dng#1-2018

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

P O E T RY S LA M

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS MAART-MEI 2018 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng1_v2.indd 1

5/03/18 14:21

INHOUD

HET KLASSENLOZE PODIUM Marxisme en Slam Poetry. Het mag dan wat vreemd klinken, de gelijkenissen zijn er. Misschien ligt het aan het diverse publiek die beide aantrekken, aan hun waardering voor de straatcultuur, aan de vaak (maar niet steeds) geëngageerde teksten die beide produceren, of aan de overredingskracht waarmee beide het podium bestormen. Alvast dat hebben ze gemeen.

Maar kunnen we ook verder gaan en het historisch materialisme vergelijken met de dialectiek van een slammer op een podium, ergens te lande. De poëet, die eerst afgezonderd en in stilte zijn productiemiddelen ter hand neemt en zijn wereld op papier schetst, die in een aaneenschakeling van bewuste en toevallige ingevingen nieuwe gedachten creëert, waarna hij de berg beklimt om vol overgave zijn woorden over de mensen uit te storten en daarmee zichzelf vernietigt.

Want wat uitgesproken is, verandert de wereld.

Wat uitgesproken is, verdwijnt.

Karl Marx en Slam. De ene bestaat 200 jaar, het andere 40. Onderbouw en bovenbouw. Theorie en praktijk.

Misschien vindt u het antwoord wel bij An Leenders (Creatief Schrijven) die jaarlijks het BK Slam Poetry organiseert, of bij Jan Dumolyn (UGent), politiek geëngageerd historicus en Marx-kenner. In de middenpagina’s schetst ook regisseur Stefaan Van Brabandt zijn wereld met Marx, of misschien hoeft u het zelfs zo ver niet te zoeken en leest u het in de WIT ZWARTE wereld van Giovanni…

MAART - APRIL - MEI 2018

04 STANDPUNTEN 04 - 11 Marx 12 - 17 Poetry Slam

18 BOEKEN 20 AGENDA EN VERSLAG 24 BV ¬ Karim Zahidi

26 GEDICHT ¬ Peter Benoy

28 QUIZ 30 COLUMN

edito

¬ Anita

De antwoorden laat ik aan u over. De vragen stellen wij.

CAROLINE DE NEVE

COLOFON DE NIEUWE GEMEENSCHAP driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Lieve De Neve, Koen Goethals, Sarah Mistiaen, Johan Notte, Nico Pattyn, Eliane Van Alboom, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u ABONNEMENT 15 euro (4 nummers) LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

COVER Marx en Poetry Slam STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Reknr. BE50 0011 2745 2218, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Sinds 2016 zijn steden en gemeenten niet meer verplicht om een bibliotheek te hebben.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

Teken nu op www.bibvooriedereen.be

Vl@s Vlaamse actieve senioren vzw

August Vermeylenfonds

dng1_v2.indd 2

V.U. Bruno Vermeeren • Statiestraat 179 • 2600 Berchem

Vind jij het belangrijk dat jouw gemeentebestuur blijft investeren in de bib?

5/03/18 14:21

focus dng1_v2.indd 3

Simon Raket winnaar BK

SLAM 'Slam is het geluid van de deur die je dichtgooit, een flinke rechtse, een slag van de lat. Die je omdraait en die je ziel uit elkaar doet springen. Slam, je leert het niet op school, zonder mottenballen en zonder formol. Het maakt veel meer dronken dan alcohol. (...) Ach, eigenlijk dient slam tot niets, tenzij om niet te sterven.'

Simon Raket, Belgisch Kampioen Poetry Slam 2015 Dit en veel meer leest u in het interview met An Leenders, organisator van het Belgisch Kampioenschap Poetry Slam op pagina 14.

SYMPATHIE SPONSORS Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel. 09 223 02 88, info@ vermeylenfonds.be.

GUS Luk Claes

3 FOCUS

5/03/18 14:21

stand.

MARX

De tweehonderdste verjaardag van de geboorte van Karl Marx, geboren op 5 mei 1818 te Trier, vormt een prima gelegenheid om stil te staan bij zijn betekenis. Wij willen niet alleen weten wat zijn historische betekenis is, maar ook zijn relevantie voor de huidige tijd. Wij gingen hiervoor te rade bij JAN DUMOLYN , als docent geschiedenis aan de Universiteit Gent en als politiek en syndicaal geëngageerde burger uitstekend geplaatst om op beide vragen te antwoorden.

Is de historische invloed van Karl Marx is onmiskenbaar?

Jan Dumolyn: “Voor we kunnen spreken over de erfenis van Karl Marx moeten we nagaan wat zijn project was binnen zijn eigen tijd, dus rekening houdend met de omstandigheden in het midden van de 19de eeuw. Het probleem is dat Marx vaak gelezen wordt met in het achterhoofd datgene wat na hem kwam. Dat wordt dan teruggeprojecteerd tot in zijn tijd, maar we moeten Marx zien in zijn context.

Marx is in de eerste plaats een humanistische verlichtingsdenker. Hij bouwt voort op de 18de -eeuwse verlichtingsfilosofen, en vermengt dat met de ideeën van de klassieke economen als Adam Smith en David Ricardo. Een derde element is natuurlijk de dialectische filosofie van Hegel.”

dng1_v2.indd 4

Hoe vermengt hij die elementen?

“Centraal staat het humanisme. Marx wil dat de mens volwaardig mens kan worden. Socialisme is slechts een voorwaarde om als mens te emanciperen. Humanisme is het doel. Marx vertrekt daarbij vanuit de vervreemdingstheorie van Hegel. Een ambachtsman maakt zijn eigen product, hij is niet vervreemd van zijn eigen arbeid, terwijl in het kapitalisme de arbeider slechts een schakel is in het productieproces. Hij vervreemdt van het product van zijn arbeid, maar ook van de medemens en zelfs van de natuur. Marx ziet de mens als een ‘homo faber’, die via zijn creatieve arbeid tot zelfverwerkelijking komt. Om dit te realiseren moet de vervreemding eigen aan het kapitalistisch economisch systeem overwonnen worden.

Dit is een noodzakelijke voorwaarde voor zijn humanistisch ideaal, en zo komt hij tot het Communistisch Manifest.

Daarnaast hanteert hij een analysemodel, een kritische methode om te snappen hoe de mens in die staat van vervreemding is gekomen.

Zijn analytische werktuigen zijn daarbij het dialectisch en historisch materialisme. Hij werkt dit met Friedrich Engels uit in Die Deutsche Ideologie. Het is in de eerste plaats een historische analyse: hoe komt de mens in deze productieverhoudingen terecht? Hij past de dialectische methode van Hegel toe op Ricardo en Smith om te snappen hoe de accumulatie van kapitaal is ontstaan. Zonder dit te doorgronden kan men dit tot vervreemding leidend systeem niet bestrijden.

4 STANDPUNTEN

5/03/18 14:21

In Marx’ stellingen over Feuerbach, die pas na zijn dood zijn gepubliceerd, staat een van zijn beroemdste uitspraken: “De filosofen hebben de wereld slechts verschillend geïnterpreteerd; het komt er op aan haar te veranderen.” Het verklaart zijn maatschappelijk actieve rol, zoals bij de Eerste Internationale, zijn commentaar op de Parijse Commune of zijn kritiek op het eerste partijprogramma van de Duitse socialisten, het Programma van Gotha. Dat zijn de belangrijkste punten van Marx’ erfenis uit zijn eigen tijd.”

En de erfenis van de periode na zijn dood?

“Op het einde van de 19de, begin 20ste eeuw was zijn invloed duidelijk. Ook de socialisten streefden naar een klasseloze maatschappij. In die periode ontstonden verschillende strekkingen: naast revolutionaire socialisten, met Lenin als bekendste vertegenwoordiger, waren er ook reformisten zoals Georgi Plechanov en bij ons Emile Vandervelde. In Zuid-Europa stond het anarchisme sterk. In de zogenaamde korte 20ste eeuw (1914-1991) van Eric Hobsbawm speelde de erfenis van Marx een belangrijke rol. In ons land bleef het sterk door Marx geïnspireerde Charter van Quaregnon de basistekst van de BSP, ook al werden de doelstellingen zoals in andere westerse landen in belangrijke mate via sociale wetgeving gerealiseerd. Het ABVV heeft bv. nog steeds de klasseloze samenleving in haar statuten staan. De sociale zekerheid, door Keynesiaanse sociaaldemocraten als Achiel Van Acker en Clement Attlee tot stand gebracht, is gebouwd op de tegenstelling arbeid kapitaal en is zo in essentie marxistisch. Maar de erfenis van Marx verwordt ook van een kritisch analysekader tot een legitimerende, dogmatische staatsideologie in op het Sovjetmodel geïnspireerde staten. Dit geeft de erfenis van Marx een beladen kant, ook al is hij daarvoor even weinig verantwoordelijk als Christus voor de inquisitie.”

Ondertussen ligt de korte twintigste eeuw al ruim een kwarteeuw achter ons. Heeft Marx ook daarna nog betekenis?

ID JAN DUMOLYN (1974) is hoofddocent geschiedenis aan de UGent. Hij is gespecialiseerd in middeleeuwse geschiedenis maar ook in de theorie van de geschiedenis en de interdisciplinaire verhoudingen tussen de historische en de sociale wetenschappen.

Hij is ook afgevaardigde voor ACOD-UGent.

Jan Dumolyn: “Ongelijkheid moet centraal staan als dé politieke uitdaging” “Met mei ’68 komt een nieuw soort links op, er was ook de dekolonisatiebeweging en zelfs de bevrijdingstheologie. Maar vanaf ca. 1980 werd het neoliberalisme dominant en tien jaar later geraakte het gedachtegoed van Marx met de ineenstorting van de SovjetUnie gediscrediteerd. Het eurocommunisme was te marginaal om tegenwicht te bieden, en zo zat het marxisme helemaal op zijn gat in de jaren 1990. Ergens was dat een goede zaak voor het marxisme zelf, dat kon teruggaan naar zijn roots, terwijl het postmodernisme ondertussen het einde van de grote verhalen verkondigde.

Het belang van Marx blijft ondertussen groot. In een poll van BBC Radio 4 werd Marx in 2005 tot de grootste filosoof gekozen.

Hij is nog steeds de meest geciteerde humane wetenschapper. Na 2000 ontstond een revival van het marxisme, met onder meer de andersglobalisten. Al is die revival wat de verkeerde richting aan het uitgaan met de sterke nadruk op identity politics.

Het zogenaamde eindpunt na de grote verhalen, een geglobaliseerde kapitalistische wereld, heeft toch Marx en zijn analysekader nodig om doorgrond te worden. We zien dat sociale ongelijkheid het kernprobleem van deze wereld is, en niet bv. de radicale islam. En het is niet alleen Thomas Piketty die deze analyse maakt, ook Warren Buffett is vragende partij voor meer belastingen voor de grote vermogens.

Ondanks alles wat na Marx kwam staat zijn analyse nog steeds overeind. De linkerzijde zou opnieuw Marx moeten lezen, zoals over arbeid die de mens tot mens laat worden. Ze moet gaan voor klassiek links, niet voor nonsensicale ideeën als het basisinkomen, niet voor identiteitslinks die mensen bekijkt als behorend tot minderheden of groepen als de working class. Ongelijkheid moet centraal staan als dé politieke uitdaging.”

Er wordt toch beweerd dat Marx met zijn dictatuur van het proletariaat verantwoordelijk was voor de autoritaire uitwassen bij de communistische regimes die zich op hem baseerden. Klopt dat?

“Karl Marx heeft weinig geschreven over de dictatuur van het proletariaat. Dat gebeurde wel naar aanleiding van de Parijse Commune. In essentie gaat het hier om de kritiek van Karl Popper (en een dun doorslagje daarvan bij Maarten Boudry) dat iedere kritiek die een andere maatschappij voorstelt leidt tot een dictatuur.

Men vindt dan immers dat men de waarheid aan zijn kant heeft, en iedere dissident wordt een tegenstander en een bedreiging voor het te realiseren project. In de tijd van Marx waren er echter heel wat dissidenten, zoals Michail Bakoenin. Die heeft trouwens gewaarschuwd dat de dictatuur van het proletariaat tot een autoritaire overheid zou leiden. Maar dat marxisme noodzakelijkerwijze in de Goelag uitmondt is onzin. Belangrijk is het inzicht van Ernst Bloch dat bij het pragmatisch handelen zoals dat in concrete politiek gebeurt, de utopie voortdurend in het achterhoofd moet worden gehouden. Het principe 'hoop' moet steeds levendig blijven.”

INTERVIEW: NICO PATTYN

5 STANDPUNTEN

dng1_v2.indd 5

5/03/18 14:21

MARX op de planken 6

dng1_v2.indd 6

5/03/18 14:21

STEFAAN VAN BRABANDT (bekend door Geen probleem, Alles uit de kast en Het Voordeel van de Twijfel) werkt samen met acteur JOHAN HELDENBERG (The Broken Circle breakdown, De Helaasheid der Dingen) een theatermonoloog uit over het leven en werk van Marx. We vragen Stefaan hoe hij erin geslaagd is de filosoof Marx te benaderen vanuit een artistieke invalshoek.

Uit een hele resem filosofen heb je Karl Marx gekozen. Vanwaar die keuze?

Stefaan Van Brabandt: “Alle filosofen rond wie ik een voorstelling wil maken, hebben door hun levenswijze en ideeën grote indruk op me gemaakt en me geestelijk mee gevormd. Het zijn steeds dwarsliggers en buitenstaanders, wiens leven en denken één zijn: ze leefden zoals ze dachten, en ze dachten zoals ze leefden – of hadden alleszins die intentie. Ze dachten –tegen de heersende modes in- met hun hele leven als inzet. De filosofen in mijn monologen zijn omwille van hun ideeën waardevol, maar ik selecteer ze natuurlijk ook omdat hun levens meestal ook erg dramatisch en tragisch waren - wat vanuit theatraal oogpunt erg interessant is.”

De algemene kennis van Marx is dikwijls vrij beperkt tot enkele algemeenheden. Hoe heb je je verdiept in z’n gedachtengoed en persoonlijke leven en hoe vertaal je dit naar een theatermonoloog?

