat daaruit voortkwam was dat van een autoritair leider, iemand die de zaak trok, want de anderen deden vaak niets. Hij moest dus echt aan de kar trekken.

In de oorlogsschriften zit je met een man die door de Duitsers op non-actief is gezet. Hij gaf les aan de universiteit Gent, was senator, lid van de Koninklijke Academie, had de Vlaamse Club opgericht, was voorzitter van PEN, voorzitter en medeoprichter van de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen; hij zat in allerlei besturen. Je kunt geen vereniging in de jaren twintig en dertig noemen of hij was daar lid van. Hij was een spin in het web van het culturele leven, niet alleen in Vlaanderen, maar ook in Franstalig België.

Dat hij op non-actief werd gezet, heeft hem heel erg getroffen. Ook dat dit gebeurd is met medewerking van Vlamingen. Hij was door de activisten, de collaborateurs in de Eerste Wereldoorlog, als pispaal gebruikt omdat hij bekend stond als pacifist.

Vermeylen was daar zeer consequent in.

Hij heeft geweigerd een Duitse vertaling te laten maken van zijn werk, terwijl zijn vrienden Karel van de Woestijne en Herman Teirlinck hiermee wel hebben ingestemd.

Men heeft hem verweten dat hij na de Eerste Wereldoorlog een activistenjager was. Hij was nochtans een zeer genuanceerd man. Tegenover katholieken was hij heel verdraagzaam- hij heeft meegewerkt aan de Gezellecultus - en hetzelfde zie je tegenover de activisten. Reeds vrij vroeg, begin jaren twintig, komt hij tussen voor Wies Moens, die tijdens de Tweede Wereldoorlog weer zou collaboreren.

Hij was dus een zeer verdraagzaam iemand, dat tekent zijn persoonlijkheid. Het feit dat 13

2019_#4_v1.indd 13

die radicale Vlamingen hebben geholpen hem opzij te zetten heeft hem echt getroffen.

Daar reflecteert hij ook over in het dagboek.”

Tom Cools Hans Vandevoorde verzorgt op 5 maart 2020 om 19u een lezing over het oorlogsdagboek van August Vermeylen in het Goudblommeke in Papier, Cellebroersstraat 55, 1000 Brussel.

Inkom is €6 voor leden, inclusief een drankje.

Inschrijven kan via: actuelerdanvandaag@ gmail.com

Bent u lid van het Vermeylenfonds dan kan u het boek aankopen voor 25 euro ipv 39.50 euro.

Meer info op onze website vermeylenfonds.be waar u een reservatieformulier kan invullen om het boek te bestellen.

DE RECENSENT

4/12/2019 07:13

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN! GENIET VAN 20 % KORTING OP OP DEZE BOEKEN. SURF NAAR

www.epo.be/nl/12-boekenportaal

BESTEL HET BOEK EN GEBRUIK DE KORTINGSCODE DNG201904 IN JE WINKELMANDJE.

KOERS ZUID, RICHTING NOORD EEN REIS IN TWEE TALEN

Koers Zuid, richting Noord is niet alleen een gedetailleerd verslag van de in 1973 uitgevoerde militaire staatgreep van generaal Pinochet tegen de democratisch gekozen socialistische regering van Salvador Allende, het is daarnaast een minutieuze zoektocht naar cultuur en identiteit, waarin de schrijver zichzelf niet spaart.

Dorfman werd de stem van de Chileense Exil-gemeenschap in de wereld. In woord en geschrift trok hij ten strijde tegen de dictatuur van Pinochet. Tegelijk bouwde hij een literair oeuvre op van romans, verhalen en toneelstukken die allemaal thematisch aan de Chileense nachtmerrie zijn gelieerd, maar ver boven de simpele strijdcultuur uitstijgen. Zijn bekendste toneelstuk, Death and the Maiden, werd door Mike Nichols op Broadway op de planken gebracht en later door Roman Polanski verfilmd.

Vertaling: Sjaak Commandeur. - Met een nawoord van Max Arian.

Referentie: 9789082454659

OP SAFARI NAAR ARMOELAND

Oude vos Ken Loach noemt het ‘een schreeuw van woede’, Trainspottingschrijver Irvine Welsh ‘een rehab voor links’ en ook Harry Potter-auteur J.K. Rowling is fan van het eerste uur. Beweren dat Op safari naar Armoeland een schokgolf door Groot-Brittannië joeg, is nauwelijks overdreven. Centraal staat het verhaal van de Schotse rapper Darren McGarvey, also known as Loki, die met zijn verslaafde moeder opgroeide in een wijk in Glasgow waar je niet komt als je er niet moet zijn.

Een autobiografie, dus? Op safari naar Armoeland is meer dan dat. Het is, in de lijn van Franse auteurs als Didier Eribon en Edouard Louis, een mix van verschillende genres. Ook een J’accuse tegen de Britse klassenmaatschappij en ... een reisverhaal.

Want jazeker, McGarvey neemt u mee ‘op safari’, maar niet zoals een reisagent u naar Afrika zou meetronen om van een afstand wilde dieren te bekijken. Toen het boek in 2018 de prestigieuze Orwell Prize won, schreef een recensent: ‘Het woord urgent wordt in deze context gemakkelijk bovengehaald. Hier past het. Dit boek schokt en is zo dwingend dat het de perfecte winnaar is.’

Met een voorwoord van Nigel Williams.

Referentie: 9789462671553

DE VERGETEN SOLDATEN VAN DE EERSTE WERELDOORLOG

Dat tijdens de Eerste Wereldoorlog miljoenen soldaten streden aan het front bij Ieper is geweten. Veel minder bekend is dat er daar ook honderdduizenden uit de kolonies bijzaten. Liefst 140.000 kwamen uit China en evenzoveel uit India. Ze vochten vooral in dienst van de Fransen en de Britten. Waarom belandden ze daar?

Hoe beleefden ze de loopgraven? Welke invloed had hun verblijf op henzelf en op de samenlevingen waar ze, in het beste geval, naar terugkeerden? In De vergeten soldaten van de Eerste Wereldoorlog pluist Dominiek Dendooven het uit. Maar hij staat ook stil bij de blik van de Europeanen: ‘Vandaag zag ik de eerste Chinezen, met hun blauwe, linnen kostuums. Verschillende zagen eruit als onnozelaars of halve zotten.

Hun gezichten hebben iets vrouwelijks: ze hebben nauwelijks baarden.’ Een vergeten geschiedenis van zij die honderd jaar in het donker bleven en niet gezien werden.

Referentie: 9789462671607

BEWONDER MIJ! OV E R L E V E N I N E E N N A R C I S T I S C H E WERELD

Onze individualistische samenleving zet aan tot zelfbewondering. Dat begint al vroeg: kinderen worden op een voetstuk gezet en moeten schitteren. Maar wat blijkt?

Zij kunnen daardoor narcistische trekken ontwikkelen. Op het eerste gezicht lijkt er niets mis met enige dosis narcisme – wie zou zichzelf niet fantastisch willen vinden? Maar schijn bedriegt. Narcisme kan je eigen leven en dat van anderen behoorlijk bemoeilijken.

Narcisten zijn verwikkeld in een constante zoektocht naar bewondering, en wanneer ze deze bewondering mislopen, voelen ze zich gekrenkt en zinnen ze op wraak.

Dit actuele boek bespreekt wat narcisme is, hoe het ontstaat en hoe het levens beïnvloedt.

Het geeft inzicht in hoe je kunt streven naar gezonde zelfwaardering in plaats van narcisme.

'Brummelman – een topwetenschapper en zeer scherpzinnig psycholoog – bespreekt in dit fascinerende boek hoe narcisme ontstaat bij kinderen, en hoe ouders en leerkrachten gezonde zelfwaardering kunnen stimuleren zonder narcisme te kweken. Dit is een boek voor onze tijd.' – Carol Dweck, hoogleraar psychologie aan Stanford University en auteur van Mindset.

Referentie: 9789057124730

14 BOEK

2019_#4_v1.indd 14

4/12/2019 07:13

GROTE DIEVEN KLEINE DIEVEN

Cossery geeft met bijtende spot lucht aan zijn haat tegen de rijken en de machthebbers, en hij laat de kleine krabbelaars, de dromers en de subversieven aan het langste eind trekken.

De hoofdpersoon van Grote dieven, kleine dieven, de ‘gentlemandief ’ Oessama, lijkt als twee druppels op zijn schepper, die beaamt: 'Al mijn personages zijn Albert Cossery'.

Het werk van Albert Cossery is één grote

lof op de luiheid. Alle hoofdpersonen uit zijn werk weigeren mee te doen met de jacht op carrière of bezit, maar zoeken liever vergetelheid in de slaap of de roes van de hasjiesj. Nietsdoen als levenskunst.

Lucide nietsdoen welteverstaan, want ‘een luie domkop blijft een domkop’, aldus Cossery. Slapen was bij hem een vorm van nee-zeggen. Nee tegen de domheid, tegen de bureaucratie, tegen de machthebbers.

Cossery heeft zelf altijd volgens dit principe geleefd. Hij verliet zijn bed nooit voor het middaguur en tot zijn laatste dagen flaneerde hij daarna door Saint Germain des Prés om vanuit zijn vaste plaats in café de Flore of in een patisserie bij de Jardin du Luxembourg het langstrekkende publiek te observeren.

Uit het Frans vertaald en van een nawoord voorzien door Mirjam de Veth.

Referentie: 9789491921650

zwartzak_afficheA2HR_1809_2.qxp_Opmaak 1 18/09/17 14:18 Pagina 1

COACHING: INEKE NIJSSEN EN RAF WALSCHAERTS / MUZIEK: WARD SNAUWAERT

INFO EN BOEKINGEN: GARRIAU.BE

Exclusief voor onze leden!

M HKA LEUVENSESTRAAT 32 - ANTWERPEN 50% korting op uw toegangsticket bij M HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, op vertoning van uw lidkaart.

Meer info over de lopende tentoonstellingen vind je op www.muhka.be.

15 LEDENVOORDELEN

2019_#4_v1.indd 15

4/12/2019 07:13

E E N B RO E DPLAATS IN EN MET DE B RUGSE PO O RT

de meubelfabriek Op de terreinen van de voormalige bowling 'De Meibloem' en de voormalige meubelfabriek 'Pauvers-Vandenberghe' in de Brugse Poort heeft bezieler Bilal Abbas een prachtig initiatief op poten gezet; de Meubelfabriek.

Diverse organisaties maken er een broedplaats voor sociale, culturele en sportieve actoren, voor ondernemers, makers en voor burgerinitiatieven. Het is een proeftuin voor circulaire economie, sociaal en maatschappelijk ondernemen, sociaal innoveren en artistieke ontplooiing.

Het gaat om een breed gamma aan activiteiten: indoorvoetbal, een fietsatelier, meubels en decoratie bouwen met recupmateriaal, een metaalatelier, een buurtkeuken, repetitieruimtes, nieuwe media en journalistiek, boks, yoga, en co-

working, een jeugdhuis, stadslandbouw, tweedehands verkoop, ...

De Meubelfabriek wil geen eiland zijn, maar net verbindingen maken met de Brugse Poort en inspelen op noden in de wijk. Ook bestaande buurtspelers doen mee zoals De Koer, vzw Jong, De Vieze Gasten, de Goestedoeners en Akker & Ambacht.

Masala verspreidt zich doorheen openbare ruimtes en institutionele gebouwen tot woonkamers, moskeeĂŤn, kraakpanden en obscure achterkamers. Geen plek blijft gespaard. www.masalagent.be Facebook: De Meubelfabriek Meibloemstraat 18, 9000 Gent

Het Vermeylenfonds steunt dit initiatief via Masala TV, een ander initiatief van Bilal Abbas. Masala TV is een interculturele beweging die streeft naar meer diversiteit.

Met haar digitaal platform reflecteert Masala TV in de breedste zin onze actuele maatschappelijke realiteit, met specifieke aandacht naar minderheidsgroepen die vaak onderbelicht en/of gestigmatiseerd worden in berichtgeving.

16

2019_#4_v1.indd 16

4/12/2019 07:13

foto's Chantal De Cock en Marc Smekens

17

2019_#4_v1.indd 17

4/12/2019 07:13

Ver’quiz’ uw tijd!

We kunnen de quizrubriek probleemloos opnieuw ophangen aan het wachten op een federale regering, maar we kiezen voor een onderwerp waar we iets beter op kunnen rekenen. De winter komt er aan, u krijgt een aantal vragen die met de koude te maken hebben. Al worden ook de koude winters minder zeker.

2. In de Himalaya kan men op grote hoogte deze Rheum nobile aantreffen, die met een hoogte tot twee meter in de barre omstandigheden aldaar boven alle andere planten uittorent. Wat is de Nederlandse naam van het geslacht Rheum, dat we kennen van een plant die bij ons geteeld wordt waarvan de stelen eetbaar zijn, ondanks de wat zure smaak?

© Chantal De Cock

1. Uit welk toneelstuk van Shakespeare komt de term ‘Winter of our discontent’?

Ook ‘A horse! A horse! My kingdom for a horse!’ is uit dit werk afkomstig, dat handelt over en genoemd is naar de laatste Engelse koning uit het huis Plantagenet, met wiens dood een einde komt aan de Rozenoorlogen.

3. Dit computerspel, in 2018 op de markt gebracht door Microsoft, situeert zich in 1886, maar dan in een wereld die andere gebeurtenissen heeft ondergaan.

Vulkaanuitbarstingen hebben tot een sterke afkoeling van het klimaat geleid, en als speler moet je een stad uitbouwen rond een generator in het steenkoolrijke noorden van Engeland. Welke game?

5. Tussen ongeveer 720 en 635 miljoen geleden deed het ultieme winterscenario zich op Aarde voor, met ijskappen die alle vasteland bedekten. Hoe wordt deze geologische periode genoemd, een naam afgeleid van de Griekse woorden voor ijs en geboorte?

4. Welke Schot schilderde ‘The reverend Robert Walker skating on Duddingston Loch’, beter bekend als ‘The skating minister’?

De oplossing vindt u op www.vermeylenfonds.be

Nico Pattyn is een van de meest succesvolle quizzers van het land. Hij is sedert 2003 kapitein van de nationale quizploeg, waarmee hij in 2017 nog zilver haalde op het Europees kampioenschap in Zagreb. Hij won er ook de geschiedenisquiz.

In deze nieuwe quizrubriek stelt hij telkens een aantal uitdagende vragen.

18 QUIZ

2019_#4_v1.indd 18

4/12/2019 07:13

Goed nieuws In deze rubriek leggen we nadruk op het positieve in onze kleine en grote wereld.

We brengen enkel goed nieuws met veel zwarte en witte humor, cadeautjes, weggeefacties, twitteroptimisten, facebookclowns en nog veel meer…

Heeft u ook heugelijk nieuws te melden, mail dan naar sarah@vermeylenfonds.be want “Optimism is a moral duty!”

© Chantal De Cock

Willem Debeuckelaere is verkozen tot nieuwe voorzitter van het Vermeylenfonds.

Wat moet de wereld weten over Willem?

We hebben een nieuwe stagiaire!

Wat moet de wereld weten over Tuulia?

“Via het voorwoordakkoord tussen Straatwoordenaar en Vermeylenfonds (zie DNG juni-aug. 2019), heb ik mijn plaats gevonden als stagiaire Sociaal-Cultureel werk. Straatwoordenaar was mijn oude stageplaats.

Tijdens de huiskamerclub in mei, vertelde ik over mijn favoriete hobby genaamd LARP (Live Action Role Play). Daar ontmoette ik de mensen van het Vermeylenfonds en de werking, het interesseerde me enorm.

Cultuur voor iedereen toegankelijk maken, is iets wat mij zeer aanspreekt. Als sociaalcultureel werker in spé, zie ik dat de onze maatschappij vol drempels is. Drempels die er eigenlijk niet mogen zijn. Ik hoop dat ik na mijn stage mensen kan bereiken die ik anders nooit zou kunnen bereiken. Naast mijn school en stage hou ik mij enorm bezig met de natuur. Als Heiden (aanhanger van voorchristelijke natuurreligies) staat de natuur voor mij centraal in het leven. Ik probeer iedere dag er zo goed mogelijk voor te zorgen en dank organisaties zoals Gaia en Moeder Aarde voor de kansen die op mijn pad komen.

Nog een onbeantwoorde vraag: mijn naam die je waarschijnlijk bij het lezen anders uitspreekt dan het eigenlijk is (uitgesproken Toe-oelia), is een Finse naam. Aangezien mijn vader van Finland is, is de link hierdoor niet ver te zoeken.”

Mijn jeugd heb ik doorgebracht in WestVlaanderen, vooral dan in Oostende. De vloed, de eigenzinnigheid van de stad aan zee. Daar waar alles terugkeert.

In Gent, universiteit, ben ik snel in het vaarwater van de contestatie terechtgekomen, de directe actie: de wetswinkel, Schamper, het werkgroepenconvent, de studentenradio. In 1977 legde ik de eed af als advocaat, werk dat ik tot 1995 met veel inzet en voldoening heb gedaan. Actief in de Liga voor Mensenrechten: vanaf 1983 werd ik voorzitter voor Vlaanderen. Vervolgens het Kabinet Binnenlandse zaken met Johan Vande Lanotte, boeiende en drukke jaren.

Ik verliet het politiek gebeuren om vele redenen, ook om mijn certificaat dat ik eerder behaalde voor de magistratuur te verzilveren. Maar dan was er de oproep voor de Privacycommissie. Met de kleine maar geëngageerde ploeg heb ik dan uitdagingen kunnen verkennen. Tot 25 mei van dit jaar wanneer een nieuwe directie voor de Gegevensbeschermingsautoriteit wordt ingezworen. Op de teller staat dan 65 jaar. Pensioen.

En nog uitzicht op zinvol werk: gastprofessor aan de Universiteit Gent, rechten.

En dan komt het Vermeylenfonds langs.

Al zovele jaren lid en supporter, maar een leidende functie, voorzitter, opnemen?

Het lonkt uiteraard: een gevestigd instituut dat zich in de laatste jaren in een vernieuwingsproces heeft opgewerkt tot een frisse aantrekkelijke cultuurorganisatie. Met die vele actieve kernen. En een enthousiast centraal team als DAK. De rails liggen er, de treinen rijden.

Anno 2019 is nog maar eens duidelijker ge-

worden dat cultuur op het politieke schaakbord wordt gezet. Het is dan ook zaak dat progressief Vlaanderen aanwezig en alert daarop ingaat.. Daar zal ook het Vermeylenfonds haar eigenheid moeten uitdragen: “Wij willen Vlamingen zijn om Europeeërs te worden”.

En dan is er de maatschappelijke uitdaging: de charme van het sociaal-cultuurgebeuren in Vlaanderen is een essentiële aanvulling en aandrijver op het institutionele culturele veld. De zalen en de bibliotheken hebben publiek nodig en daarvoor zijn de fondsen noodzakelijk. Een progressieve invulling is het werk van het Vermeylenfonds. Op het fronton van de theaterzaal van Vooruit staat “KUNST VEREDELT”, lekker ouderwets, bemoederend maar ook van een grote waarheid. Voor mij is het koesteren van cultuur, taal, kennis, schoonheid en weten een hefboom in ontvoogding van elke mens die hier in onze contreien leeft en toekomst zoekt. Het Vermeylenfonds kan die opdracht en uitdaging aangaan en vanuit haar missie bijdragen tot versterking, ontvoogding en bevrijding van eenieder die hier leeft, woont werkt en hoopt op een fatsoenlijk leven.

Dat zijn dan de drie aantrekkelijke redenen om goesting te hebben om voorzitter te worden van het Vermeylenfonds. Ik heb er wel een warm gevoel bij. Teveel is het middenveld aangevallen maar als opbouwende kracht in onze samenleving is het een heilzame en emanciperende kracht gebleken: die warmte en kracht wil ik helpen versterken en uitbouwen. Om solidariteit en emancipatie te consolideren en te versterken. Cultuur werkt.

1 9 GOED NIEUWS

2019_#4_v1.indd 19

4/12/2019 07:13

Agenda Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op www.vermeylenfonds.be 22/12 " 15u00 Sinatra all the way!

6/2 " 20U00 - 22U00 Zwartzak

De wintereditie van de Seasons Rat Pack wordt heel bijzonder en wel daarom: Wij focussen op de 'packmaster' met een Frank Sinatra tribute. Pascal Maertens, de Belgische Ol' Blue Eyes neemt u mee terug in de tijd met gouden klassiekers zoals 'I've got you under my skin' en 'The lady is a tramp'.

Wij doen het voor TEJO in het kader van de warmste week. 'Therapeuten voor jongeren' is een initiatief van vrijwillige hulpverleners die de rechten van jongeren hoog in het vaandel draagt. En omdat het zondag is zijn er deze keer overheerlijke wafels.

LOCATIE VC De Mozaiek, Overleiestraat 15A, 8500 KORTRIJK INFO armand.sermon@skynet.be ORGANISATIE VF Kortrijk

Wim Claeys graaft in zijn nieuwe onemanshow Zwartzak in zijn eigen verleden en doet een coming out: opgegroeid als zoon van een oostfronter en als kind gekneed door het militante Vlaamsnationalisme, blikt de veertiger met weerzin, loutering en mildheid terug op zijn jeugd. Zwartzak is een ontroerende en grappige vertelling waarin Claeys zich helemaal blootgeeft en het publiek deel laat worden van een stukje – verwerkte of onverwerkte? – Vaderlandsche geschiedenis.

Wim Claeys (°1972) is Gentenaar, cabaretier, muzikanten en folkzanger.

LOCATIE Minard, Romain Deconinckplein 2, 9000 GENT INFO fabjen@vermeylenfonds.be. Tel: 092230288 INKOM Leden € 15. Schrijf online in ORGANISATIE VF Gent

23/12 " 16U00 Afternoon Tea

Ontdek alle geheimen achter deze heerlijke Britse traditie. Bij elk gerecht wordt een passende thee geserveerd. Zowel bij de thee als de gerechten horen achtergronduitleg, anecdotes en weetjes. Alle gerechten worden vers klaargemaakt voor deze afternoontea.

LOCATIE VC De Fakkel, Zwanenstraat 11 in Bredene.

INFO geertlefebvre@telenet.be - 0472 706813 INKOM 27 euro ORGANISATIE VF Bredene 16/1 " 18U30 Nexus - Haider Jabbar, ‘Cruelty as human behaviour’, Kunst als document van oorlogsgruwel en menszijn

NEXUS staat voor een reeks tentoonstellingen en performances waarbij kunstenaars uit verschillende kunstdisciplines elkaar ontmoeten en met hun werk een link leggen naar een steeds veranderende samenleving waar identiteit en culturele diversiteit een steeds centraler rol gaan spelen. Curator: Dirk Van Opdenbosch.

LOCATIE Orangerie, Park Sorghvliedt, Marneflaan in Hoboken.

INFO nexus2660@telenet.be - of facebookpagina. Tentoonstelling open van 17/01/2020 tot 02/02/2020 op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag (14h -18h) ORGANISATIE VF Antwerpen

6/2 " 19U00 Lezingenreeks Actueler dan Vandaag NAPOLEON BONAPARTE

LOCATIE HetGoudblommekeinPapier, Cellebroersstraat 55, 1000 BRUSSEL INFO actuelerdanvandaag@gmail.com ORGANISATIE VF Brussel 7/2 " 20U00 Blues voordracht VandenBerghe

door

Prof.

Robert

Een inleiding over muziek, de geschiedenis van bluesmuziek aan de hand van een aantal typische muziekfragmenten. Hoe evolueert Blues en vormt het de grondslag van diverse populaire muziekgenres?

LOCATIE VC Liedts, Parkstraat 2, 9700 OUDENAARDE INFO trudy.ernste@telenet.be ORGANISATIE VF Oudenaarde 3/3 " 16U20 - 18U00

Van Eyck Een optische revolutie In 2020 vindt de grootste Jan van Eycktentoonstelling ooit plaats in het MSK. Wereldwijd zijn er van deze Vlaamse meester slechts een twintigtal werken bewaard, waarvan zeker de helft afreist naar Gent. Hier worden ze samengebracht met werk uit het atelier van Van Eyck, kopieën

van intussen verdwenen schilderijen en meer dan 100 topstukken uit de late middeleeuwen.

LOCATIE MSK Gent, Fernand Scribedreef 1, 9000 GENT INFO Schrijf online in. Voor bijkomende informatie en vragen: johan.notte@telenet.be INKOM € 25 ORGANISATIE VF Gent 5/3 " 19U00 Lezingenreeks Actueler dan Vandaag AUGUST VERMEYLEN

LOCATIE HetGoudblommekeinPapier, Cellebroersstraat 55, 1000 BRUSSEL INFO actuelerdanvandaag@gmail.com ORGANISATIE VF Brussel

11/3 I Muvrini 'Portu in core'

Bijna 40 jaar na hun debuutalbum blijft de boodschap van de broers Alain en JeanFrançois Bernardini nog steeds dezelfde: heb respect voor je afkomst, de aarde en de medemens. En daarbij blijft hun zorg voor de dreigende teloorgang van het Corsicaanse erfgoed een bijzondere plaats innemen in hun muzikale exploten. Hun muziek vormt een bijzondere mix van levenslust, strijdbaarheid, sociale bewogenheid, idealisme en diepgewortelde melancholie, die over heel de wereld wordt begrepen.

LOCATIE Stadsschouwburg Brugge.

INFO j.ducazu@scarlet.be Alleen wie snel verwittigt en na onze bevestiging dat er nog kaarten zijn, meteen betaalt zal kunnen deelnemen.

INKOM 35 euro ORGANISATIE VF Brugge

19/3

20U00 - 22U00

Een paar is twee.

Daan Hugaert, Elise Bundervoet en Marc Stroobants proberen het kluwen waarin hun personages zich gevangen weten te ontrafelen, maar dat lukt niet zonder een paar koordjes door te knippen. Drie is te veel in Een paar is twee, maar welke scheefpoeper valt als eerste af ? Een stuk waarin humor het op punten haalt van tragiek, en waarin het gevecht tussen lust en liefde onbeslist eindigt.

LOCATIE Minard, Romain Deconinckplein 2, 9000 GENT INFO johan.notte@telenet.be INKOM tickets: www.minard.be ORGANISATIE VF Gent

2 0 AGENDA

2019_#4_v1.indd 20

4/12/2019 07:13

20/3 " 16U00 - 22U00 Fire Fest - Perzisch vuurfeest

Er zit vuur in je cultuur! De winter is voorbij, het licht en de warmte keren terug.

Over de hele wereld vieren mensen dit met feest, lekker eten en…vuur! Vuur verbindt culturen en mensen, in het noorden en het zuiden. Vanaf 16:00 kan je kennis maken met verschillende culturele rituelen & tradities rond vuur. Alles vindt plaats in en rond de magische Sint Baafsabdij...info volgt LOCATIE Sint-Baafsabdij, Voorhoutkaai, 9000 GENT

Vermeylen beïnvloed(t) Tinus Sioen maakt een keuze uit kunstenaars, schrijvers, denkers, die Vermeylen leuk vond.

Grote en invloedrijke namen, maar ook personen die wat op de achtergrond verzeild zijn geraakt of ondertussen volledig vergeten. Wat vast staat is dat Vermeylen hen belangrijk genoeg achtte om er zijn tijd en woorden aan te schenken. Ze verdienen dus ook een plekje in De Nieuwe Gemeenschap.

2/4 " 19U00 Lezingenreeks Actueler dan Vandaag LUDWIG VAN BEETHOVEN

DONDERDAG 1.1.1942

Verrassend, hoe het leven rijk aan verrassingen blijft! De meest ongelooflijke! Nu ik weldra 70 ben, dacht ik dat ik omtrent de Vrouw niets van belang meer te leren had ...

En Nieuwjaar brengt me de ontdekking van een type, waarvan ik zelfs niet vermoed had dat het bestaan kon, en ervaringen die ik nog nooit had opgedaan. Dezen avond bij Mary! 3 ... Vg. mijn nota van 20 December.

Haar biecht, toen ze mij verleden Maandag, 30 Dec., kwam bezoeken, en ons gesprek, na twee uren, op het interessantste oogenblik afgebroken moest worden, had me vreemd in de war gebracht, – maar vanavond moest ik wel vaststellen, dat ik met een curiosum te doen had, dat voor mij volkomen nieuw was.

Ik kan het leven niet dankbaar genoeg zijn!

LOCATIE HetGoudblommekeinPapier, Cellebroersstraat 55, 1000 BRUSSEL INFO actuelerdanvandaag@gmail.com ORGANISATIE VF Brussel 26/4 " 14U00 - 16U00 Haikuwandeling met auteur Kockere

Geert

De

Liefhebbers van taal, natuur en gezelschap zullen genieten van de pure poëzie van Geert De Kockere in de schoonheid van de natuur. We willen met deze bijzondere actviteit verbinding en connectie tussen deelnemers bekomen d.m.v. natuur en poëzie. Maar ook Haiku als kunstvorm leren appreciëren. Haiku is een oude Japanse versvorm die 17 lettergrepen telt, verspreid over drie regels volgens het schema 5-7-5 en rijmt niet. Een der oudste voorbeelden van de Nederlandse haiku werd in 1927 geschreven door August Vermeylen.

LOCATIE Bellebargiebos, Oostmoer z.n., 9950 Lievegem INFO eliane.bonamie@telenet.be.

Plaatsen zijn beperkt, schrijf je in via eliane.bonamie@telenet.be ORGANISATIE VF Lievegem

Vermeylen over zichzelf en de liefde…

DINSDAG 12.8.1941

Ik hecht niet zooveel aan de “trouw” (in de liefde) zooals die gemeenlijk opgevat wordt.

Ge kunt een vrouw diep beminnen en toch met een andere slapen (hetzelfde voor de vrouw). Hoofdzaak is, zich zelf getrouw blijven, d.w.z. geen liefde veinzen waar men die niet gevoelt.

WOENSDAG 3.12.1941

9/5 " 19U15 NT Gent/Luc Perceval: Yellow - The sorrows of Belgium II: Rex

In de trilogie ‘The Sorrows of Belgium’ zoomt regisseur Luk Perceval in op de donkere tinten van de Belgische driekleur.

Gratis inleiding om 19.15u in de Foyer.

LOCATIE Stadsschouwburg Brugge.

INFO - j.ducazu@scarlet.be, laat snel weten of je mee wil. Deelname is enkele verzekerd na directe betaling.

ORGANISATIE VF Brugge

Vanmorgen heeft ze mij lang van uit de stad getelefoneerd: tusschenkomst van haar man, die het gevaar vreest; hij weet niet, dat het te laat is; maar ze mag me niet meer zien 1 Een pijnlijke slag, want nu ondervind ik, dat er in mijn genegenheid en bewondering iets weer, na zooveel jaren, van “echte” liefde was, eenvoudig omdat ik in haar veel van Gaby meende terug te vinden 2. Ik heb ongelijk gehad, aan dien droom, die me nieuwen moed gaf, toe te geven. Thans ligt hij ook verbrijzeld, – en het zal wel de allerlaatste zijn!

1

Madeleine Ley. Haar man was de arts Lucien Wibauw, waarmee ze in 1921 gehuwd was en in 1925 een zoon kreeg, Jacques.

2

Gaby verwijst naar Gabrielle Brouhon, de in 1932 overleden echtgenote van Vermeylen.

3

Mary Ender. In zijn agenda (1 januari 1942) noteerde Vermeylen: ‘Avondbezoek bij Mary.

Inwijding.’ De relatie met de drieënveertigjarige Oostenrijkse zou tot aan Vermeylens dood blij- ven duren.

21

2019_#4_v1.indd 21

4/12/2019 07:13

© Jean-Pierre Drubbels

U was weer geweldig!

Letterlijk en figuurlijk een ‘Bijzondere’ Algemene Vergadering in de Pianofabriek in Brussel.

Willem De Beuckelaere werd verkozen tot Algemeen Voorzitter en we namen afscheid van Tarik Fraihi. Diverse boeiende workshops maakten de dag compleet. © Marc Deconinck

Vrije meningsuiting staat onder druk, zowel binnen als buiten Europa. Aan de hand van verhalen van vervolgde schrijvers lichtte Ellen Van Pelt het fenomeen censuur toe.

De lezing vond plaats in het kader van de tentoonstelling ‘Brand – verboden en verbrande boeken’ in de bibliotheek van Vilvoorde.

2 2 VERSLAG

2019_#4_v1.indd 22

4/12/2019 07:13

De vernissage van de tentoonstelling ‘Brand – verboden en verbrande boeken’ in de bibliotheek van Vilvoorde, een tentoonstelling over censuur en literatuur.

Bekende en onbekende lezers laten zich fotograferen met een gecensureerd boek dat hen heeft ontroerd, een boek waarvan ze hopen dat het opnieuw gelezen wordt

© Jean-Pierre Drubbels

© Jean-Pierre Drubbels

Student en VF-stagiair Tinus Sioen geeft zijn visie op de actualiteitswaarde van Vermeylen zijn geschriften © Robert Huygens

2 3 VERSLAG

2019_#4_v1.indd 23

4/12/2019 07:13

(b.v.)

Ludo Abicht: “Dat is één van de redenen dat ik dat boek geschreven

heb nl. om al de begrippen die met de Joodse cultuur te maken hebben eens te verduidelijken. Het begrip jood is inderdaad niet zo eenvoudig als men zou denken. Christelijke godsdienst, het boeddhisme, de islam zijn begrippen die duidelijk zijn omdat ze verwijzen naar een godsdienst of een religie. Eens men zich bekeert tot een andere religie is er ook geen band meer met de oorspronkelijke godsdienst.

Als atheïst wil ik bv niet meer katholiek genoemd worden. Maar het begrip jood heeft in feite twee betekenissen nl jood als godsdienst en Jood – geschreven met hoofdletter - als natie. En tot die natie kan je maar behoren als je moeder een Joodse is. Dus de bloedlijn is hierbij doorslaggevend. Vanaf de vierde eeuw werd het christendom zowat de staatsgodsdienst in onze contreien en vele volkeren hebben zich onder dwang of uit opportunisme tot die godsdienst bekeerd. Maar niet de Joden. Die aanvaardden niet dat Jezus Christus de Messias was. Om die reden zijn zij eeuwenlang vervolgd. Bij natuurrampen zoals de pest werden ze steevast als de schuldigen aangewezen, achtervolgd en dikwijls vermoord. Na de Franse revolutie werd de macht van de kerk ingeperkt. Maar de gevolgen hiervan waren voor de Joden in feite nog erger: de Joden werden niet meer vervolgd omdat ze religieus afwijkend zouden zijn maar gewoon omdat ze Joden waren. Ze mochten zich nog tien keer bekeren of atheïsten worden zoals Marx en Freud, ze bleven Joden. Het antisemitisme was meer regel dan uitzondering. Zo werd de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus op het einde van der 19de eeuw ten onrechte van spionage beschuldigd enkel en alleen omdat hij Jood was. Het schandaal van het Panamakanaal waarbij heel wat Fransen hun geld hadden belegd en nadien ook verloren door het faillissement van de compagnie, werd in de schoenen van de Joden geschoven omdat twee directeurs Joden waren. Om zich te beschermen tegen het antisemitisme werd dan geopteerd voor de oprichting van een Joodse staat.”

Dat zou dan Israël worden. Waarom koos men voor een land in het Midden-Oosten dat bovendien al bewoond was door Arabieren?

