dng 2/2016 magazine Vermeylenfonds

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

TRANSGENDER

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS JUNI - AUGUSTUS 2016 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng2_v2.indd 1

2/06/16 00:10

MAN OF/EN VROUW Op 22 april 2015 keurde de Raad van Europa de Transgender-resolutie met een twee derde meerderheid goed. Daarin staat dat transgenders zelf moeten kunnen beslissen of ze zich als 'man', 'vrouw' of 'X' definiëren. De resolutie zet de lidstaten ook aan tot het beschermen van hun transgender burgers. In vele landen worden zij immers nog steeds gediscrimineerd en gepsychiatriseerd.

Een mooie stap voorwaarts in onze beschaving.

Toch worden transgenders met argusogen bekeken. We kunnen het maar moeilijk begrijpen, hebben er geen vat op, kennen enkel het clichébeeld van de transgender zoals die momenteel in de Vlaamse soapserie Thuis verschijnt. Franky wordt Kaat. Een vrouw zit vast in een mannenlichaam en laat zich verbouwen tot een vrouw.

DE NIEUWE GEMEENSCHAP: driemaandelijks ledenblad van het August Ver-

meylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

REDACTIE Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Matilde Dierickx, Koen Goethals, Jago Kosolosky, Roland Laridon, Johan Notte, Paul Pataer, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet, Elisa Van Houte en Anne Van De Genachte (+ vormgeving) ALGEMEEN SECRETARIAAT Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09 223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

ABONNEMENT 15 euro (4 nummers).

LIDMAATSCHAPSBIJDRAGE 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr.

BE50 0011 2745 2218 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Koen Goethals, p/a Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

AUTEURSRECHTEN personen die we niet hebben kunnen bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

edito

Dit is slechts één voorbeeld. Transgender is een spectrum dat uit vele vormen bestaat. Zo zijn er mannen die zich vrouw voelen, maar toch hun mannenlichaam verkiezen. Er zijn transgenders die zich man en vrouw tegelijk voelen, er zijn er die zich soms vrouw, soms man voelen of een percentage man en een percentage vrouw. De getuigenis van Dries/Grace verderop in het tijdschrift toont ons een genderqueer persoon, een transgender die zich zowel man als vrouw voelt en tegelijk ook geen van beide. Dries/Grace definieert zich als ‘x’, hoewel ook hij/zij liever de grenzen tussen beide geslachten ziet verdwijnen.

COLOFON

In het eerste interview, met expert Dr. Joz Motmans, gaan we dieper in op het begrip transgender. Wat betekent het? Wat is de medische kant van het verhaal? Hoe verandert dit het leven van een persoon?

STEUN HET VERMEYLENFONDS Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar.

Reknr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

Met sociologe Myrte Dierckx kijken we naar de familiale context.

Hoe reageert de omgeving? Wat betekent het voor een partner en kinderen wanneer een persoon zich als transgender uit?

Een boeiend nummer over één der laatste taboes (dat wij graag meehelpen doorbreken).

Caroline De Neve

www.vermeylenfonds.be

dng2_v2.indd 2

2/06/16 00:10

INHOUD HELP DNG VOORUIT! JUNI - JULI - AUGUSTUS 2016

Geef uw MENING! Beste lezer(s), Het redactieteam van dng wil graag uw mening weten over het ledenblad. Leest u het graag? Wat vindt u er goed, minder goed of buitengewoon slecht aan? Wat kan beter? Deze en andere vragen vindt u op de homepage van onze website www.vermeylenfonds.be. U hoeft niet te vrezen voor een uitputtingsslag, de enquête duurt niet lang. Bovendien worden uw

04 STANDPUNTEN 04 Het geslacht X 08 Mijn papa is een vrouw 11 Genderqueer Dries/Grace

14 BOEKEN 16 DUURZAME ECONOMIE 19 INFO & VERSLAGEN 24 GEDICHT

¬ Peter Benoy

26 BV

antwoorden verwerkt in een evaluatie van het tijdschrift.

Omdat wij onze appreciatie voor uw inzet graag belonen, verloten wij twee boekenbonnen van 25 euro onder de deelnemers. Een onschuldige kinderhand haalt de winnende loten eruit. Met een beetje geluk bent u erbij!

BEDANKT Caroline De Neve

¬ Katrien Blontrock

28 COLUMN

¬ Peter Benoy

– Annita Van Huffel

SYMPATHIE SPONSORS Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors.

Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel.

09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

3 EDITO

dng2_v2.indd 3

2/06/16 00:10

enorm alleen met hun verhaal, maar hier krijgen ze te horen dat er nog honderden anderen zoals hen zijn. Wat wij doen maakt voor hen een wereld van verschil.”

HET GESLACHT

Tijdens de maand mei stonden de Belgische media helemaal in het teken van transgenders. Op zaterdag 13 mei vond de jaarlijkse Belgian Pride plaats en trokken 60.000 holebi’s en transgenders door de straten van onze hoofdstad om er op te komen voor hun rechten. Tegelijk werd bekend dat er aan een nieuw wetsvoorstel gesleuteld wordt dat transgenders de kans biedt om op een meer laagdrempelige manier juridisch van geslacht te veranderen.

Transgender is een parapluterm. Welke groepen vallen daar allemaal onder?

Motmans: “Transgender is een inclusief woord dat een enorm gevarieerde groep beschrijft. Enerzijds is er travestie, waarbij men (meestal heimelijk) de behoefte heeft om kledij van het andere geslacht te dragen zonder in het dagelijkse leven in deze rol te willen leven. Transseksualiteit is een andere kwestie. Dat zijn mensen die het gevoel hebben dat hun geboortegeslacht niet samenvalt met hun genderidentiteit en die er al dan niet voor kiezen om een lichamelijke transitie te ondergaan. Dit zijn de twee meest gekende groepen. Daartussen is er een spectrum aan groepen die moeilijker te definiëren zijn. Het gaat om mensen die het binaire onderscheid tussen man en vrouw afwijzen. Hoe dat concreet ingevuld wordt, is individueel erg verschillend. Het zijn mensen die zich op het spectrum van man en vrouw ergens tussenin positianeren, of die net tot geen van beide hokjes behoren. De naamkeuze is een moeilijke kwestie. De Engelse termen ‘genderqueer’ of ‘non-binary’ worden vaak gebruikt in deze gevallen. Het is een groep die ons duale manvrouw denken overhoop haalt en die tevens het meest onzichtbaar is in de hulpverlening en de media.”

Wat is de medische oorzaak van deze ontwikkelingen?

Motmans: “Daar wordt momenteel erg veel onderzoek naar gedaan, maar alle onderzoek ten spijt weet men nog steeds niet goed wat de oorzaken zijn van deze gevoelens. Momenteel houden we vast aan een bio-medisch-sociaal model. Er is waarschijnlijk een biologische aanleg, maar of die al dan niet tot uiting komt, is afhankelijk van de sociale context waarin het kind opgroeit. Nature en nurture zijn moeilijk los te koppelen begrippen. Het is dus een én én verhaal.”

stand.

Hoog tijd dus om aandacht te besteden aan dit razend actuele onderwerp. We spraken met dr. Joz Motmans, coördinator bij het Transgender Infopunt aan het UZ Gent. Het Infopunt is een eerste aanknopingspunt voor mensen die worstelen met hun genderidentiteit.

Waarvoor kan men terecht bij het Transgender Infopunt?

Dr. Joz Motmans: “We omschrijven onszelf als een onthaal-, kennis- en informatiecentrum. Mensen kunnen bij ons terecht met allerhande vragen rond het thema transgender, via onze informatieve website, e-mail of 0800 nummer. Iedereen is welkom om binnen te springen voor een eerste verkennend gesprek. Het Infopunt is gratis en anoniem en daarom erg laagdrempelig. We geven zoveel mogelijk ondersteuning en informatie, maar bieden geen lange termijn begeleiding aan – daarvoor verwijzen we indien nodig naar onze zorgkaart. We helpen mensen op weg en dat is iets ongelooflijk mooi. Er springen regelmatig nog mensen binnen die hier hun eerste stappen hebben gezet naar een ander leven. Ze voelen zich vaak

CV JOZ MOTMANS is psycholoog en socioloog. In 2012 werd hij aangesteld als coördinator van het Transgender Infopunt (TIP) en neemt in die functie de dagelijkse werking op zich. Het bureau van het Transgenderinfopunt bevindt zich op de campus van het UZ Gent, in gebouw K12, 6e verdieping, lokaal 650, in het Centrum voor Seksuologie en Gender.

4 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 4

2/06/16 00:10

Dr. Joz Motmans: “Er springen regelmatig nog mensen op het Transgender Infopunt binnen die hier hun eerste stappen hebben gezet naar een ander leven.”

Komt het altijd van jongs af tot uiting of kan het zich ook pas op latere leeftijd manifesteren?

Motmans: “Het komt bij verschillende leeftijden voor. Er zijn enorm veel mensen die het pas later in hun leven beseffen. Eén van de voornaamste redenen hiervoor is een gebrek aan informatie. Het

thema staat nu erg in de belangstelling, maar pakweg vijf à tien jaar geleden was de situatie totaal anders. Het is iets dat zowel in het onderwijs als in de media erg traag doorsijpelt. In de media werd vroeger vaak een heel stereotiep, soms sensatiebelust beeld geschapen waarin weinig mensen zich herkenden. Veel mensen hebben het

TRANSWATTE? De terminologie rond gender kan verwarrend zijn. Wij helpen u een handje op weg met deze woordenlijst.

TRAVESTIET: Iemand die zich sporadisch of regelmatig kleedt in de kledij die cultureel met de andere sekse wordt geassocieerd.

GENDER: De sociale en culturele invulling van vrouwelijkheid en

TRANSSEKSUEEL: Iemand die zich niet herkent in zijn of haar

mannelijkheid.

geboortegeslacht en die dit in meer of mindere mate laat aanpassen door gebruik van hormonen en/of operatieve ingrepen.

GENDERIDENTITEIT : Je innerlijke gevoel. Voel je je man, vrouw, beide of geen van beide? Bij de meeste mensen valt dit samen met hun sekse, deze mensen noemen we cisgender. Mensen bij wie dit niet het geval is, voelen zich vaak gevangen in hun eigen lichaam.

Dat conflict noemen we genderdysforie.

DERDE GENDERIDENTEIT/GENDERQUEER: Iemand die het binaire

GENDEREXPRESSIE: De mate waarin je je vrouwelijk of mannelijk

TRANSMAN: Een persoon met een vrouwelijk geboortegeslacht maar

uit. Het gaat om kledijkeuze, taalgebruik, gebaren, make-up, haartooi, parfum, omgaan met emoties en andere uitingen.

een mannelijke genderidentiteit.

onderscheid tussen vrouw of man afwijst en noch man, noch vrouw, noch iets tussenin is, maar een volwaardige derde genderidentiteit (ook wel ‘x’ genoemd).

TRANSVROUW: Een persoon met een mannelijk geboortegeslacht

TRANSGENDER: Iemand van wie de genderidentiteit of

maar een vrouwelijke genderidentiteit.

genderexpressie afwijkt van de verwachtingen die aan iemands sekse worden verbonden. Het is een koepelterm voor travestie, transseksualiteit, genderqueer en alle andere variaties.

BRON: brochure van Gelijke Kansen in Vlaanderen i.s.m. çavaria “Alles wat je altijd al wilde weten over transgenders (maar nooit durfde vragen)”

5 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 5

2/06/16 00:10

gevoel dat ze anders zijn, maar weten niet hoe of wat of waarom. Het is van belang om de juiste informatie te krijgen zodat de mogelijkheid bestaat dat je je hierin herkent. Vaak komt het besef door het lezen van iemands verhaal of het zien van een documentaire of film.

We krijgen nu ook mensen over de vloer naar aanleiding van de introductie van het personage Kaat in Thuis (het personage Franky uit de populaire één soap Thuis heeft recent een transitie ondergaan naar Kaat, nvdr.). Die informatieverspreiding triggert bij mensen begrip of herkenning.”

Het onderwerp is de laatste tijd inderdaad nogal aanwezig in de media, niet in het minst door de integratie van het thema in Thuis.

Is die media-aandacht positief of kan het ook stigmatiserend werken?

Motmans: “Het is zeker positief in die zin dat het thema binnenkomt in huiskamers waar het anders misschien nooit zou aangekaart worden. Daar zijn we absoluut voorstander van. Anderzijds is er nog steeds een gebrek aan diversiteit in verhalen die in de media komen. Nog te vaak wordt het klassieke verhaal naar buiten gebracht. Man wordt vrouw met alles erop en eraan: hormonen, operaties en een juridische verandering. Dit is zeker herkenbaar voor veel mensen, maar voor velen ook niet. Daarom hopen we dat het verhaal van een gender niet-binair persoon ook eens wordt verteld. Zij stappen uit het hokjesdenken en dat stuit op veel meer weerstand. Net zoals soms laatdunkend over biseksualiteit wordt gezegd dat het een fase is, wordt ook het gender niet-binaire denken niet altijd als waarachtig aanzien. Terwijl het vaak geen fase maar een eindpunt is. Ook op juridisch vlak worden ze niet erkend.”

Hoe zit het met de wetgeving?

Motmans: “De wet op transseksualiteit laat mensen toe om van voornaam en geslacht te veranderen, maar enkel wanneer ze medisch zo ver mogelijk stappen ondernemen. Mensen die niet voor een operatie kiezen, vallen dus uit de boot. Het is een erg conservatieve en discriminerende wet, maar gelukkig is de huidige regering ze aan het evalueren en komt er een nieuw en eerlijker wetsvoorstel op tafel.

De medische eisen zullen waarschijnlijk geschrapt worden, maar we vrezen wel dat er geen derde hokje (het geslacht 'x', nvdr.) zal komen.

Er is echt gebrek aan bewustwording over dat thema.”

De telefoon rinkelt om de haverklap, het is bijzonder druk. De bewustwording die onder meer door programma's als Thuis in gang wordt gezet, heeft als gevolg dat steeds meer mensen hun weg vinden naar het Transgender Infopunt en de overige zorgverlening.

Een positieve evolutie, maar de diensten beschikken over te weinig mankracht om aan de stijgende vraag te beantwoorden.

Motmans:” Het kinder- en jongerenteam van het UZ Gent is het enige team in ons land dat -18-jarigen begeleidt. Er is een bijzonder hoge instroom de laatste maanden. Het kinderteam behandelde de voorbije jaren zo'n vijf tot tien dossiers per jaar. In 2015 waren dat er plots een honderdtal. Momenteel is de wachttijd voor een eerste gesprek bij het kinderteam dan ook opgelopen tot bijna een jaar. Net bij kinderen is het zo belangrijk om er op tijd bij te zijn. Wanneer zij voor de start van hun puberteit met duidelijke genderdysforie gediagnosticeerd worden, kunnen er puberteitsremmers voorgeschreven worden. Deze zetten de puberteit op pauze, waardoor de door hen gevreesde mannelijke, zoals een lage stem, of vrouwelijke kenmerken, zoals borstvorming, uitblijven. Vanaf de leeftijd van zestien jaar kunnen jongeren starten met cross-sekse hormonen.

Voor de leeftijd van achttien jaar worden er geen grote chirurgische ingrepen gedaan. Een genitale operatie bijvoorbeeld is pas mogelijk vanaf achttien jaar.”

Hoe verloopt de procedure bij volwassenen?

Motmans: “Uit onderzoek blijkt dat er gemiddeld tien jaar zit tussen het moment dat volwassenen het voor zichzelf beseffen en het moment waarop ze besluiten er iets aan te doen. En dan begint het pas. De wachttijd voor een eerste gesprek is momenteel zes maanden. Pas na maandenlange begeleiding mogen ze met hormonale therapie starten. Daarna dienen ze minimaal een jaar lang cross-sekse hormonen te gebruiken vooraleer ze in aanmerking komen voor chirurgische ingrepen. De wachttijden voor die ingrepen schommelen dan ook weer tussen de twee en vijf jaar. Het is een niet te onderschatten jarenlang proces, en helemaal geen bevlieging zoals sommige mensen wel eens durven te beweren.”

Niet iedereen kiest ervoor om het lichaam chirurgisch aan te passen. Wat zijn de redenen hiervoor?

Motmans: “Dat verschilt van persoon tot persoon. Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen iemands identiteit en wat die persoon met zijn of haar lichaam doet. Sommigen vinden het voldoende om hun lichaam te vermannelijken of vervrouwelijken door middel van een hormoonbehandeling, anderen nemen een aantal chirurgische stappen maar ondergaan misschien niet alle mogelijke operaties. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend. Een volledige lichamelijke transitie is niet altijd evident als je kinderen of een relatie hebt. Sommigen voelen de nood gewoonweg niet om het te doen, anderen doen het niet omdat het financieel erg zwaar is.

Het is ook mogelijk dat iemand geen hormonale therapie mag volgen omwille van een medische conditie.”

Is het na die reeks operaties mogelijk om nog seksueel genot te beleven?

Motmans: “Dat hangt een beetje af van de richting waarin je veranderd bent. Een transmeisje kan seks hebben in de traditionele zin van het woord en kan perfect seksueel genot beleven zoals elke 6 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 6

2/06/16 00:10

andere vrouw. Transmannen kiezen er echter niet altijd voor om de chirurgische procedure volledig te doorlopen. Genitale chirurgie bij transmannen is enorm complex en er zijn altijd risico's. Kiezen zij er wel voor, dan wordt er een penis gecreëerd door middel van falloplastie. Dit proces gaat eveneens gepaard met huidtransplantaties en het inbrengen van een erectieprothese. Nadien is zowel het eigen seksuele genot als het stimuleren van anderen perfect mogelijk. De chirurgische technieken zijn enorm geavanceerd en evolueren ook bijzonder snel. Baarmoeder- en penistransplantaties zijn voorlopig nog niet mogelijk, maar er wordt wel mee geëxperimenteerd en ik vermoed dat dat binnen twintig jaar a piece of cake is.”

Welke mentale uitdagingen staat deze groep te wachten?

Motmans: “Het is voor een individu erg moeilijk om anders te zijn in een maatschappij die allerlei normen en verwachtingen oplegt.

Wanneer je niet in dat ideaalbeeld past, ga je jezelf raar vinden.

Velen beschouwen zichzelf als minderwaardig, hebben depressieve klachten en/of lijden aan eetstoornissen. Sommigen doen ook aan automutilatie of vergrijpen zich aan drugs of alcohol. De zelfmoordcijfers liggen helaas erg hoog bij deze groep. We zien wel dat het mentale welzijn enorm verbetert vanaf het moment dat deze mensen aan hun begeleiding beginnen en vooral wanneer ze met de hormoonbehandeling starten. Die innerlijke rust is er dan wel, maar dan worden ze op hun beurt geconfronteerd met een maatschappij die niet altijd even vriendelijk is ten aanzien van mensen die

afwijken van de norm. Discriminatie en geweld tegen transgenders komt helaas heel vaak voor. Het is belangrijk dat zij tijdens hun begeleidingsproces coping strategieën ontwikkelen en daarnaast een sterk netwerk hebben waarop ze kunnen terugvallen.”

Heb je een tip voor mensen die een transgender in hun omgeving hebben? Hoe ga je op een respectvolle manier met deze veranderingen om?

Motmans: “Het is logisch dat de omgeving het moeilijk heeft met een dergelijke situatie en de naasten moeten dan ook tijd krijgen om daarin te groeien. Wij geven vaak de volgende boodschap mee en ik merk echt dat het helpt. ‘Je moet het niet begrijpen, maar je zou het wel moeten respecteren en accepteren.’ Het loont niet de moeite om je af te vragen ‘Hoe kan dit?’ en ‘Waarom overkomt dit mijn kind/ mijn man/...?’ Op die vragen zal je nooit een antwoord krijgen. Het helemaal begrijpen zal je misschien nooit doen, maar dat wil niet zeggen dat je die persoon niet graag kan zien en accepteren. Het is belangrijk om de boodschap mee te geven dat iedereen mag zijn zoals ze zijn."

Tekst: Elisa Van Houte

CONTACTGEGEVENS TRANSGENDER INFOPUNT: 0800 96 316 contact@transgenderinfo.be www.transgenderinfo.be

VR 16 SEPTEMBER 2016 – 20:00

BRUSSELS PHILHARMONIC

Ontdek het nieuwe seizoen & reserveer meteen: debijloke.be Volg ons & deel je eigen foto’s facebook.com/cotejardin.debijloke instagram.com/debijloke

twitter.com/debijloke

DESTINY © FRIEDRICH WILHELM MURNAU FOUNDATION

OP E SE NING IZO SC EN ON 16 CE -17 RT

filmconcert met live-orkest Der müde Tod (Fritz Lang, 1921)

7 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 7

2/06/16 00:10

TRANS IN EEN FAMILIECONTEXT Zeggen dat het transgenderthema actueel is, kan als een understatement worden beschouwd. Het aantal meldingen bij het Centrum voor seksualiteit en gender van het UZ Gent neemt jaar na jaar exponentieel toe. Vorige maand werd bekend gemaakt dat gemiddeld wekelijks een Belg officieel de M in een V laat veranderen of omgekeerd. In de populaire media duiken wekelijks verhalen op van bekende en minder bekende trans personen en de kans dat er iemand in uw omgeving zich out als transgender is al lang niet meer vergezocht.

Samen met de zichtbaarheid en bespreekbaarheid van het transgender onderwerp is ook de zorg en ondersteuning vanuit de professionele context toegenomen. Toch blijven er zwarte gaten in de kennis en hulpverlening. Want hoe ga je om met een geliefde die worstelt met zijn/haar genderidentiteit en zich out als transgender?

Het transgenderthema lijkt hot?

Myrte: “Ik merk inderdaad dat het transgenderthema alomtegenwoordig is op dit moment. Zowel in het beleid, waar trans personen steeds meer als volwaardige kansengroep worden beschouwd, als in de mainstream media. Denk maar aan celebrity figuren als Caitlyn Jenner en het personage van Franky, nu Kaat, in de populaire soap Thuis. Deze evolutie is hoe dan ook positief. De tijd dat trans

personen als freaks werden beschouwd ligt meer en meer achter ons.

Ik ben echter ook genoodzaakt kanttekeningen te plaatsen bij al deze hoopvolle ontwikkelingen. Zo stel ik me wel eens de vraag in hoeverre de zichtbaarheid ook degelijk leidt tot dagdagelijkse aanvaarding van personen die de heersende gendernormen uitdagen. Uit onderzoek blijkt nog steeds dat attitudes naar zij die zich niet volgens hun biologisch gender gedragen eerder negatief zijn. We spreken dan van transfobie. Uit Belgisch onderzoek blijkt ook dat zulke transfobe attitudes redelijk algemeen zijn verspreid over de bevolking en bijvoorbeeld ook wijd verspreid zijn onder jongere generaties. Ik besluit dan ook dat ondanks dat het thema meer bespreekbaar en zichtbaar is geworden dit niet in dezelfde mate heeft geleid tot meer aanvaarding van trans personen. Ten slotte moeten we de specifieke Belgische context in acht nemen: in veel landen, ook binnen de Europese regio, is het thema nog steeds taboe en genieten transgender personen amper bescherming tegen discriminatie en geweld.”

Hoe plaatst u uw onderzoek in deze context?

Myrte: “Ook in de wetenschappelijke literatuur zien we de laatste jaren meer en meer aandacht voor het transgender thema. We stellen echter vast dat onderzoek vaak focust op de medische en psycholo8 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 8

2/06/16 00:10

gische aspecten van een transitie, maar amper aandacht heeft voor de sociale en familiale context waarin iemand zo’n transitie begint.

Jammer, want vaak bestaan er heel wat veronderstellingen over wat dit betekent voor partners en kinderen van een trans persoon. Zo wordt er toch vaak van uitgegaan dat dit hoe dan ook een traumatische ervaring is voor kinderen wanneer een ouder zich out en aan een gendertransitie begint. Ook de veronderstelling dat een relatie sowieso een gender transitie niet kan doorstaan is wijd verspreid, ook bij zorgverleners. Zowel binnen de Belgische als in de internationale context was er dan ook nood aan meer onderzoek naar deze familiale context. Een van drijfveren voor dit project – en deze is alleen maar groter geworden tijdens het verloop van het onderzoek – was de transitie open te trekken. Een gendertransitie is meer dan het medisch en fysieke parcours van experimenteren met kleding en uiterlijk, hormonen, geslachtsoperatie, … Natuurlijk begrijp ik dat mensen daar nieuwsgierig naar zijn. Maar wat zulke transitie voor het sociale en relationele leven van de trans persoon in kwestie betekent én hoe mensen die dag in dag uit met de trans persoon samenleven dit ervaren, wordt vaak achterwege gelaten. Ik was dan ook blij dat in Thuis duidelijk werd gemaakt dat het personage Kaat niet enkel een fysieke verandering meemaakt, maar dit ook de relatie tussen haar en haar omgeving mogelijk beïnvloedt en niet iedereen op dezelfde manier hiermee omgaat.”

een gebeurtenis die mogelijk vele onzekerheden met zich meebrengt.

Maar het leerde me in de eerste plaats vooral dat een gendertransitie niet noodzakelijk zoveel anders is als andere transities waar men als individu of als gezin mogelijk doorgaat. Zo waren kinderen vooral bang voor de mogelijke gevolgen van de transitie van hun ouder en niet van de transitie zelf. Denk aan: ‘Gaan mama en papa nu uiteen?’ of ‘Wat zullen mijn vrienden op school zeggen?’”.

Hoe moeten ouders met zulke vragen omgaan?

Myrte: “Ik zag vier belangrijke domeinen waar ouders en kinderen zich kunnen wapenen tegen zulke vragen en onzekerheden.. Een eerste punt wat als heel belangrijk wordt ervaren is natuurlijk de continuïteit binnen het gezin. Een gendertransitie is nu eenmaal een grote verandering, kinderen hebben dan ook nood aan zo veel mogelijk continuïteit en stabiliteit op andere vlakken. Zelfs als de ouders uiteen gaan - ongeacht of scheiding het gevolg is van de gendertransitie – is het belangrijk zo veel mogelijk continuïteit trachten te bewaren op andere vlakken: pak de transitie geleidelijk aan, blijf dezelfde zaken doen als voordien met je kind, tracht conflictsituaties tussen ouders zo veel mogelijk te vermijden en bereid hen voor op wat komen gaat in het transitieproces. Dit laatste brengt me bij het tweede domein: communicatie. Ouders en kinderen hebben soms een zekere schroom om vragen te stellen omdat het nu eenmaal om iets heel fysieks en intiems gaat, namelijk je gender en de daarbij Een eerste deel van het onderhorende lichamelijk aspecten. Ouzoeksproject over het de beleving ders denken al snel ‘We zullen hen van kinderen met een trans ouder er maar niet mee lastig vallen’ en werd ondertussen afgerond. Wat kinderen durven vaak geen vragen waren de belangrijkste bevindinstellen uit angst de ouder te kwetsen gen? of iets verkeerd te zeggen. Zulk geMyrte: “Ondanks dat we in een brek aan communicatie kan leiden tijdperk leven van holebi-gezinnen, tot meer onzekerheid en mogelijk nieuw samengestelde gezinnen en slaat de fantasie van het kind op éénoudergezinnen, blijft de norm hol. Praten is dus essentieel. Opvan het heterogezin waar beide ouIn de Vlaamse serie ‘Thuis’ komt Franky terug als transgender Kaat © VRT Lamberigts&Borgerhoff merkelijk was ook hoe humor vaak ders als koppel samenleven en beieen manier kan zijn om ongemakkelijke en spanningsvolle situaties te den biologische verwant zijn met het kind de norm. Alles wat afwijkt doorbreken. Men moet dus niet bang zijn om grapjes te maken over van deze norm, wordt toch nog regelmatig met argwaan bekeken. de soms absurde toestanden waar je als trans gezin in terecht komt.

Een kind dat bijvoorbeeld zijn vader ziet veranderen in een vrouw, ja, Een derde domein waar men aan de slag kan gaan om de transitie zoiets doet nog wel een wenkbrauw fronsen. De gezinnen die ik heb voor kinderen gemakkelijker te maken is de ruimere sociale omgeving geïnterviewd, zowel kinderen als ouders, leerden mij inderdaad dat er bij te betrekken zoals familie, school, vrijetijdsorganisaties. Hun een transitie iets heel emotioneel en intens is voor een gezin. Het is reactie op de transitie kan een grote rol spelen in hoe kinderen zelf zullen reageren. Zij kunnen ook mogelijk een bron van steun en informatie zijn voor kinderen. Belangrijk is hierbij wel dat kinderen CV MYRTE DIERCKX Sociologe actief betrokken worden bij het naar buiten brengen van de transitie.

Myrte Dierckx doet onderzoek aan Zo kan men bijvoorbeeld aan het kind vragen hoe hij of zij de de Universiteit Antwerpen naar gendertransitie van de ouder bekend wil maken aan leeftijdsgenoten. de familiale context waar gender Het ene kind wil een spreekbeurt houden, het andere kind ligt liever transities plaatsvinden. In een geleidelijk aan de dichte vriendjes in. Ten slotte is het van belang afgelopen project voor het Steunpunt dat iedereen in het gezin, niet enkel de trans persoon, de transitie Gelijkekansenbeleid ging ze na hoe betekenis kan geven: ‘Wat wil dit nu zeggen dat mijn papa nu vrouw kinderen een gendertransitie van hun is?’ Van belang hierbij is dat het verleden, van voor de transitie, wordt ouder ervaren. In lopend onderzoek erkend en dit verleden ook in de toekomst een plaats blijft hebben. stelt ze de vraag hoe een gendertransitie Een kind verbieden om over het verleden van de ouder te spreken, de relatie tussen partners beïnvloedt. © Hanne Nieberding of alle materialen zoals foto’s en dergelijke verwijderen, ontneemt het kind een stuk levensgeschiedenis.”

9 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 9

2/06/16 00:10

Wat betekenen deze bevindingen voor professionelen uit het werkveld die werken met transgender gezinnen?

Myrte: “Wat me opviel was dat er eigenlijk heel weinig kanalen zijn waar de omgeving van de trans persoon terecht kan met zijn vragen.

Eerstelijns zorg en opvang, denk aan huisartsen en CAW’s zijn vaak niet voldoende vertrouwd met de specifieke noden. En als men doorverwijst, is het vaak naar zorgverleners die eerder gericht zijn op de medische transitie en vaak denken vanuit de noden van de trans persoon, niet noodzakelijk de omgeving. Voorts kent het Centrum voor seksualiteit en gender van het UZ Gent, de referentie voor transgender zorg binnen België, een groeiende wachtlijst. Prioritair in deze context is dus de zorg voor de trans. Contextuele begeleiding komt pas op een tweede plaats. Zodoende staan partners en kinderen vaak in de kou en volgt er hen soms een lange en eenzame zoektocht naar een geschikte therapeut of begeleider die hen bijstaat bij hun vragen en onzekerheden. Er is dus zeker nood aan enerzijds een betere scholing en toegankelijke informatie voor eerstelijns hulpverleners. Ik meen ook dat kwalitatieve zelfhulp hierin een rol kan spelen. Zelfhulp voor trans personen is in Vlaanderen ruim aanwezig, maar blijkt voor partners en kinderen tot nog toe een lege doos. Het nieuw opgestarte buddy project voor partners en ex-partners van het Transgender Infopunt tracht aan dit gebrek tegemoet te komen.”

Je bent ook met een nieuw onderzoek bezig naar deze partners en ex-partners?

Myrte: “Tijdens de interviews met kinderen en ouders kwam ik vrij snel tot de vaststelling dat een transitie voor de partner toch nog heel andere onzekerheden met zich meebrengt als voor kinderen. De partner ervaart vaak meerdere rolconflicten tegelijkertijd. Enerzijds wil men

de trans persoon steunen, je hebt jaren lief en leed gedeeld en geeft om die persoon. Maar vaak zijn er tegelijkertijd ook gevoelens van teleurstelling, rouw, en misschien zelfs bedrog. De persoon die je al die tijd hebt gekend, blijkt toch niet te zijn wie je dacht. En dan is er natuurlijk ook het aspect van de seksualiteit: het is niet omdat je partner van gender verandert, dat jijzelf van seksuele oriëntatie verandert.

Wanneer er dan ook nog eens kinderen zijn, kan er dan ook nog een bijkomend rolconflict als ouder optreden: Hoe wil ik mijn kinderen in dit proces begeleiden? En hebben kinderen en ouders steeds dezelfde belangen? Al deze verschillende aspecten komen aan bod in dit lopend onderzoek.”

Tenslotte, waarom is onderzoek naar de familiale context belangrijk?

Myrte: “Om daar bondig op te antwoorden haal ik allereerst een uitspraak van één van de trans respondenten uit mijn onderzoek aan, namelijk: ‘Wat ben je met je gedroomde lichaam als je uiteindelijk alleen eindigt?’. Of een andere uitspraak: ‘Het gaat erom wie je als mens in het leven bent.’ Je bent niet louter een lichaam met bepaalde genderidentiteit, maar je bent ook partner, ouder, kind, collega, vriend, … Een gendertransitie is dan ook meer dan een fysieke verandering in iemands leven, maar ook een relationele en wordt mee bepaald door de context. Deze relationele en contextuele aspecten van een gendertransitie hebben concrete oorzaken en gevolgen: Depressie en suïcide liggen bij de transgender populatie enorm hoog. Een van de beschermende factoren hiertegen is een sterk sociaal netwerk. Investeren in de sociale context is dus zowel investeren in het welzijn van de omgeving als die van de trans persoon.”

OPROEP OPROEP: Myrte Dierckx is voor haar onderzoek nog steeds op zoek naar partners en ex-partners van trans personen. Voor meer informatie kan je haar mailen op: Myrte.Dierckx@ uantwerpen.be

1 0 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 10

2/06/16 00:10

We ontmoeten Grace, of is het Dries?, in haar appartement in Gent. Grace/Dries werd geboren als Grace maar is genderqueer en gaat nu eens als Grace, dan weer als Dries door het leven. Ze/hij is 34 jaar en woont samen met kat Angie. Haar/zijn hobby is radio maken en ze/hij heeft elke ochtend tussen 8 en 11 uur het programma ‘Graceland’ op Studio FM Music.

Hoe zullen we je aanspreken?

Grace/Dries: “Sommigen zeggen Grace, anderen zeggen liever Dries, maar mij maakt het echt niet uit. Ik heb geen voorkeur. Ik weet dat als je mij ziet en ik mijn mond dichthoud, je mij eerder als Dries aanziet.

Als mijn kleren uitgaan en ik spreek, hoor en zie je wel dat ik een vrouw ben. Ik zit tussen de twee. Ik ben man noch vrouw en tegelijkertijd ook beide. Qua geslachtskenmerken ben ik 100% een vrouw. En dat vind ik oké.”

Grace/Dries © Elisa Van Houte

Wijs je dan die binaire onderverdeling af?

Grace: “Wel, ik heb het onlangs nog aan iemand verteld: we hebben David Bowie gehad, we hebben Prince gehad. Ze hebben ons allebei jammer genoeg recent verlaten.

Als deze artiesten in de jaren ’80 al de genderidentiteit ter sprake brachten, waarom zijn wij in het jaar 2016 dan nog bezig met het man of vrouw zijn of desnoods de ‘x’.

Mocht je die man & vrouw weglaten, dan is de ‘x’ ook niet meer nodig, hè. Zoals Prince al zei: ‘I’m not a woman, I’m not a man, I’m something that you’ll never understand’.”

“Mijn familie blijft me wel liever Grace noemen. Mijn moeder is er heel trots op dat ze een dochter heeft. Soms zeggen ze haar wel eens dat ik op een man lijk maar dan antwoordt ze steevast ‘Neen, dit is mijn dochter!’. Ikzelf heb er geen problemen mee om een beetje van allebei en geen van beide te zijn. In 2016 zou dat toch ook geen probleem meer mogen zijn, vind ik. Man, vrouw, dat is zo passé. Het zou niet meer mogen worden benoemd op die manier.”

Identificeer je jezelf dan met die ‘x’?

geen naam op, maar voor mensen zoals hij is dit wel interessant natuurlijk. Laat hem een man zijn zonder operaties te moeten ondergaan. Dat is toch niet meer van deze tijd.”

Wordt dat derde hokje, die ‘x’, al meer aanvaard in deze tijd?

Grace: “Vroeger was er gewoon geen sprake van. Het bestond wel maar mensen kenden het niet. Dus is het nu makkelijker? Ja/nee..

Het hokje bestaat en dat is wel goed.”

Dries: “Als ik dan toch moet kiezen, kies ik voor de ‘x’, maar ik kies liever gewoon niet.

Ik ken iemand die aan de bovenkant man is en aan de onderkant vrouw. Wat is dat dan?

We zaten samen op school en ik ken hem dus al jaren. Hij identificeert zich als man.

Als hij zich een man voelt, mag hij toch zeker een man zijn, ook al heeft hij vrouwelijke geslachtskenmerken. Onlangs verscheen in de media dat het mogelijk moet zijn van geslacht te veranderen zonder medische/ chirurgische behandeling of ingrepen te moeten ondergaan. Nu, ikzelf plak er liever

Ervaar je moeilijkheden in een maatschappij die nog steeds mensen in hokjes wil plaatsen?

Grace: “Dan is het aan mij om in gedachten mijn middenvinger uit te steken. Ik trek mij daar niet veel van aan. Ik heb in mijn leven al een paar serieuze tegenslagen gehad en ik ben te oud geworden om mij daarmee bezig te houden en negatief te zijn. Op straat word ik weleens aangesproken met de vraag of ik een jongen of meisje ben. Dat trek ik mij ook niet meer aan. Dan verzin ik iets of probeer ik van onderwerp te veranderen.

Echt de domste dingen eerst.”

1 1 STANDPUNTEN

dng2_v2.indd 11

2/06/16 00:10

Wat is jouw seksuele voorkeur? Voel jij je tot beide geslachten aangetrokken?

Grace: “Ik val op vrouwen. Ben ik dan lesbisch of hetero? Ik zou het niet kunnen zeggen omdat ik ook niet weet of ik een man of een vrouw ben. Maar ik val dus op vrouwen. Volwassen vrouwen. Liefst zelfs een beetje ouder dan ik. Dat wordt gezegd hè, dat vrouwen met de leeftijd steeds beter worden in bed. Dat is dus mooi meegenomen (lacht). Ik ben nu 34 en heb iemand leren kennen die 36 is.”

Wanneer ben jij je ervan bewust geworden dat je je zowel man als vrouw of net geen van beiden voelde?

Dries: “Ik ben al heel mijn leven zo geweest.

Ik kan me niets anders herinneren. Als kind had ik heel lang haar. Bijna tot op mijn achterste. Toen ik 17 was, had ik daar schoon genoeg van en heb het allemaal laten knippen tot een ‘broske’. Ik voelde mij meteen al een stuk beter. Ik had zoiets van ‘Yes, dit ben ik!’. In de jaren ’90, toen ik puber was, was de benaming ‘genderqueer’ nog niet gangbaar. Ik kende zelf de term ook niet. Maar ja, het is niet omdat het geen naam heeft dat het niet bestaat. Ik ben nu al mijn hele leven zo. Nu draag ik mijn haar kort, draag ik jongenskleren, heel mannelijk allemaal. Ik heb het gevoel dat vroeger meer lesbiennes waren zoals ik nu ben, een beetje ‘bitcherig, potterig’. Nu zijn het meisjes die niet meer buiten komen zonder make-up, maar misschien beeld ik me dit in.”

Als je je altijd zo gevoeld hebt, maakte je dan ooit die ‘coming out’ door als lesbienne of als genderqueer?

Dries: “Als lesbienne wel. Ik zei tegen mijn mama rechtuit dat ik een vriendin had en lesbisch was. Waarop zij zei: ‘Ja, maar Grace, dat wist ik toch al lang. Ik begreep al niet waarom je vroeger met vriendjes thuiskwam.’ Mensen in mijn directe omgeving hebben er geen enkele moeite meer mee. Sommigen hebben het alleen nog wat moeilijk met de naam Dries. Mensen die zelf transgender zijn, noemen mij gewoon Dries. Mensen die ik al heel mijn leven ken, blijven mij Grace noemen. En ik vind dat goed zo. Met onbekenden ligt het anders. Ik word weleens aangesproken op straat. ‘Ben jij een man of een vrouw? Hoe komt dat? Jij bent een vrouw en je kleed je zo?’ Ze voelen dat ze commentaar moeten geven terwijl dat niet geoorloofd is. Het is een privéaange-

legenheid en dat moeten ze respecteren. Ik stel hen immers ook geen vragen over hun geaardheid en seksuele voorkeuren.”

vrouwelijk en het mannelijk orgasme heel erg verschillen. Dat van vrouwen zou intenser zijn. Dat zou ik niet willen missen.”

Heb je last van discriminatie?

Dries: “Het valt mij tegenwoordig op dat Brussel een anonieme stad is en Gent dat ook meer wordt. We leven met zoveel culturen samen en het is ieder voor zich. Als jij iedereen gerust laat, dan zal jij ook met rust gelaten worden, op een paar uitzonderingen na. Maar in de jaren ’90, omdat ik ook jonger was misschien, hadden ze meer moeite met het feit dat ik lesbisch was dan nu om het feit dat ik lesbisch èn transgender ben.

Natuurlijk, je moet het niet gaan opzoeken.

Ik ga niet met mijn vriendin hand in hand lopen aan de Brugse Poort (multiculturele wijk in Gent, nvdr.) . Dan zoek je problemen. Bewust provoceren doe ik niet. Mijn moeder is van Filipijnse afkomst en daar ga je nooit iemand hand in hand zien lopen.

Dat hangt af van cultuur tot cultuur. Het is eigenlijk lang geleden dat ik kussende koppeltjes heb gezien. Vroeger zag je dat overal en voortdurend. Nu bijna niet meer.”

En hormonen? Zou je dat overwegen?

Dries: “Ik heb een proteïne product gebruikt. Je krijgt daar meer spieren van. Nu doe ik het alweer een tijdje zonder, maar behalve in het weekend train ik dagelijks. Ik val er ook een beetje van af waardoor ik mij goed voel in mijn vel. Verder ben ik gewoon een gladgeschoren ‘genderqueerke’.”

Zoek je vaak lotgenoten of gelijkgestemden op?

Dries: “Ik kom ze tegen zonder ernaar te zoeken. Vooral op Facebook. Mensen die ik nog nooit heb ontmoet. Zoals je een ‘gayradar’ hebt, heb je ook een ‘transgenderradar’.

Lesbiennes voelen elkaar aan. ‘Dat is er eentje, en dat ook, die is hetero, die is lesbisch, maar zal er nooit voor uitkomen omdat ze een echtgenoot heeft’ en ga zo maar door.

Ik heb al meegemaakt dat ik een vermoeden had en later bleek ik dan gelijk te hebben.”

“Een chirurgische ingreep is niet aan de orde bij mij. