dng 1/2016

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS MAART - MEI 2016 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng1_v1.indd 1

7/03/16 13:16

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE 15-20 MAART 2016 Met o.m.: ZA 19 MA | Filmconcert met Nordmann & Contrabasssss

Hebzucht © Freek Verdonckt

ZA 19 & ZO 20 MA | Maud Vanhauwaert | Met Maurice en de theremin het heelal in (10+) ZO 20 MA | Festivaldebat met Johan Braeckman, Paul Verhaeghe, Wim Distelmans en Herman Brusselmans Reserveer nu: debijloke.be | 09 269 92 92

FESTIVAL

Volg ons op facebook.com/debijloke | twitter.com/debijloke | instagram.com/debijloke

COLOFON

dienen ingeleverd te worden ten laatste 6 weken voor datum van verschijning.

AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

DE NIEUWE GEMEENSCHAP: driemaandelijks ledenblad van het August Vermey-

STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Re-

lenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Koen Goethals, Jago Kosolosky, Roland Laridon, Johan Notte, Paul Pataer, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet, Elisa Van Houte, Wieland De Hoon en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09/223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

ABONNEMENT 12 euro (4 nummers).

LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 001-1274522-18 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

knr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

FOTO COVER © Freek Verdonckt KOPIJ de redactie verwacht dat de aangeboden/toegestuurde artikels ge-

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

GUS

SPONSORS (GULLE SCHENKERS)

LUK CLAES RITA VAN DER STOELEN

typt zijn met dubbele interlinie. De redactie behoudt zich het recht voor artikels taalkundig en/of stilistisch aan te passen en - mits goedkeuring van de auteur - te synthetiseren en/of in te korten. Artikels

dng1_v1.indd 2

7/03/16 13:16

INHOUD

U, HET PUBLIEK

Hebzucht © Freek Verdonckt

SYMPATHIE SPONSORS Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel.

09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

Oscar Van Laeken ✪ Frank Beke; ✪ Raymond Vervliet ✪ Daniel Walraedt; ✪

04 STANDPUNTEN 04 Theatermakers om in het oog te houden. De Mening van 3 experts.

08 Theater, hoe maak je het? ¬ Interview met Ruth Mariën door Wieland De Hoon 11 Brief aan mijn kind ¬ Interview door Elisa Van Houte

14 BOEKEN 17 INFO & VERSLAGEN 22 HEBZUCHT ¬ Recensie door Elisa Van Houte

24 AFDELING IN DE KIJKER ¬ Proeftuinafdeling VUB

26 BV ¬ Mong Rosseel

29 COLUMN ¬ Peter Benoy

XTRA – GEDICHT

edito

MAART - APRIL - MEI 2016

Theater reflecteert zijn tijd. Het is een teken des tijds, een teken aan de wand, een luis in de pels ook. Hopelijk dan toch. In ieder geval is het boeiend om ook als niet-theaterkenner je oor te luisteren te leggen naar wat nieuwe generaties podiumkunstenaars drijft.

Enerzijds is ‘de canon’ voor jonge makers nog steeds een ijkpunt en inspiratiebron. Toch volgens het resultaat van de rondvraag ‘jonge theatermakers over de beste toneeltekst’ van Theaterbib (Theaterbib is een initiatief van OPENDOEK Amateurtheater Vlaanderen waar honderden theaterteksten te vinden zijn - zie www.theaterbib.be/ jongemakers). Othello en McBeth van Shakespeare blijven onverwoestbare klassiekers die nieuwe generaties inspireren. Logisch ook: liefde, jaloezie, ambitie en wraak of oorlog, krankzinnigheid en dood zijn net zo actueel als vijfhonderd jaar geleden. Beckett, Pagnol en Claus blijven dus al even populair. Maar ook ‘modern’ klassieke teksten van Alex Van Warmerdam of de heftige, jong overleden Sarah Kane beroeren jonge geesten. Maar anderzijds: zouden deze digitale, sociale, geëngageerde maar toch zo individualistische, navelstarende, illusie- en houvastloze tijden dan niet hun eigen invloed laten gelden?

DISISIT van theatermaker, beeldend kunstenaar, acteur en auteur Benjamin Verdonck is zo’n eigentijdse tekst van eigen bodem. Een hoekig springend reisje door de logica van het gevoel (De Morgen).

Theaterperformance vol taalvuurwerk (De Standaard). Een beeldende en talige knutselperformance die een deels naïeve, deels vertwijfelde blik werpt op de wereld om ons heen (Stuk.be). Niet toevallig is Verdonck een geëngageerde maker - en dat tekent jongere generaties van vandaag wel. Verdoncks naam komt u nog tegen. Uit de mond van de jonge dramaturge Ruth Mariën bijvoorbeeld, die we vroegen hoe jonge theatermakers zich organiseren in tijden van tanende cultuursubsidies. Vooral via netwerking en multitasking, zo blijkt. Klinkt nogal corporate? Welkom in De Nieuwe TheaterTijden, waar wegens minder middelen uw inzet via vrijwilligerswerk hogelijk gewaardeerd wordt. Engagement gewenst dus, ook van het publiek. Ook op artistiek vlak. Maelstrom, het theaterduo Jorre Vandenbussche en Thomas Janssens, vraagt u expliciet om een brief te schrijven. Aan uw kind dan nog wel. Ja, in het echt. Meer werk en minder geld, zorgen om de toekomst van de kinderen, bakken vol engagement, initiatieven van onderuit: jong theater lijkt in 2016 het echte leven wel. O ja, en enkele dwingende theatertips uit eerste hand krijgt u in dit nummer ook nog mee.

Wieland De Hoon

www.vermeylenfonds.be 3 EDITO

dng1_v1.indd 3

7/03/16 13:16

Wat er gebeurde terwijl de mussen de polka dansten © Kurt Van der Elst

THEATERMAKERS OM IN HET OOG TE HOUDEN MENING VAN 3 EXPERTS

stand.

WOUTER HILLAERT

THOMAS JANSSENS De nieuwe garde theatermakers, dat zijn vooral doordenkers.

Dat is het grote verschil met de garde (of twee) voor hen. Ze stellen zich niet tevreden met zomaar een spetterend gespeeld stukje, gemaakt op de vloer, en met een tekst vanuit improvisatie. Het zijn stevige lezers, nieuwsgierige ondervragers, zoekers van nuance: veeleer geboren auteurs die toevallig ook spelen, dan geboren spelers die dan ook maar de pen vasthouden. Waar in jong werk vaak dramaturgie mist (wat heb je te vertellen dat een verschil maakt?), zijn

vele van deze nieuwe makers nu hun eigen dramaturg. Het resultaat zijn doorwrochte en intelligent bedachte voorstellingen, zelfs als ze licht en toegankelijk worden gebracht.

Een van de gezichten van die ‘New Intelligence’ is Thomas Janssens. Vele watertjes heeft hij doorzwommen, in die krioelende poel van stimulerende contacten die Antwerpen voor jong theatervolk is. Hij speelde als adolescent al mee bij JAN en in de jongerengroep rond het Toneelhuis, ging studeren aan het Antwerpse Conservatorium, lag mee aan de basis van collectiefjes als de Bühnehasen en Fernweh, en richtte nu met Jorre Vandenbussche alweer een nieuw gezelschap op: Maelstrom.

Hun debuut ging in het najaar van 2015 over macht: een lege scène met enkel véél wit papier, waarop from scratch een hele nieuwe maatschappij wordt uitgetekend die het belang van de gemeenschap zo dwingend vooropstelt dat ze eindigt bij een dictatuur.

Voor Thomas Janssens bestaan er geen simpele waarheden. Hij gaat uit van de complexiteit van de wereld: het resultaat van vele boeken achter de kiezen. Die belezenheid leer je niet op school. Zijn belezenheid is een drive, een eigen keuze.

Met welk doel? Janssens lijkt dezelfde ambitie te delen als het schrijvende personage in Winterlicht, de knappe monoloog (naar het boek van Jeroen

4 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 4

7/03/16 13:16

Wat er gebeurde terwijl de mussen de polka dansten © Kurt Van der Elst

Brouwers) waarmee hij zich in 2012 voor het eerst liet opmerken: de ambitie om boven de middelmaat uit te stijgen, door dat ene onvergetelijke stukje literatuur neer te pennen. Niet alleen Winterlicht, maar ook zijn eigen tekst in Lift not the painted veil for those who live call life bouwde op lange geslepen zinnen, mooie gedachten, fijnzinnige nuances. Voor Thomas Janssens is theater literaire fijnproeverij. Hij speelt het niet, hij staat en spreekt. Taal is zijn wapen, zijn open vizier als speler zijn ontwapening.

‘Neem uw tong weg, en u houdt niets meer over’: zo klonk één typerend zinnetje in Recht zal zijn wat ik zeg!, Janssens’ sleutelvoorstelling uit 2012. Daarin vertaalden hij met Matthias Meersman een oud-Griekse rechtszaak uit 336 na Chr naar een verrassend herkenbare analyse over de (misleidende) kracht van politieke retoriek vandaag. Hier werd taal ideologie, werd literair plezier een vorm van maatschappijkritiek. Zo is Thomas Janssens van een loutere literator ook steeds meer een politiek analist geworden. Gecombineerd met zijn zin voor complexiteit, maakt dat van hem een maker waar je – ook als burger – altijd benieuwd naar bent. Omdat je weet: een nieuw werk is er nooit zomaar gekomen. Er spreekt noodzaak en doordachtheid uit. Het wil er ook buiten de theaterzaal toe doen.

JANNE DESMET De nieuwe garde theatermakers, dat zijn vooral maatschappelijke verkenners. Dat is het grote verschil met de garde (of twee) voor hen. Ze kwamen hun neus aan het venster steken in een tijdperk waarin het belang van theater(subsidies) sterk bevraagd werd door een verrechtsend klimaat, waarin lezersreacties onder online artikels over kunst grossierden in scheldwoorden als ‘culturele elite’, ‘kleine kringetje’, ‘linkse hobby’, ‘subsidieslurpers’. Hun werk bewijst het tegendeel: besloten wil het juist niet zijn. Deze makers zijn namelijk de kinderen van de digitale netwerksamenleving: niet gebonden aan één gezelschap, deel van een web van contacten, denkend vanuit ‘de community’. Ze realiseren zich in wisselende collectieve verbanden, halen hun materiaal niet alleen uit hun navel, maar graag ook uit open interactie met de wereld buiten de theaterzaal. Ze hebben aan zichzelf nooit genoeg. Ze willen delen.

d.

Een van de gezichten van die ‘Artistieke Deeleconomie’ is Janne Desmet. Ze studeerde aan het Lemmens (nu LUCA) in Leuven, nadat ze eerder al lesgaf in het kleuteronderwijs. Een speelvogel is ze altijd gebleven. Als actrice in vele jeugdvoorstellingen, van Sneeuwwitje en de 77 vergiften bij Villanella tot Wat er gebeurde terwijl de mussen de polka dansten bij HETPALEIS: steeds spreekt haar genereuze naturel als speelster vóór haar tekst. Boven alles wil Desmet communiceren, op de adem van de zaal. Niet toevallig won ze met die laatste voorstelling de publieksprijs van HETPALEIS voor beste actrice van het seizoen. Eén ontwapenende knipoog volstaat om de zaal voor zich te winnen. Desmet acteert niet, ze is.

Met Hier waak ik (2014) heeft ze die feeling voor improvisatie voor het eerst vertaald naar een eigen voorstelling, Het werd een solo bij Villanella, waarvoor ze zichzelf een lang voortraject gunde. Onderzoeksobject: diefstal, als een even persoonlijk als maatschappelijk vraagstuk rond (de relativiteit van) bezit.

Desmet ging (net als Janssens met Maelstrom) een hele reeks mensen interviewen, om haar heel eigen ervaring rond diefstal te toetsen aan de ervaringen erover in de samenleving.

Het getuigt van een kunstenaarschap dat je bij wel meer generatiegenoten in opmars ziet: de theatermaker als een documenterend socioloog. Toen Desmet zo ook in een klas uit het bijzonder onderwijs terechtkwam, evolueerde Hier waak ik spontaan tot een voorstelling over de energie dodende structuur van het onderwijs.

Maar bijzonder aan het prille oeuvre van Janne Desmet is vooral haar combinatie van theater en stand-up. Ze spreekt op scène uit eigen naam, lijkt het zelfs grotendeels over zichzelf en haar persoonlijke perspectief te hebben, maar tegelijk zet ze met de nodige humor een heel verhaal uit, als een vingerwijzing naar een samenlevingsmodel dat jonge mensen met minder kansen al te makkelijk doet geloven dat ze ook minder talent hebben. Desmet wil breed aanspreken, ver voorbij het ‘kleine kringetje’.

Toegankelijkheid is voor haar geen toegift, maar een puur menselijk vertrekpunt. Theater moet voor Desmet in de gemeenschap staan, of het staat nergens. Haar spontane generositeit is daarvoor een heel wervend instrument.

CV WOUTER HILLAERT is bekend als initiatiefnemer van de burgerbeweging Hart boven hard. Hij studeerde Germaanse, Scandinavistiek en Theaterwetenschappen. Sinds 2002 werkt hij als freelance podiumcriticus voor De Morgen, De Standaard en Klara en publiceert hij over theater in verschillende nationale en internationale tijdschriften.

LUCAS VANDERVORST SUZANNE GROTENHUIS

liep maanden met het gevoel rond dat ze zichzelf kwijt aan het raken was. Toen las ze in een artikel in National Geographic dat je jezelf in de woestijn van Australië echt tegenkomt.

Dat leek haar in haar toestand dus handig en boekte ze een vliegticket naar Australië.

Zonder bijzondere voorbereiding liep ze twee weken lang in haar eentje door een zandvlakte waar niks of niemand was.

Drie dingen werden haar bij haar vertrek door woestijnkenners ingeprent: 1) niet op een slang stappen, 2) voldoende water bij hebben, 3) vooral niet verdwalen.

Bij thuiskomst begon ze aan haar nieuwe theatervoorstelling. Over navigeren op de sterren en de naïeve wens je leven te kunnen inrichten zoals je dat bij Ikea met je huis doet.

FREEK VIELEN vertrok met een ploeg jonge theatermakers voor een lange tijd op reis.

Via Denemarken en IJsland belandde ze tenslotte in Groenland. Daar zouden ze op een smeltende ijsvlakte een nieuw gecomponeerd requiem te spelen. Onderweg interviewden zij verschillende experts die elk op hun eigen manier de afgelopen decennia hebben meegewerkt aan het maken van de wereld tot wat hij nu is. Aan allen stelden zij dezelfde vraag: Waarvan nemen we afscheid?

Wat raken we kwijt? Aan wie of wat moeten wij ons requiem opdragen? In elk land werd een koor gezocht om aan het requiem deel te nemen. Uren audio- en filmopnames werden minutieus geknipt en gemonteerd om hun nieuwe theatervoorstelling het ideale kader

5 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 5

7/03/16 13:16

Suzanne Grotenhuis, Freek Vielen, Rebekka De Wit© Alexander Daems

te bieden waarbinnen ze hun ‘groot verhaal’ kunnen vertellen.

REBEKKA DE WIT reisde onlangs naar Charleston (VS). Waar op 17 juni van vorig jaar een blanke jongeman gewapend een kerk binnenstapte en negen zwarte kerkgangers neerschoot. De zondag daarop werd er in diezelfde kerk een dienst opgedragen aan die jonge blanke man. God werd gevraagd hem te vergeven. Rebekka ging op zoek naar die kerkgangers om hen te interviewen en materiaal te verzamelen voor haar nieuwe theatertekst die over ‘vergeven’ zal gaan.

regisseur, docent en artistiek leider van theatergezelschap Toneelproducties De Tijd dat hij in de jaren tachtig mee oprichtte.

BART VANVOORDEN HOF VAN EEDE

Dit jonge gezelschap (°2011) groeide in de schoot van kunstencentrum NONA. De zussen Ans en Louise Van den Eede maken onvervalst teksttheater, samen met dramaturg Wannes Gyselinck en een wisselend aantal acteurs (Greg Timmermans, Jeroen Van der Ven, Freek Vielen, Suzanne Grotenhuis, Simon De Winne,…). Hof van Eede streeft ernaar om telkens opnieuw de uiterste ernst van de vraagstelling te verbinden met de uiterste lichtheid van het spel. De ernst aanraken, waarbij humor hen behoedt voor pathetiek, lichtheid de zwaarte draaglijk of juist ondraaglijker maakt:

“Humor ligt voor het rapen, want spruit voort uit de onmogelijkheid van de mens zelf: zijn taal, naïviteit, onnozelheid, zijn intellectuele pretenties en zijn per definitie getroebleerde relatie tot de wereld.” Hun voorstellingen brengen verslag uit van hun verwarring, hun pogingen tot ontwarring, en de onverwachte perspectieven die dit alles oplevert. De complexiteit wordt omarmd.

Hof van Eede voert onderzoek naar de hopeloze ‘inelkaarverwikkeling’ van de dingen, en botst daarbij op tedere, talige, ontoereikende tragikomedies.

Hof van Eede wordt groot en krijgt kansen bij LOD (Paradis, 2015) en Klarafestival (Vanish Beach, 2017). De eerste stappen in het muziektheater zijn gezet. Voor Vanish Beach gaat Hof van Eede samenwerken met een ander talent, de fantastische (jazz) muzikant Fulco Ottervanger (De Beren Gieren, STADT), één van de meest begaafde pianisten van de laagste landen. Hof van Eede wil in Vanish Beach onderzoeken hoe de Duitse emigranten in California tijdens WOII (Arnold Schönberg, Thomas Mann, Theodor Adorno, Berthold Brecht en Alma Mahler-Werfel) hun Europese identiteit vormgaven in confrontatie met de Amerikaanse cultuur die in de decennia

6 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 6

7/03/16 13:16

ANECKXANDER

Drie bijzondere theatermakers die voorstellingen maken vanuit hun politiek engagement. Ze willen in hun artistiek parcours met hun beide benen in de wereld van vandaag staan. Ze durven zich maatschappelijke te vragen stellen en er zelfs antwoorden op te geven. Dit doen ze met een taalgevoeligheid en verfijnde humor die zeldzaam is in het theater van vandaag.

Samen vormen zij sinds kort De Nwe Tijd. Een theatergezelschap waarbinnen zij elkaar steunen, uitdagen en prikkelen. Van dit trio mag veel verwacht worden in het theaterlandschap van de toekomst.

CV LUCAS VANDERVORST is acteur,

Suzanne Grotenhuis, Freek Vielen, Rebekka De Wit© Alexander Daems

erna ook in Europa mainstream zou worden.

Hoe verhield, en verhoudt, de diepte en de zwaarte van het Europese verleden zich tot de oppervlakte en de vluchtigheid van het Amerikaanse consumerism? Welke existentiële troost vonden ze, en valt er ook nu nog te vinden in dat steeds meer mythische thuisland? En volstond hun culturele bagage om hen geborgenheid te bieden op het losse zand van het land of opportunities? Materiaal genoeg dus, voor een nieuwe, ‘vintage’ Hof van Eede. En dat allemaal vertrekkend vanuit de muziek van Schönberg, mét een voltallig koor. Eentje om enorm naar uit te kijken…

ALEXANDER VANTOURNHOUT Deze jonge choreograaf/performer heeft een bijzonder profiel: hij studeerde zowel aan de circushogeschool ESAC als in P.A.R.T.S., de dansopleiding van Anne Teresa De Keersmaeker. Samen met circusdramaturge Bauke Lievens maakte hij in 2014 ANECKXANDER, een solo voor één acrobatisch lichaam, een handvol zorgvuldig gekozen objecten en drie variaties op een stukje pianomuziek van Arvo Pärt.

Balancerend op de fijne grens tussen tragedie en komisch effect, herschrijft Alexander/ Aneckxander de autobiografie van zijn eigen

lichaam: van subject over object, tot materie.

Het is een rauw zelfportret waarin het lichaam zich tegelijk blootstelt en tracht te ontsnappen aan de blik van hen die kijken.

Alexander en Bauke passen voor ‘hokjes denken’. Ze willen de muur tussen hedendaags circus en dans slopen en op die manier het traditionele medium circus vernieuwen. Bauke: “ Waar het klassieke circus focust op momenten van ‘overwinning’, proberen wij net kwetsbaarheid te tonen.” Alexander: “ Wij hebben circusstrategieën ontwikkeld in functie van een verhaal, geen verhaal om achteraf de kunstjes aan elkaar te lijmen.”

Hun dramaturgische zoektocht gaat diep en loopt in permanente wisselwerking met de creatie op de vloer. Grenzen van het fysiek haalbare worden opgezocht.

De voorstelling ANECKXANDER werd laureaat van CircusNext2014, een Europees platform voor jong opkomend circustalent.

En won in 2015 zowel de Publieksprijs als de KBC Jong Theaterprijs op Theater Aan Zee. De voorstelling won dus prijzen in beide circuits en krijgt ook bijval bij verschillende publieken. ANECXANDER is een zeer doordachte voorstelling,

met een reeds groot bereik. Ik geloof in dit vormonderzoek dat disciplines en kijkgedrag probeert open te breken. Daar waar verwachtingspatronen op een slimme en toch toegankelijke manier worden door elkaar geschud, zit een potentieel interessante vernieuwing.

Naar hun nieuwe creatie, die in februari 2017 in NONA in première zal gaan, wordt nu reeds hals reikend uitgekeken. Waar ANECKXANDER een brug probeerde te slaan naar de toeschouwer, wordt in Puppets must be made of flesh and blood (werktitel).… een relatie aangegaan met een schijnbaar levenloos en inert lichaam. Samen dansen ze een ‘geforceerd duet’. De één tracht de ander te manipuleren tot de ideale dans- of sparringpartner, maar wordt tegelijk zelf tot ding gemaakt in die poging. Puppets… gaat op zoek naar de fijne grens tussen intimiteit en perversie, en (opnieuw) tussen subject en object. Dat belooft…

CV BART VANVOORDEN is artistiek leider van kunstencentrum NONA

ANECKXANDER

7 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 7

7/03/16 13:16

THEATER, HOE MAAK JE HET? SAMEN ALLEEN, EN ALLEMAAL SAMEN

Ruth Mariën

Jonge, startende bedrijven worden in tijden van jobschaarste en hoge loonkosten doodgeknuffeld door de overheid. ‘Iedereen ondernemer’ – of nog liever ‘creëer je eigen job’ – is het liberale credo. Maar hoe zit dat met start-ups in de theaterwereld? Theaterhuizen en kunstencentra worden alsmaar voorzichtiger om op lange termijn in zee te gaan met jong talent. Dat makers zelf de regie van hun artistieke carrière in handen nemen, is het logische gevolg. Dramaturge Ruth Mariën (30) ondersteunt jonge gezelschappen op zakelijk vlak en schrijft daarover voor vaktijdschriften als Etcetera en Rekto:Verso. Als telg uit een artistiek nest – ook broers en ouders zijn culturo’s – is Ruth van vele kunstmarkten thuis. Ze hielp ons om inzicht te krijgen in de manieren waarop jonge makers zich anno 2016 organiseren. En of wij, het publiek, daar iets van kunnen leren.

Ruth Mariën: “Ik ben na mijn studies meteen begonnen als communicatiemedewerker bij Muziektheater Braakland en heb de productie verzorgd bij Benjamin Verdonck.

Op slag ‘het veld’ in, zeg maar”, glimlacht ze. “Dramaturgie kun je wel mijn hoofdberoep noemen. Ik zie dat ruimer dan ‘samen met een maker werken aan een beter stuk’.

Het gaat ook over welke artistieke stappen je moet zetten vooruit te komen. Dat sluit aan bij mijn activiteiten als zakelijk leider.

Daar ben ik een beetje ingerold omdat ik in het bestuur zat van de vzw van mijn broer Freek – een teksttheatermaker om in het oog te houden, hij won pas de Taalunie Toneelschrijfprijs voor de beste theatertekst in het Nederlandse taalgebied voor zijn toneeltekst 'Wachten en andere heldendaden'. In zo’n bestuursrol merk je als gauw dat als je een vzw hebt en je wil subsidie aanvragen, je echt wel kaas gegeten moet hebben van hoe je een dossier indient. Of van hoe je iemand vindt die dat voor je wil doen. En dat was ik dus (lacht).”

Subsidies blijven hét hete hangijzer voor beginnende theatermakers of makers die niet onder dak willen of terecht kunnen bij een theaterhuis…

Ruth Mariën: “Vroeger zat je als maker vaker onder dak bij grote huizen en gezelschappen. De laatste tijd zie je verfreelancing waarbij jonge makers van het ene project naar het andere migreren. Ik heb ook het gevoel dat huizen voorzichtiger worden om een engagement aan te gaan. Ze werken liever op korte termijn. Echte trajectondersteuning is naar mijn gevoel afgenomen. Zelfs sinds ik afgestudeerd ben – toch niet zó lang geleden – voelt het alsof de huizen nog minder risico’s durven te nemen. Die risicobereidheid hangt ook wat hen betreft af van de subsidies op Vlaams, provinciaal en gemeentelijk niveau. Zeker cultuurcentra, maar ook kunstencentra, worden steeds afhankelijker van hun publieksinkomsten en gaan dus voorzichter programmeren. Vroeger mochten de programmatiebudgetten naar believen ingevuld worden, nu wordt er meer gekeken naar de return on investment. Huizen willen weten waarmee ze hun zaal kunnen vullen en publiek aantrekken. Daardoor worden er minder jonge kunstenaars op trajectbasis ondersteund. Op Vlaams niveau zie je dat de voorbije projectsubsidieronde (in januari, red.) ook op veilig speelde. Het was meteen de test van het nieuwe beoordelingssysteem.

De laatste ronde van het oude systeem, in

2015, vonden we allemaal ergerlijk omdat sommige initiatieven die een negatief advies kregen toch opgevist werden door cultuurminister Sven Gatz. Waarom heb je dan nog experts nodig, vroegen we ons af. Daarom hebben wij – en ‘wij’ is een groep jonge makers – tijdens Theater Aan Zee in 2015 besloten om HOOGTIJd op te richten, een soort belangenvereniging waarmee we onze stem willen laten horen. -We willen onze krachten bundelen als projectgesubsidieerde en individuele kunstenaars. Blijven hameren op het belang van projectsubsidies. Veel artiesten kiezen bewust voor flexibiliteit, maar dan moet je hen wel de ruimte geven. Naast HOOGTIJd bestaan er overigens nog groeperingen, zoals State of the Arts NICC… elk met een eigen focus.”

“We hebben toch een béétje impact, denken we: tijdens de jongste subsidieronde heeft de minister zich wél aan de regels gehouden.

Maar de te verdelen middelen zijn dan weer zo schaars dat door de nieuwe manier van ranking nu vooral wie de zakelijke kant van zijn project op een rijtje heeft, mee aan boord mag. Je moet weten dat artistieke waarde en zakelijke organisatie onafhankelijk van elkaar worden beoordeeld. Het artistieke door verschillende experts, het zakelijke door

8 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 8

7/03/16 13:16

één persoon uit de administratie. De criteria wegen even zwaar – en er wordt enkel subsidie toegekend bij een dubbele ‘zeer goed’quotering, terwijl volgens ons de artistieke waarde toch de doorslag zou moeten geven.

Jonge freelance artiesten raken zo nog heel moeilijk aan financiële middelen omdat je voor twee ‘zeer goeds’ toch écht kaas gegeten moet hebben van dossiers schrijven. Dat geldt voor jonge makers maar ook voor mensen als Inne Goris, Pieter De Buysser of Thomas Ryckewaert, makers met een palmares en een vast publiek die er niet voor kiezen om structureel te werken. Bovendien zijn er nu ook meerjarige projecten waardoor de projectsubsidiepot nog sneller leeg raakt. Krijgt iemand pakweg 180.000 euro toegeschoven, dan zijn er vier of vijf andere kleintjes die bot vangen. En wie structureel bot vangt, zal misschien gaan hengelen naar projectsubsidies. De door de vorige minister (Joke Schauvlieghe, red.) vooropgestelde 10 procent projectsubsidies wordt - mede daardoor trouwens ruim overschreden.”

De structureel gesubsidieerde organisaties zouden wel wat meer verantwoordelijkheid mogen opnemen voor de economische positie van individuele kunstenaars, lees ik in Rekto:Verso… concurreren de groten de kleintjes liever weg?

Ruth Mariën: “Voor een stuk klopt dat, ja.