“Ik heb best lang aan Marx gewerkt. Ik had wel basiskennis over hem vanuit mijn opleiding Wijsbegeerte aan de UA, maar voor deze monoloog heb ik me echt in zijn werk en leven gestort. Maandenlang elke dag Marx. Dat betekent veel vàn en nog meer òver hem lezen. En ik heb ook veel gesprekken gevoerd met proffen die veel met Marx zijn bezig geweest, zoals Walter Weyns, Jan Blommaert, Peter Reynaert en Herbert De Vriese. Die hebben mij heel erg geholpen. Ik laat Marx terugkijken op zijn leven en denken: waarin heeft hij zich gruwelijk vergist?

Welke machten heeft hij onderschat, en welke overschat? Maar ik laat hem ook iets zeggen over onze tijd: waarin heeft hij nog steeds gelijk? In welk opzicht is zijn filosofie vandaag nog steeds actueel, relevant en bevrijdend?

Hoe kan Marx ons blijvend herinneren aan wat het betekent om volwaardig mens te zijn?

Mijn uitgangspunt bij mijn theaterwerk is altijd: de drempel laag, maar de lat hoog. Ik kies er daarom bewust voor om zo weinig mogelijk jargon te gebruiken. Dus begrippen

als historisch materialisme of dialectiek zal je in de voorstelling niet horen, maar je krijgt wel mee waar die begrippen voor staan.”

Wat voor iemand was hij?

“Marx stond bekend als een ruziemaker, met dominante, autoritaire trekjes. Al had hij

Stefaan Van Brabandt: “Marx' kritische analyse van mens en samenleving, van de machten en structuren die de mens ketenen, is in onze tijd van besparingen, winst- en groeidenken mijns inziens nog steeds aan de orde” ook een zachte kant tegenover zijn kinderen en kleinkinderen, en ook tegenover zijn vrouw Jenny, de liefde van zijn leven, en zijn beste vriend, Friedrich Engels. Hij dronk ook graag, rookte sigaren en vertelde grappen, dus als je hem op een goed moment trof, zou hij wel goed gezelschap kunnen zijn.”

Marx wordt dikwijls in één zin vernoemd met communisme en socialisme. Is dit terecht?

“Marx is nog steeds een controversiële filosoof. Geen denker heeft ooit zoveel verdeeldheid gezaaid: afhankelijk van hoe zijn woorden werden geïnterpreteerd, is hij vervloekt en aanbeden, uitgespuwd en op handen gedragen. Hij werd beschouwd als een afgod en een bevrijder, maar zijn goede intenties hebben ook de weg naar de hel geplaveid: miljoenen mensen werden gedood in naam van de “marxistische bevrijding”.

Filosofie dient niet om de wereld louter passief te beschouwen, vond Marx, maar heeft bovenal actief een sociale en kritische rol te

vervullen: de wereld moet anders en beter worden, eerlijker en rechtvaardiger. Sociale onrechtvaardigheid kan enkel worden opgelost door de grondslagen van het maatschappelijk systeem te veranderen. De overheersende kapitalistische machten vernietigen de menselijkheid en moeten daarom worden bestreden en omvergeworpen, vond hij.

Zijn droom van een vrije en rechtvaardige maatschappij, zonder onderdrukking en uitbuiting, waar de mens als sociaal wezen al zijn mogelijkheden en talenten in vrijheid kan ontwikkelen, is helaas uitgedraaid op de afgrijselijke, wrede, totalitaire nachtmerrie van het communisme van ondermeer Stalin en Mao. Ook daar laat ik hem in de monoloog over spreken. Over al zijn spijt en schaamte en vergissingen.

Over wat er in zijn naam is aangericht.

Buitengewoon tragisch.”

Is z’n filosofie vandaag nog relevant? Zijn z’n ideeën nog actueel?

“Marx' kritische analyse van mens en samenleving, van de machten en structuren die de mens ketenen, is in onze tijd van besparingen, winst- en groeidenken mijns inziens nog steeds aan de orde. In tijden van onbehagen, onzekerheid en groeiende ongelijkheid is het goed om herinnerd te worden aan zijn filosofie van menselijke waardigheid: Wat betekent het om mens te zijn? Leven we om te werken of werken we om te leven? Wat betekent werk voor ons? Kunnen we er ons als mens in ontplooien, haalt het het beste in ons naar boven of vernietigt het onze menselijkheid in functie van een markt fundamentalistische logica.

Met dat soort vragen confronteert hij ons vandaag nog steeds. Hij schrijft letterlijk: “Een samenleving die groeit in rijkdom zonder de armoede te laten afnemen moet verrot zijn tot in haar diepste kern”.”

INTERVIEW: SARAH MISTIAEN

7 STANDPUNTEN

dng1_v2.indd 7

5/03/18 14:21

Johan Heldenberg © Koen Broos

resencent

JOHAN HELDENBERGH ZET EEN INDRUKWEKKENDE ‘MARX’ NEER

Het podium is amper verlicht. Voor een immens wit doek staat Johan Heldenbergh/Karl Marx. Hij lijkt moedeloos en vraagt zich af: ‘Had ik niet beter leren zwemmen, in plaats van aan de waterkant te staan?’

dng1_v2.indd 8

De twijfel…een rode draad doorheen de voorstelling.

Marx kijkt om naar het verleden vanuit het nu. Hij is er wel en toch ook niet… ‘Ik ben een spook’, zegt hij.

8 DE RECENSENT

5/03/18 14:21

De terugblik maakt hem niet alleen verdrietig, maar ook boos. Met lede ogen stelt hij vast hoe zijn ideeën op een vreselijke nachtmerrie zijn uitgedraaid. Hoe dictators als Pol Pot, Stalin, Mao, Kim Jung-un en andere zelfverklaarde communisten/anarchisten zijn idealen en visie op een humane samenleving verkracht hebben, hoe zij duizenden slachtoffers hebben gemaakt, genocides hebben gepleegd, hoe zij met bloed aan de handen hun bevolking onderdrukt hebben.

Marx probeert zich te verdedigen. Zijn methode, gericht op een betere samenleving, werd in de handen van politici een dogmatische doctrine, een onderdrukkend machtsapparaat. Marx ziet zichzelf als de geestelijke vader van het marxisme - hoewel hij uitdrukkelijk stelt dat hij geen marxist genoemd wil worden - maar vraagt ook aan de toeschouwers of men hem kan verwijten wat anderen met zijn theorieën hebben aangericht. Hij maakt de vergelijking met Jezus Christus die een boodschap van vrede en liefde bracht. De katholieke kerk groeide echter uit tot een machtsinstituut dat doorheen de geschiedenis heel wat ellende heeft veroorzaakt. Moeten we daarom Jezus de deur wijzen? Moeten we Einstein en alle fysici bij het grof vuil zetten omdat hun theorieën geleid hebben tot de atoombom? Moeten we Nietzsche veroordelen omdat zijn theorie over de übermensch door de nazi’s werd ingelijfd? Het is een indringend moment tijdens de voorstelling.

Marx ziet de mens als een sociaal en creatief wezen. Het kapitalisme draagt veel goeds in zich, maar ook de kiem van zijn eigen ondergang.

De uiteindelijke revolutie en het communisme zullen daaruit voortkomen.

Marx vertelt over zichzelf, over zijn gezin, over zijn grote liefde, zijn vrouw Jenny en over zijn bijzondere vriend en mecenas Friedrich Engels.

Hij heeft het over de opofferingen die hij bracht voor zijn carrière, hoe dat soms verkeerd uitdraaide, hoe hij vaak in armoede leefde, zijn gezin nauwelijks kon onderhouden, hoe zijn vrouw aan kanker overleed, hoe vier van zijn zeven kinderen tijdens zijn leven stierven en hoe zijn Communistisch Manifest en Das Kapital amper gelezen werden.

En wat ook wringt… op zijn begrafenis waren slechts zeven mensen aanwezig. Populair is Marx nooit geworden. Hij moest doodgaan om dan te zien hoe zijn ideeën gerecupereerd en verdraaid werden.

Het venijn van de voorstelling zit in de staart. Het laatste kwartier van de voorstelling is adembenemend. Heldenberghs Marx laat alle remmen los. Er volgt een tirade waarop Stijn Meuris alleen maar jaloers kan zijn. Een tirade die nazindert, ook lang na de voorstelling. Marx brengt een betoog om ‘u’ tegen te zeggen, een betoog dat je dwingt om na te denken over de huidige samenleving en over jezelf.

Hij fulmineert tegen de middenklasse, de vroegere arbeidersklasse, die zich wentelt in haar comfort, zich geen vragen stelt, zich - nog meer dan vroeger - te pletter werkt, burn-outs krijgt, aan de pillen zit (om te slapen, om wakker te worden, om te kunnen functioneren) en dat alles om een graantje welvaart te kunnen meepikken.

Ook politici krijgen de wind van voren. Hun macht is een holle doos, ze dansen naar de pijpen van de economie en de multinationals waar winst primeert op werkgelegenheid, waar werknemers in lageloonlanden gebruikt en misbruikt worden. Ze zijn de nieuwe slaven.

Marx spaart zijn kritiek niet op het politieke spel, de toenemende armoede, de afbraak van de sociale zekerheid, de vluchtelingen en vooral het feit dat de burger toekijkt en alles lijdzaam ondergaat.

‘Verwijder alle ‘-ismes’ en ga voor de mens’, het is de sleutel van zijn verhaal.

Marx houdt ons én de maatschappij met zijn betoog een spiegel voor.

Erin kijken betekent vragen stellen, in vraag stellen, vragen meenemen.

En dan, een moment van verstilling: een verwijzing naar een citaat van Augustinus. ‘Hoop heeft twee prachtige dochters: woede en moed.

Woede om hoe de dingen gaan en moed om ze te veranderen’.

Onmiddellijk moesten wij denken aan Stéphane Hessel die evenzeer stelt: niet alleen ‘Indignez-vous’ maar daarbij aansluitend ook ‘Engagezvous’. Evenzeer een pleidooi voor een engagement dat hoop in zich draagt.

De Marx die Heldenbergh en Stefaan Van Brabandt, schrijver en regisseur van ‘Marx’, op het podium plaatsen is geen marxist, maar een humanist, een mens van vlees en bloed, met zijn hoop en zijn twijfels.

Zijn laatste zin geeft ons een laatste overweging mee: ‘Woede over het onrecht van de medemens, dat is de hoogste vorm van liefde’.

De voorstelling wordt muzikaal omkaderd door twee nummers. Ze begint met een jazzy uitvoering van het nummer van The Beatles ‘Revolution’, een verwijzing naar de ideeën die Marx probeerde te realiseren. De voorstelling eindigt met een ingetogen Marx, lurkend aan zijn elektronische sigaret, terwijl ‘Quand on a que l’amour’ uit de boxen weerklinkt. De tekst van dit nummer van Brel sluit wonderwel aan bij de laatste zin van het stuk. Als toeschouwer word je meegezogen in de enscenering. Langzaam verschijnt het beeld van Marx op het witte doek om wat later in een rode gloed te verdwijnen.

In deze tijden van onzekerheid en groeiende ongelijkheid is de monoloog ‘Marx’ een confronterend, kritisch en gloedvol pleidooi voor vrijheid en menselijke waardigheid. Een must voor elke theaterliefhebber.

De langdurige staande ovatie na de opvoering, was voor Johan Heldenbergh meer dan verdiend | JACQUES DUCAZU & ANDRÉE DESMET De voorstelling gaat vanaf 16 januari 2018 op tournee doorheen heel Vlaanderen. Speellijst en info kan je terugvinden op www. stefaanvanbrabandt.com.

9 DE RECENSENT

dng1_v2.indd 9

5/03/18 14:21

DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY

Was Marx een Marxist?

column Laten we beginnen met een versje:

‘Zie, duizend boeken zou ik kunnen vullen Enkel en alleen met ‘Jenny’ op elke lijn Toch zouden ze een gedachtenwereld verhullen Een eeuwige daad en een constant willen Zoete verzen die het verlangen lieflijk stemmen ...’ (vert. Ronny De Schepper)

Dit fragment komt uit één van de vele liefdesgedichten van de student Karl Marx (1818-1883); de Jenny in kwestie is de vier jaar oudere Jenny von Westphalen. Nadat hij op jonge leeftijd aan het katholicisme en aan elk geloof in een goddelijke kracht verzaakte, schreef hij ook enkele gedichten ter ere van Satan. In een brief gedateerd 10 november 1837 verklaarde Karl aan zijn vader: ‘Ik heb mijn gedichten en mijn pogingen om romans te schrijven verbrand, overwegend eraan helemaal te verzaken, want tot vandaag is er geen enkele reden om te denken dat er enig bewijs van mijn talent bestaat. (…) Niet één kunstwerk is zo mooi als Jenny’. Toch werden zijn gedichten talloze keren vertaald, o.m. door Lawrence Ferlinghetti, één van de monumenten van de Beat Generation. Uiteindelijk schreef Marx geen duizend boeken met alleen maar ‘Jenny’, maar wel met politieke, filosofische en economische geschriften en ook samen met Friedrich Engels een manifest waarmee hij de wereld wou veranderen: ‘Het Kommunistisch Manifest’. Daar wil ik het vooral over hebben.

Jenny, dochter van Baron von Westphalen.

Jenny was een bijzondere vrouw, niet alleen sterk sociaal geëngageerd en een medestander in de strijd van Karl, maar die bovendien in hun armoedig bestaan, gecompliceerd door diverse uitwijzingen, zo goed mogelijk voor het gezin zorgde. Van de zeven kinderen die ze kregen, stierven er vier op heel jonge leeftijd. Marx werkte na zijn studies als journalist bij de ‘Rheinische Zeitung’, die spoedig werd verboden juist omwille van zijn economische bijdragen. Hij emigreerde eind 1843 naar Parijs, waar hij Friedrich Engels ontmoette.

Wanneer hij een jaar later ook uit Parijs werd verjaagd trok hij met zijn gezin en Engels naar Brussel. Tijdens de drie jaren die hij hier verbleef, schreef de jonge Marx samen met Engels ‘Manifest der Kommunistischen Partei’. Ook in België, dat nogal gemakkelijk bannelingen opving (Baudelaire, Hugo), werd hij uitgewezen.

Hij verbleef nog een tijd te Parijs en te Keulen en vestigde zich vanaf 1850 in Londen,

waar hij wat verdiende als buitenlands correspondent voor de ‘New York Daily Tribune’ en financieël gesteund werd door Engels om aan de grootste armoede te ontkomen.