Ludo

Abicht

¬ Emeritus hoogleraar literatuur en filosofie Alhoewel Ludo Abicht auteur is van vele publicaties omtrent filosofie, ethiek en geschiedenis toch zal hij bij het brede publiek vooral bekend zijn voor zijn expertise over de Joodse cultuur en het Israëlisch-Palestijns vraagstuk. In zijn recentste boek ‘De eeuwige kop van Jood’ heeft hij het vooral over het antisemitisme of anti-Joodse bewegingen in het verleden maar vooral in het heden. Opnieuw worden er immers wereldwijd Joden vermoord enkel en alleen omdat het Joden zijn. Het begrip Jood is eigenlijk geen eenduidig begrip. Dat bleek nog maar eens toen ik het Joods museum in New York bezocht waar een tentoonstelling rond de Canadese singer-songwriter Leonard Cohen te zien was. Een eerbetoon aan een zanger die volgens de daar vermelde biografie zich bekeerd had tot het boeddhisme. Is Leonard Cohen dan nog een Jood?

“Volkeren streven naar autonomie van het land waar ze wonen. Voor Vlamingen, Ieren, Kroaten en noem maar op, is dat eenvoudig. Maar de Joden hadden geen eigen land. In het begin van de 20ste eeuw boden de Engelsen de kolonie Oeganda aan, een mooi land met een goed klimaat en zeer vruchtbaar. Die optie is bijna gelukt maar toch stemde een kleine meerderheid - vooral om sentimentele redenen - voor het zogenaamde land van herkomst en dat lag inderdaad in het Midden-Oosten. Het was volgebouwd met honderden dorpen en steden waar vooral Arabieren woonden, moslims dus maar ook christenen. De zionistische beweging lanceerde de slogan dat het een land is zonder volk, een woestijn, dat bestemd is voor een volk zonder land. Het tweede was juist. Het was echter geen woestijn maar wel een relatief welvarend land met heel wat economische activiteiten.

Dat land was evenwel door de Engelsen beloofd aan de Arabieren op voorwaarde dat ze tijdens de eerste wereldoorlog meevochten met de Engelsen tegen de Turken onder leiding van de Britse militair Thomas Lawrence, bijgenaamd Lawrence of Arabië. Maar die belofte hebben ze slechts gedeeltelijk waargemaakt. Nog tijdens de eerste wereldoorlog in 1917 was er een akkoord tussen de toenmalige grootmachten Engeland, Frankrijk en Rusland om tegemoet te komen aan de wensen van de zionisten. Een Joodse staat kon dus gevestigd worden in Palestina. Hierbij werd wel uitdrukkelijk vermeld dat er geen afbreuk mocht gedaan worden van de burgerlijke rechten van de niet-Joodse bewoners. Men had het dus uitsluitend over de burgerlijke rechten en niet over de politieke rechten. De niet-Joodse bevolking mocht dus wel haar eigen taal spreken en haar godsdienst 2 4 BV

2019_#4_v1.indd 24

4/12/2019 07:13

beoefenen maar de politieke rechten waren uitsluitend bestemd voor de Joden, zoals de zionisten het ook wilden.”

Toch duurde het tot na de tweede wereldoorlog - vooral als gevolg van de Holocaust - dat de staat Israël werd opgericht.

Op 14 mei 1948 riep David Ben-Goerion de onafhankelijke staat Israël uit waarvan hij de eerste minister werd. In die onafhankelijkheidsverklaring staat er ook een oproep tot de Palestijnse Arabieren om mee te werken aan het verdeelplan van de Verenigde Naties nl. gelijktijdig een Arabische en een Joodse staat oprichten. Maar de Palestijnen of de Arabieren gingen daarmee niet akkoord. Ze weigerden de staat Israël te erkennen.

“Toch begrijpelijk? Waarom zouden de Arabieren meer dan de helft van het grondgebied afstaan ter compensatie van misdaden tegen de Joodse bevolking die door Europeanen tijdens de tweede wereldoorlog werden gepleegd? De oorlog die daarop volgde hebben de Arabieren verloren vooral doordat Stalin Israël massaal bewapend heeft. De meerderheid van de Israëliërs toen waren sociaal-democraten en Stalin dacht allicht met Israël een nieuwe bondgenoot te hebben.

Dat was een grondige misrekening want tijdens de koude oorlog koos Israël resoluut voor de Verenigde Staten. Israël had dus de oorlog gewonnen en daarna volgden dan etnische zuiveringen in die gebieden die door de Verenigde Naties aan Israël waren toegekend. Men moest plaatsmaken voor de zionisten. De Joodse schrijver Ilan Pappe heeft over die etnische zuiveringen een heel goed gedocumenteerd werk geschreven. Veel Palestijnen zijn toen gevlucht voor hun leven en zijn niet meer mogen terugkeren naar hun oorspronkelijke verblijfplaats.

Ze leven nog steeds in vluchtelingenkampen, in Libanon, Jordanië en de Westelijke Jordaanoever. Maar niet alle Palestijnen zijn gevlucht.

Er wonen momenteel ongeveer 120.000 Palestijnen in Israël of 22% van de bevolking.”

Hebben die politieke rechten?

“Die hebben ze pas gekregen in 1967. Eigenlijk waren dat dus twintig jaar lang mensen zonder papieren in eigen land. Maar ze hebben niet dezelfde rechten. Zo mogen ze geen legerdienst vervullen en de meeste hogere functies zijn nog steeds voorbehouden aan Joden.

Maar ze mogen wel kiezen, politieke partijen oprichten en zich verkiesbaar stellen. De meeste Palestijnen wonen evenwel in de Gaza en de Westelijke Jordaanoever die volgens de Oslo-akkoorden van 1994 in principe bestuurd worden door een Palestijnse autoriteit. Als tegenprestatie erkende toen de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, de PLO, de staat Israël.”

Maar van die tweestaten oplossing blijft er in feite niet veel meer over. De Israëli’s zijn momenteel volop Joodse nederzettingen aan het bouwen in die Palestijnse gebieden.

“Ik begrijp de politiek van Israël niet. Die Joodse nederzettingen maken in feite de opbouw van een Palestijnse staat onmogelijk. Nu zijn Palestijnse gebieden opgedeeld in drie zones: in zone C mogen de Palestijnen niet bouwen, zone B is in handen van het leger en zone A bestaat uit enkele stadskernen bestemd voor de Palestijnen maar ook daar vallen Israëlische soldaten geregeld binnen. Dan vraag ik me af wat wil de Israëlische overheid nu? De gebieden annexeren?”

Als men de Palestijnse gebieden annexeert dan is de meerderheid van de bevolking niet-Joods.

“Dat is wat de Israëlische journalist Gideon Levy ook schrijft. Als men de Palestijnse gebieden annexeert dan is de meerderheid van de bevolking niet-Joods. Wat gaat de Israëlische overheid dan doen?

Apartheidsstaat installeren? Je kunt toch aan de meerderheid van

de bevolking niet zeggen je hebt minder rechten dan de anderen?

Dan heb je geen democratie meer. Netanyahu met al zijn retoriek en enthousiasme is iets aan het doen wat eigenlijk niet kan. Ik maak me dus grote zorgen over de toekomst van de regio. Maar als ik dat schrijft, dan ben ik in de ogen van de aanhangers van Netanyahu een antisemiet.”

Je recente publicatie ‘De eeuwige kop van Jood’ heb je geschreven naar aanleiding van de vaststelling dat het antisemitisme op wereldvlak opnieuw aan het toenemen is. Is die nieuwe golf van antisemitisme geïnspireerd door de Israëlische politiek tegenover de Palestijnen?

“Het toenemende antisemitisme moet men vooral zoeken bij fundamentalistische moslims. Zij vinden dat de Joden de vijanden zijn van het huis van Islam en dat die mogen gedood worden.”

De voorzitter van de Britse labour party, Jeremy Corbyn wordt toch ook verweten dat hij een antisemiet is.

“Jeremy Corbyn steunt groepen die opkomen voor de rechten van de Palestijnen maar daarom is hij nog geen antisemiet. Wat hem misschien wel kan verweten worden is dat hij geen afstand neemt van een aantal antisemieten die ook tot die groepen behoren. Maar ik heb Jeremy Corbyn nooit antisemitische standpunten weten innemen.

Voor mij is hij dan ook geen antisemiet. Als een buitenlander kritiek durft geven op het Israëlisch beleid t.o.v. de Palestijnen dat krijgt hij vlug het etiket van antisemiet. In de Israëlische pers verschijnen nochtans geregeld erg kritische artikels over het huidige beleid van Netanyahu t.a.v. de Palestijnen. En dat kan want Israël is - voor wat de Joden betreft - wel democratisch en de pers is daar vrij. Sommige zionisten in Israël vinden dat hun land naar een apartheidsstaat zoals Zuid-Afrika aan het evolueren is. Bisschop Tutu van Zuid-Afrika vond het zelfs erger dan in Zuid-Afrika want in de thuislanden was er voor de zwarte Afrikanen toch nog enige autonomie wat de Palestijnen niet meer hebben. In Israël wordt de Palestijnse bevolking geterroriseerd.”

In een interview in het weekblad Knack zeg je toch uitdrukkelijk dat de staat Israël bestaansrecht heeft. Brigitte Herremans die het nawoord heeft geschreven in je boek ‘De eeuwige kop van Jood’ beweert zelfs dat jullie beiden niet-erkende zionisten zijn.