Kunstenpunt zit mee in het overleg, net als Overleg Kunstenorganisaties (OKO)… in eerste instantie verdedigen zij de structureel gesubsidieerde organisaties: zij zijn de belangenbehartigers van de werkgevers, eerder dan van de werknemers. Maar OKO doet geweldig werk hoor, want ze hebben ook een statement gemaakt na de vorige subsidieronde. En persoonlijk vind ik dat we moeten samenwerken. We denken bijvoorbeeld samen over een Fair Practice Label in de kunsten, op basis van hun eerlijke arbeidsvoorwaarden voor losse kunstenaars, naar analogie met Fair Trade van Oxfam.

Het doel is om naar een Charter voor de verhouding werkgever-werknemer te gaan, maar we willen het opentrekken naar een soort overkoepelend label voor solidariteit, diversiteit en duurzaamheid. Het gaat ook over een correcte omgang met elkaar. Want er is nu een groot verschil tussen wat er in de praktijk en wat er op papier staat. En kunstenaars letten vaak al te weinig op hun eigen belangen.”

Hoe zit het met de artistieke manieren waarop kunstenaars zich kunnen organiseren? Moet je naast een zakelijke neus tegenwoordig ook beschikken over netwerktalent om bijvoorbeeld zelf een coproductie op te zetten?

Ruth Mariën: “Dat hangt ervan af. Je kan een onderscheid maken tussen artist run en artist centered organisaties waarin kunstenaars zich verenigen. Bij de eerste nemen de kunstenaars zelf het initiatief, bij het tweede richt een ‘cultuurwerker’ of een art worker een samenwerkingsverband op met de focus op de artiest en ondersteuning biedend in een organisatievorm die het best past bij zijn of haar artistieke praktijk. Je organiseren staat je autonomie als kunstenaar niet in de weg. Er bestaat zoiets als collectieve autonomie, waarbij je je volledige artistieke vrijheid behoudt. Een voorbeeld? Bij het onderzoeksen ondersteuningsplatform SPIN hebben

een soort solidariteitsmechanisme waarbij wie inkomsten heeft een voorschot betaalt voor de productie van iemand anders uit het collectief. Juridisch regelt de vzw-vorm alles. Via mijn eigen vzw DRIFT waarmee ik jonge kunstenaars ondersteun, bundel ik hun subsidieaanvragen, maar ik stimuleer ook inhoudelijke uitwisseling. Dat creëert zeker een netwerkdynamiek. Daar draait alles om in het piepkleine ecosysteem dat de kunstwereld is.”

Hou je door al dat netwerken en cijferen als kunstenaar wel voldoende tijd over voor je artistieke activiteiten?

Ruth Mariën: “Tja, zelf zit ik op de wip tussen het artistieke en het zakelijke. Maar de meerwaarde is wel dat ik vertrek vanuit het artistieke: ik denk niet vanuit de cijfertjes, wel vanuit wat een kunstenaar wil bereiken en op welke manier. Kijk, een voorstelling

Theater aan Zee protesteert tegen Gatz © Filip Claus

drie kunstenaars - Hans Bryssinck, Diederik Peeters en Kate McIntosh - zich georganiseerd onder impuls van art worker Ingrid Vranken, die de omkadering verzorgt.

MARS vzw zijn dan weer drie artiesten die beslist hebben om hun krachten te bundelen waarbij één van hen het zakelijke, administratieve, productie en praktische aspect behartigt. Je hebt verschillende gradaties van samenwerken, maar het wint wel aan belang.

Logisch: iedereen zijn eigen vzw’tje is eigenlijk nogal onzinnig. Je kosten dalen door je te verenigen en in het beste geval ontstaat er artistieke uitwisseling. Je kunt denken aan

moet hoe dan ook verkocht worden. Als artiest kan je dat zelf proberen - maar dat is geen sinecure. Er zijn de traditionele verkoopsbureaus, maar er ontstaan ook nieuwe dingen die meer op maat werken zoals het artiestenbureau Vincent Company, een alternatief spreidingsbureau dat op basis van artistieke inhoud gaat kijken welke voorstellingsruimte daarbij zou passen. Vincent Company ligt in het verlengde van het werk dat oprichter Vincent Van den Bossche doet voor fABULEUS, een productiestructuur voor theater en dans. Bij fABULEUS wordt er gewerkt met jongeren en met jong-profes-

9 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 9

7/03/16 13:16

sionelen, met specifieke aandacht voor een jong publiek. Het gaat om kwaliteit, niet om kwantiteit. De kunstopleidingen beginnen daar ook aandacht aan te besteden. De Theatermaker, bijvoorbeeld, is een werkplaats zonder vaste locatie die nauw samenwerkt met het RITS en andere kunstopleidingen.

Je voelt wel dat er alternatieven ontstaan voor wie afstudeert en niet meteen opgepikt worden door een groot huis als het Toneelhuis. Ik geloof trouwens dat een kunstenaar die meteen gehypet wordt het risico loopt om snel op te branden. Jonge makers moeten de kans krijgen om te falen, te zoeken, te mislukken en daaruit te leren. En daar vooral niet op afgerekend te worden.”

In de bedrijfswereld mogen jonge ondernemers rekenen op overheidssteun. Het idee wint veld dat je het recht hebt om te falen, zonder daarom meteen afgeschreven te moeten worden. Maar dat is nog niet het geval voor theatermakers.

Ruth Mariën: “Het recht op vallen en opstaan, gaat niet alleen over subsidies maar ook om de houding van de huizen. Iedereen speelt nu op zeker. Er zijn allerlei uitdagende plannen, maar hoeveel risico wordt er écht genomen?”

Wat met coöperatieve samenwerkingsvormen in de podiumkunsten? Of zelfs het publiek als volwaardige coöperant van een collectief - mét medebeslissingsrecht over de artistieke inhoud van een voorstelling?

Ruth Mariën: “(Twijfelt) Courant is dat niet echt. Het nieuwstedelijk is gefusioneerd met De Queeste en die zoeken naar alternatieve vormen van financiering, ook via pistes die het publiek betrekken bij het artistieke verhaal als bij de bedrijfsvoering. Je publiek betrekken is belangrijk, maar op zich niets nieuws: er zijn veel sociaal-artistieke projecten waarin dat gebeurt. Daar is de inbreng van het publiek van extra groot belang. Maar hoe ver reikt de artistieke autonomie, en kan je als maker nog doen wat je wil als het publiek zijn zeg krijgt? Je wil geen compromiskunst of middelmaat. Tegelijk publiek meer betrekken én je performance interessanter maken is een heikele evenwichtsoefening.

Ook crowdsourcing, crowdfunding zijn alternatieve financieringsvormen. Voor de jongste subsidieronde heeft TH Elektra, een Antwerps gezelschap dat zich op jongeren richt, een crowdfunding actie gedaan. Maar zoiets kan nooit je subsidie van je werking vervangen. Om een voorstelling te maken

heb je 50.000 euro nodig. De personeelskosten lopen hoog op: sta je met vier kunstenaars op scène, dan zit je na een paar maand repeteren alleen al aan personeelskosten al over de helft van je budget. Dan heb je nog geen coaching, decors of logistiek. Ook al voert een kunstenaar hoe dan ook zelf veel onbetaalde klussen uit: netwerken, zakelijk beheer, dossiers schrijven – én zorgen dat die perfect in elkaar zitten…”

Wie het groter of breder ziet en zich flexibel opstelt, kan ook bedrijven laten participeren.

Ruth Mariën: “Het nieuwstedelijk experimenteert er in ieder geval wel mee. En afhankelijk van wat je wil bereiken kan het ook werken. Ze hebben verschillende formats: er zijn onder meer workshops voor bedrijven over teambuilding in de cultuursector, over de good practices van het aansturen van een groep. Dat ligt toch anders dan in een bedrijf. Je kan ook een bedrijfsvoorstelling opzetten, er een etentje aan gekoppeld en de prijs wat optrekken.

Of nagesprekken organiseren. Het kan ook in kleine dingen zitten: zoals iedereen in het publiek ene potje pudding geven, en dat laten sponsoren door een fabrikant. Voor al die dingen moet je als maker wel openstaan. Als bedrijf ook trouwens, want het perceptieprobleem van de cultuursector is nog steeds: “moeten die betaald worden om hun hobby uit te oefenen”? En hoe dan ook kun je er nooit de subsidies door vervangen.

Ondernemersideeën vergen tijd en energie.

Een kunstenaar die gewoon kunstenaar wil zijn, heeft net tijd en energie nodig om de juiste mensen rond zich te verzamelen. Vrijwilligerswerk is ook heel belangrijk voor ons.

Wie doet de ticketing, wie de bar? Wie gaat er flyeren? Zelfs de boekhouding gebeurt soms door vrijwilligers. Jongeren, studenten, actieve professionals, gepensioneerden: iedereen komt in aanmerking. In Leuven krijgt OPEK, het Openbaar Entrepot voor de Kunsten, sinds jaar en dag hulp van Danny, een vrijwilliger met een groot hart voor cultuur. Hij is er altijd! Zoiets is heel persoonlijk. Maar vrijwilligers moet je ook begeleiden en dat kost ook weer tijd en middelen. En jammer genoeg doen veel pas afgestudeerde artiesten vrijwillig mee aan voorstellingen, als ze niet betaald aan de bak raken. Dat kan, maar het mag niet blijven duren.”

Raken er eigenlijk veel jonge artiesten op den duur niet ontmoedigd?

Ruth Mariën: “De doorbijters winnen, maar dat is elders ook zo. Sommige mensen hebben ook meer tijd nodig om uit te vissen wat werkt voor hen. Ik ken veel mensen die op den duur gaan lesgeven, maar die diep in hun hart toch meer zouden willen. Het is daarbij een hele kleine wereld. Ben je een buitenstaander, dan wordt het moeilijk.

Iemand kan opeens in het middelpunt van de belangstelling staan in het theater en op TV, terwijl het jaren lang moeizaam geweest kan zijn. Je hebt dus vooral doorzettingsvermogen nodig.”

“We zijn rijk, we hebben alleen geen geld”, zegt Wouter Hillaert. Een dooddoener?

Ruth Mariën: “Ik geloof dat de kunstsector rijk is aan contacten en ideeën. Maar je voelt helaas wel dat je altijd op tegen een of enkele grenzen aanbotst, vooral door de manier waarop we ons organiseren. Het gaat over vertrouwen en samenwerken, maar iedereen komt steeds moeilijker van zijn eilandje af.

Dat zie je echt wel gebeuren. Een huis mag niet zeggen: die kunstenaar is van ons. Een kunstenaar is niemands eigendom, vind ik.”

Wieland De Hoon

CV RUTH MARIËN (°1986) studeerde Nederlands-Engels en Culturele studies aan de KULeuven.

Zij werkte als dramaturge en communicatiemedewerkster voor Benjamin Verdonck (Toneelhuis) en muziektheatergezelschap Braakland/ ZheBilding. De laatste jaren legt ze zich voornamelijk toe op dramaturgie voor jongere makers: Annelies van Hullebusch, Nikè Moens en Vick Verachtert, Barbara en Stefanie Claes, Simon de Vos e.a. Daarnaast doet ze de zakelijke ondersteuning van jonge gezelschappen en schrijft ze voor de vaktijdschriften Etcetera en Rekto:Verso. Les Soeurs, een beeldend-muzikale voorstelling waarin twee enorme poppen - twee zussen - de hoofdrol spelen, is een recent project.

1 0 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 10

7/03/16 13:16

‘BRIEF AAN MIJN KIND’ DOOR MAELSTROM

GEEF JEZELF MEE IN EEN TIJDSCAPSULE Wat vooraf ging…

We schrijven november 2015. In onze mailbox stuiten weop een mailtje van Jorre Vandenbussche en Thomas Janssens, samen theatergezelschap Maelstrom. Of we een oproep voor hen wilden lanceren, vroegen ze.

Voor hun volgende voorstelling ‘Brief aan mijn kind’ willen ze namelijk beroep doen op u, beste lezer. U bent niet alleen toeschouwer, maar wordt zélf maker van de voorstelling.

Maelstrom draait het productieproces om. De traditionele werkwijze wordt verlaten om via een hyperpersoonlijke, kleinschalige aanpak terug te belanden bij de essentie van het theater: storytelling. “Ambitieus,” dachten wij. Maar fascinerend, dat ook.

Genoeg redenen dus om deze vernieuwers aan de tand te voelen over hun drijfveren en hun visie op het hedendaagse theater.

Maelstrom, Thomas Janssens

Als jong theatergezelschap willen jullie niet het traditionele pad bewandelen maar nieuwe wegen inslaan. Vanwaar die ommezwaai, en hoe gaan jullie dan wel te werk?

Jorre: “Er zijn al enorm veel goede teksttheatergezelschappen in Vlaanderen. Het had weinig zin om het zoveelste gezelschap in de rij te worden dat bij dezelfde culturele centra aanklopt en in hetzelfde format werkt. De klassieke formule vereist veel stappen tussen de kunstenaar en de kijker. Voor je als theatermaker de kijker/toeschouwer bereikt, moet je eerst subsidies aanvragen, een voorstelling maken die je via een verkoopbureau aan culturele centra en kunstenhuizen verkopen, die dan op hun beurt zitjes aan het publiek verkopen. Wat wij willen doen, is een langer traject afleggen met ons publiek.

We willen de kijker al van bij het begin betrekken bij het proces. We zitten persoonlijk met een aantal vragen waar we zelf geen antwoord op weten. Maar wat als we die vragen nu eens voorleggen aan ons publiek en op die manier tot mogelijke antwoorden kunnen komen? Met de verzamelde antwoorden maken we een nieuwe tekst en

OPROEP Maelstrom maakt ‘Brief aan mijn kind’ en is daarvoor op zoek naar briefschrijvers. Grijp je kans en neem deel aan dit unieke project!

Wat moet je doen? Schrijf een brief aan je (hypothetische/fictieve) kind, kleinkind of aan een hele toekomstige generatie, pas te lezen over een jaar of achttien – wanneer ze min of meer op eigen benen moeten staan. Wat maakt voor jou dit leven de moeite waard? Welke momenten van hoop, troost of waardevol verdriet wil jij beslist meegeven?

Alle brieven krijgen een plaats in de voorstelling, en alle briefschrijvers krijgen een uiteraard een uitnodiging voor de voorstelling.

Bezorg uiterlijk tegen 1 mei 2016, je brief aan maelstromvzw@gmail.com. De voorstelling zal doorgaan vanaf december 2016.