Hij schreef intussen onvermoeibaar verder, maar vele van zijn geschriften zullen posthuum gepubliceerd worden; dat was o.m. het lot van ‘Die Deutsche Ideologie’ en van ‘Grundrisse’ die pas in de jaren 1930 werden gepubliceerd.

Zijn belangrijkste werk over politieke economie is uiteraard ‘Das Kapital’. Hoewel hij in 1857 al een voorbereidend manuscript van zo’n 800 pagina’s had klaarliggen, verscheen het eerste deel van ‘Das Kapital’ pas tien jaar later, een uitstel dat o.m. te verklaren valt door het onderbreken van het schrijfproces voor andere publicaties, maar ook door zijn verantwoordelijkheden in de ‘Eerste Internationale’; een daadwerkelijke revolutionaire activiteit bleef voor hem prioritair t.o.v. zijn wetenschappelijke arbeid. In feite werkte hij verder aan ‘Das Kapital’ tot het einde van zijn leven. Engels zorgde ervoor dat de twee volgende delen na de dood van Karl verschenen.

Karl Marx werd geboren in het Duitse Trier op 5 mei 1818. Zijn geboortehuis is vandaag een aan hem gewijd museum. Hij groeide op in een katholiek Joods middenklasse gezin.

In 1841 promoveerde hij tot doctor in de filosofie aan de universiteit van Jena en twee jaar later huwde hij met de vier jaar oudere 1 0 COLUMN

dng1_v2.indd 10

5/03/18 14:21

n

In de jaren ‘70 verbeterden de levensomstandigheden van de familie Marx nadat Jenny een erfenis kreeg. Zij stierf in 1881, haar dochter, Jenny, in 1883, beiden aan kanker.

Karl, wiens gezondheidstoestand al wankel was, volgde op 14 maart van datzelfde jaar.

Mijn broer verzamelt postzegels waar vogels op staan. Vermits hij toch de plaatsen afschuimt waar zegels worden verhandeld of geruild kwam hij op het idee een tweede collectie te beginnen waarop de grote marxistische denkers zijn afgebeeld: Marx, Engels, Lenin, Luxemburg, Gramsci, Guevara, e.a.

Het is verrassend hoeveel landen, uiteraard de zgn.’socialistische landen’, maar ook andere dergelijke zegels in omloop hebben gebracht.

Hij geeft de dubbels aan mij, zodat ik intussen ook een behoorlijke collectie heb, o.m. van Marx. Marx en Engels worden dikwijls samen afgebeeld; soms naast het titelblad van de eerste editie van het ‘Kommunistisch Manifest’. Onderling sterk uiteenlopende en soms vijandige regimes beroepen zich op hen, vinden zichzelf de rechtmatige erfgenaam van hun gedachtengoed; Marx en Engels worden door hen als het ware genationaliseerd. Zij staan boven alle verdenking.

In de ‘Marx’ die Johan Heldenberg momenteel ten tonele brengt zegt hij ‘Als er iets is dat ik niet wil zijn en nooit wil worden, dan is het een marxist’. Was Marx een marxist?

Een absurde vraag? Je zou eraan twijfelen als je ziet wat er gebeurt in die regimes die beweren dat ze op het marxisme gefundeerd zijn en Marx eren in bv. namen van steden, monumenten en postzegels. Eén voor één zijn het landen waar de fundamenten van zijn leer met de voeten getreden worden, waar mensenrechten geschonden worden, waar een bevoorrechte bureaucratie de scepter zwaait en waar op artistiek vlak het socialistisch realisme de opgelegde norm is. Als je vandaag het woord ‘kommunisme’ gebruikt wordt het met die praktijken geïdentificeerd.

Marx had een rechtvaardiger en democratischer beeld van een klasseloze samenleving.

Toen hij het kommunisme bepleitte was dat woord nog niet bezoedeld. Vandaag terugblikkend is de weg naar het socialisme bochtig, gehavend en spekglad gebleken, zonder ooit de bestemming te bereiken. Dat kun je niet aan Marx verwijten.

Ik stap uit het metrostation Hallepoort in Sint-Gillis en kom terecht in de grijsheid

van een tegen de winter aanleunende herfstdag. Mijn bestemming ligt even verder in de Jean Volderslaan 34: ’Aurora’, sedert meer dan 20 jaar het marxistisch antiquariaat van Flor Dewit. Een unicum, een kleine wat stoffige boekhandel die je even goed kunt bezoeken als een klein museum. Publicaties van en over Maoisten, Stalinisten, Trotskisten, Luxemburgisten, Leninisten, Anarchisten, e.a. staan hier ogenschijnlijk vredig naast elkaar, maar ik, ‘poilu’ van de loopgraven van mei’68, ken hun streken; ik hoor hen grommen en zie hen smoelen trekken naar elkaar. Je vindt er bv. de Moskou-uitgaven, op dun papier en met een eigen geur, meer dan honderd kleurrijke en herkenbare ruggen van Maspero-edities; overbekend bij wie in de jaren 60’ en 70’ een linkse militant is geweest. Maspero was zowat de enige uitgever die in zijn fonds al die hogergenoemde -isten aanbood. Je vindt er ook affiches, vlaggen en soms schilderijen, borstbeelden van Marx of Lenin en nog veel meer.

Van het ‘Kommunistisch Manifest’ bezit ik alleen een Franse vertaling, maar om eruit te citeren zoek ik een Nederlandstalige versie -liefst een recentere dan die van Herman Gorter uit 1904. Flor haalt uit zijn voor 100% benutte doolhof, binnen enkele seconden, wat ik zoek.

‘Een spook waart door Europa, het spook van het kommunisme. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige drijfkracht tegen dit spook verbonden – de paus en de tsaar, Metternich en Guizot, Franse radicalen en Duitse politiemannen’; met die zin begint het ‘Kommunistisch Manifest’ dat in februari 1848 te Londen in het Duits het licht zag als een soort beginselverklaring van de ‘Bond der Kommunisten’. Marx was toen 29 jaar; Engels 27. Kort daarvoor had Marx met zijn theorie over de materialistische opvatting van de geschiedenis (ook wel historisch materialisme genoemd) alle nationalistische en liberale theoriën dienaangaande van de kaart geveegd. Zijn theorie, toen nog niet ten gronde geformuleerd, is nog altijd het belangrijkste instrument om de ontwikkelingsfasen van de menselijke samenleving te analyseren. In het ‘Manifest’ wordt deze theorie voor het eerst ten gronde toegepast.

Ik beperk me verder tot enkele kerngedachten; misschien klinken die citaten vandaag vertrouwd, maar in 1848 klonken ze als een echte openbaring: ‘De geschiedenis van alle maatschappijen tot op vandaag is een geschiedenis van klassenstrijd.(...) De moderne burgerlijke maatschappij, voortgekomen uit de ondergang van de feodale maatschappij, heeft de klassentegenstellingen niet opgeheven. Ze heeft slechts nieuwe klassen, nieuwe voorwaarden van onderdrukking, nieuwe vormen van strijd in plaats van de oude gesteld’.

‘De moderne regering is slechts een afvaardiging die de gemeenschappelijke belangen van heel de bourgeoisie beheert’.

‘Van alle klassen die vandaag tegenover de burgerij staan is alleen het proletariaat een werkelijk revolutionaire klasse. De andere klassen verkommeren en gaan ten onder met de opkomst van de grootindustrie; alleen het proletariaat is het eigen product van de grootindustrie’.

‘In plaats van zich met de vooruitgang van de industrie te verheffen, zakt de moderne arbeider daarentegen steeds dieper onder de bestaansvoorwaarden van zijn eigen klasse.

De arbeider verpaupert en de armoede ontwikkelt zich nog sneller dan de bevolking en de rijkdom.

Hiermee komt openlijk aan het licht dat de burgerij niet in staat is nog langer de heersende klasse van de maatschappij te blijven (…) Zij produceert boven alles haar eigen doodgravers. Haar ondergang en de overwinning van het proletariaat zijn even onvermijdelijk’.

‘Elke klassenstrijd is een politieke strijd.(…)

De organisatie van proletariërs in een klasse, betekent bijgevolg in een politieke partij’.

‘De kommunisten (...) verklaren openlijk dat hun objectieven niet kunnen bereikt worden dan door de gewelddadige omverwerping van elke gevestigde sociale orde (…)

De arbeiders hebben geen vaderland’.

De slotzin luidt: ‘Proletariërs aller landen verenigt u!’, maar dat wist u wellicht al.

Dertig pagina’s die de wereld veranderden.

Nog altijd inspirerende lectuur.

1 1 COLUMN

dng1_v2.indd 11

5/03/18 14:21

To slam or

not to slam that's the

© Mickey Verbeeck

question 12

dng1_v2.indd 12

5/03/18 14:21

KEVIN AMSE is een humorvolle woordkunstenaar die actuele met persoonlijke thema’s verbindt en daar diverse prijzen mee won in de poëziewereld. Zijn teksten zijn tegelijkertijd kritisch, dramatisch en humoristisch.

Kevin, je bent klassiek poëet en ‘slammer’. In welke zin vullen die twee elkaar aan?

Kevin Amse: “Ik houd enorm van Poetry Slam; ik kan op een directe en confronterende manier een publiek aanspreken en zo schrijf ik ook mijn teksten. Er zit veel ritme en rijm in, ik gebruik vaak woordspelingen, alliteraties en andere schrijftechnieken. Wanneer ik klassieke poëzie schrijf, neem ik meer de tijd om mijn zinconstructies te formuleren. Ik probeer een gevoel over te brengen in scherpe, beeldende en mooie taal. Het gebeurt vaker dat je een gedicht enkele keren moet lezen om alles volledig in je te kunnen opnemen. In mijn recenter werk laat ik de twee echter in elkaar overlopen. Zo ga ik in ‘De waarheid is gelogen’ de poëtische toer op met zinnen zoals: voor mij zat de waarheid (…) / in dagen dat stilte als een gespannen boog doorheen ruziënde ouders zwierf.”

m

stand.

Hoe komt een Slam-tekst bij jou tot stand? Waar haal je je inspiratie?

“Mijn slam teksten zijn steeds een combinatie van twee factoren.

Enerzijds haal ik inspiratie uit mijn leven en mijn leefomgeving, anderzijds kijk ik naar wat er op bredere schaal in de actualiteit gaande is. Die twee zijn vaak aan elkaar te koppelen en bovendien zijn de thema’s vaak erg herkenbaar.”

© Mickey Verbeeck

ID KEVIN AMSE is oprichter van de huidige Poetry Slam scène in Gent. Hij nam deel aan de Belgische teamslam in 2016 en verdiende een derde plaats op het Belgisch kampioenschap in 2017. Zijn werk werd gepubliceerd in het literaire tijdschrift Deus Ex Machina.

Hij deelde het podium met o.a. met Buddy Wakefield, Typhoon, Akwasi, Wim Helsen en Carmien Michels. In 2017 was hij te horen op de eerste Belgische Poetry Slam langspeelplaat, die in beperkte oplage op vinyl verscheen.

Meer poëzie, quotes en video’s kan je vinden op zijn instagrampagina op www.instagram.com/kevin.amse

dng1_v2.indd 13

Je loopt al een tijdje mee in het parcours, welke ontwikkelingen zie jij in de wereld van de Poetry Slam? Wat mis je?

“Ik zie zowel enkele positieve als negatieve tendensen in de Belgische Poetry Slam scène. Mijn grootste gemis is iets waar er op hoger niveau gelukkig wordt naartoe gewerkt namelijk professionalisering.

Ik zie dat het ieder jaar groter en volwassener wordt. Wat ik helaas ook zie is dat er door de jaren heen versplintering en ruzie’s ontstaan tussen bepaalde podia. Maar dat is denk ik iets wat altijd bij een proces van groei gebeurt; op een gegeven moment is het gevoel van verbondenheid in een kleine scène weg en maakt dat plaats voor een kouder, groter circuit.”

Je bent leerkracht zedenleer in het secundair onderwijs. Gebruik je poëzie en Poetry Slam soms bij je leerlingen? Hoe reageren zij daarop?

“Ik denk dat mijn leraarschap mijn teksten meer beïnvloedt dan omgekeerd. Ik ben iemand die van nature uit heel betrokken is en ik volg de actualiteit al heel lang op de voet. Thema’s die ik in mijn lessen gebruik schemeren soms ook door in mijn poëzie. Daarnaast merk ik wel dat door op zoek te gaan naar scherpe formuleringen over een thema, ik die scherpheid ook voor een klas durf te formuleren. Maar gezien ik in het lager onderwijs sta, komt de thematiek uit mijn teksten zelden aan bod in mijn lessenpakket.”

Kevin Amse: “Ik denk dat mijn leraarschap mijn teksten meer beïnvloedt dan omgekeerd.

Thema’s die ik in mijn lessen gebruik schemeren soms ook door in mijn poëzie” Wat is je meest onbescheiden, megalomane literaire ambitie? Hoe ver zit je op die weg?

“Ik heb enkele grotere projecten voor ogen waartoe ik al concrete stappen heb gezet. Dan denk ik aan een debuut als dichter waarin zowel rauwe slam teksten als klassieke poëzie instaan. Ook een avondvullend programma als cabaretier waar ik comedy en Poetry Slam door elkaar laat stromen, staat in mijn droomlijst. Ik ben bij beide een pak op weg. Zo heb ik ongeveer 20 minuten materiaal van mijn avondvullend programma als afgewerkt geheel dat ik nu al try-out en ik heb al een pak gedichten klaar waarvan er reeds enkele gepubliceerd zijn in een literair magazine.”

Als je één woord mag gebruiken voor de liefde die je voelt voor taal en poëzie: welke is dat dan?

“Taalleemte.”

INTERVIEW: CAROLINE DE NEVE

1 3 STANDPUNTEN

5/03/18 14:21

Hoe zijn jullie gestart met het organiseren van het BK? Wat was de aanzet?

“Het allereerste BK Slam Poetry vond plaats in 2007 in Brussel. Het werd getrokken door een aantal enthousiaste vrijwilligers die ook geregeld open podia organiseerden. Zeer underground met weinig tot geen middelen. Vanaf 2010 werd er, dankzij dichter Philip Meersman, een informeel netwerk gevormd met een aantal Waalse en Vlaamse organisaties die samen het BK gingen organiseren. Creatief Schrijven vzw maakte er ook deel van uit. Wij stapten er vooral mee in omdat we het belangrijk vonden dat het genre in Vlaanderen bekender zou worden, omdat wij geloven dat het voor veel jongeren een interessante expressievorm kan zijn. Om praktische en financiële redenen werd de wedstrijd tot 2014 om de twee jaar georganiseerd.