“Dat is misschien wat provocatief geformuleerd. De context is in feite simpel. Joden hebben het recht - zoals alle volkeren – op een eigen democratische autonome staat. In die zin ben ik een zionist want een antizionist is iemand die het bestaansrecht van de staat Israël in vraag stelt. Maar meteen wil ik daaraan toevoegen dat Israël zich dan ook moet gedragen als een volwaardige democratie waarbij de Palestijnen alle kansen krijgen om zich te ontwikkelen en erkend worden als volwaardige burgers. Het uitbouwen van twee staten is in mijn ogen de enige oplossing. De Israëli’s die hopen dat de Palestijnen de pesterijen wel eens moe zullen worden en zullen vertrekken, moet ik evenwel teleurstellen: de Palestijnen gaan niet opnieuw vluchten. De vorige keer dat ze dat deden zijn ze hun hebben en houden verloren en dat zullen ze niet opnieuw riskeren.”

We hopen het ook. Hartelijk dank voor dit gesprek.

Johan Notte

Ludo Abicht met een nawoord van Brigitte Herremans, De eeuwige kop van Jood. Een geschiedenis van het antisemitisme, Uitgeverij Vrijdag, 2019, 248 blz.

Ludo Abicht en André Gantman, Israël-Palestina. Tweespraak over oorzaken en oplossingen, Uitgeverij Pelckmans, 2009, 168 blz.

2 5 BV

2019_#4_v1.indd 25

4/12/2019 07:13

Column De onvoltooid verleden tijd – Peter Benoy

HET BLACK MOUNTAIN COLLEGE Dit jaar werd de 100ste verjaardag van de oprichting van Bauhaus herdacht met tentoonstellingen, publicaties, een TV-serie, enz.

Bauhaus werd in het Duitse Weimar door de architect Walter Gropius opgericht als een kunstschool waarin de gedachte van Gesamtkunstwerk centraal stond. De Eerste Wereldoorlog was nog geen twee jaar voorbij, de Duitse revolutie was pas neergeslagen en haar leiders Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht waren vermoord. In de opleiding wou Gropius vooral de nadruk leggen op de integratie van kunst, ambacht en moderne technologie. In 1925 verhuisde de school naar Dessau en later nog een korte tijd naar Berlijn.

Gropius en zijn opvolgers slaagden erin om een indrukwekkende lijst van docenten samen te brengen: de Zwitserse schilders Paul Klee en Johannes Itten (die een belangrijke kleurentheorie ontwikkelde), de DuitsAmerikaanse schilder Lyonel Feininger, de Russische schilder Wassily Kandinsky, de Duitse schilder en theatermaker Oskar Schlemmer, de Hongaarse ontwerper Lázló Moholy-Nagy, de Duitse architect Ludwig

Mies van der Rohe (het Duitse paviljoen op de wereldtentoonstelling te Barcelona in 1929!), de Duitse schilder Jozef Albers, de HongaarsAmerikaanse ontwerper Marcel Breuer (vooral gekend van zijn Wassily zetel die nog altijd in designzaken te vinden is), e.a.; een overwegend Centraal-Europees getinte docentenkorps.

Opvallend is het ontbreken van Franse kunstenaars, hoewel Parijs toen nog altijd het epicentrum was van de avant-garde, maar dat heeft alles te maken met de sterke haatgevoelens van de Fransen tegen ‘les Boches’.

Bauhaus was een ongemeen boeiend avontuur dat een modernistische stempel heeft gedrukt op alle kunstvormen. Onder druk van het nazisme, dat de school als ‘entartet’ bestempelde en als een communistisch broeinest beschouwde, kwam er in 1933 na 16 jaar een einde aan dit avontuur.

In datzelfde jaar werd in Asheville (NoordCarolina) door Andrew Rice en Theodore Dreier het Black Mountain College opgericht, nadat ze werden ontslagen in het Rollins College omdat ze zich niet loyaal tegenover het conservatief artistiek beleid opstelden.

Rice werd, zoals andere tijdgenoten uit de kunstwereld, vooral geïnspireerd door de ideeën van John Dewey. Deze Amerikaanse filosoof en pedagoog richtte o.m. de ‘University of Chicago Laboratory Schools’ (1896) en de ‘New School for Social Research’ (1919) op, die model stonden voor talrijke andere initiatieven. Hij was in 1937 ook voorzitter van de naar hem genoemde commissie in Mexico, die de verbannen Leon Trotsky vrijpleitte van de beschuldigingen die Stalin hem in de processen van Moskou ten laste legde. Vooral Dewey’s boeken, ‘Democracy and Education’ (1916) en ‘Art as Experience’ (1934) hebben Rice sterk beïnvloedt in de ontwikkeling van zijn visie op wat een kunstschool moet zijn.

Het bestaan van Bauhaus en Black Mountain College en de toevalligheid van dat jaartal 1933, het einde voor de ene en het begin voor de andere, lijkt wel op een soort voortzetting te wijzen, maar ondanks vele punten van overeenkomst kun je niet negeren dat hun respectief bestaan zich situeerde in andere tijdsgewrichten en in verschillende fases van de evolutie van de kunsten. Bauhaus was een school die ten volle de vruchten kon plukken van de snel ontwikkelde avantgardebewegingen, terwijl het Black Mountain College ontstond in een America in crisis en in een periode dat de bloeitijd van de historische avantgardes tot het verleden behoorde. Pas na de Tweede Wereldoorlog begonnen zich in de Amerikaanse kunstwereld vernieuwende bewegingen te manifesteren, zoals het abstracte expressionisme en de ‘action-painting’, waarmee het College zich kon identificeren.

Het College startte met 21 studenten, wat later groeide tot een honderdtal. De belangrijkste principes van de instelling waren: het centraal stellen van het experiment als een actie waarvan de uitkomst niet kan voorzien worden; het experiment als leerproces; het praktiseren van een democratisch beleid door zowel docenten als studenten in een bijna commune-achtige formule; het streven naar een sociale en culturele betrokkenheid buiten de cursussen.

Om de kunstschool meer geloofwaardigheid te geven bij overheid en sponsors werd een adviesraad met een symbolische bevoegdheid

Black Mountain College, 1948

2 6 COLUMN

2019_#4_v1.indd 26

4/12/2019 07:13

te kennen. Uiteraard brachten zij allen de geest van hun Duitse avontuur mee maar moesten zich aanpassen aan de nieuwe maatschappelijke context.

John Cage en Merce Cunningham, Black Mountain College, 1948 (Photograph courtesy of the John Cage Trust)

opgericht, waarvan o.m. John Dewey, Walter Gropius, Franz Kline en Albert Einstein deel uitmaakten.

Aanvankelijk werd de school ondergebracht in een groot gebouw in koloniale stijl met bijgebouwen op een terrein van 650 hectare, vooral bos, aan een meer. Later tekende Walter Gropius plannen voor een nieuw gebouw, maar door het uitbreken van de oorlog moesten ze sterk vereenvoudigd worden.

De constructie ervan in 1941 gebeurde grotendeels door docenten en studenten.

Cursussen werden gegeven van 8u30 tot 12u30 en van 16u tot 18u. De namiddag was voorbehouden voor diverse taken ten dienste van de schoolgemeenschap, zoals werk op de boerderij, waar naast het onderhoud van een groenten- en fruittuin, ook kippen, koeien en varkens moesten verzorgd worden.

Door de opkomst van het nazisme en de verdwijning van Bauhaus emigreerden een aantal van haar docenten naar de Verenigde Staten. Moholy-Nagy stichtte in Chicago de ‘New Bauhaus School’; Gropius en Breuer werden docent aan de Harvard Graduate School of Design; Mies van de Rohe werd directeur van de School of Architecture van het Armour Institute. Op zoek naar een sterke artistieke persoonlijkheid die zich kon vinden in zijn onderwijsconcept, viel de keuze van Rice op Josef Albers, die in de Verenigde Staten was beland zonder een woord Engels

Op twee belangrijke punten verschilde het College van Bauhaus. Met het eerste, nl. het centraal stellen van het experiment als een actie waarvan de uitkomst niet kan voorzien worden, had Albers geen probleem, hoewel dat in de Bauhaus-filosofie een brug te ver was. Het tweede, het feit dat de school een soort commune was die anticipeerde op sommige utopisch geïnspireerde vormen van gemeenschappelijk wonen en leven, lag moeilijker voor Albers en zijn vrouw Annie.

Hoe open hij ook stond tegenover zijn studenten, hoe soepel hij zich in het atelier tegenover hen opstelde, over de tijd buiten de lesuren wou hij vrij kunnen beschikken.

Naast de artistieke vakken werden ook algemene vakken gegeven, zoals filosofie, antropologie, scheikunde, fysica, wiskunde, sociologie. biologie, economie, literatuur en geschiedenis. In de loop van zijn bestaan zullen in het College talloze parcours van kunstenaars elkaar kruisen als docent of als student: de schilders Robert Rauschenberg, Willem de Kooning, Elaine de Kooning, Franz Kline, Robert Motherwell, Cy Twombly, Amedée Ozenfant, de criticus Clement Greenberg, de architect, schrijver en uitvinder Buckminster Fuller, de componist en performer John Cage, de danser Merce Cunningham, dichters Robert Creeley en Robert Duncan en textielkunstenares Annie Albers. Hoe indrukwekkend die namen vandaag ook mogen klinken, in die tijd waren de meesten vrijwel onbekend. Vanaf 1944 werden zomerscholen georganiseerd.

Memorabele evenementen daarin waren bv. de opvoering van Satie’s ‘The Ruse of Medusa’ in augustus 1948, waarin o.m.

Buckminster Fuller, Merce Cunningham en Elaine De Kooning acteerden, John Cage aan de piano zat, Willem De Kooning de decors verzorgde en Cunningham ook de choreografie op zich nam. In 1952 gaf John Cage er een performance, die terecht of ten onrechte geboekstaafd staat als de eerste happening.

In 1949 verlieten Jozef en Annie Albers evenals Theodore Dreier het Black Mountain College; de drie figuren die samen met Rice van bij de beginjaren de koers ervan hadden uitgetekend. Een grondige heroriëntering drong zich op. Spoedig nam de dichter Charles Olson de leiding over. Dans en literatuur, vooral dan poëzie, kregen meer aandacht zonder dat de andere disciplines hieronder moesten lijden. Een literair tijdschrift, ‘Black Mountain Review’, werd opgericht. Olson deed beroep op de gekende dichter Robert Creeley als hoofdredacteur. Creeley werd daarbij geïnspireerd door wat Ezra Pound hem ooit had ingefluisterd: ‘He suggested I get at least four others, on whom I could depend unequivocally for material, and to make their work the mainstay of the magazine’s form.

But then, he said, let the rest of it, roughly half, be as various and hogwild as possible’.

Slechts zeven nummers verschenen tussen de lente van ‘54 en de herfst van ‘57, maar ze worden vandaag beschouwd als belangrijk literair erfgoed. De oplage bedroeg 500 exemplaren, waarvan amper 200 werden verkocht. Auteurs als Robert Duncan, Paul Blackburn, Jack Kerouac, William Burroughs en Allen Ginsberg publiceerden erin.

Intussen was het Amerikaanse leven, ondanks de economische welvaart, ingekleurd door het McCarthysme, dat een heksenjacht hield op al wat links of progressief was. De culturele sector werd één van de grote slachtoffers. In 1957 was de schuldenlast van het college zo opgelopen dat een rechtbank besloot het te sluiten.

In het laatste nummer van de Black Mountain Review publiceerde Allen Ginsberg zijn beroemde gedicht ‘America’; de aanhef luidt als volgt:

‘America I’ve given you all and now I’am nothing.

America two dollars and twentyseven cents Januari 17, 1956.

I can’t stand my own mind.

America when will we end the human war?

Go fuck yourself with your atom bomb.’

2 7 COLUMN

2019_#4_v1.indd 27

4/12/2019 07:13

Column

Alberto Moravia

De onverschilligen Leven is medeleven. Zonder medeleven verliest een mens elke vorm van menselijkheid. Wie zich niet kan verplaatsen in het lief en leed van zijn medemens, leeft geen vol leven en is vooral gericht op het eigen overleven. Medeleven of empathie is het vermogen om zich in de gedachten- en belevingswereld van anderen te kunnen inleven. Het wijst op een minimale betrokkenheid op anderen. Medeleven is dus niet hetzelfde als medelijden of compassie.

Medelijden is een droefheid voelen bij het verdriet van een ander. Medeleven is breder, het is zich kunnen verplaatsen in het leven van een ander.

Het tegendeel van medeleven is apathie of onverschilligheid, het gebrek aan emotie, motivatie of enthousiasme, het niet geven om iets of iemand. Wie onverschillig is, heeft zich ontkoppeld van zijn medemens en zijn omgeving. De onverschillige heeft zichzelf gereduceerd tot een biologische entiteit die enkel gericht is op geld en genot. Een navelstaarder die slechts de nodige attentie kan opbrengen voor zijn eigen persoon.

Niemand heeft de apathie zo treffend omschreven als Alberto Moravia in 1929 in zijn debuutroman “De Onverschilligen”. Het verhaal speelt zich af in een rijke Romeinse familie aan de vooravond van het fascisme.

De moeder Mariagrazia is een zelfingenomen weduwe met weinig andere interesses dan haar eigen comfort en luxe. Zij heeft vijftien jaar geleden Leo, haar minnaar, afgesnoept van haar beste vriendin Lisa en ze verdenkt Leo opnieuw achter haar vriendin aan te gaan.

In werkelijkheid heeft Leo een oogje laten vallen op haar 24 jarige dochter Carla, een verwend nest die uit verveling op de avances ingaat. Haar 20 jarige zoon Michele die alles op afstand opvolgt, slaagt door zijn eigen desinteresse en gevoelloosheid er niet in de situatie te veranderen en wraak te nemen op Leo. Uiteindelijk berusten alle personages in hun onverschillig bestaan en de alledaagsheid

van hun kleine universum. Ze lukken er niet in om hun lege bestaan te veranderen en hun uitzichtloze levens zin te geven.

Moravia had met zijn roman aanvankelijk geen maatschappij- of politiek-kritische intenties, maar schetst met zijn boek wel een bijtend realistisch beeld van de Italiaanse middenklasse.

Het boek is later door het fascistische regime verboden omdat Moravia haarfijn de vinger wist te leggen op die zwakke plekken in de samenleving waar het fascisme ongemerkt wortel kon schieten. Moravia beschrijft hoe een cynische mentaliteit zich als een gif verspreidt onder het volk en haar moreel impotent maakt.

De onderwerping van de Italianen werd daardoor kinderspel. Mussolini’s heerschappij berustte niet alleen op de gewelddadige onderdrukking van de politieke oppositie, maar vooral op de onverschilligheid van een groot deel van de bevolking.

Net als toen zijn mensen vandaag onzeker geworden onder invloed van ontwikkelingen waarop ze geen greep hebben, en zijn ze ervan overtuigd dat de politieke elite heeft gefaald.

Het politiek immobilisme van de afgelopen decennia heeft mensen verweesd en ontwricht achtergelaten. De lokroep van extreemrechts is aantrekkelijk geworden. We worden geregeerd en geleid door genadeloze bullies en trollen.

Cynisme viert hoogtij. Het gevolg is een verharding van het maatschappelijk vertoog en een verdere ontwrichting van de samenleving.

Mensen zoeken steeds meer hun toevlucht in een collectieve identiteit en fanatisme. Er is geen ruimte meer voor nuance, laat staan voor medeleven. Elk pleidooi voor menselijkheid wordt met haatmails en doodsbedreigingen bestookt door mensen die keihard roepen dat zij ‘niet gehoord’ worden, maar inmiddels het debat en de politiek domineren. Want wie de reactionaire visie van de trollen en hun leiders niet deelt, moet zwijgen en apathisch ondergaan. Elke vorm van medeleven wordt immers als een zwakte voorgesteld.

Racisme, antisemitisme, uitsluiting en de uiteindelijke ontmenselijking van de ander kan alleen als we onze menselijkheid verliezen.

Empathie, de echokamer van de menselijke ziel, is wat ons als mens verbindt met andere mensen. Het is de spiegel waarin we de ander als onszelf zien. Zonder medeleven geen menselijkheid. Gelukkig zijn er altijd mensen die tot in hun diepste wezen weten wat onrecht en menselijkheid is. En zich blijven inzetten voor de zwakkeren, de minstbedeelden en de uitgestotenen van deze wereld. De vaandel van de internationale solidariteit hoog houden. Zij zijn niet de onverschilligen.

Het Vermeylenfonds gaat naar…

Vietnam & Cambodja 17 dagen / 16 nachten begin november 2020 Als je een Vietnam rondreis maakt, ervaar je zowel de stadse drukte, als rustieke plaatsen waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Een trekpleister is het idyllische Halongbaai, niet ver van de bruisende hoofdstad Hanoi. Het bergachtige Noord-Vietnam leent zich voor prachtige wandelingen langs fotogenieke rijstterrassen en op de markt van Bac Ha maak je kennis met kleurrijke minderheden.

Ontdek de uitbundige Vietnamese keuken, de vele tempels en keizerlijke monumenten.

De hoogtepunten van de reis door Cambodja zijn de tempels van Angkor in de omgeving van het gezellige dorpje Siem Reap. Maar ook de hoofdstad Phnom Penh is zeker de moeite waard in contrast met de kleine, rustige dopjes in de landelijke omgeving. Maak kennis met de vriendelijke bevolking in deze authentieke landen!

Voor meer info en het volledige reisplan contacteer Johan Notte via johan.notte@ telenet.be, gsm.: 0476 50 93 83.

Aster Glückmann

2 8 COLUMN

2019_#4_v1.indd 28

4/12/2019 07:13

Speciale actie

1 ticket betalen + 1 ticket gratis, enkel voor onze leden!

20/02 - 14u KEIKO SHICHIJO

21/02 -20u HET COLLECTIEF & LIESBETH DEVOS

Sommige musici zijn niet voor één karretje te spannen. De Japanse pianiste en fortepianiste Keiko Shichijo verbindt een traditionele Japanse sensitiviteit met een grondige kennis van de Europese historische uitvoeringspraktijk.

Op dit matineeconcert zet ze vanaf haar fortepiano de subtiele meditaties van Schubert af tegen de ontvlambare fantasie van Beethoven.

Een matineeconcert dat het schemergebied verkent tussen dromen en daden.

Muziekcentrum

In het oeuvre van Kaija Saariaho komt niet één noot voor die niet aan kristal doet denken. Uit Saariaho's rijke werklijst maakt Het Collectief een prachtvolle bloemlezing voor sopraan, dwarsfluit, cello, piano en elektronica. Een uitgelezen kans om het oeuvre van deze grande dame van de actuele muziek te ontdekken.

Do 16.01

Mahler 9

Concerto de’ Cavalieri

Antwerp Symphony Orchestra & Eliahu Inbal

OUDE MUZIEK

Exclusief voor leden Vermeylenfonds 20 % korting op een selectie van concerten uit het aanbod van de Bijloke.

Za 25.01

Serenade voor Farinelli

Wo 05.02

Wo 26.02

Erik Friedlander feat.

Uri Caine, Mark Helias & Ches Smith

Aux cours du monde

Een ode aan de euforie

OUDE MUZIEK

Le Poème Harmonique & Vincent Dumestre

JAZZ

Bekijk het volledige seizoen 19 | 20 op www.debijloke.be

Info & tickets op www.vermeylenfonds.be

WIN! 5 gratis duotickets jazz t.w.v. 32 € voor Brecker Liebman Copland Quintet op 15/05/2020 om 20u in de vernieuwde concertzaal van De Bijloke!

DOE MEE MET DE WEDSTRIJDVRAAG EN WIN!

Meer info hierover op www.bijloke.be in de agenda.

Mail het juiste antwoord naar sarah@vermeylenfonds.be voor 15 februari 2020. De eerste 5 mails krijgen een gratis ticket.

Wat is de naam van de muzikant die de saxofoon bespeelt in het Brecker Liebman Copland Quintet ?

29 LEDENVOORDELEN

2019_#4_v1.indd 29

4/12/2019 07:13

WILLIAM SHAKESPEARE Geboren in Stratford, vermoedelijk in 1564, een jaar waarin de pest in het stadje zo’n 300 mensen de dood insleurt, en overleden in 1616 op (vermoedelijk) 52-jarige leeftijd. Zijn omvangrijk theateroeuvre bestaande uit zo’n 38 stukken (750 personages!), waarvan de meeste nog geregeld gespeeld worden, schreef hij in 23 jaar. Net zoals Molière schreef hij in functie van de noden van zijn gezelschap; hij lag niet wakker van de vraag of er na zijn dood nog iets met zijn stukken zou gebeuren. Onder zijn grote bewonderaars vinden we bv.

Ben Jonson, Goethe, Victor Hugo, Eugène Delacroix, Hector Berlioz, Antony Burgess en Peter Brook, maar de lijst van zijn artistieke vijanden is wellicht verrassender: de Pruisische koning Frederik II, Condorcet, Tolstoi, Jules Renard, Antonin Artaud en Henry Miller.

Shakespeare heeft, ook buiten de poëzie waarmee zijn stukken doorweven zijn, gedichten geschreven die, behalve zijn ‘Sonnetten’ (1895), relatief weinig bekend zijn. De fragmenten hiernaast komen uit ‘The Rape of Lucrece’, een gedicht in 265 strofen van elk 7 verzen, dus 1855 in het totaal; het geldt als een hoogtepunt van de Renaissancepoëzie. Het rijmschema van elke strofe is ABABBCC. Peter Verstegen heeft in zijn voortreffelijke Nederlandse vertaling dit schema gerespecteerd. (De schennis van Lucretia, Van Oorschot, Amsterdam, 2015; een tweetalige editie).

te doorboren. Het verdriet en de woede van haar man zijn zo ondraaglijk dat hij ook zelfmoord overweegt, maar Brutus, een vriend, raadt hem aan om in de plaats daarvan wraak te nemen met hulp van hemzelf en anderen: ‘Toen elk de eed der wraak was afgenomen,/ Besloten zij Lucretia weg te dragen,/ Haar bloedig lijk te tonen aan heel Rome,/ Dat allen daar Tarquinus’ misdaad zagen,/ In korte tijd konden zij daarin slagen,/ Rome besloot, uit naam van alle mannen,/ Tarquinus’ stam voor eeuwig uit te bannen’. Volgens de overlevering lag dit feit aan de basis van de stichting van de Romeinse Republiek waarvan Brutus de eerste consul werd.

De Me Too beweging bewijst na meer dan vier eeuwen de actualiteit van het gedicht; alleen is de oplossing waar Lucretia voor koos niet meer van deze tijd.

KEUZE GEDICHT EN TEKST: PETER BENOY

‘The Rape of Lucrece’ werd in 1594 gepubliceerd op een ogenblik dat Shakespeare nog maar enkele stukken had geschreven, maar ook het jaar waarin ‘Romeo and Juliette’ werd gecreëerd. Het verhaal van het tragische lot van Lucretia situeert zich te Rome in 509 voor Christus en is tot ons gekomen door teksten van Ovidius en Livius die enkele eeuwen later werden geschreven. Daarnaast was het een geliefd thema in de schilderkunst; onder vele andere zijn er de bekende schilderijen van Rubens, Titiaan, Joos van Cleve, Artemisia Gentileschi en Rembrandt. Britten koos het als thema voor een opera.

Een soldaat, Collatinus, neemt tijdens een belegering prins Sextus Tarquinius in vertrouwen en zingt de lof van zijn kuise, trouwe en bovendien beeldschone vrouw Lucretia. De prins zoekt haar op en roemt het heldhaftig gedrag van haar echtgenoot. Hij wendt vermoeidheid en loomheid voor, zodat zij hem aanbiedt in haar huis te overnachten. Al spoedig sluipt hij naar haar kamer ‘en wordt hij door/ Lust en beduchtheid tegelijk besprongen’. ‘Grendels tussen haar kamer en zijn wil/ Worden om beurten door hem geforceerd’. Wanneer hij haar borst raakt ontwaakt ze: ‘Vannacht, Lucretia, bezit ik jou’,/ Zei hij. ‘Want jij zult zwichten voor mijn kracht./ Anders, weet dat ik je vermoorden zou’. Hier zijn we aan de strofen hiernaast gekomen. Nadat hij haar had verkracht verlaat Tarquinius haar vervuld van schaamte en schuldgevoelens. Als Collatinus thuiskomt vertelt Lucretia hem wat er is gebeurd en pleegt onmiddellijk zelfmoord door met een mes haar hart

30 IM

2019_#4_v1.indd 30

4/12/2019 07:13

'So let thy thoughts, low vassals to thy state‌' 'No more,' quoth he; 'by heaven, I will not hear thee!

Yield to my love; if not, enforced hate Instead of love's coy touch, shall rudely tear thee.

That done, despitefully I mean to bear thee Unto the base bed of some rascal groom To be thy partner in this shameful doom.'

This said, he sets his foot upon the light, For light and lust are deadly enemies.

Shame folded up in blind concealing night, When most unseen, then most doth tyrannize.

The wolf hath seiz'd his prey, the poor lamb cries, Till with her own white fleece her voice controlled Entombs her outcry in her lips' sweet fold.

For with the nightly linen that she wears He pens her piteous clamours in her head, Cooling his hot face in the chastest tears That ever modest eyes with sorrow shed.

O, that prone lust should stain so pure a bed!

The spots whereof could weeping purify, Her tears should drop on them perpetually.

'Breng je gedachten onder je gezag...'

'Bij God, ik kan jouw taal niet meer verdragen!'

Zegt hij. 'Zwicht voor mijn liefde , anders mag Mijn haat je met zijn ruwe hand belagen.

Daarna zal ik je, tot je schande, dragen Naar 't strobed van een knecht, door mij gedood, Van jouw infame doem de deelgenoot.'

Hij zwijgt en trapt de toorts uit met zijn voet, Want licht en lust doven elkander uit.

Schaamte, door zwarte nacht versluierd, doet Hem ongezien het wreedst zijn met zijn buit.

Nu schreeuwt de ooi, de wol ten prooi, het uit; Haar noodkreet, in haar witte vacht gesmoord, Stokt in die schaapskooi en wordt niet gehoord.

William Shakespeare

2019_#4_v1.indd 31

Lucretia heeft linnen nachtgoed aan en Daarmee smoort hij haar pijnkreet om zijn zonde, Koelt zijn gezicht dan aan de kuiste tranen Die ogen ooit van smart vergieten konden.

O smet van wellust op zo pure sponde!

Konden zij iets wegzuiveren van die smet, Ze moesten eeuwig stromen in haar bed.

4/12/2019 07:13

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig.

En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

32

2019_#4_v1.indd 32

4/12/2019 07:13