1 1 STANDPUNTEN

dng1_v1.indd 11

7/03/16 13:16

zoeken we de theatervorm die er het best bij past. We hopen dan dat de mensen die meegewerkt hebben ook naar de voorstelling komen kijken. Achteraf organiseren we een soort van nawerking. Bijvoorbeeld via nagesprekken - en ontmoetingen. Het is onze ambitie om een zo breed mogelijke groep mensen aan te spreken. Om ook mensen die de drempel naar het theater te hoog vinden, te betrekken. We spelen onze voorstellingen veel minder vaak dan gewoonlijk het geval is. Daardoor kunnen we mikken op een intensievere band met ons publiek.”

En route ontmoeten jullie interessante mensen en partners. Dat netwerk lijkt heel belangrijk.

Thomas: “Ja, zo leerden we bijvoorbeeld Niels Vermeersch kennen, de groothertog van Flandrensis (de enige micronatie in België, nvdr.). Flandrensis is een fictief gegeven, het land bestaat niet echt. Maar door middel van fictie nemen de initiatiefnemers van Flandrensis een aantal politieke stellingen in en doen ze toch iets in de realiteit. Dat vond ik heel inspirerend. De parallel met Maelstrom is dat in onze eerste voorstelling ‘Kind van de zon’ ook iemand zijn eigen land opricht.”

Thomas: “Zulke ontmoetingen zijn heel belangrijk voor ons. Voor hetzelfde geld leren we iemand kennen die documentairemaker is en een project rond onze voorstellingen wil maken. Uit ‘Brief aan mijn kind’ zou dan weer een bundeling van de brieven in boekvorm kunnen voortvloeien. Zo leeft het hele traject nog voort op een andere manier, en dat is wat we willen met die nawerking.”

Kunnen er ook alternatieve vormen van financiering uit die ontmoetingen ontstaan?

Het huidige klimaat van de projectsubsidies zorgt ervoor dat heel wat kunstenaars uit de boot vallen.

Jorre: “Bij de vorige subsidieronde werd onze aanvraag positief ontvangen, maar hebben we toch geen geld gekregen. ‘Kind van de zon’ hebben we uiteindelijk gemaakt met provinciale middelen. De laatste subsidieronde heeft ons gelukkig wél een beetje geld opgeleverd. Momenteel zijn we absoluut afhankelijk van die subsidies – maar de realiteit is dat we ook heel veel gratis doen. in de eerste plaats blijven we het een taak van de overheid vinden om kwetsbaar theaterwerk te ondersteunen. Maar we wil-

len ook graag meedenken over alternatieve vormen van financiering. Misschien niet zozeer om geld te krijgen, maar bijvoorbeeld door samenwerkingen aan te gaan waardoor we bepaalde dingen niet moeten kopen. Als nieuw en klein gezelschap kunnen wij echter weinig prestige bieden en moeten we een heel andere piste dan pakweg het Toneelhuis bewandelen om bedrijven of organisaties te interesseren voor onze werking. Op dat vlak staan we echt nog aan het absolute begin.”

Voor jullie volgende voorstelling ‘Brief aan mijn kind’ willen jullie zoveel mogelijk brieven verzamelen. Vertel daar eens wat meer over?

Thomas: “De basis voor dit project is ‘Brief aan mijn dochter’ van Maya Angelou. Een dun boekje dat ze op het einde van haar leven heeft geschreven en dat niet per se aan haar dochter is gericht, maar aan alle dochters, aan alle kinderen. Het is een bundeling van momenten uit haar leven die ze graag aan een volgende generatie wil meegeven.

Ze wil geen grote levenslessen of moraal verspreiden, maar momenten die haar troost of kracht hebben geboden. Het is heel mooi in zijn eenvoud.”

Jorre: “Voor ‘Brief aan mijn kind’ zijn wij zelf op zoek naar mensen die zich willen engageren om een dergelijke brief te schrijven aan hun (hypothetische/fictieve) kind, dat de brief pas op zijn of haar achttiende mag lezen. We vragen expliciet aan de mensen om te schrijven over wat het leven het leven waard maakt. Theatermakers doen vaak het omgekeerde: ze wijzen net op de pijnpunten in de samenleving.”

Hoe ziet zo’n voorstelling er dan concreet uit?

Thomas: “In het geval van ‘Brief aan mijn kind’ wordt het voor ons een zoektocht om een theatrale vertaling te maken van alle input die we binnenkrijgen. De grondslag is dat de voorstelling ontstaat vanuit gesprekken en ontmoetingen. Dat verbindende aspect is voor ons heel belangrijk. Wij gaan als makers op zoek naar zoveel mogelijk mensen om het samen over dit thema te hebben.”

Jorre: “De concrete vorm van de voorstelling moet nog duidelijk worden tijdens de repetities, maar het basisidee is dat het publiek zich tussen de brieven zal bevinden.

Wij lezen de brieven, of misschien wil

iemand wel zijn eigen brief of die van zijn buurman voorlezen. Geluidskunstenaar Ruben Nachtergaele zal stemmen opnemen van mensen die niet aanwezig kunnen zijn.

Het wordt dus als het ware een maalstroom van brieven. We maken een vaste structuur voor de voorstelling, maar afhankelijk van de locatie zullen we wel andere accenten leggen.

In Roeselare bijvoorbeeld worden specifiek tienerouders aangesproken. Hun stemmen zullen tijdens de voorstelling in Roeselare veel meer aan bod komen dan pakweg in Gent. De voorstelling is een blokkendoos die telkens opnieuw aangepast wordt.”

Jullie willen zoveel mogelijk mensen samenbrengen om het over een thema te hebben, hen verbinden met elkaar. Is dat niet utopisch?

Jorre: “Ja, het is utopisch, dus het is goed (gelach) We merken dat die brieven echt iets los maken bij de mensen. Bij mensen van alle leeftijden, overigens. Een aantal 17-jarigen hebben ons al brieven gestuurd, dat ligt niet voor de hand. Mensen individueel aanspreken is echt wat we willen. We moeten op een kleinschalige manier te werk gaan, mensen persoonlijk overtuigen. In die zin is het zeker utopisch omdat het heel veel tijd en energie vraagt.”

Houdt het geen risico in om de touwtjes zo uit handen te geven?

Jorre: “Het is de eerste keer dat we op deze manier te werk gaan, dus het kan zeker mislukken. Braakland en De Queeste, die nu samen het Nieuwstedelijk vormen, hebben beiden op een gelijkaardige manier gewerkt en doen dit nog steeds. De Queeste vertrekt vaak vanuit een traumatische gebeurtenis, zoals een brand in een school.

Zij interviewen de betrokkenen en maken op basis daarvan de voorstelling. Het is zeer plaatsgebonden, maar de voorstelling overstijgt dat lokale. Daarnaast ben ik enorme fan van Sarah Vanhee. Zij heeft een brief geschreven die ze ongevraagd op vergaderingen en gemeenteraden gaat voorlezen. Ze valt de ruimte binnen, leest de brief voor en verdwijnt weer. De brief blijft achter, en dan is het de vraag of de aanwezige mensen hier iets mee doen. Het is een beetje de omgekeerde weg : zij behoudt wel de regie.”

Jullie zijn zelf vernieuwers. Bestaat er vandaag nog een avant-garde in het theater?

12

dng1_v1.indd 12

7/03/16 13:16

Jorre: “Dat is een lastige vraag. Theatermakers zelf maken dat onderscheid steeds minder, denk ik. Het Toneelhuis, één van de meest prestigieuze en best gesubsidieerde gezelschappen van Vlaanderen, beschikt over acht makers die elk op hun geheel eigen manier te werk gaan. Het is dus niet zo dat zij theater maken zoals te verwachten en te voorzien is. Benjamin Verdonck bijvoorbeeld is een vast lid, maar is voor mij een van de meest avant-gardistische makers die we hebben.”

Thomas: “Het is mij wel opgevallen dat veel leeftijdsgenoten vaak in kleinere collectieven werken. Ik voel ook dat we het allemaal over hetzelfde willen hebben, namelijk kleine persoonlijke verhalen. Er worden, vanuit die persoonlijke insteek, veel meer originele teksten geschreven. Naar de toneelcanon wordt heus niet altijd gegrepen, behalve dan misschien door SKaGeN en de Roovers. Theater is volgens mij de vrijplaats om ons, als makers, samen met het publiek te buigen over maatschappelijke kwesties en te bedenken wat we daar in godsnaam mee aan moeten.”

Jorre: “Vandaag vertrekken theatermakers inderdaad eerder vanuit het gegeven dat er een enorme berg aan kennis en werkelijkheid bestaat en dat ze daar als individu iets tegenover moeten stellen. Ze zoeken naar hun plaats in het geheel, op een heel kleinschalige manier.”

Merk je dat het publiek mee gaat in die ontwikkelingen en experimenten? Of gaan zij toch liever naar een traditionele voorstelling?

CV THOMAS JANSSENS (1988) en JORRE VANDENBUSSCHE (1975) zijn allebei acteur en leren elkaar drie jaar geleden kennen bij de voorstelling ‘Lenz’ van theater Malpertuis. Tussen de repetities door ontdekken ze dat ze inhoudelijk op dezelfde golflengte zitten en ontstaat de behoefte om samen iets te creëren, maar niet op de geijkte manier. Maelstrom wordt geboren. In 2015 presenteren ze hun eerste voorstelling ‘Kind van de zon’, over het thema macht. Momenteel werken ze aan de opvolger, ‘Brief aan mijn kind’.

Maelstrom, Jorre Vandenbussche © Freek Verdonckt

Jorre: “Je kan niet over het publiek als één monolithisch geheel spreken. Het publiek bestaat uit individuen die toevallig op een bepaalde plaats samen zijn en die allemaal een ander antwoord zouden geven op die vraag. Doorgaans merk ik wel dat mensen vandaag veel sneller zelf het initiatief nemen en dingen aanpakken in plaats van op het voorbeeld van een overheid te wachten. In het theater zie je een gelijkaardige ontwikkeling. Het Nieuwstedelijk toert nu met een voorstelling die ‘Hoop’ heet, het laatste luik uit de Crisistrilogie - over de wereld na de bankencrisis. Tijdens de voorstelling voelde ik in de zaal echt een grote nieuwsgierigheid, een enorme wil onder de aanwezigen om samen na te denken over hoe we deze wereld vorm moeten geven.”

In Rekto:verso lazen we dat de podiumkunsten te geacademiseerd zouden zijn.

Staat theater te ver van wat er leeft in de maatschappij?

Thomas: “Ik vind het juist belangrijk dat er dingen bestaan die moeilijk of geacademiseerd zijn. Zaken waar je mee aan de slag moet gaan vooraleer je ze begrijpt. Theater moet niet altijd alleen maar hapklaar zijn.”

Jorre: “Ik vind het alleszins fantastisch dat er academici zijn die zich buigen over theater én over maatschappelijke problemen. Vaak wordt er, mijn insziens, net te weinig naar hen geluisterd. En het is mijn indruk dat heel veel theatermakers zich vandaag veel directer tot de actuele samenleving verhouden dan pakweg 10 jaar geleden.”

Elisa Van Houte

13

dng1_v1.indd 13

7/03/16 13:16

boek

OPGETEKEND DOOR RODAAN AL GALIDI, RACHIDA LAMBARET, BART DEMYTTENAERE, PAT VAN BEIRS, DO VAN RANST EN MICHAEL DE COCK ER ZIJN GEEN PAARDEN IN EUROPA In 1972 koos de Raad van Europa de finale van de 9e symfonie van Beethoven als Europees volkslied. De oorspronkelijke tekst van Friedrich Von Schiller lieten de raadsleden achterwege. De universele taal van de muziek volstond volgens hen om de Europese idealen van vrijheid, vrede en solidariteit uit te drukken. Achteraf gezien maar goed ook.

Hoe cynisch zou deze boodschap in het licht van de huidige vluchtelingenstroom klinken.

Alle Menschen werden Brüder. Vertel dat maar eens aan al die Syrische vluchtelingen die botsen op de grenzen van fort Europa.

De ontmenselijking van deze stroom vluchtelingen heeft deels te maken met het feit dat zij anoniem blijven. Het zijn niet meer dan nummers, ontdaan van hun eigen verhaal, van hun menselijke waardigheid. Wat overblijft zijn culturele clichés. Pas wanneer de vluchteling een gezicht krijgt -met de aangespoelde Aylan Kurdi als meest tragische voorbeeld - komt de solidariteit op gang. Dan zijn we plots weer wel broeders.

Net daarom is Er zijn geen paarden in Brussel - een boekje met zes vluchtelingenverha-

len - zo belangrijk. De personen wiens verhalen hierin worden opgetekend worden uit de anonimiteit getrokken. Niet langer meer een nummer, niet langer meer bedekt met de zonden die Jan met de pet hen toedicht.

Svetlana wordt dat Russisch meisje van wie de vader omwille van de overheidscensuur moeite had zijn werk als journalist te kunnen doen. Teliwel wordt dat meisje dat de gruwel van genitale verminking heeft moeten ondergaan. Zaki wordt de jonge Afghaan die op de vlucht slaat voor de Taliban nadat hij de moordenaar van zijn vader heeft vermoord.

De verhalen mogen dan wellicht geen grootse literatuur zijn, aangrijpend zijn ze wel. Als er al iets op te merken valt, dan is het dat er gerust nog enkele verhalen meer mochten gebundeld worden. Maar het opzet - ons een beter perspectief geven op de drijfveren van deze ontheemden en hen zo terug tot mens maken - is gelukt. Initiatiefnemer Vluchtelingenwerk Vlaanderen mag terecht trots zijn op deze publicatie.

Tom Cools

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR WWW.EPO.BE/ VERMEYLENFONDS EN BESTEL ONLINE!

24,90 €"20 €

Er zijn geen paarden in Brussel - Vluchtelingenverhalen Svetlana - Teliwel - Nozizwe - Zaki - Abdulkarim - Mohamed Opgetekend door Rodaan Al Galidi, Rachida Lambaret, Bart Demyttenaere, Pat Van Beirs, Do Van Ranst en Michael De Cock Uitgeverij EPO, 2015 ISBN 978 94 6267 058 7

HET KLEIN VERZET – TINE HENS Hoe zou de wereld na het kapitalisme eruit zien? Wat betekent het om plots groei als maatstaf der dingen los te laten? En hoe zou een andere mogelijke maatstaf kunnen ogen?

Wat als we met z’n allen beslissen dat niet de economie ons bepaalt maar dat wij de economie zijn? Dat zijn de vragen waarmee journaliste Tine Hens op reis vertrekt door Europa.