De rol van Creatief Schrijven vzw, als trekker en indiener van subsidiedossiers voor deze wedstrijd, werd steeds groter. Het genre werd in Vlaanderen, dankzij het BK, ook steeds populairder. En daarom besloten we, in overleg met de Vlaamse slamscene, om vanaf 2015 het BK jaarlijks te programmeren. Zo nam Creatief Schrijven ook officieel de rol van coördinator van deze wedstrijd op.”

An Leenders: ‘Power to the poet!’ © Mickey Verbeeck

Creatief Schrijven vzw ontwikkelt, stimuleert en ondersteunt initiatieven die schrijfliefhebbers in Vlaanderen kansen geven. Zij organiseren ook het Belgisch Kampioenschap Slam Poetry.

AN LEENDERS , directeur van Creatief Schrijven vzw, legt ons uit wat dit genre precies is en waar het zich bevindt in het poëzielandschap.

Creatief schrijven organiseert het Belgisch Kampioenschap (BK) Poetry Slam. Vanwaar komt de term Poetry Slam? Wat betekent het precies?

An Leenders: ”De term werd voor het eerst gebruikt door de sympathieke Amerikaanse bouwvakker en dichter Marc Kelly Smith, die in de jaren 80 in Chicago begon met een maandelijks open podium en dat de Uptown Poetry Slam noemde. In de afgelopen dertig jaar zijn er wereldwijd verschillende formules gegroeid, van meer competitieve tot meer openpodiumachtige. Bij Creatief Schrijven vzw, het Vlaamse steunpunt voor schrijfliefhebbers, hanteren we de volgende definitie: een Poetry Slam is een wedstrijd, waarbij verschillende ‘dichters’ 3 minuten podiumtijd krijgen en het tegen elkaar opnemen in verschillende rondes. Als we het over Slam Poetry hebben, dan bedoelen we het genre, net zoals je bijvoorbeeld comedy of monoloog hebt. Bij Slam Poetry gaat het over inhoud en voordracht, ritme en rijm, passie en power, zweet en tranen.

Het ultieme doel is om het publiek uit zijn dak te laten gaan, met woorden iets in gang te zetten. “

Hoe en wanneer is Slam Poetry ontstaan? “Dertig jaar geleden startte bouwvakker en dichter Marc Kelly Smith met een nieuw poëziepodium in de ‘Get Me High Jazz’-club in Chicago: iedereen was welkom om op het podium te klimmen of om performers aan te moedigen. Twee jaar later trok Smith met zijn concept naar een ander café en noemde hij deze maandelijkse poëzieavond: de ‘Uptown Poetry Slam’; een nieuw genre was geboren. Toen ging het snel. New York opende het ‘Nuyorican Poet’s Café’, Frankrijk startte een actieve slambeweging en Nederland organiseerde een nationaal kampioenschap. De jaren negentig braken aan en plots was Poetry Slam wijd verspreid. “

An Leenders: “De teksten zijn meestal erg persoonlijk en zelfbewust” “Elk mogelijk thema kan de revue passeren en taboes worden niet uit de weg gegaan”

ID AN LEENDERS studeerde Slavische talen, een aanvullend jaar communicatie en cultuurmanagement. In 2002 werd zij door de toenmalige raad van bestuur van Creatief Schrijven vzw aangeworven om de organisatie uit te bouwen. Een uitdaging waarin zij haar passie voor literatuur, verbinden en organiseren perfect kon combineren. Ondertussen leidt An Leenders als directeur van Creatief Schrijven vzw een fijn team van zes gedreven medewerkers die gezamenlijk proberen om zoveel mogelijk schrijfdromen waar te maken.

1 4 STANDPUNTEN

dng1_v2.indd 14

5/03/18 14:21

Poetry Slam behoort nog steeds tot de marge van de literaire kunsten en is nog steeds niet echt gekend bij het grote publiek.

Waaraan ligt dat, denk je?

“Mmm, dat zou ik toch enigszins willen nuanceren. Ik ben overtuigd dat het BK Poetry Slam de afgelopen jaren stevig aan populariteit en bekendheid gewonnen heeft. Zowel op radio als tv krijgen de wedstrijd en de individuele finalisten meer en meer aandacht, waardoor ook meer en meer mensen Poetry Slam leren kennen. Ook binnen het Vlaams Fonds voor de Letteren, het officiële instituut voor de literaire sector, is er sinds een aantal jaren een systeem opgezet om professionele slammers extra te ondersteunen via de slamlezingen. Je mag ook niet vergeten dat het BK met een absoluut minimum aan middelen en mankracht georganiseerd wordt. Dat gaat over heel andere budgetten dan een BK veldrijden of een ‘Belgium’s got talent’ bijvoorbeeld.”

An Leenders: “Poetry Slam een plek verworven in het literaire wereldje” Zijn er bepaalde regels waaraan een slam poem moet voldoen ?

Vormelijk? Inhoudelijk?

“Het podium brengt zijn eigen spelregels mee. Een gedicht in een bundel kun je meerdere keren lezen om de betekenis te begrijpen en zélf te interpreteren. Bij Poetry Slam luistert het publiek en krijgt ze de interpretatie mee in één beweging. Een slammer mikt dan ook op een directe impact. Wat een slamdichter wil vertellen, doet er eigenlijk minder toe, maar hij moet het wel op zo’n manier vertellen dat het er wel toe doet. En dat het publiek na de performance wil uitroepen: “Ja, je hebt gelijk!” of “inderdaad, zo had ik het nog niet bekeken!”. Ook een lachsalvo of een geladen stilte zijn tekens dat een slammer zijn publiek raakt. Hij lokt een spontane reactie uit met zijn tekst en gebruikt zijn stem om dat te bewerkstelligen. Een ritmische manier van spreken en spelen met strofen en refreinen helpt zeker om het publiek mee te krijgen. Maar het belangrijkste en tegelijkertijd ook het meest onvatbare van een slammer is de authenticiteit en de overtuigingskracht waarmee hij op het podium staat. Hij staat daar als mens en speelt geen rolletje. Trouwens het gebruik van attributen of instrumenten is ook verboden bij een slam. “ Wat is het verschil met rap en hiphop?

“De grens is soms moeilijk te trekken. Bij rap gaat het om ritmische zegging van een vaak rijmende tekst, ondersteund door een beat.

Het kan dus worden uitgevoerd met of zonder muzikale begeleiding.

Hiphop is een stroming; een verzamelnaam voor rap-muziek, breakdance, human beatbox en graffiti. Wat je inderdaad ziet is dat rappers, die gewend zijn om met een groep op te treden, af en toe ook solo deelnemen aan Poetry Slams en dat meestal ook bijzonder goed doen!”

Hoe worden de poems gejureerd in een wedstrijd ? Waar wordt er specifiek op gelet?

“Poëzie jureren is vorm en inhoud loskoppelen, beide apart

beoordelen en dan naar de afwerking als geheel kijken. Wat is de literaire kracht van de tekst (beeldend, ritmisch, gelaagd, juiste woord op juiste plaats, woordspelingen, grappen, enz.)? Bij slam komt daar dan nog de performance bij. Hoe wordt die gebracht? Wat wordt er gebracht en waarom brengt de slammer het zo? Dat zijn belangrijke parameters waar een vakjury bij het BK rekening mee houdt.

Bij een Poetry Slam in een jeugdhuis of café wordt er vaak gewerkt met een publieksjury. Vijf mensen worden uit het aanwezige publiek gekozen of geloot. Zij geven na elke performance een score tussen 0 en 10. Het hoogste en laagste punt vallen af, de andere drie scores worden opgeteld. Wie over de 3 minuten gaat, krijgt strafpunten.”

Zien jullie belangwekkende verschuivingen in het BK sinds al die jaren? Bij de kandidaten? In de literaire wereld?

“We merken dat er elk jaar meer mensen deelnemen aan de voorrondes en dat de Vlaamse finalisten ook jaar na jaar straffer worden. Ten opzichte van de Waalse finalisten hebben we het lang minder goed gedaan, maar in 2017 werd het BK voor het eerst gewonnen door een Nederlandstalige deelnemer. De 19-jarige Lisette Ma Neza slamde vlotjes de Waalse finalisten naar huis.

En na vele jaren heeft Poetry Slam ook een plek verworven in het literaire wereldje. Bij het Vlaams Fonds voor de Letteren, het officiële instituut voor de literaire sector, is er sinds een aantal jaren een systeem opgezet om professionele slammers extra te ondersteunen via de slamlezingen. Dat is een belangrijke stap vooruit voor het genre.”

Het publiek op een BK is uiterst divers op het vlak van leeftijd en etnische achtergronden Poetry Slam lijkt de superdiverse samenleving te weerspiegelen. Vanwaar die aantrekkingskracht?

“Het aantrekkelijke aan de slam scene is haar open en democratisch karakter. Er heerst een gezellige, warme sfeer en de finalisten brengen teksten ongeacht het onderwerp, de stijl of de taal. Zowel de teksten als de artiesten zijn erg divers. Eerlijkheid en authenticiteit worden hoog in het vaandel gedragen. Veel slammers geven in hun teksten uiting aan de vragen waarmee ze kampen en de idealen die ze koesteren in deze complexe samenleving. De teksten zijn meestal erg persoonlijk en zelfbewust. Dat maakt dat veel verschillende mensen zich herkennen in wat één of meerdere slammers brengen en dat creëert verbondenheid. Het is een kunstdiscipline die een breed publiek weet aan te spreken en jongeren en volwassenen met verschillende achtergronden samenbrengt.”

In de teksten van slammers zit veel engagement en kritiek op de samenleving. In die zin is het ook een soort protestbeweging. Ben je het met me eens?

“Sommige slammers schrijven zich inderdaad in in een tegencultuur en zetten zich af tegen racisme, seksisme, kapitalisme, enz., maar zeker niet iedereen. Elk mogelijk thema kan de revue passeren en taboes worden niet uit de weg gegaan. Een luchtig uitgewerkte anekdote over een ongewenste date kan dus net zo goed als een maatschappijkritisch betoog. Sommige slammers houden ons een spiegel voor en zetten je keihard aan het denken. Ze zetten met woorden iets in beweging. Power to the poet!”

INTERVIEW: CAROLINE DE NEVE EN SARAH MISTIAEN 1 5 STANDPUNTEN

dng1_v2.indd 15

5/03/18 14:21

in een Wit Zwarte wereld Ik ben zowel zwart als wit en ik probeer om niet zwart of wit te denken maar toch ik kan het niet helpen om overal het wit in het zwart te zien en het zwart in het wit te herkennen Misschien komt dit omdat ik zelf in een wit zwarte wereld werd geboren waar witte mensen, witte praat verkopen met witte woorden om te praten over witte zaken die alleen witte mensen begrijpen als ze het horen In een wit zwarte wereld zien witte mensen alleen het zwart in zwarte mensen want Het zijn meesters in het zwart kijken naar het zwart met witte lenzen met witte regels die niet zwart op wit maar wit op zwart werden geschreven gesteund op witte ideeĂŤn uit een rijk en koloniaal verleden die witte mensen willen vergeten maar nooit zullen kunnen witwassen In een wit zwarte wereld zien zwarte mensen alleen het wit in het wit omdat het hen aangeleerd is om wit naar een wereld te kijken die meer wit dan zwart is en met de tijd beginnen ze zelfs wit te denken wit te spreken Ze vergeten even hun zwart zijn tot de dag dat hun zwart zijn hun wit denken inhaalt zoals bijvoorbeeld bij een politiecontrole waar zij hun identiteitskaart thuis zijn vergeten in EEN WIT ZWARTE WERELD zijn er witte en zwarte scholen verdeeld in witte en zwarte klassen waarin een wit systeem zit verscholen Die witte mensen 100den jaren geleden bedachten een systeem waarin witte mensen gescheiden leven van zwarte wijken on-wijken die men als witte mens, proberen te ontwijken en het grappige is dat er In zwarte wijken ook witte mensen wonen die na een tijd ook zwart worden maar dan zwart geverfd door andermans ogen Aan de andere kant zijn er ook zwarte mensen die in witte wijken wonen En zij lopen daar vaak verloren tussen al het wit want het loopt daar wit van het volk 1 6 STANDPUNTEN

dng1_v2.indd 16

5/03/18 14:21

en ook al gebruiken zij witte woorden blijven zij zwart ogen, want zij worden gezien als zwarte mensen met te veel wit in de ogen want ze zijn alleen maar wit op papier In een wit zwarte wereld wordt radicaliteit gemeten naargelang de lengte van een baard opmerkingen zoals neger maatschappelijk aanvaard Hier kunnen zwarte mensen op vermoeden van zware feiten worden gedeporteerd. politiegeweld tegenover zwarte mensen te vaak geseponeerd nultolerantie tov minoriteiten openlijk getolereerd we worden niet meer gearresteerd maar met matrak anaal gepenetreerd In een wit zwarte wereld noemt men deze zaken geen racisme maar witte humor of eufemisme met een vleugje eurocentrisme dus ja ik ben zowel zwart als wit en ik zou niet zwart of wit mogen denken maar toch betrap ik mezelf steeds weer terug erop te denken in wit en zwarte termen omdat het steeds moeilijker wordt om het wit van het zwart te scheiden om niet met de vingers te wijzen links van rechts te onderscheiden, het is niet de wereld die zwart of wit gekleurd is maar de mensen die erin leven die de wereld zwart en wit zien en zo ook de mensen erin verdelen we hebben de wereld nooit gezien zoals ze daadwerkelijk is een wereld die bestaat uit mensen zonder het zwart of wit en toch kan ik het niet helpen om ook mezelf te beperken door de wereld rondom mij ook wit en zwart te verven

ID GIOVANNI BAUDONCK is een Gentse zanger, acteur, theatermaker en slam poëet met deels Mauritiaanse roots. Sinds 2012 brengt hij diversiteit op en naast het podium door zowel in het Nederlands als in het Frans te dichten. In 2016 besloot Giovanni om zich professioneel toe te spitsen als woord en podiumkunstenaar. Hij schreef, speelde en regisseerde een monoloog "Connecting People" voor Kunstz. In 2017 werd hij Belgische vice kampioen slam en toerde hij 10 dagen lang doorheen Nederland en België met de poëziebus 2017. Hij nam deel aan SLOW#3 een slam theaterstuk van de KVS. Daarnaast heeft hij op talloze podia's en festivals gestaan (Mama's open mic, De Sprekende Ezels, Balonnenvrees, Auwla, Watou Festival 2017, Stand and Delver etc. ) en dit zowel in Belgie als in Nederland. Hij geeft workshops voor Urban Woorden en hij was onder anderen één van de coaches voor het project Capital Slam 2017.