Ze maakt een tocht langs vergeten utopieën, langs boeren die elektriciteit verkopen, langs ingenieurs die boeren werden, langs kiwi’s van eigen kweek, langs mensen die hebben en kopen inwisselden voor ruilen, delen en

LEDEN VOORDELEN Leden van het Vermeylenfonds genieten van volgende ledenvoordelen:

BOEKHANDEL LIMERICK Koningin Elisabethlaan 142, 9000 Gent 09 222 17 57 - www.limerick.be Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart 14 BOEK

dng1_v1.indd 14

7/03/16 13:16

geven. Het is een verhaal van mensen die van Denemarken tot Griekenland en van GrootBrittannië tot Portugal heel hard trappen om niet zo snel vooruit te gaan. Maar die op hun manier wel hun straat, wijk, dorp of stad een andere richting op duwen.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670044

liefde!), literatuur (Vijftig tinten grijs!) of filmwereld (The Twilight Saga!). Die leren je vooral dat liefde een product is uit een met tllampen belichte rayon in de supermarkt. Wél de liefde die ons laat bloeien en groeien, en ons samenbrengt.

Uitgeverij EPO / 2016 / ISBN 9789462670624

maken, maar ook al verblijft hij er nu, hij blijft een buitenstaander. 'Nederland had mij drie dingen geleerd: niet meer respect hebben voor Europa dan voorzichtigheid. Een nette leugen is beter dan de rommelige waarheid.

En ik kende nu het verschil tussen een omafiets en een vrouwenfiets.'

Uitgeverij EPO / 2016 / ISBN 9789491921209

15 €"12 €

24,90 €"19,95 €

22,50 €"18 €

Bang om niet rond te komen, bang om te falen, bang voor aanslagen, bang om alleen te zijn, bang om samen te gaan wonen, bang voor verandering, bang voor morgen. We leven in een angstsamenleving. Onze angst is soms zo verpletterend dat je dreigt te denken: zouden we niet beter meteen stoppen met leven? Maar ook sterven is geen optie, want we zijn bang van de dood.

Filosoof Bleri Lleshi ziet maar één oplossing: de Liefde. Niet de romantische of peperkoeken versies uit tv-programma’s (Verboden

Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur - of was het om elf uur op negen februari - op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waar hij misschien ooit deel van uit mag

Belgische jihadisten trekken naar Syrië: de kranten staan er vol van. Maar waarom vertrekken er geen Turkse Belgen, toch ook moslims? Waarom gaat het altijd om jongens en meisjes waar een hoek van af is? Waarom leest u geen teksten van hen? Waarom vertrekken hun ronselaars nooit naar ginder? Speelt alleen de ‘radicale’ islam een rol in de exodus?

Of worden de jihadisten ook geradicaliseerd door het structurele racisme van onze maatschappij? Wat heeft racisme te maken met kolonialisme? Heeft Frantz Fanon gelijk als

LIEFDE IN TIJDEN VAN ANGST – BLERI LLESHI

HOE IK TALENT VOOR HET LEVEN KREEG – RODAAN AL GALIDI

JIHAD EN KOLONIALISME – LUCAS CATHERINE

BOEKHANDEL CORMAN

OHNE, VERPAKKINGSARME VOEDINGSWINKEL

Wittenonnenstraat 38, 8400 Oostende - 059 70 27 24 Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart

Steendam 59, 9000 Gent - 0474 78 91 92 www.ohne.be Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart

POËZIECENTRUM Vrijdagmarkt 36, 9000 Gent 09 225 22 25 - www.poeziecentrum.be Voordeel: 10% korting op een abonnement op de Poëziekrant. Abonneren kan via het formulier op de website (bij ‘opmerkingen’ vult u ‘lid Vermeylenfonds’ in), telefonisch of in de winkel te Gent. Vergeet niet te vermelden dat u lid bent van het Vermeylenfonds.

OHNE NATUURLIJK ONVERPAKT Momenteel zijn wij ons aanbod ledenvoordelen aan het uitbreiden. Neem geregeld een kijkje op onze website om op de hoogte te blijven van alle nieuwe acties!

15 BOEK

dng1_v1.indd 15

7/03/16 13:17

hij spreekt over de traumatisering door kolonialisme en racisme? Zijn er andere antwoorden op dit fenomeen dan ‘vertrekken naar Syrië’? In Jihad en kolonialisme geeft Lucas Catherine een begin van een antwoord.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670518

VERSLAG

19,95 €"15,95 €

AVONTUREN IN DE MENS – GAVIN FRANCIS Aan de hand van zijn ervaringen als arts en wereldreiziger neemt Gavin Francis je mee op een ontdekkingsreis door het menselijk lichaam. Wat richt een toeval aan in het brein?

Wat heeft het ingenieuze mechanisme van de voet voor de mensheid betekend? Avonturen in de mens is een ontroerend, informatief en prachtig geschreven boek. Het bespreekt de geneeskunde met verwijzingen naar filosofie, literatuur, kunst en geschiedenis. Achter elke ziekte en genezing, elk leven en sterven zit een verhaal.

Uitgeverij EPO / 2016 / ISBN 9789057124587

BENEFIETACTIE WERD GROOT SUCCES Masereelfonds, Vermeylenfonds en IN-Gent vzw organiseerden op maandag 1 februari een benefietactie ten voordele van het Gentse vluchtelingenwerk. Genietend van de muziek van Melike Tarhan en haar band startte de avond in een bomvolle zaal met getuigenis-

sen van drie Gentse organisaties die zich inzetten voor vluchtelingen: De Tinten, Hand in Hand en Werkgroep vluchtelingen Gent.

De moedige getuigenis van Fauzia, een Afghaanse die tijdens haar vlucht naar België haar man verloor, greep de hele zaal aan. Auteur Pat Van Beirs las voor uit zijn werk dat

16 BOEK

dng1_v1.indd 16

7/03/16 13:17

© Khaled Fazely

© Marc De Coninck

OEKRAÏNE EEN LAND IN TRANSITIE

foto's van boven naar onder en van links naar rechts 7 verschillende hapjes uit de wereldkeuken Interview Fauzia (Afghanistan) Tina De Gendt presenteert Pat Van Beirs (auteur Er zijn geen paarden in Brussel) Melike Tarhan (zang), John Snauwaert, (sax) Davina Doom (piano), Karen Willems (drums) Overhandiging opbrengst

Op 5 januari kwam Luc Jacobs, Belgisch ambassadeur in Oekraïne, voor Vermeylenfonds De Brug de situatie van het land schetsen. De vaste stek van Vermeylenfonds De Brug, Open Huis Drongen, zat afgeladen vol. De titel van de avond, Oekraïne een land in transitie, vat de onnoemelijke problemen van het land samen. In de zomer van 2015 trok fotograaf PieterJan De Pue naar Oost-Oekraïne en maakte daar pakkende beelden aan het front. Hij lichtte zijn werken toe op deze ongelofelijk boeiende avond die we afsloten met een shotje Hetman vodka.

verscheen in het boekje Er zijn geen paarden in Brussel. Tina De Gendt, auteur van Turkije aan de Leie, praatte de avond aan elkaar.

Naast boeken werden fairtradedrankjes, lekkere hapjes uit de wereldkeuken en kleurrijke zakken en buttons met de opdruk Refugees Welcome verkocht. Dit alles bracht een indrukwekkende 1950 euro op. Dank aan alle aanwezigen en helpende organisaties voor de hartverwarmende steun. (foto’s ©Khaled Fazely) 1 7 VERSLAG

dng1_v1.indd 17

7/03/16 13:17

BEZOEK AAN HET STADHUIS VAN VEURNE Op zaterdag 9 januari 2016 brachten 17 leden van het Vermeylenfonds Koksijde/Oostduinkerke een geleid bezoek aan het stadhuis van Veurne.

ALGEMENE LEDENVERGADERING AVF BLANKENBERGE OP ZONDAG 7 FEBRUARI 2016.

Voorstelling nieuw bestuur.

Het Vermeylenfonds afdeling Blankenberge heeft een nieuw bestuur.

De gewezen voorzitter Els Baert verlaat Blankenberge en neemt een functie op in Australië op vraag van Nokia, haar werkgever.

Aangezien ze daar voor onbepaalde tijd zal verblijven, kan ze haar taak als voorzitter onmogelijk naar behoren blijven verderzetten.

Zij heeft schitterend werk geleverd tijdens haar voorzitterschap en zij neemt dan ook met spijt afscheid.

Ze wordt opgevolgd door Philippe Ruysschaert die samen met Gilbert Raman als secretaris en Roland Brackx als penningmeester het bestuur zal leiden.

Philippe was eerder al voorzitter van het Vermeylenfonds Blankenberge en is altijd een actief bestuurslid gebleven.

Gilbert is reeds jaren lid van het bestuur en zal nu de taak van secretaris opnemen. Roland blijft penningmeester.

Verder blijven Gerd De Ley en Jurgen Content trouw op post binnen het bestuur.

Het nieuwe bestuur zorgt voor continuïteit

binnen de afdeling en zal ervoor zorgen dat deze niet stilvalt.

Zondag 7 februari stelde ze dan ook, naast het nieuwe bestuur, het jaarprogramma voor.

Er worden weer heel wat activiteiten gepland.

De eerst komende gaat door in het VLC gebouw, zijnde een voordracht door Ludo Abicht.

Verder zijn er diverse toneelstukken met als hoogtepunt op 10 december 2016 een primeur voor de kuststreek; het stuk ‘Vriendinnen’ met .

Marleen Mercx en Myriam Bronzwaar. Beiden zijn actrice in de populaire ‘thuis’ serie op één.

Er komen ook nog uitstappen in en buiten Blankenberge.

Wil je meer te weten komen, neem gerust contact op met Gilbert Raman op het nummer 0493 66 08 99, of via e-mail secretaris.avfblankenberge@gmail.com

Het bestuur van het AVF-Blankenberge: van links naar rechts: oud-voorzitter Els Baert, penningmeester Roland Brackx, nieuwe voorzitter Philippe Ruysschaert, secretaris Gilbert Raman en bestuurslid Gerd De Ley

1 8 VERSLAG

dng1_v1.indd 18

7/03/16 13:17

INFO 18.03 RUDI VRANCKX, HET GEZICHT VAN DE OORLOG Tijdens de lezing ‘Het gezicht van de oorlog’ vertelt Rudi Vranckx over de vele internationale conflicten die hij met eigen ogen heeft aanschouwd als verslaggever ter plaatse.

Tijdens de tienduizenden kilometers die hij aflegde heeft hij -samen met zijn team- al die grote en kleine verhalen in beeld gebracht.

Het zijn verhalen die een blik werpen op de mens in oorlog en die oorlog een gezicht geven.

Vrijdag 18 maart 2016 om 20.00u Locatie: Buurt- en ontmoetingscentrum Klein Rusland, Schoolstraat 18 te Zelzate Deelname: € 5 leden / € 8 niet-leden Info en inschrijving: lezingvranckx@avfzelzate.be of 0477 93 56 13 Organisatie: Vermeylenfonds Zelzate en huisvandeMens Eeklo

20.03 PRAATCAFE Zondagsaperitief met ontvangst door Marc Mortier.

Zondag 20 maart 2016 om 11.00u Locatie: Vrijzinnig Huis, Galloperstraat 48, Koksijde. Iedereen welkom.

Inkom: iedereen van harte welkom Info: Maurits De Picker, depicker.maurits@ skynet.be - 059/51.98.65 Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde

22.03 LEZING BURN-OUT: HILDE MARIEN Verhelderende uiteenzetting over Burn Out en Burn Over. Voortekenen, symptomen, diagnose, behandeling… Coach Hilde Mariën zet het fenomeen op scherp.

Dinsdag 22 maart 2016 om 20u.

Locatie: Feestzaal Volkshuis, Rozenberg, Mol Inkom: gratis Info: ralf.celen@deMens.nu – 014/31 34 24 Organisatie: Vermeylenfonds Mol – HVV MOL – deMens.nu

25.03 EXPO CARYL STRZELECKI Bezoek tentoonstelling over ‘De kleuren van het Getto’ - Caryl Strzelecki, een Belgische illustrator, striptekenaar, reclametekenaar en cartoonist.

Vrijdag 25 maart 2016 om 14u00

Inkom leden: gratis – koffie wordt aangeboden Locatie: Bibliotheek, Weststraat 24 in Oudenburg Voor alle info en inschrijving: Myriam Maes, 0479/71 01 74 – maes_myriam@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenburg

25, 26 en 27.03 EXPO FRANS Een weekend rond het leven van kunstenaar en vrijheidsstrijder Frans Wuytack Vrijdag 25/3 Vernissage (enkel op uitnodiging) Zaterdag 26/3 17:00-19:00 tentoonstelling open - vrije toegang (deelname: gratis) 19:30-22:00 filmvertoning Persona Non Grata (film van Fabio Wuytack over het veelzijdig leven van zijn vader, werd oa. vertoond op CANVAS en in het buitenland) + nabespreking/gedachtenwissel met Frans Wuytack.

Zondag 27/3 10:00-13:00 tentoonstelling open - vrije toegang (deelname: gratis) doorlopend woordkunst van Frans en Leen.

Vrijdag 25 maart t.e.m. zondag 27 maart 2016 Locatie: Café Noorderlicht, Marktstraat 2, 9060 ZELZATE Info en reservering film: expofrans@avfzelzate.be of 0477 93 56 13

31.03 LEZING NEWB Lezing door NewB, een coöperatieve bank met ethische inslag, als alternatief voor de depositobanken.

NewB verzamelt 134 organisaties en bijna 50.000 burgers die een nieuwe, coöperatieve bank willen oprichten. Dit om opgewassen te zijn tegen de financiële uitdagingen van morgen.

Met een bank die van ons en voor ons is, een bank die doorzichtig en sober werkt. Een bank die ons geld inzet voor de reële economie en bijdraagt tot een meer duurzame samenleving.

Een stand van zaken.

Donderdag 31 maart 2016 om 14.30u.

Locatie: Vrijzinnig Huis Westhoek, Galloperstraat 48, Koksijde Inkom: gratis.

Info: Marc Mortier, marc-mortier@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde.

09.04 BUSUITSTAP HISTORISCH VEURNE MET VF ZELZATE Programma Opstapplaatsen autocar: 08u30: Home Bloemenbos 08u40: Gemeentehuis 08u50: Bushalte (hokje) De Lijn aan CC De Brug 09u00: Bushalte (hokje) De Lijn aan de Veldbrugstraat 11u15 – 12u00

Aanvang theaterwandeling doorheen de stad Veurne 12u05 – 13u00

Vrij bezoek aan het belevingscentrum 'Vrij Vaderland' met de gloednieuwe tijdelijke tentoonstelling 'de ZIJkant van de Oorlog - Marie Curie' 13u15 – 14u15

Lunch: Soep, Vlaamse stoverij met frietjes en groenten, roomijs Vanaf 14u30 – 15u15

Begeleide Marie Curiestadswandeling (met gids) 15u30 – 17u30

Vrije deelname aan activiteiten op Historisch Veurne 18u00

Terugreis naar Zelzate Zaterdag 9 april 2016 van 8u30 tot 18u Locatie: Veurne Prijs: 45 € (leden AVF en VIVA-SVV) 50 € (niet-leden) Inschrijven kan tot 15 februari 2015 via 0477 93 56 13 of brentmeuleman@telenet. be en is definitief na storting op rek. BE39 7370 4246 4219 van August Vermeylenfonds Zelzate met vermelding van naam, aantal en opstapplaats.

Organisatie: Vermeylenfonds Zelzate i.s.m.

VIVA-SVV Zelzate

10.04 ZONDAGSAPERITIEF Zondagsaperitief met vertelster Heleen Van ’t Veld.

Zondag 10 april 2016 - Onthaal 10u30, start 11u00 Inkom: OK-pas: 1€ leden Vermeylenfonds 3€, niet-leden 5€ Locatie: VC Liedts, Parkstraat 4, 9700 Oudenaarde Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde

16.04 EXPO ART OSCAR Exclusieve expo met werk van de Canadese kunstenaar Art Oscar. De daaropvolgende 19 INFO

dng1_v1.indd 19

7/03/16 13:17

week houdt de Canadese ambassadeur in België ter plaatse een boeiende lezing.

Opening: zaterdag 16 april om 15.00u. Deze tentoonstelling loopt tot 1 mei 2016.

Zaterdag- en zondagnamiddag van 14.00u tot 17.00u Locatie: ’t Kristallijn, Blauwe Keidreef 3, Mol Inkom: gratis Info: VF MOL 0496 50 04 05 – http:// www.tkristallijn.be Organisatie: Vermeylenfonds Mol m.m.v. ‘t Kristallijn, Sibelco en de Canadese ambassade

16.04 DAGUITSTAP VF-GENT MET BUS FOLON, LA HULPE Een dagje kunst- en natuurbeleving waar je alleen maar vrolijk van kunt worden!

Programma: Uur van vertrek was bij het ter perse gaan nog niet gekend. Neem contact op met Kathleen De Vos voor verdere informatie: kathleen.devos@stad.gent of 0498/18 07 89 Voormiddag: Bezoek aan Fondation Folon in La Hulpe Namiddag: Plantentuin van Meise Fondation Folon: Een onbekend pareltje aan de rand van het zoniënwoud In het prachtige Domaine Solvay in La Hulpe bevindt zich de thuishaven van de Fondation Folon, het ultieme eresaluut aan de internationaal gerenommeerde Belgische kunstenaar Jean-Michel Folon.

Een unieke, veelzijdige artiest, overleden in 2005, beter te leren kennen.

Folon is wereldwijd gekend om zijn originele affiches. Hij maakte ze voor de meest prestigieuze evenementen en tentoonstellingen over de hele wereld. Als schilder refereert hij onmiskenbaar aan het surrealisme van Magritte, al is zijn werk nog in hogere mate ongrijpbaar. Zijn schilderijen zijn niet uit te leggen, wat niet wil zeggen dat ze niet toegankelijk zouden zijn. Folon toont de mens die de wereld naar zijn hand wil zetten. Een ambitie die gepaard gaat met de mooiste verwezenlijkingen en de gruwelijkste wreedheden.

De schilder-beeldhouwer toonde zich zijn leven lang een fervent voorvechter van mensenrechten, ook in zijn werk, zonder ooit te vervallen in belerende kunstwerken ‘met een boodschap’. Hij illustreerde o.a. ook literaire werken van Prévert, Apollinaire en Kafka.

Bij het museum zijn geen geleide bezoeken voorzien en ook geen audiogids.Folon wil je op het verkeerde been zetten om je even later op een betoverende manier te ontroeren.

fondationfolon.be/nl/de-stichting/ Tuin van Heden in de plantentuin van Meise• De Universiteit voor het Algemeen Belang brengt verschillende beeldend kunstenaars en een woordkunstenaar samen die op heel eigen wijze een relatie aangaan met de rijkdom aan kennis en de fascinerende planten van de Plantentuin. De verschillende insteken van de kunstenaars drukken poëzie uit, of bevreemding, spelen in op de relatie mens & natuur, verwonderen of stemmen tot nadenken over de grote en kleine dingen des levens. Je kan ook de Magnoliawandeling volgen• Als de magnolia’s in bloei staan, kan je er niet meer omheen: de lente is begonnen! En als je al die magnifieke magnolia’s in de Plantentuin hebt gezien, ben je die lange winter in één klap vergeten!

Zaterdag 16 april 2016 Kostprijs: €30 leden €35 niet-leden Locatie: Terhulpen en Meise Voor alle info en inschrijving: Kathleen De Vos, kathleen.devos@stad.gent of 0498/18 07 89 Organisatie: Vermeylenfonds Gent

spanning in haar leven en heeft een vreemd koppel uitgenodigd voor partnerruil. Guy is daar totaal geen voorstander van, maar toch heeft Kathy alles tot in de puntjes geregeld om een onvergetelijk weekend te beleven.

Theo en Lea gaan logeren bij tante Angéle en nonkel René. Dochter Maaike komt pas na het weekend weer thuis na een reisje van drie maanden in Chili.

Het barslechte weer zorgt er echter voor dat Theo en Lea niet vertrekken en dat dochter Maaike enkele dagen vroeger terug keert met een Chileense vriend, op wie ze tijdens haar reis stapelverliefd is geworden. Kathy en Guy moeten zich uit deze uiterst penibele situatie weten te redden. Maar hoe?!

Dit alles leidt tot enkele dolkomische scènes, waarbij geen mens nog snapt wat er werkelijk gaande is.

Vrijdag 22 april 2016 om 19u00 Inkom leden: €8 Locatie: Staf Versluyscentrum Bredene Voor alle info en inschrijving: Myriam Maes, 0479/71 01 74 – maes_myriam@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenburg

21.04 TALKING DINNER

30.04 MEIAVOND

We zijn momenteel nog op zoek naar een kok maar het belooft een verrijkende avond te worden, welk land we ook ontdekken.

Aan de hand van originele recepten en authentieke getuigenissen worden we meegenomen doorheen landen, culturen, tradities en eetgewoontes. Samen met een twintigtal deelnemers wordt er gebakken, gebraden, gehakt, gesneden, gelachen en gepraat.

Donderdag 21 april 2016 om 19u.

Inkom: 20 euro (niet-leden)/ 15 euro (leden) voor kookles, getuigenis en eten. Uw inschrijving is pas geldig na telefonische bevestiging en overschrijving op rek. nr.

BE63 0017 2567 9308 van Vermeylenfonds Gent met vermelding talking dinner en het aantal personen.

Locatie: De Buurtloods, Patrijsstraat 10, 9000 Gent Voor alle info en inschrijving: Kathleen De Vos, kathleen.devos@stad.gent of 0498/18 07 89 Organisatie: Vermeylenfonds Gent

Meiavond belooft alweer een gezellige avond te worden in de Germinal. Naar goede gewoonte wordt u gesoigneerd met muziek, een hapje en een drankje.

Zaterdag 30 april 2016 om 19.30u Inkom: gratis, iedereen welkom Locatie: vzw Germinal, Velodroomstraat 25, 9940 Evergem Info en inschrijving: Gilbert Roegiest, gilbert.roegiest@telenet.be of 0479/79 34 79, Chris Coene 0499/13 41 19 - coenechris1@ gmail.com of Johan Van Hove 0475/73 50 96 - info@johanvanhove.be Organisatie: Vermeylenfonds Evergem

22.04 TONEELVOORSTELLING ‘WAT EEN NACHT’ Kathy en Guy zijn reeds lang een getrouwd koppel. Guy's ouders Theo en Lea wonen bij hen in. Ook dochter Maaike woont nog steeds thuis.

Kathy wil wel eens wat meer avontuur en

03.05 VLUCHTEN TIJDENS WO1 EN NU Heel wat gezinnen met kinderen vluchtten tijdens WO I naar veiliger oorden en werden daar opgevangen. Ook vandaag is er een enorme vluchtelingenstroom op gang gekomen en nu vangt België zelf vluchtelingen op.

Tijdens deze avond komen vluchtverhalen van toen en nu samen. Pieter Trogh, historicus, schetst het leven van Belgische vluchtelingen tijdens WO I. Hij gebruikt ook dagboekfragmenten en beeldmateriaal over de vlucht van een Aalsterse familie naar Frankrijk. Pat van Beirs komt het boek ‘Er zijn geen paarden in Brussel’ voorstellen dat onder andere het vluchtverhaal van Zaki

20 INFO

dng1_v1.indd 20

7/03/16 13:17

beschrijft. Zaki ontvluchtte zijn thuisland Afghanistan per paard. Zaki zal zelf vertellen hoe hij de opvang in België heeft ervaren en zijn weg gevonden heeft. dinsdag 3 mei 2016 van 19.30u tot 22.00u Inkom: €10 of €2 (werkzoekenden) Locatie: Bibliotheek Aalst: hoofdbibliotheek, Molenstraat 51, 9300 Aalst Info en inschrijving: www.ccdewerf.be zie agenda 03/05/2016 Organisatie: Kenniscentrum In Flanders Field, Stedelijke Bibliotheek Aalst, Vlaams Fonds voor de Letteren, VormingPlus vzw i.s.m. Vermeylenfonds Aalst

11.05 EXPO MARTEN TOONDER Bestuurslid Walter Lembrecht stelt ons zijn tentoonstelling over Marten Toonder voor (2 mei 1912 - 27 juli 2005) en geeft ons ondertussen zijn deskundige uitleg.

Woensdag 11 mei 2016 om 14u00 Inkom leden: gratis koffie wordt aangeboden locatie: Bibliotheek, Weststraat 24 in Oudenburg Voor alle info en inschrijving: Myriam Maes, 0479/71 01 74 – maes_myriam@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenburg

28.05 JAZZCAFÉ MET FREDDY STARCKS Zaterdag 28 mei 2016 om 20.00u Locatie: Café Noorderlicht, Marktstraat 2, 9060 Zelzate Deelname: €5 (leden AVF), €10 niet-leden Info en tickets via jazzcafe@avf-zelzate.be of 0477/93.56.13 Organisatie: Vermeylenfonds Zelzate

03.06 HET BOEK DER KAMPEN Sis Van Eeckhout, voorzitter van Vermeylenfonds, afdeling Mol, heeft het monumentale standaardwerk van zijn overleden vader 'Het Boek der Kampen' opnieuw uitgebracht.

Dit meest complete overzicht van de Duitse concentratie- en uitroeiingskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog is het levenswerk van Ludo van Eck (pseudoniem voor Ludo van Eeckhout), zelf een gewezen gevangene van Dachau. Het boek, dat sinds de jaren 1970 talloze herdrukken kende, werd zowel inhoudelijk als qua fotografie in een modern kleedje gestoken, met veel nieuwe informatie en kleurenfoto's. Sis van Eeckhout zet de missie van zijn vader voort en geeft regelmatig lezingen over de concentratiekampen.

Hij verrijkt dit boek met enkele anekdotische en persoonlijke verhalen die de herinnering aan Ludo van Eck levendig houden,

o.a. gerelateerd aan de vele bezoeken die hij na de oorlog met zijn vader aan de concentratiekampen bracht.

Vrijdag 3 juni 2016 om 20.00u Kostprijs: OK €1, leden Vermeylenfonds €3, niet-leden 5€ Locatie: VC Liedts, Parkstraat 4, 9700 Oudenaarde Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde

11.06 SONGS VOOR ‘T GEMOED Een internationaal gezelschap houdt een muzikale stop in Vinderhoute.

PROGRAMMA: - Johannes Wannijn legt in zijn liederen telkens een ander stukje van zijn ziel bloot, los van grote bewegingen en sier.

Mijmeringen naar de jeugdjaren, liefde in alle maten en gewichten, keuzestress als ziekte van de tijd: met zijn muzikanten gaat hij op zoek naar eerlijkheid in tekst én muziek.

Nederlandstalig soloprogramma samen met Lotte Remmen/viool en Lara Rosseel/ contrabas en zang - J. Eoin Ierse singer-songwriter (Londen), is een heel veelzijdig muzikant, speelt een ruim repertoire van liederen. Hij is zowel thuis in Ierse muziek als ook country en heeft een verdienstelijke waaier van eigen songs.

John Snauwaert/ saxen Yves Peeters/ percussive Lotte Remmen/ viool Jan Oelbrandt/ slide & strings - Tuur West-Vlaamse bard – eigen nummers vanuit een maatschappijkritische ingesteldheid Begeleiding: John Snauwaert/ saxen Yves Peeters/ percussie Jan Oelbrandt/ slide & strings - Old Salt Jonge Amerikaan ‘Dan Wall’ zag opeens het muzikaal licht. Nam een banjo ter hand, gooide z’n levensroer onbevreesd om en zette als busker koers richting de straten van de wereld. “Louterend” klinkt het. Laat zich in Europa in de ban slaan van de onweerstaanbare lokroep van een “nieuwe en verfrissende folk revival”.

Old Salt brengt verfrissende bluegrass en oldtime, uitgepuurd tot op het bot. (programmabrochure Gentse Feesten 2015).

Dan Wall (USA)/ banjo en zang, Lotte Remmen (België)/viool Johannes Wannijn (België)/ gitaar en zang, Anton Teljebäck (Zweden)/ viool, Lara Rosseel (België)/ bas, Dave Barfoot (Schotland)/ percussie

HET WOORD tussen de sets in, intermezzo’s door Carmien Michels (Kampioen Poetry Slam 2016) Voordracht, al dan niet voorzien van een muzikaal tapijtje. Carmien is een fijne dame en dat zal je geweten hebben. Bruisend van energie en inspiratie, de perfecte mayonaise voor bij deze avond.

AFSLUITENDE JAMSESSIE Voor al wie nog goesting heeft in meer, om te spelen of te luisteren, breien we er schoon einde aan.

Zaterdag 11 juni van 19u tot 01u Locatie: Pastoor Moernautstraat 10, Pastoor Moernautstraat 10 Vinderhoute Kostprijs: 10€ VVK en 15€ ADK Contact: vinderhoutsevingers@telenet.be Organisatie : VINDERHOUTSE VINGERS

21.06 EEN MENS VOOR EEN MENS Actie i.h.k.v.de Dag van het Humanisme Vanuit de vrijzinnige verenigingen OostVlaanderen bundelen we de krachten om een benefietactie te organiseren i.s.m. InGent ten voordele van Werkgroep Vluchtelingen Gent, Hand-in-Hand Gent, Vereniging zonder naam met een hart, De Tinten en VLOS Sint-Niklaas. Deze benefietactie zal plaatsvinden op dinsdag 21 juni 2016 onder de Stadshal Gent.

Naast een fanfare, diverse standjes, drankbar ondernemen we een leuke actie om geld in te kunnen zamelen en veilen we ‘beroemde mensen’ per opbod: Een mens voor een mens! Deze veiling gaat door van 18u t.e.m.

19u onder de stadshal Gent. Maxime De Winne (acteur uit Thuis en bekend als belspelinfiltrant uit het programma Basta) is velingmeester. Nemen misschien deel: Marijke Pinoy (toneelvoorstelling – o.v.), Melike (huiskamerconcerten), Lieve Blancquaert (fotoshoot)...

Ook voor afdelingen vallen er interessante activiteiten per opbod “aan te kopen”.

Spreek alvast uw achterban aan en stuur uw kopers op pad.

Dinsdag 21 juni 2016 om 18u Locatie: De Stadshal, Poeljemarkt, 9000 Gent Organisatie: Huizen van de Mens OostVlaanderen, VC Geuzenhuis, Willemsfonds, Vermeylenfonds, De Maakbare Mens, HVV Oost-Vlaanderen, Hujo en In-Gent vzw afdeling integratie

21 INFO

dng1_v1.indd 21

7/03/16 13:17

THEATERRECENSIE

HEBZUCHT DEEL 1 VAN DE CRISISTRILOGIE Met de ambitieuze trilogie Hebzucht, Angst en Hoop maakt Stijn Devillé de balans op van tien woelige jaren in Europa. Van de oneindige groei die de wereld in petto leek te hebben tot de economische en sociale dieperik die erop volgde.

Een op het eerste gezicht naiëf tienermeisje brengt de staalharde feiten van de bankencrisis die de wereld in 2008 als een mokerslag raakte. Hebzucht, het eerste deel van de Crisistrilogie, zet meteen de toon. Centraal staan de drie mannen aan het hoofd van AXIS – een fictieve bank, maar het is niet moeilijk om het ter ziele gegane Fortis hierin te herkennen. De goden zijn hen gunstig gezind, de zaken gaan meer dan goed. Ze goochelen met cijfers, toveren hun weg naar de top. De arrogantie druipt ervan af – deze mannen voelen zich god. Op de achtergrond een zenuwachtig ritme. Een bijna kinderlijke euforie maakt zich meester van onze protagonisten. Geld is nu bijna gratis. Hoe lang voor de bubbel barst?

’30 gezien heeft. Devillé is niet mild voor de veroorzakers van dit drama, die worden afgeschilderd als louter op geld beluste idioten.

Hun onnozele danspasjes en dwaas gespring benadrukken de absurditeit van de situatie.

De sfeerschepping en live geluidseffecten zijn subliem. De onheilspellende muziek neemt het publiek mee in een bijna droomachtige roes, tot het breken van scherven deze droom doorprikt. De acteurs leveren uitstekend werk en weten het publiek steeds te boeien, zelfs tijdens de meest droge, met financiële grootspraak doorspekte sequenties. Een aanrader! Wiens geheugen met betrekking tot deze bankencrisis niet opgefrist hoeft te worden, heeft wellicht meer aan Hoop, het laatste deel van de trilogie dat nog tot 25 maart in de zalen speelt.

We kennen het verhaal allemaal.

Elisa Van Houte Gedreven door hebzucht willen ze steeds meer, maar overmoed komt voor de val. De overname van ABN-AMRO betekent het begin van het einde. De lege financiële constructies die eerder een goudmijn bleken, beginnen scheuren te vertonen. Verblind door arrogantie weigeren de mannen de problemen echter te zien.

Hebzucht is een rauw relaas van de zwaarste financiële crisis die de wereld sinds de jaren 22 INFO

dng1_v1.indd 22

www.nieuwstedelijk.be/project/hoop

TEKST EN REGIE Stijn Devillé

GEZELSCHAP

het nieuwstedelijk

Hebzucht © Freek Verdonckt

En dan – de eerste bank gaat failliet en sleurt alles en iedereen met zich mee. De markt stort in. AXIS gaat kopje onder. De teloorgang is totaal – gezinnen over de hele wereld kunnen hun leningen niet meer betalen, vaders en moeders verliezen hun job. En de grote mannen aan de top? Zij verlaten de bank zoals ratten een zinkend schip, hun zakken goed gevuld. De crisis raakt iedereen - behalve zij die ervoor verantwoordelijk zijn.

SPEELDATA EN TICKETS

7/03/16 13:17

Hebzucht Š Freek Verdonckt

23

dng1_v1.indd 23

7/03/16 13:17

AFDELING I/D KIJKER

PROEFTUINAFDELING VUB

“WE WILLEN MET DIT UNIEKE PROJECT ZOWEL JONGE CREATIEVELINGEN ALS MEER ERVAREN KUNSTENAARS DE KANS GEVEN OM MET HUN WERK NAAR BUITEN TE TREDEN”

WANNEER

25 april (vernissage) t.e.m. 28 april

Cédric Piens, Rajae Bchiri, Zoë Reekmans, Nele Baptist, Nanou Catry, Oihana Azpillaga

WAAR

Gemeenschapscentrum Elzenhof, Kroonlaan 12, 1050 Elsene

Sinds drie jaar organiseren de eerstejaars agogische wetenschappen van de VUB een cultuurweek, als opdracht voor het vak “Organisatie en structuur van de culturele sector”.

Onder de naam ‘City Beats’ worden dit jaar verschillende culturele activiteiten georganiseerd met als overkoepelend thema ‘stad en verbeelding’. Vermeylenfondscollega’s Tom Cools en Elisa Van Houte begeleiden een

MEER INFO

expositie.citybeats@gmail.com

24 AFDELING IN DE KIJKER

dng1_v1.indd 24

7/03/16 13:17

groep van zes enthousiaste studenten die in het kader van deze cultuurweek een expositie organiseren. Het is de eerste keer dat deze sociaal geëngageerde studenten zelf iets op poten zetten en ze staan dan ook te springen om hun project succesvol af te ronden. De tentoonstelling, Cité Mirage gedoopt, brengt fotografie en beeldende kunst met als onderwerp utopie/dystopie bij elkaar. “We willen

met dit unieke project zowel jonge creatievelingen als meer ervaren kunstenaars de kans geven om met hun werk naar buiten te treden,” aldus groepslid Cédric Piens. Ook het werk van onze eigen Roode Oogjes haalde de selectie. Kunstliefhebbers zijn van harte welkom op de tentoonstelling Cité Mirage die loopt vanaf 25 april tot en met 28 april.

25 AFDELING IN DE KIJKER

dng1_v1.indd 25

7/03/16 13:17

Mong Rosseel: samenwerken voor Senegal

MONG ROSSEEL ¬ EEN GESPREK MET MONG ROSSEEL Jonge theatermakers is het thema van dit DNG-nummer en men vroeg mij voor deze rubriek een interview af te nemen van een jonge theatermaker van bijna 70 jaar. Voor mij zit Mong Rosseel, geboren en opgegroeid in Veurne in een katholiek middenstandsmilieu. Na zijn middelbare studies ging Raymond – want dat is zijn echte voornaam - psychologie studeren aan de katholieke universiteit van Leuven. De directeur van het Bisschoppelijk College had zijn vader gewaarschuwd dat de universiteit van Gent te gevaarlijk was : de psychologiestudenten kregen er immers les van rabiate linkse en atheïstische professoren als Leo Apostel, Jaap Kruithof, William De Coster… Zijn vader zal wel niet gedacht hebben dat Mong in Leuven al vlug aansluiting vond bij de studentenvakbond onder leiding van Ludo Martens, Paul Goossens en Walter De Bock. Erg nieuw voor een jonge man die enkele jaren eerder in het katholieke schooltje nog moest bidden tegen de slechte mensen die de staking van 1960-1961 leidden. Na drie jaar Leuven ging Mong in Gent studeren en kwam ook daar al vlug in aanraking met de studentenvakbeweging.

Mong Rosseel: “Ik maakte daar kennis met een allegaartje van linkse groeperingen zoals de Trotskisten, de Mao-communisten ( AMADA) en het Gentse ‘provotariaat’. Vooral die laatste groep trok me erg aan en het duurde niet lang voordat ik bij hen op kot ging. Het was het begin van de Gentse anarchistische beweging met onder andere Guido Van Meir en Armand Sermon, met wie ik het enorm goed kon vinden. Met hem trok ik trouwens herhaaldelijk naar Nederland, naar de samenkomst van wat men ginder de vrije socialisten noemde. Aan de universiteit richtten we een politieke rockgroep op, de teksten kwamen van Guido Van Meir en de muziek schreven we zelf en was dus van een ongelooflijke eenvoud, geïnspireerd op de melodieën van de songs van Jacques Dutronc. Dat was in feite de voorgeschiedenis van De Vieze Gasten. De eigenlijke geschiedenis begint na mijn studies toen ik samen met enkele vrienden het buurthuis in de Sleepstraat openhield.

Dat buurthuis draaide veel beter dan wat we ooit durfden dromen.

Bij de viering van het éénjarig bestaan van het buurthuis hadden we Willem Vermandere en Walter De Buck uitgenodigd en na hun optreden had ik samen met Fabien Audoorn en Jan Van Daele ook een programma voorbereid waarover Walter De Buck erg enthousiast was.

Zo programmeerde hij ons af en toe als voorprogramma van zijn op-

bv

2 6 BV

dng1_v1.indd 26

7/03/16 13:17

treden. Op één van die optredens leerden we de violist Guido Schiffer kennen. En dan is het vlug gegaan zeker na het succes van het Apekot.”

Van waar eigenlijk die naam Vuile Mong en de Vieze Gasten?

Mong Rosseel: “Eigenlijk heel simpel, we hadden lang haar en liepen er nogal slordig gekleed bij en omdat de meeste mensen dat nogal vuil en vies vonden hebben we onszelf Vuile Mong en Zijn Vieze Gasten gedoopt en omdat er in onze eerste programma's veel circusparodieën zaten hebben we er 'het Circus van' aan toegevoegd. Zo was er een act die aangekondigd werd als hondendressuur waarbij Paul Vanden Boeynants optrad als hondentemmer met rijkswachters als honden.

Uiteindelijk werd de naam van de groep De Vieze Gasten. Na het onverwachte succes van 'het Apekot' werd Vuile Mong weggelaten omdat de groep een collectief was en we als zodanig ook naar buiten wilden komen.”

In de beginjaren had jullie programma veel weg van een revue met korte sketches, zang, dans, een lach en een traan. Theater pur sang was het dus niet. Toch kreeg De Vieze Gasten in 1975 een erkenning als vormingstheater - niet vanzelfsprekend.

Mong Rosseel: “Het begrip ‘vormingstheater’ kwam overgewaaid vanuit Nederland en in 1975 kon je ook in Vlaanderen een erkenning als vormingstheater aanvragen. Onder impuls van de Internationale Nieuwe Scène en volkshogeschool Elcker Ik hebben wij die aanvraag dan gedaan. Zelf hadden we niet gedacht dat een eventuele erkenning mogelijk was. In tegenstelling tot andere theaters, zoals Het Trojaanse Paard of de Internationale Nieuwe Scène, kwam de Vieze Gasten niet uit theatermiddens. Toch is het gelukt en konden we het eerste jaar al drie mensen deeltijds betalen . Vanaf het tweede jaar kon iedereen ingeschreven worden, weliswaar met een minimumloon. Vóór die erkenning hadden we te weinig inkomsten om ook maar iemand te betalen. Elk lid van de groep had dus nog een andere job. Ik werkte bijvoorbeeld bij een houthandelaar in Maldegem.”

Had die erkenning geen gevolg voor de inhoud van jullie voorstellingen?

Mong Rosseel: “Onze revue was niet meer mogelijk, we moesten jaarlijks minstens één avondvullende voorstelling creëren. Van dan af werkten we meestal met professionele regisseurs. Vooral Wim Meuwissen van de Internationale Nieuwe Scène heeft ons in de beginjaren van de erkenning goed geholpen. Naar het aantal voorstellingen toe en het aantal toeschouwers waren de subsidiëringsvoorwaarden niet veeleisend maar het gezelschap moest dan wel hoofdzakelijk uit beroepsacteurs bestaan en geen van ons had een toneelopleiding genoten. Ook hier kregen we de hulp van de Internationale Nieuwe Scène. Toen was het nog mogelijk een diploma te behalen op basis van ervaring. Op een wonderlijke manier heeft Wim het geregeld gekregen dat we allemaal stage liepen bij onszelf en na vijf jaar kreeg iedereen van de groep een beroepskaart van acteur, zelfs de muzikanten en de techniekers.

Binnen het geheel van het vormingstheater namen we wel een aparte plaats in. Het vormingstheater was eigenlijk sociaal geëngageerd theater, het kind van zijn tijd. In onze voorstellingen - enigszins voortbouwend op het revueverleden – zat heel veel humor. In het linkse milieu en in het vormingstheater was dat evenwel niet vanzelfsprekend. Zo heb ik eens een voorstelling bijgewoond van het Nederlandse theater Proloog over kernenergie en op het einde van de voorstelling wist ik perfect hoe kernenergie werkte. De voorstellingen waren pure lessen.

Dat had niets meer met theater te maken. Helaas was dat binnen het vormingstheater meer regel dan uitzondering. De voorstellingen waren heel dikwijls saai en voorspelbaar. Humor, vreugde en engagement gingen in die tijd blijkbaar niet goed samen. Ik moet wel zeggen dat dit geëvolueerd is. Ik ben momenteel betrokken bij de burgerbeweging Hart boven hard en in die beweging wordt het accent gelegd op het positieve, waar naar gestreefd moet worden. Op de jongste parade was het barslecht weer en toch zag ik 20.000 lachende en enthousiaste manifestanten.”