Qua stijl brengt Giovanni maatschappelijk georiënteerde teksten waarin hij ruimte laat om de taal tot het uiterste te verkennen.

dng1_v2.indd 17

5/03/18 14:21

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR / EN BESTEL ONLINE!

20 € " 16 € LIEVER SANDRA DAN SAMIRA? Over praktijktesten, mystery shopping en discriminatie Een Belg, een Marokkaan en een Turk komen op sollicitatiegesprek: het zou het begin van een even flauwe als foute mop kunnen zijn. Maar in het België van vandaag spelen veel mensen mee in zo’n grap met een lange baard. Nochtans zou iedereen in dit land gelijk moeten zijn, zo staat het ook in de grondwet. De werkelijkheid is anders. Of het nu door hun leeftijd, geslacht, afkomst, fysieke beperking of geestelijke gezondheid is, veel mensen worden benadeeld als ze een job of een woning zoeken, uitgaan of zelfs gewoon over straat wandelen. Dit boek gaat na hoe dat komt. Maar het stelt ook een aantal concrete maatregelen voor, van mystery shopping tot praktijktesten, sensibilisering, anoniem solliciteren en zelfregulering.

Want in het verkeer doen flitspalen en boetes veel bestuurders hun gedrag aanpassen.

Zou het niet zinvol zijn dat er in de strijd tegen discriminatie en voor gelijke burgerrechten ook dergelijke instrumenten komen?

Veel mensen worden benadeeld als ze een job of een woning zoeken, uitgaan of gewoon over straat wandelen. Dit boek gaat na hoe dat komt en stelt concrete maatregelen voor, van mystery shopping tot praktijktesten, anoniem solliciteren en zelfregulering.

Referentie: 9789462670877

27,5 € " 22 € POSITIEVE LEEFSTIJLVERANDERING

19.95 € " 16 € DE GESCHIEDENIS VAN MIJN LEVEN

Wat elke professional moet weten over leefstijl- en gedragsverandering Een positieve leefstijlverandering levert mensen veel op: gezondheid, energie en vitaliteit.

De gedragsverandering die hiervoor nodig is, blijkt voor veel mensen een flinke uitdaging.

Dit boek biedt alle inzichten en handvatten om een leefstijlverandering uit te lokken en mensen te ondersteunen en te begeleiden naar een gezonde(re) leefstijl.

Ingrid Steenhuis en Wil Overtoom beschrijven diverse leefstijlgedragingen, om vervolgens in te gaan op het veranderen van leefstijl. Hoe zorg je dat mensen zich bewust worden van hun leefstijl, hoe motiveer je ze tot een verandering en hoe dicht je de kloof tussen intenties en gedrag? Hoe verander je ingesleten gewoonten en welke rol speelt de sociale omgeving hierbij?

Ten slotte wordt ingezoomd op leefstijlverandering bij kwetsbare groepen zoals mensen/gezinnen met sociale of financiële problemen, mensen met weinig gezondheidsvaardigheden, psychiatrisch patiënten, ouderen etc.

Dit boek biedt alle inzichten en handvatten om een leefstijlverandering uit te lokken en mensen te ondersteunen en te begeleiden naar een gezonde(re) leefstijl. Met aandacht voor kwetsbare groepen.

Referentie: 9789088507489

Autobiografie van een katholieke Berbervrouw De geschiedenis van mijn leven is de indrukwekkende autobiografie van de Algerijnse Fadhma Aïth Mansour Amrouche (18821967), een Kabylische vrouw en moeder van acht kinderen, onder wie de Franse auteur Jean Amrouche en de schrijfster en zangeres Taos Amrouche. Nadat ze geboren werd als buitenechtelijk kind in een Kabylisch bergdorp groeide ze op als verstotene, want de Kabylische zeden en eer bepalen voor een groot deel de dorpsdynamiek en zijn vooral voor vrouwen streng. Omdat haar moeder vreest voor haar leven en haar niet kan beschermen, stuurt ze haar op jonge leeftijd naar een Frans, christelijk internaat. Onder het bewind van de directrice beleeft Fadhma daar enkele gelukkige jaren, tot de school door geldgebrek moet sluiten.

In deze autobiografie vertelt ze eerlijk, pretentieloos en zonder drama over het leven in Kabylië en Tunis onder de Franse kolonisator en de oude gebruiken, het leven en

boek 18 BOEKEN

dng1_v2.indd 18

5/03/18 14:21

de natuur, en familie. Dat maakt het meer dan een meeslepend levensverhaal dat soms de proporties van een grootse tragedie aanneemt, maar ook een uniek document over een tijd en plek helemaal niet zover van ons verwijderd.

Referentie: 9789491921421

15 € " 12 € KLEIN RUSLAND Ooit was Klein Rusland de eerste modernistische tuinwijk van Zelzate en lang heette het ‘een arbeidersparadijs op aard’. Winkels groeiden en bloeiden, de kinderen speelden op straat, het was alle dagen feest en als Will Tura, Bart Kaëll of The Confetti’s afzakten, moesten de organisatoren zelfs een ingenieus systeem bedenken om hun lege biervaten op tijd terug gevuld te krijgen. Vandaag wordt er nog weinig gefeest in Klein Rusland.

Geplet tussen de snelweg naar de zon, een goederenspoor, het kanaal Gent-Terneuzen en de steeds verder oprukkende industrie worstelt de Kleine Rus vooral om boven water te blijven. Letterlijk, want de uitbreiding van de Gentse Kanaalzone hangt als

een zwaard van Damocles boven het hoofd van zijn wijk. Wordt Klein Rusland een tweede Doel?

Referentie: 9789462671324

een antwoord op de neoliberale globalisering vonden dat aanslaat? Zeker. Dat ze ‘zeggen waar het op staat’? Eveneens. Maar volgens Ico Maly is er nog een belangrijke overeenkomst die velen over het hoofd zien: al die mensen, partijen en groeperingen delen de strijd tegen gelijkheid, vrijheid en universele mensenrechten. Tegen de waarden van de verlichting. Een complex spel van sociale, politieke, economische, ecologische en digitale evoluties versnelde hun opmars. De grensoverschrijdende internetcultuur zorgde voor een boom. Over populisme, ideologie, Pepethe-frog-versies van Trump en Baudet, Theo Francken als meme in keizerskostuum, Breitbart en Gramsci.

Referentie: 9789462671249

22,50 € " 18 € NIEUW RECHTS Het zou een quizvraag kunnen zijn: wat hebben Trump, alt-right, Alternative für Deutschland, het Front National, Thierry Baudet en de N-VA gemeen? Dat ze overal voor een ruk naar rechts zorgen? Uiteraard. Dat ze

Wo 28.03

Youn Sun Nah Zuid-Koreaanse topvocaliste gooit zich op Amerikaanse poptraditie.

20% korting op tal van concerten voor leden van het Vermeylenfonds. Info op vermeylenfonds.be

Programma & tickets debijloke.be of 09 323 61 00

19 BOEKEN

dng1_v2.indd 19

5/03/18 14:21

AGENDA Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

WOE 14/3 tot 7/4 - 13u00 - 17u00 TENTOONSTELLING NOTRE CONGO/JULLIE KONGO Het verschil tussen wat er is gebeurd en wat men ons heeft verteld!

Een project dat toont hoe propaganda onze beeldvorming beïnvloedt.

LOCATIE Bib Tweebronnen, Diestsestraat, 3000 LEUVEN INFO vionawestra@kankan.be (projectcoördinator) of Christel.verbraeken@leuven.be.

Van 14 maart 2018 tot 7 april 2018. Open van dinsdag tot zaterdag van 13.00u tot 17.00u.

ORGANISATIE VF Leuven i.s.m. de stad Leuven en de Bibliotheek.

DO 22/3 - 20u00 tot 22u30 AUTEURSLEZING ERIK VLAMINCK Erik Vlaminck (1954, Kapellen) is romanen toneelschrijver. Hij raakte bekend met een zesdelige romancyclus over zijn familie uit de Antwerpse polders. Zijn roman Suikerspin (2008) betekende zijn doorbraak voor een groter publiek. Ook Brandlucht (2011) en De zwarte brug (2016) werden goed ontvangen. Vlaminck werkte als theaterauteur voor diverse gerenommeerde gezelschappen. Verder was Erik Vlaminck mede-oprichter van de Vlaamse Auteursvereniging en is hij voorzitter van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde.

LOCATIE Bibliotheek van Waarschoot.

INKOM 5 € (drankje inbegrepen) INFO Kristin Heyde - kristineheyde@gmail. com. Reserveren is gewenst maar niet verplicht.

ORGANISATIE Een samenwerking tussen Bibliotheek Waarschoot en VF Waarschoot met steun van het Vlaams Fonds der Letteren.

DO 22/3 – 19u30 1848 RISQUONS-TOUT LEZING GITA DENECKERE In het midden van de negentiende eeuw was België een paradijs maar niet voor iedereen.

Een groot deel van de bevolking leefde in bittere armoede, werd uitgebuit. Arbeidersverenigingen waren verboden. Ontevredenen, opstandelingen weken uit naar Parijs, de revolutionaire hoofdstad. Ze vormden

een leger om in België koning LEOPOLD af te zetten en de republiek uit te roepen. De invasie gebeurde in een grensgehucht met een voorbestemde naam: Risquons-Tout, toen nog Rekkem. Maar in Kortrijk stond het Belgische leger paraat. GITA DENECKERE is professor sociale geschiedenis, wetenschappelijk onderzoeker en auteur van talrijke boeken o.a. over sociale en politieke troebelen in onze negentiende eeuw en het volkse gemor tegen Koning, Kerk en Kapitaal.

LOCATIE VC Mozaïek, Overleiestraat 15A, Kortrijk.

INKOM leden 5 € / niet-leden: 10 € INFO armand.sermon@skynet.be of mjkerckhove@telenet.be ORGANISATIE VF Kortrijk

perstraat 48, 8670 Koksijde ORGANISATIE VF Koksijde

WO 4/4 tot MA 9/4 EXCURSIE NAAR “KRAKAU-AUSCHWITZ” Op woensdag 4 april 2018 vertrekt het Vermeylenfonds-Bredene voor een zesdaagse reis naar Krakau alwaar we kennis maken met de culturele resten. In Auschwitz zal u verstelt staan van de zeer ingrijpende beelden en de overblijfselen uit het concentratiekamp. De zoutmijnen van Wieliczcka behoren tot de topattracties van Polen.

INFO Geert Lefebvre, tel: 059 330 824, gsm: 0472 706 813, e-mail: geertlefebvre@telenet.be ORGANISATIE VF Bredene

ZO 8/4 - 20.00u STEF BOS - KERN ZA 24/3 09u50 - 18u00 BIBLIOTHEEK DE KROOK - EXPO 'ANGST' Zeg niet zomaar stadsbib tegen De Krook!

De nieuwe architecturale parel heeft haar plaats gevonden in de nabijheid van de dynamische Vooruit, in de omgeving van de drie historische Gentse torens en van de Boekentoren, baken van wijsheid. Na de lunch in het Groot Vleeshuis trammen we naar het museum Dr. Guislain voor een gegidst bezoek aan de tentoonstelling ‘Angst’.

LOCATIE om 09.50u aan de Krook, Miriam Makabaplein in Gent.

INKOM 18 € leden/20 € niet-leden. (zonder lunch) INFO Andrée Desmet, 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be. Inschrijven voor 5 maart 2018. Max. deelnemers: 20.

ORGANISATIE VF Brugge

ZO 1/4 – MA 9/4 REIS NAAR ALBANIE Het kleine Balkanland aan de Adriatische Zee herbergt een groot cultureel erfgoed.

Albanië kende een turbulent verleden en werd meer dan eens onder de voet gelopen.

Het land telt talrijke maar weinig gekende archeologische vindplaatsen die getuigen van deze woelige geschiedenis. We treffen er onder meer Grieks-Romeinse sites zoals Apollonia en Butrint, Byzantijnse kloosters in Ardenica en Mesopotami, en Osmaanse ‘museumsteden’ zoals Berat en Gjirokastër.

INFO johan.notte@telenet.be of 09 223 02 88.

ZO 1/4 PRAATCAFE Praatcafé met barmannen van dienst: Eugeen en Maurits.

LOCATIE: Vrijzinnig Huis Koksijde, Gallo-

Het onzingbare willen zingen, het onzegbare willen zeggen, het onverklaarbare willen verklaren, alles niet kunnen en het toch doen.

Dat vormt de kern van de nieuwe verzameling songs van publiekslieveling Stef Bos en zijn band. De nummers werden op cd gezet en vormen de basis van een nieuwe theatervoorstelling, waarin hij je ook verwent met enkele klassiekers uit zijn repertoire.

LOCATIE Stadsschouwburg in Brugge INKOM 19 € INFO Andrée Desmet, 050 35.94.39 j.ducazu@scarlet.be ORGANISATIE VF Brugge,

WOE 11/4/2018 - 14u00 - 17u00 OPENING NOTRE CONGO/ JULLIE KONGO Het verschil tussen wat er is gebeurd en wat men ons heeft verteld! Een project dat toont hoe propaganda onze beeldvorming beïnvloedt.

Tentoonstelling te bezichtigen van 11 april tot 30 april. Elke woensdag van 14.00u tot 18.00u.

Op donderdag nocturnes tussen 18.00u en 21.00u en op zaterdag en zondag van 13.00u tot 18.00u.

7 april om 20u: lezing door professor Guy Van Themse (VUB) 25 april: film + optreden Ronny Mosuse in het Paenhuis, Stoopkensstraat 82 in Hoegaarden.

LOCATIE Kapittelhuys, Houtmarkt 1, 3320 HOEGAARDEN. INFO Congo@gmail.com – 0474 257263 tom@vermeylenfonds.be.

INKOM Gratis. Catalogus 6€.