In 2000 werd jullie erkenning ingetrokken en kreeg De Vieze Gasten geen subsidie meer via het theaterdecreet. De Vieze Gasten werden van dan af gesubsidieerd via het decreet omtrent sociaal artistieke projecten.

Mong Rosseel: “Inderdaad, opeens maakten we geen kunst meer. Enkele jaren voordien waren we wel al begonnen met het maken van voorstellingen met een kleinere bezetting naast de grote productie.

Minister De Wael sloot een CAO met de vakbonden waarbij de lonen werden vastgelegd en gelijke lage lonen niet meer mochten. Het was bijna niet meer mogelijk om grote producties te maken en voldoende te verkopen om uit de kosten te geraken. Maar de kleinere producties daarentegen waren een groot succes. We namen opnieuw de revue- en cabaretstijl over van vroeger en zorgden dat de onderwerpen aansloten bij de actualiteit. De grote doorbraak kwam in 1992 met Over de Schreef, een aanklacht tegen het enge nationalisme waarbij we oorlog speelden tussen Oost- en West-Vlaanderen, nadien kwam Het klein Kasteeltje over de behandeling van politieke vluchtelingen. Tot onze verwondering werden we niet enkel gevraagd door onze traditionele achterban – wereldwinkels, linkse verenigingen, buurthuizen – maar gingen opnieuw de deuren open van de parochiehuizen en vooral de scholen. Die kleinere producties waren een schot in de roos en eigenlijk ook de redding van De Vieze Gasten. Nadat we onze theatersubsidie waren kwijtgeraakt en De Vieze Gasten getransformeerd werd tot een sociaal-artistiek project ben ik samen met een andere acteur en een muzikant die kleinere producties blijven maken. Het succes bleef overweldigend. We moesten zelfs geen persvoorstelling organiseren.

Voorstellingen over globalisering, millenniumdoelstellingen, ecologische voetafdruk enz. werden alle tot 200 keer en meer opgevoerd. Dat succes is blijven duren tot mijn pensionering in 2011.”

Je bent nu al enkele jaren op pensioen maar je bent allicht niet stil blijven zitten.

Mong Rosseel: “Ik ben nu vier jaar met pensioen en ik ben nog altijd geestig bezig. Ik maakte een vertelvoorstelling over armoede op het platteland, trek regelmatig de baan op met een leuke muziekgroep of met vertellingen en nog meest van al met de twee samen. Deze week gaan we drie liedjes opnemen waarvan ik de teksten geschreven heb voor ons project met Senegal. Met vier gemeenten in het Meetjesland – de politiezone Lovendegem, Waarschoot, Zomergem en Nevele (LOWAZONE) – hebben we een officieel samenwerkingsband met drie dorpen in Senegal. Keur Moussa, Pout en Diender werken onder de roepnaam Kemopodi net als wij hier ook samen. Wij liggen op 60 km van Brussel, zij zijn even ver van Dakar. Wij zijn 20 km van Gent, zij zitten op dezelfde afstand van de provinciehoofdstad Thies.

Ondertussen hebben een aantal scholen al een partnerschool met zeer nauwe samenwerking. We ondersteunen democratiseringsprocessen, afvalbeheersing en gezondheidszorg. Om de continuïteit te verzekeren 2 7 BV

dng1_v1.indd 27

7/03/16 13:17

hebben we ook 'De Vrienden van Kemopodi' opgericht . We zorgen voor geregelde contacten en bezoeken in beide richtingen. Net waren twee schooldirecteurs van Senegal, bij ons op bezoek en in de paasvakantie vertrekt er alweer een groep Lowazoners op inleefreis. Ik ben daar nu zelf al vier keer geweest en het doet echt deugd als je ziet dat er echt vooruitgang wordt geboekt. Op de volgende bijeenkomst wordt België voorgesteld en dat zijn we nu volop aan het voorbereiden.”

Hoe wordt het project gefinancierd?

Mong Rosseel: “We krijgen een subsidie van het Vlaams Ministerie van Ontwikkelingssamenwerking waarmee de helft van het parttime loon van onze ambtenaar wordt betaald. De andere helft wordt door de vier gemeenten samengelegd. De andere kosten worden gedekt door lidmaatschapsbijdragen en acties zoals de solidariteitsfeesten. Het officiële project loopt tot eind 2016 maar we hopen natuurlijk dat het verlengd wordt want het is echt de moeite waard.”

Hartelijk dank voor dit gesprek.

Johan Notte • Wie het project Vrienden van Kemopodi wil steunen, kan dat door zelf vriend te worden.

• Stort via een bestendige opdracht 5 euro per maand of 60 euro per jaar op rekeningnummer BE38 9730 8782 7672 van KeMoPodi.

• Inlichtingen: An Van Parys, anvanparys@telenet.be, 0495 84 61 61.

12 mrt zat

dng1_v1.indd 28

kinderen van de zee Martin Heylen, Stephan Vanfleteren, Marnix Verleene, Geert Cyriel Tavernier, Luiz Marquèz, Lara Taveirne, Joke van Leeuwen, Oek de Jong, Johannes Verschaeve (The Van Jets) en Serge Feys

7/03/16 13:17

)

Gevel Monty

DE EEUWIGE JEUGD VAN DE MONTY DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY In de zomer van 1972 opende de 'KingKong' in de Antwerpse Keizerstraat zijn deuren; een kleine theaterzaal, een boekhandel, enkele vergaderzalen en een cafÊ. De bezieler en initiatiefnemer van het Kultureel Informatief Centrum Keizerstraat (KICK) dat achter deze roepnaam schuilging was cineast Robbe De Hert. Het theatercollectief Het Trojaanse Paard, De Andere Film, het FreeMusic Festival vonden een thuisbasis in dit linkse initiatief. Mei' 68 lag nog fris in het geheugen. Daar, in de King-Kong heb ik Denis Van Laeken leren kennen, de man die nu de Kultuurfaktorij Monty al 30 jaar in het spoor houdt. Er is een zeker parallellisme in onze professionele levens. 1985 is voor ons beiden een keerpunt geweest: Denis begon met een paar vrienden Monty, een oude uitgeleefde wijkcinema op het Antwerpse Zuid, te verbouwen en ik begon het onderkomen Reizend Volkstheater (RVT) artistiek te herstructureren. Vijf jaar later hadden Monty en

het inmiddels tot Theater Zuidpool omgevormde RVT beiden een onmiskenbare positie ingenomen in het Vlaamse theaterlandschap en tot vandaag hebben ze nog niets van hun frisheid verloren.

Aanvankelijk was het de bedoeling van Denis Van Laeken en enkele medestanders concerten te organiseren in de Monty, die aanvankelijk per dag werd gehuurd. Denis had immers enkele jaren meegewerkt aan de vrije underground zender Radio Centraal en had een neus voor muziek die tegen de haren in streek. Toch moesten er dringend noodzakelijke aanpassingswerken gebeuren, zoals de omschakeling van de elektricteit van 110 naar 220 volt, het weghalen van een plastic muurbekleding enzovoort. Een 'work in progress' dat nog lang hoog op de agenda zou staan.

Ik geloof dat het Herman Teirlinck was die heeft gezegd dat een theaterdirecteur in staat

moet zijn om zijn eigen theater te bouwen.

Wat Denis en een kleine enthousiaste ploeg vrijwilligers deden, is hiervan een sprekend voorbeeld. Naast zijn studies moraalfilosofie had Denis een grote technische kennis en handigheid op diverse terreinen verworven: zonder die knowhow zou zijn theater moeilijk levensvatbaar geworden zijn.

Na het het intussen geperimeerde vormingsen politiek theater van de jaren'70 was er nauwelijks sprake van enige vernieuwing in het wat ingeslapen Vlaams theater. Begin jaren '80 kwam stilaan een nieuwe generatie aan het woord; de kiemen van wat later de Vlaamse Golf zal worden: De Witte Kraai van Sam Bogaerts en Lucas Vandervorst (1980), het Epigonentheater (later Needcompany) van Jan Lauwers en AKT van Ivo Van Hove (beiden 1981), Troubleyn van Jan Fabre (1986), Het Trojaanse Paard van Jan Decorte (1982) en Blauwe Maandag Compagnie van

2 9 COLUMN

dng1_v1.indd 29

7/03/16 13:17

Luk Perceval (1984). Er was een acuut tekort aan repetitieruimtes en zalen om deze explosie van jonge vernieuwende gezelschappen op te vangen. Een ruimte als de Monty kwam als geroepen en beantwoordde aan de voorliefde van deze groepen om te werken in wat Peter Brook een 'rough theatre' noemt. Bovendien had de directie een grote affiniteit met deze nieuwe en vernieuwende generatie theatermakers. Jan Fabre repeteerde er 'De Macht der Theatrale Dwaasheden', De Verrukking speelde er een reeks voorstellingen van 'De Sapeurloot', het Epigonentheater hernam er 'De Struiskogel' en Blauwe Maandagcompagnie ging er met 'Totale Sprakeloosheid' in première. Spoedig zette hier ook het Nederlansche gezelschap Discordia van Jan Joris Lamers en Matthias de Koning voet aan de grond; zij zullen in de volgende periode een niet geringe invloed uitoefenen op de nieuwe Vlaamse theatergeneratie. In gesprekken met Josse De Pauw, Hugo De Greef en Jan Fabre kwam het plan om een concertplateau uit te bouwen op de achtergrond en werd vooral gefocust op theater, performance en dans waarin onderzoek en experiment niet geschuwd werden Toch zal muziek in de programmatie nooit echt verdwijnen; onder andere Charlie Haden, Steve Lacy en Peter Vermeersch zouden er optreden.

'Van bij aanvang bleek de kleinschaligheid zichzelf te verkopen. Antwerpen bood wel degelijk een publiek voor de nieuwe vormen en onderzoek naar een nieuwe esthetica' getuigt Denis Van Laeken. Monty wierp zich op als een infrastructuur en als receptief productiecentrum waar deze nieuwe generatie

podiumkunstenaars zich in kon verankeren.

'In 1987 werden de inspanningen van Denis en zijn ploeg vrijwilligers gehonoreerd met een bescheiden subsidie, 500.000 frank (zo'n 12.500 euro). Niet genoeg om één voltijdse medewerker te betalen, maar een begin. Dat impliceerde een boel administratief werk, dossiers maken, zich conformeren aan de reglementeringen van de Vlaamse Gemeenschap, enz., maar vanaf dan was er eindelijk een smalle basis om te produceren en engagementen met anderen aan te gaan.

Eind jaren '80 komt een nieuwe generatie van de Vlaamse Golf aan het woord: Stan, De Koe en De Vereniging van Enthousiasten voor het Reële en het Universele in 1989 en enkele jaren later De Roovers. Zij vinden spoedig hun weg naar de Monty -een plateau waarin ze hun eigen eigenzinnigheid herkennen. Zo zal het tot vandaag blijven: generaties jonge theatermakers worden ertoe aangetrokken omwille van het begrip dat ze er vinden, van hun vertrouwen in Denis en zijn ploeg en van een publiek waarmee ze affiniteiten hebben.

1993 wordt om twee redenen voor de Monty de grote stap voorwaarts. Dankzij het nieuwe theaterdecreet groeit de subsidie van 3,6 naar 12 miljoen frank (300.000 euro), voor het eerst een solide basis om enkele medewerkers aan te werven en zich sterker te professionaliseren. Antwerpen wordt in dat jaar ook Culturele Hoofdstad van Europa. Intendant Eric Anthonis denkt van bij aanvang ook aan de post '93-periode en stelt aan sommige theaters zoals Monty ook middelen voor infrastructu-

rele aanpassingen ter beschikking.

Zo komt er meer armslag voor nieuwe initiatieven en om de internationale affiche, die tot dan vooral beperkt bleef tot Nederlandse gezelschappen en een spraakmakende voorstelling van 'La Fura dels Baus’, meer te profileren.

Eén van de hoogtepunten daarvan is ongetwijfeld in 1994 'Delusional', de eerste theatervoorstelling die performance-kunstenares Marina Abramovic speelt. In samenwerking met t' Stuc en Nieuwpoorttheater start Monty ook de kleine uitgeverij 'Bebuquin' (naar een titel van de avant-gardist Carl Einstein) die oorspronkelijke toneelteksten publiceert.

Er blijft een schrijnend gebrek aan een permanente repetitieruimte. In 1999 beslist het Monty-team deze met eigen handen op het dak te bouwen, het zgn. Japans paviljoen. Alle lijnen zijn nu uitgezet. Zo kan Kultuurfaktorij Monty de 21ste eeuw ingaan met een doelmatige infrastructuur, een grote ervaringsdeskundigheid en een artistiek engagement, dat gericht is op de ontplooiingsmogelijkheden van jong talent. Een visie die met twee voeten in de actualiteit van de samenleving en van het maatschappelijk debat staat. Tot vandaag is dat zo gebleven; aan elke vorm van verstarring ontsnappend, maar zichzelf permanent in vraag stellend en uitdagend in het licht van het veranderende theaterlandschap. Dat streven wordt voortdurend gevoed door nieuwe originele initiatieven. Zo bestaat sedert 2008 'Schrijversgevang', een initiatief om aanstormend toneelschrijftalent te steunen; enkele auteurs worden vijf dagen opgesloten om daarna een tekst af te leveren die een toonmoment krijgt.

Als je de programmatie van de voorbije twee jaren bekijkt dan zie je dat oude bekenden zoals Needcompany, Discordia, De Koe, De Roovers of Stan nog regelmatig terugkomen, naast gezelschappen die na de eeuwwisseling het licht zagen als Lazarus, Abattoir Fermé, Wunderbaum, het Sincollectief en vele andere nu nog vrijwel onbekende groepen. Dans en performance blijven een belangrijk onderdeel van de programmatie.

Wat de Kultuurfaktorij Monty zo boeiend maakt is dat er wordt gewerkt vanuit eigenzinnigheid en integriteit. Monty durft risico's nemen die vele anderen uit de weg gaan en blijft een publiek aantrekken dat die eigenzinnigheid waardeert en bereid is de soms onvermijdelijke mislukkingen te accepteren.

Een kwestie van wederzijdse liefde.

Theaterzaal

3 0 COLUMN

dng1_v1.indd 30

7/03/16 13:17

MUDA-EVERGEM © Marc De Coninck

dng1_v1.indd 31

7/03/16 13:17

AdhuisvandeMens_Opmaak 1 7/02/12 12:48 Pagina 1

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32

dng1_v1.indd 32

7/03/16 13:17