ORGANISATIE VF Hoegaarden

2 0 AGENDA

dng1_v2.indd 20

5/03/18 14:21

DO 12/4 - 19u30 - 22u00 NORTH SEA PORT Daan Schalck, Directeur-generaal en afgevaardigd bestuurder vertelt over het project van de nieuwe fusiehaven North Sea Port.

Dat wordt de nieuwe naam na de fusie tussen het Vlaamse Havenbedrijf Gent en het Nederlandse Zeeland Seaports.

LOCATIE zaal Germinal, Velodroomstraat 25 in Evergem.

INKOM Gratis INFO coenechris1@gmail.com - 09 223 02 88 ORGANISATIE VF Evergem.

heyen, gewezen conservator van het Smitsmuseum en Marianne Verbist, de charmante gastvrouw van het cultuurprogramma 't Walhalla op Radio Mol, die spitante brieven van Smits zal voorlezen. Deze uitzonderlijke lezing vindt plaats in het originele atelier van Jakob Smits in Achterbos, waar slechts een enkele Mollenaar ooit is binnen geweest.

LOCATIE atelier van Jakob Smits in Achterbos INFO Inschrijving is noodzakelijk via chreet. dexters@telenet.be.

ORGANISATIE VF Mol

DO 3/5 – 14u00 NATUURWANDELING MA 17/4 - 20u00 - 22u00 LEZING BERT ANCIAUX Onze welvaartsstaat en zeker onze welzijnsstaat staat onder druk. Niettegenstaande het mooiste solidariteitssysteem ter wereld, dreigen duizenden mensen uit de boot te vallen en wordt de kloof tussen rijk en arm alsmaar groter. Dit bedreigt niet alleen zij die arm zijn, maar ook zij die het goed hebben.

Naast een sociaal-economische strijd moet er echter eveneens een interculturele strijd geleverd worden, zonder welke die kloof nooit gedicht kan worden en zonder welke duizenden mensen geen respect krijgen en ook geen verantwoordelijkheid zullen opnemen voor de gemeenschap.

LOCATIE Volkshuis Mol, Rozenberg 115, Mol. INKOM Gratis.

INFO vermeylenfondsmol@gmail.com of ralf. celen@deMens.nu.

SCHRIJF online in via vermeylenfondsmol@ gmail.com ORGANISATIE VF Mol i.s.m. Huis van de Mens en HVV.

DO 19/4 - 14u30 LEZING ZEEWATER ons drinkwater van de toekomst Lezing door Dr. Ir. Marjolein Vanoppen vakgroep Toegepaste Analytische en Fysische Chemie - UGent.

LOCATIE Vrijzinnig huis Koksijde, Galloperstraat 48 8670 Koksijde.

INKOM 5 € niet-leden/ 3 € Leden ( koffie inbegrepen): INFO Marc Mortier : 0475 97 21 98 of marcmortier@telenet.be ORGANISATIE VF Koksijde i.s.m. UPV- Westkust.

DO 26/4 - 20u00 - 22u00 LEZING SMITS,MEESTER EN MOLENAAR Een scherpe lezing over Smits zoals u hem niet kent. Op verhaal gebracht door Ivo Ver-

Natuurwandeling met aandacht voor Insecten. Onze Gids is Robert Claes.

LOCATIE Calmeynbos en Ooshoekduinen, De Panne. Samenkomst: 14u - tramhalte " De Panne Kerk".

DEELNAME 5€ niet-leden/ gratis leden INFO Robert Claes : 058 42 29 02 of claes. guns@skynet.be ORGANISATIE VF Koksijde

DO 26/4 - 19.30u VILLA VOORTMAN Lezing door Dirk Bryssinck.

Villa Voortman is een laagdrempelig ontmoetingshuis die zich richt tot kwetsbare mensen met een dubbeldiagnoseproblematiek die om tal van redenen de aansluiting met de reguliere hulpverlening missen. Onder het motto: "minimale structuur, maximale verantwoordelijkheid" waarbij gelijkwaardigheid, participatie, overleg en destigmatisering centraal staan, wordt er langzaam een band opgebouwd met de bezoekers. Zo worden ze steeds meer mensen met een verhaal wat leidt tot verbondenheid en verlangen en tot een langzame terugkeer in de samenleving waaruit ze werden uitgesloten.

LOCATIE Vormingplus, Sint-Pieterskerklaan 5 in Brugge.

INFO Andrée Desmet, 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be INKOM 5 € ORGANISATIE VF Brugge i.s.m. Vormingplus Brugge

ZO 6/5 - 10u00 - 15u00 TURKIJE AAN DE LEIE Tina De Gendt is historica en werkt als freelance journalist voor onder meer De Morgen. Ze is auteur van het boek ‘Turkije aan de Leie’ en gids in Gent.’s Middags mogelijkheid om samen met de groep te lunchen in restaurant Ankara.

LOCATIE vertrek om 10u00 aan het Vredeshuis, Margrietstraat 9 in Gent.

INFO Gilbert Roegiest, gilbert.roegiest@telenet.be of 0479 79 34 79.

ORGANISATIE VF Evergem,

DO 17/5 – 14u00 DE TOEKOMST VAN MEDISCHE IMPLANTATEN De toekomst van medische implantaten; nieuwe mogelijkheden door Polymeerverwerking.

Lezing door Prof. Dr. Sandra Van Vlierberghe - Brussels Photonic Team - VUB. LOCATIE Vrijzinnig Huis Koksijde, Galloperstraat 48, 8670 Koksijde.

INKOM 5 € niet-leden/ 3 € leden (koffie inbegrepen) INFO Marc Mortier : 0475 97 21 98 of marcmortier@telenet.be ORGANISATIE VF Koksijde i.s.m. UPV - Westkust.

DO 24/5/2018 DAG VAN DE ZEE IN OOSTENDE Programma volgt, hou de website in het oog!

ORGANISATIE VF Koksijde

DO 7/6 – 14u00 WANDELING DUMONTWIJK DE PANNE Architectuurwandeling in de Dumontwijk De Panne met als gids Robert Claes.

LOCATIE Dumontwijk De Panne INFO Samenkomst 14u00 aan tramhalte " De Panne Kerk".

ROBERT Claes : 058 42 29 02 of claes.guns@ skynet.be DEELNAME 5 € niet-leden/ gratis leden ORGANISATIE VF Koksijde

DO 14/6 - 20u00 - 23u00 ‘OVER'LEVEN - PETRA DE SUTTER Jarenlang leefde Petra De Sutter als vrouw in een mannenlichaam, tot ze op haar veertigste besloot zich te bevrijden en de transitie te maken. In dit openhartige boek kijkt de befaamde gynaecologe terug op de bepalende momenten in haar leven. Professor Petra De Sutter (1963) is arts-gynaecoloog en hoofd van de Afdeling voor Reproductieve Geneeskunde aan het UZ Gent. Daarnaast is ze senator voor Groen en lid van de Raad van Europa. Samen met journaliste Elke Lahousse (Knack Weekend) tekende ze haar verhaal op.

LOCATIE zaal Klein Rusland, Schoolstraat 18 in Zelzate.

INKOM 10 € niet-leden/ 5 € leden INFO Reserveren noodzakelijk via overleven@ avf-zelzate.be of Ronald De Muynck 0477 93 56 13.

ORGANISATIE VF Zelzate i.s.m. Huis van de Mens Eeklo.

2 1 AGENDA

dng1_v2.indd 21

5/03/18 14:21

VERSLAGEN

EIND 2017 WAS DE FOTOREEKS "LIJF-EIGEN" VAN DE FOTOKERN ‘ROODE OOGJES’ TE ZIEN IN HET LIEDTSKASTEEL TE OUDENAARDE. ENKELE SFEERBEELDEN… © Joana Anáa Medeiros

BIBVOORIEDEREEN Het August Vermeylenfonds is partner van de campagne 'bibvooriedereen'. Met tal van anderen vormden we een mensenketting rond

De Krook, de Gentse bibliotheek. Het gebouw werd letterlijk omarmd door bibliotheekgebruikers en sympathisanten. Daarmee startte de campagne #bibvooriedereen, die nog tot 23 april 2018 handtekeningen verzamelt onder het bibliotheekcharter. © Robert Huygens 2 2 VERSLAG

dng1_v2.indd 22

5/03/18 14:22

AVF DE BRUG AVF De Brug organiseerde een boeiend gesprek met Khalid Benhaddou.

Deze jonge Gentse imam zorgde voor zeer leerzame avond met kort historisch overzicht van de evolutie van de Islam en de daaruit volgende situatie waarin we vandaag zijn beland. Alsook gaf hij ook zijn visie over de weg die we moeten bewandelen om het jihadisme in te dijken en te voorkomen. Daar hoort liefst zo weinig mogelijk repressie bij. Wat een belangrijk signaal is voor onze beleidsmensen. Š Marc De Coninck

VIERING 10 JAAR AFDELING EVERGEM Š Marc De Coninck

2 3 VERSLAG

dng1_v2.indd 23

5/03/18 14:22

bv KARIM

ZAHIDI

¬ DOCENT DEPARTEMENT WIJSBEGEERTE UNIVERSITEIT ANTWERPEN

Zoals al eerder in dit nummer van DNG vermeld: 200 jaar geleden werd Karl Marx geboren. Naar aanleiding daarvan had ik een gesprek met Karim Zahidi die naast docent wijsbegeerte ook voorzitter van het Masereelfonds is. Samen met Jan Blommaert schreef hij het boek ‘De paradox van Hayek’ een aanklacht tegen het vrijheidsideaal van het neoliberalisme. Hij is dus ongetwijfeld goed geplaatst om enig licht te werpen op de actualiteitswaarde van Marx’ denken, 200 jaar na diens geboorte.

In het middelbaar onderwijs maakt hij via zijn leraar geschiedenis voor het eerst kennis met de leer van Marx.

Karim Zahidi: “Mijn leraar, Harry Dierickx, besteedde in één van zijn lessen ruim aandacht aan de basisideeën van Marx. Van daaruit is dan mijn interesse gegroeid en ben ik de literatuur over het marxisme beginnen lezen. Twee min of meer toevallige gebeurtenissen hebben die theoretische interesse een concrete en meer actieve vertaling gegeven. Toen ik in Parijs werkte was er een grote mobilisatie, ook aan de universiteiten, naar aanleiding van de presidentsverkiezingen in 2003. De kandidaat van Le Front National, Jean-Marie Le Pen haalde immers de tweede ronde en niet Lionel Jospin van de Parti Socialiste.

Op die manier kwam ik in contact met collega’s die actief waren in het linkse middenveld. Terug in België ben ik lid geworden van het links politiek geëngageerde Brussels Brecht-Eislerkoor. Vele koorleden zijn ook actief in het linkse middenveld. Met één er van, Anke Hintjens, heb ik meegewerkt aan een campagne rond sociale huisvesting. En zo is de bal aan het rollen gegaan met als resultaat dat ik niet langer alleen meer een theoretische geïnteresseerde ben, maar ook een deelnemer aan de actie van de linkse beweging.”

Je was ook één van de stichters van de Vooruit-groep als tegenhanger van de Gravensteengroep. Nochtans was de Gravensteengroep een initiatief van Vlaamse intellectuelen en kunstenaars van verschillende ideologische en politieke strekkingen. O.m. Etienne Vermeersch, Jean-Pierre Rondas maar ook de oud-voorzitter van het Masereelfonds Ludo Abicht maakten er deel van uit. Ze ijveren voor de verdere staatshervorming van België met volgehouden sociaaleconomische solidariteit. Toch een lovenswaardig initiatief, of niet?

“De linkerzijde is altijd wel wat sceptisch geweest ten opzichte van de Vlaamse Beweging zeker toen die beweging steeds meer een extreemrechts profiel kreeg. Met de oprichting van de Gravensteengroep wilde men zich vooral afzetten tegen dat imago en andere klemtonen leggen. Toch bleef het uitgangspunt dat de Vlaams-Franstalige tegenstelling het belangrijkste Belgische politiek probleem is. Wat de

Gravensteengroep uit het oog verliest is dat de Vlaamse strijd vandaag grotendeels politiek uitgedragen wordt door partijen die ofwel extreem-rechts of zeer neoliberaal zijn. Met de Vooruit-groep willen we benadrukken dat in de huidige geglobaliseerde context het politiek uitspelen van de Vlaams-Franstalige tegenstelling een breekijzer is om de sociale verworvenheden te ontmantelen. We zijn er van overtuigd dat de grote uitdagingen, de sociaaleconomische tegenstellingen, moeten aangepakt worden en dat die veel belangrijker zijn dan de Vlaams-Franstalige tegenstellingen. In die zin zou je de analyse van de Vooruit-groep Marxistisch kunnen noemen.”

Zijn de Marxistische stellingen van 150 jaar geleden dan nog steeds bruikbaar bij de analyse van de hedendaagse politieke en economische realiteit?

“De essentie van het Marxisme is nog steeds relevant. Vooreerst de idee dat de maatschappij niet een vaststaand gegeven is maar voortdurend verandert. Anders gezegd de maatschappij in zijn geheel is het product van de geschiedenis. Die geschiedenis wordt voor Marx op een beslissende wijze mee vorm gegeven door de manier waarop mensen voorzien in hun levensonderhoud. Hiermee breekt Marx met de opvatting dat de geschiedenis (en dus de maatschappij) alleen wordt gemaakt door de ideeën van grote politieke denkers of doeners. Door de nadruk te leggen op de veranderlijkheid van de maatschappij wil Marx laten zien dat het kapitalisme geen eindpunt van de geschiedenis is. En gelukkig maar, want voor Marx is het kapitalisme inherent een systeem van uitbuiting en grote ongelijkheid. Op dit punt lijkt Marx, zeker in de laatste decennia zeker gelijk te krijgen: de ongelijkheid neemt toe en ook de, al dan niet subtiele, uitbuiting neemt toe. Een tweede relevante stelling van Marx is dat er in de samenleving tegengestelde belangen zijn en dat de strijd tussen die tegengestelde belangen de motor is van de voortdurende verandering in de maatschappij. Dat is wat Marx de klassenstrijd noemt. De strijd die gevoerd wordt gaat o.a. over de verdeling van de materiële welvaart. De utopische socialisten zoals Robert Owen, Charles Fourier en Henri de Saint-Simon gaan ervan uit dat ze de machthebbers tot sociale hervormingen kunnen bewegen door ze de theorieën over de ideale humane maatschappij voor te schotelen. Marx is het daar helemaal niet mee eens. Hij stelt dat men niet de machthebbers moet proberen overtuigen, want dat is een verloren zaak, maar wel de onderdrukten. De emancipatie van de arbeidersklasse, aldus Marx, kan men niet uitbesteden aan buitenstaanders. De onderdrukten moeten het zelf doen door zich te organiseren en macht op te bouwen. Als men het historisch bekijkt heeft Marx natuurlijk gelijk gekregen. De opbouw van de welvaartstaat en de democratisering van verschillende maatschappelijke sectoren is er vooral gekomen dankzij de sociale strijd van de vakbonden, vrouwenbeweging en an-

2 4 BV

dng1_v2.indd 24

5/03/18 14:22

HET VLAAMS NATIONALISME IS EEN RECHTS NEOLIBERAAL PROJECT WEGGESTOKEN ACHTER HET VERHAAL OVER DE VLAAMSE EMANCIPATIE

dere emancipatorische bewegingen. Ook vandaag zien we dat de effectieve strijd tegen het primaat van de winst gevoerd wordt van onderop.

Denk bijvoorbeeld aan de Spaanse beweging tegen huisuitzettingen” Een welvaartstaat heeft ook nood aan een democratie. De uitdrukking ‘dictatuur van het proletariaat’ is ook van Marx.

“Je moet die uitdrukking in zijn historische context plaatsen. Marx gebruikte die uitdrukking als reactie op de 19de eeuwse burgerlijke democratie. Doordat enkel de gegoede burgerij stemrecht had noemde Marx die staatsvorm een dictatuur van de burgerij. Consequent aan zijn ideeën vond hij dat de dictatuur van het proletariaat daar een antwoord moest op geven. Marx had hierbij de bestuursvorm van de Commune van Parijs in gedachten. Later werd die uitdrukking van Marx misbruikt om de Stalinistische regimes in het Oostblok goed te praten. Maar Marx was zeker geen voorstander van dergelijke regeringsvorm.”

Onlangs haalde de voorzitter van de organisatie Beweging.net, de koepelvereniging van de christelijke arbeidersbeweging, hard uit naar politici van de N-VA. Peter Wouters vindt dat de systematische aanvallen op het middenveld de democratie bedreigt.

“En dat bevestigt inderdaad de visie van de Vooruitgroep. Het Vlaams nationalisme momenteel is vooral een rechts neoliberaal project weggestoken achter het verhaal over de Vlaamse emancipatie. Bart De Wever had het in zijn columns dikwijls over het zogenaamde kostbare sociale weefsel. Je hebt je zeer directe solidaire gemeenschap waarin je leeft (familie, buurt, werk- en vrijetijdsomgeving) en dat is eigenlijk het enige wat je qua solidariteit nodig hebt. De rest, de meer institutionele vormen van solidariteit zoals de vakbonden en ziekenfondsen mogen verdwijnen. Dit hoeft ons niet te verwonderen, dit zijn namelijk de krachtigste collectieve bewegingen die vandaag nog een dam opwerpen tegen de verdere neoliberale ontmanteling van onze samenleving.”

Het discours van Bart De Wever doet denken aan de stelling van Margaret Thatcher: ‘There is no such thing as society. There are individual men and women and there are families.’ Thatcher is er destijds inderdaad in geslaagd om de macht van de vakbonden te breken.

“Met alle gevolgen van dien voor de inwoners van het Verenigd Koninkrijk waar erg veel armoede is. Maar ook hier gaat de welvaart sterk achteruit. De regering heeft de mond vol van de economische groei, de dalende werkloosheid en noem maar op, maar ondertussen groeit één kind op vier op in armoede. Zelfs mensen die het goed zouden moeten hebben, staan steeds meer onder druk. Het aantal burnouts en depressies neemt zienderogen toe."

Enkele jaren geleden heb je samen met Prof Jan Blommaert het boek ‘De Paradox van Hayek’ geschreven. Hierin maak je komaf met het begrip vrijheid zoals dat door het neoliberalisme wordt geïnterpreteerd. Volgens jou kan er geen sprake zijn van vrijheid als er geen gelijkheid is.

“Het boek is een reactie op de gangbare opvatting van vrijheid: ik ben vrij als ik niet wordt belemmerd in mijn doen en laten. Dat is een vorm van vrijheid die de negatieve vrijheid wordt genoemd. Als je deze opvatting over vrijheid huldigt, dan kom je bijna vanzelf bij Thatchers opvatting dat er niet zo iets bestaat als een samenleving.

Maar die definitie van vrijheid is zeer eenzijdig. Want iemand die veel geld heeft, heeft veel meer mogelijkheden dan wie er geen heeft en daardoor ook meer macht. Gevolg is dat hij beslissingen kan nemen in zijn voordeel en de vrijheid van anderen kan beperken. Dat is nu net wat in onze neoliberale samenleving gebeurt. De multinationale ondernemingen krijgen belastingverlaging of moeten zelfs helemaal geen belastingen betalen. Hierdoor zijn er minder middelen ter beschikking om te investeren in openbare dienstverlening zoals bijvoorbeeld kwalitatief onderwijs. Ook dit werd in de marxistische traditie scherp gezien: de staat als instrument voor het algemeen belang is een fabeltje zolang dergelijke machtsverschillen in het spel zijn. Als je dus alleen maar kijkt naar formele vrijheid en het aspect gelijkheid weglaat dan krijg je een concept dat ervoor zorgt dat de vrijheid van de modale burger beperkt of zelfs bedreigd wordt. De huidige neoliberalen hebben de mond vol over te hoge belastingen die naar de staat gaan.

Ze zien daarin een aanslag op de individuele vrijheid om met jouw vermogen te doen wat je wil. Maar die belastingen zijn bedoeld om te investeren in de samenleving. Aangezien de investering via de staat wordt gedaan is daar in principe democratische controle en sturing op mogelijk. Als een miljardair zoals Bill Gates via een fonds investeert in onderzoek naar Aids dan klinkt dit erg nobel. Maar het beheer van dat investeringsfonds hangt af van de wil van één persoon. Eigenlijk zou dat beheer moeten gecontroleerd worden door de samenleving. En hier zijn we dan terug bij Marx want dat was ook zijn analyse en visie: alles wat gemaakt wordt door de economie is een product van de hele samenleving en niet van één individu. Wat daar mee gebeurt moet dan ook door de hele maatschappij beslist worden.”

Hartelijk dank voor dit boeiend gesprek.

TEKST: JOHAN NOTTE Literatuur: Jan Blommaert & Karim Zahidi, De paradox van Hayek.

Vrijheid als privilege, Epo, 2014, 158 p.

2 5 BV

dng1_v2.indd 25

5/03/18 14:22

dng1_v2.indd 26

5/03/18 14:22

HUGO CLAUS

Claus publiceerde het gekozen gedicht ‘Paschke’ in 1984 in het tijdschrift ‘Woord en Muziek’. Met zijn gekende virtuositeit roept hij daarin een arsenaal van beelden op die de sfeer van de schilderijen van de Amerikaan weergeven. Wanneer Claus in 1987 enkele tientallen schilderijen toont, waarin hij bekende en minder bekende schilders -van Rembrandt tot Robjee- herinterpreteerde, was Paschke er één van. Hoezeer hij zijn modellen ook vorm gaf in deze reeks schilderijen, je blijft zijn hand, zijn gestiek herkennen. In de catalogus ervan, ‘Imitaties’, schreef hij bij elk werk een kort gedicht; voor Paschke luidt het:

‘Omdat o.a. wij soms herleid zijn tot impulsen op de weergeefbuis.

Het elektronenkanon op ons gezicht gericht maakt onze feestneus nooit met een andere synchroon.’

Het is al tien jaar geleden dat Claus, beseffend dat hij dementeerde, enkele weken voor zijn 80-ste verjaardag besloot tot euthanasie. De veelzijdigheid van zijn oeuvre is enorm: romancier, toneelschrijver en -regisseur, schilder, cineast en, misschien in de eerste plaats, dichter. Hij laat een poëtisch oeuvre na dat van kwaliteit en omvang vrijwel uniek is in Europa. Het was een voorrecht om naar hem te luisteren wanneer hij zijn gedichten las; hoe hij elke vorm van pathos vermeed en daardoor de onderliggende ironie beter liet uitkomen, hoe hij zijn hem kenmerkende prosodie tot leven bracht. Dankzij de tournees van ‘Behoudt de begeerte’ hebben velen dit genoegen gehad en hebben zo zijn poëzie kunnen ontdekken. Hij dokterde als een nauwgezette alchemist aan zijn verzen, herschreef ze talloze keren voor hij tot een naar zijn gevoel publiceerbaar resultaat kwam en bleef, zoals we hierboven konden vaststellen, bij heruitgaven correcties aanbrengen. Zijn ritmisch klanklandschap blijft levendig dankzij binnenrijmen en stijlbreuken.

De poëzie van Claus is sterk verbonden, niet alleen met zijn schilderijen en zijn grafiek, maar ook, zoals met Paschke bleek, met die van kunstenaars waarmee hij affiniteiten had zoals Alechinsky, Karel Appel, Corneille, Roger Raveel, Serge Vandercam, Jan Vanriet, Dan Van Severen, e.a.

edicht

Wie is Paschke? De Pools-Amerikaanse schilder Ed Paschke (1939-2004), die in Chicago leefde en werkte, is hier minder bekend; zijn werk getuigt van een fascinatie voor de Outsider Art en voor wat zich beweegt aan de zelfkant van de Amerikaanse samenleving. De invloeden van Andy Warhol, de Pop-Art en sciencefiction-elementen vallen niet te ontkennen. Met zijn neonachtige kleuren en zijn deformaties creëerde hij een oeuvre met een dikwijls onheilspellende dimensie of een beangstigende uitstraling.

Wanneer dit gedicht in 2004 opnieuw wordt gepubliceerd in ‘In geval van nood’ (De Bezige Bij, Amsterdam) heeft hij het eerste en het laatste vers compacter gemaakt: ‘Herleid (...) nooit synchroon’ Dit herwerken van zijn teksten is kenmerkend voor hem.

Claus was in het bezit van een potloodtekening van Paschke. In 2016 werd ze met een deel van zijn collectie geveild en ging onder de hamer voor 7500 euro. Ik weet niet in hoeverre zijn ‘imitatie’ verband hield met deze tekening; het in het gedicht tot driemaal herhaalde ‘twee in een’was o.m. een duidelijke verwijzing naar zijn Paschke-imitatie.

Tot slot wil ik een pleidooi houden voor de oprichting, met de steun van de Vlaamse Gemeenschap en andere overheden, van een Hugo Claus-museum; misschien onder de hoede van het Letterenhuis? Dit jaar is uitermate geschikt om hierrond een initiatief te nemen en beginnen na te denken over de mogelijkheden en de middelen daartoe; de diverse tentoonstellingen en publicaties in dit herdenkingsjaar geven een beeld van zijn bijzondere betekenis in de Nederlandstalige cultuur en in de wereldliteratuur. Nu dichters als Verhaeren en Gezelle en schilders als Magritte en Raveel musea hebben, komt die eer zeker aan hem toe. Als we het nu op de agenda plaatsen, dan opent het misschien zijn deuren voor de honderdste verjaardag van zijn geboorte in 2029.

KEUZE GEDICHT EN TEKST: PETER BENOY

27 IM

dng1_v2.indd 27

5/03/18 14:22

Ver’quiz’ uw tijd!

Nico Pattyn is een van de meest succesvolle quizzers van het land. Hij is sedert 2003 kapitein van de nationale quizploeg, waarmee hij in 2017 nog zilver haalde op het Europees kampioenschap in Zagreb. In deze nieuwe quizrubriek stelt hij telkens een aantal uitdagende vragen, in deze aflevering over sociale politiek en strijd door de eeuwen en continenten heen.

1. Welke Romeinse keizer, die regeerde van 98 tot 117 en onder wie het Romeinse rijk zijn grootste uitbreiding kende met o.a. de verovering van Dacië, voerde de Alimenta in, een welvaartsprogramma voor wezen en arme kinderen in Italië?

2. Onder welke Chinese dynastie voerde de politicus Wang Anshi in de periode 1069-1085 een aantal hervormingen door die als Keynesiaans kunnen bestempeld worden en een eerste voorbeeld van de welvaartstaat?

© Wikimedia commons

3. Met welke naam wordt de revolutionaire beweging aangeduid die van 1342 tot 1350 aan de macht was in Thessaloniki?

De naam, afgeleid uit het Griekse woord

voor ijver, wordt ook gebruikt om de Joodse opstandelingen van 66 tot 70 aan te duiden en heeft tegenwoordig de betekenis van een soort religieuze of ideologische fanaticus.

© collectie universiteitsarchief Gent

4. In welk land werd in 1936 de eerste algemeen verplichte betaalde vakantie doorgevoerd? België volgde een week later.

© Albert Termote

5. In welke Europese stad met een sterke textielindustrie werd in 1900 een gemeentelijk werkloosheidsfonds opgericht dat via het door de vakbonden beheerde stelsel een groot succes zou worden en de basis voor het Scandinavische systeem van werkloosheidsverzekering?

© Vlagblog.wordpress.com

28 QUIZ

dng1_v2.indd 28

5/03/18 14:22

dng1_v2.indd 29

5/03/18 14:22

SamenSterker Oost-Vlaanderen  0477 90 60 78  ovlsamensterker@icloud.com

IN GROEP KOPEN WERKT www.samensterker.be Kijk op onze website voor meer info of om in te schrijven.

Inschrijven is volledig vrijblijvend. Indien je wenst over te stappen, regelen wij al jouw papierwerk.

Iedereen kan inschrijven tot en met 8 mei 2018. De veiling vindt plaats op 9 mei 2018. Vanaf 25 mei 2018 ontvangt u van ons per e-mail of post het aanbod berekend voor uw verbruik. Tot 25 juni 2018 heeft u de tijd om het aanbod te accepteren.

De hoge energiefacturen beu? SamenSterker organiseert tweemaal per jaar een groepsaankoop gas en/of groene stroom. Deze acties vinden plaats in mei en november. Meedoen kan jouw elektriciteits- en/of gasfactuur serieus doen dalen!

GAS EN GROENE STROOM 1. Trajanus. Tijdens het bewind van keizer Trajanus werd de alimenta georganiseerd door de staat. De financiering gebeurde door leningen aan fundi (landerijen), die in ruil jaarlijks een bedrag betaalden voor het fonds voor de alimenta. Hiermee werd voedsel gegeven aan arme kinderen en wezen, maar werd bv. ook hun opvoeding gefinancierd. Het systeem bleef ongeveer anderhalve eeuw bestaan.

2. Song (Noordelijke Song). Onder de Song-dynastie beleefde China een economische bloeiperiode. De politicus Wang Anshi geloofde in een sterke staat, die de verantwoordelijkheid had om in de basisbehoeften van de inwoners te voorzien.

Hij voerde een systeem van leningen aan boeren, een soort pensioenen en werkloosheidsuitkeringen, investeringen in publieke voorzieningen zoals weeshuizen en ziekenhuizen. In 1085 kwamen zijn tegenstanders aan de macht, maar zijn ideeën werkten nog een aantal decennia door. Tegenwoordig wordt hij gezien als een soort proto-Keynesiaan.

3. Zeloten. Deze beweging steunde o.a. op de gilde der zeelieden en de armere bevolkingslagen in het algemeen. Zij installeerden een republikeins regime van twaalf archonten. Het regime beweerde de armen te vertegenwoordigen en richtte zich tegen de rijke aristocratie. Het egalitaire en sociaal-revolutionaire karakter is omstreden: in elk geval werden bezittingen van aristocraten geconfisqueerd, en velen van hen verloren het leven.

Thessaloniki werd in 1350 ingenomen en de Zeloten verloren de macht.

4. Frankrijk. Op 3 mei 1936 behaalde het Front populaire, een coalitie van communistische en socialistische partijen, een meerderheid van de zetels in het Franse parlement. De verwachtingen bij de arbeiders waren hooggespannen, en er braken massale stakingen uit. Tussen vakbonden, patroons en de overheid werd een akkoord bereikt. De lonen stegen aanzienlijk, belemmeringen t.a.v. de vakbonden werden weggenomen, collectieve loononderhandelingen werden voorzien, de arbeidsweek werd van 48 tot 40 uren

gereduceerd. En er werden voor het eerst voor alle sectoren twee weken betaald verlof voorzien. Dit werd op 20 juni van kracht. België volgde een week later. De invoering in Frankrijk, na de grote linkse verkiezingszege en binnen een geheel aan belangrijke tegemoetkomingen aan de arbeidersklasse, had echter een grote symboolwaarde.

5. Gent. In 1900 werd onder impuls van professor Louis Varlez het Gentse Werkloosheidsfonds opgericht. Arbeiders betaalden een bijdrage aan hun vakbond of via een door de stad georganiseerd systeem. Vooral de werkloosheidskassen van de vakbonden werden een succes, en stimuleerden het syndicaal lidmaatschap.

In 1907 werd het Gentse model in Denemarken doorgevoerd, en later ook in Zweden en Finland. In de internationale literatuur spreekt men nog steeds van het ‘Ghent model’ om dit Scandinavische systeem van vrijwillige werkloosheidsverzekering en de daarmee gepaard gaande sterke syndicalisering aan te duiden.

... antwoorden

1818-2018

column Twee honderd jaar geleden… de tijd van onze bet-bet…overgrootouders. Er is van mijn voorouders “hiernederwaard, geschilderd of geschreven, geen beeltenis… geen beitelwerk gebleven”.

De mannen zullen potige kerels geweest zijn, vermoed ik. Mijn voorvaders werkten op het veld en in de stal. Ze spuwden in hun handen, ze stonden en zaten wijdbeens… ze droegen klompen. De vrouwen droegen lange donkere kleren, met vooraan een ‘schort’ geknoopt, een voorschoot. Ze droegen cape mantels. Ze hadden niets te zeggen en kregen het ene kind na het andere en tussendoor miskramen. Ze waren godvrezend.

Platteland, stel ik me voor. Paard en kar.

De begoede klasse droeg hoeden. Mannen hadden baard en snor, zeker een snor!

Hun vrouwen waren preuts. Thuis hadden ze knechten en meiden. Behalve in hun huishouden, hadden zij ook niets te zeggen.

Over de kinderen zwijgen we. Zij hadden elkaar.

En daartussen, liep de pastoor rond. Ik zou het bijna vergeten.

Toch was er iets grondig aan het veranderen.

De Schotse James Watt had een grote verbetering aangebracht aan een stoommachine en de vele toepassingen van dit energie aandrijvend apparaat kwamen nu in volle bloei.

Vooral in de textielnijverheid. Vooral bij ons… De huisnijverheid ging teloor en de werkloze plattelandsmens ging naar de stad in de ‘manifactuur’ werken. De stad groeide.

De arbeiders leefden er zonder basishygiëne, zonder stromend water, zonder vervoermiddelen.

In weinig meer dan een eeuw werden Parijs en Londen tot vier maal groter. Berlijn negen maal en New York, tachtig maal! Op industrieel gebied volgde de ene technische verwezenlijking na de andere. Er was geen houden aan! Tegen het einde van de eeuw reden er treinen. Was er elektriciteit. De wereld verkleinde. De industriële revolutie was een feit.

Het bracht een ommekeer mee in de machtsverhoudingen. Geldbezit werd aantrekkelijker dan grondbezit. Het kapitaal roerde zich in beleidszaken.

We weten hoe het in de fabrieken was. Het was er gevaarlijk, lawaaiig en ongezond. Er braken ziekten en epidemieën uit: tyfus, cholera, de pokken… dus werden er ook vrouwen aangenomen en kinderen. Die werkten nog goedkoper.

Jazeker er kwam verzet. Reeds in 1811 brak ergens in Engeland een rel uit. Arbeiders verzetten zich tegen de machines, sloegen ze stuk. Er volgden harde straffen, zelfs de doodstraf voor het vernietigen van een weefmachine. Tegen 1816 was alle verzet gefnuikt.

zich ophopen bij een steeds kleinere groep bezitters”!

Karl Marx werd in 1818 in Trier geboren.

In 1848 publiceerde hij, op vraag van ‘het Communistisch Verbond’, het ‘Communistisch Manifest’, dat hij samen met zijn

De vakbond kwam er, de revolutie niet. De arbeiders waren moe en murw, o.a. door het wijd verbreid alcoholisme. Daar werd vanuit het beleid niets aan gedaan, integendeel, fabriekseigenaars bouwden kroegen op hun eigen domeinen. In 1880 telde België 2.576 brouwerijen. Momenteel zijn er nog ongeveer 250.

Hij had een oplossing: de Revolutie! Maar vooral, hij betrok er de ganse wereld bij! Op de cover van zijn Manifest stond: “Proletariërs aller landen verenigt U!” en hij eindigt met de dwingende oproep tot wereldwijde strijd “Proletariërs hebben daarbij niets dan ketenen te verliezen. Zij hebben een wereld te winnen…”

Geen wonder dat de schrik erin sloeg bij de niet-communisten.

Tussen 1818 en 2018 zijn gelijkenissen.

Nieuwe technologieën, internet, robotisering, nanobots, …zoveel ingrijpende verandering dat we het niet meer bevatten. Wat staat ons nog allemaal te wachten? Er draait nu al een onnozel rood autootje rond de zon.

vriend Friedrich Engels schreef. Ik las het in een vertaling van Herman Gorter. Het is best nog leesbaar. Ik meen hier en daar de lyrische pen van Engels in te herkennen, wiens inktpot wat groter was dan die van Marx, net zoals zijn portemonnee, maar ik kan me vergissen. Ik las ook ‘Das Kapital’. Grapje!

Marx’s analyse over de kapitalistische vrijhandel is in vele opzichten juist en visionair: “De behoefte aan een steeds uitgebreider afzet van haar producten jaagt de bourgeoisie over de hele aardbol”; “Steeds meer middenstanders en boeren zullen door de kapitalisten worden weg geconcurreerd” ; “De toenemende concurrentie onder elkaar en de daaruit voortkomende handelscrisissen maken het loon van de arbeider schommelend…zijn leven onzeker”; “het kapitaal zal

Talloze jobs zijn al verdwenen en dreigen nog te verdwijnen. Bacteriën bedreigen onze gezondheid. Uit gebieden die we vroeger koloniseerden, komen migranten en vluchtelingen nu naar ons toe. Het klimaat verandert. De misdaadeconomie floreert…

We zijn opnieuw onzeker over onze sociale verworvenheden, ons pensioen… Er wordt aan gemorreld!

De toekomst zal aan de creatieve onder ons zijn, de flexibele bollebozen. De sluwe ook, altijd.

Het kan nog alle kanten op, maar laten we er voorlopig van uitgaan dat de wereld mooi en zacht wordt, met kansen voor iedereen, een comfortabel basisinkomen en veel bruine kroegen zonder alcohol, waarin men graag komt luisteren naar muziek en slam-poetry.

Grapje!

Anita

3 0 COLUMN

dng1_v2.indd 30

5/03/18 14:22

n NOTRE CONGO/ JULLIE KONGO Het verschil tussen wat er is gebeurd en wat men ons heeft verteld!

De Belgische koloniale propaganda ontmaskerd, een tentoonstelling gerealiseerd door de NGO Coöpération, Education, Culture.

Geen ouderwetse expo, maar een modern interactief project.

De tentoonstelling “Notre Congo/Jullie Kongo”, de ontmaskering van de Belgische koloniale propaganda, biedt een reeks iconografische en audiovisuele documenten uit de koloniale Belgisch-Congolese periode.

WAT? • De introductiefilm van 30 minuten die chronologisch de productie van de Belgische koloniale propaganda in de juiste context zet.

• Een chronologisch parcours van 10 tentoonstellingspanelen die gedetailleerd het beeld ontrafelen van de koloniale propaganda.

• Een muur van computerspelletjes die de bezoeker de kans geven om zelf een keuze te maken in het beeldmateriaal, de geluidsfragmenten of filmopnames…

WAAR EN WANNEER? LEUVEN: vernissage 13/3 om 19u in de foyer van de Bib Tweebronnen - Open van 13u tot 17u tot 7 april 2018. (begeleide groepsbezoeken kunnen ook in de voormiddag) contact: vionawestra@kankan. be of 016/480738

dng1_v2.indd 31

- Gesloten op zondag en maandag - 21 maart om 14u: voorstelling van de film “Bienvenue à Marly-Gomont” naar aanleiding van de dag van het anti-racisme.

- Finissage op 7 april met een lezing of optreden.

HOEGAARDEN: opening 11/4 om 14u in het Kapittelhuys in Hoegaarden - Open elke woensdag van 14u tot 18u tot 30 april 2018 (begeleide groepsbezoeken op andere momenten: op afspraak) contact: tentoonstelling.Congo@gmail.com (0474 25 72 63) - Elke donderdag: nocturnes tussen 18u en 21u - Zaterdag en zondag: van 13u tot 18u - Dinsdag 17/4 om 20u: lezing door Professor Guy Van Themsche (VUB) - Woensdag 25/4: Film + Ronny Mosuse in het Paenhuis in Hoegaarden.

De toegang tot tentoonstelling en randactiviteiten is gratis. Catalogus: 6€ Algemene coördinatie Vermeylenfonds Vlaams-Brabant: tom@vermeylenfonds.be Projectcoördinator: Viona Westra vionawestra@ kankan.be of 016 480738

Wanneer we spreken over kolonisatie.

Quand on parle de la colonisation Vesna Faassen en Lukas Verdijk van het Hoger Instituut voor Schone Kunsten (HISK) in Gent bundelen voor het eerst vertaald werk van Congolese historici in een Nederlandstalig boek. De primeur typeert het grotendeels ontbreken van een Congolese tegenstem in het koloniale debat. En dat maakt ons land uniek ten opzichte van andere voormalige koloniale mogendheden.

In het werk ‘Wanneer we spreken over kolonisatie / Quand on parle de la colonisation’ komen vijf Congolese professoren aan bod, waaronder Donation Dibwe dia Mwemba en Jean-Marie Mutamba Makombo. Elke historicus koos een artikel die hij belangrijk achtte voor het Nederlandstalig debat over de kolonisatie.

Het boek “Wanneer we spreken over kolonisatie. Quand on parle de la colonisation” kost 25 euro en is online te koop via www. publiekeacties.org.

Het boek werd mede mogelijk gemaakt door het Vermeylenfonds.

5/03/18 14:22

Wij zijn er voor jou!

Bij deMens.nu staat de mens centraal. Mensen hebben mensen nodig.

En mensen willen verbonden zijn met elkaar. Daarom vind je overal in Vlaanderen en Brussel een huisvandeMens in je buurt.

In een huisvandeMens kan je terecht voor: Informatie Bij ons vind je informatie over levensbeschouwelijke onderwerpen, over het vrijzinnig humanisme en zijn waarden, en over ethische en maatschappelijke thema’s zoals euthanasie, abortus, mensenrechten …

Vrijzinnig humanistische plechtigheden Wil je graag stilstaan bij een belangrijke gebeurtenis in je leven?

Wij helpen je bij de organisatie van een vrijzinnig humanistische plechtigheid bij een geboorte of adoptie, een huwelijk of relatieviering, een overlijden of afscheid …

Gesprekken Bij ons kan je terecht voor gesprekken omtrent levensvragen en zelfbeschikking, levensbeschouwing en zingeving.

Waardig levenseinde Wij bieden informatie over euthanasie, patiëntenrechten, palliatieve zorg … en helpen je met het opstellen van een wilsverklaring.

Gemeenschapsvorming Een huisvandeMens werkt als vrijzinnig humanistische draaischijf en geeft ondersteuning aan onze lidverenigingen. In een huisvandeMens vind je informatie over initiatieven en activiteiten van de lokale vrijzinnig humanistische verenigingen en ontmoetingscentra.

Vrijwilligerswerk Heb je zin om het vrijzinnig humanistische netwerk te versterken?

Vrijwilligers zijn bij ons meer dan welkom. Wij zorgen voor begeleiding en geven je alle kansen. Zo kan je onder meer plechtigheden verzorgen of meewerken aan gemeenschapsvormende activiteiten.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

deMens.nu vertegenwoordigt Nederlandstalige vrijzinnig humanistische verenigingen in Vlaanderen en Brussel

deMens.nu Magazine Zoomt in op mensen en maatschappelijke tendensen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief. Verschijnt viermaal per jaar.

Gratis proefnummer of gratis abonnement?

Mail naar info@deMens.nu Of schrijf naar deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Of telefoneer naar 02 735 81 92

32

dng1_v2.indd 32

5/03/18 14:22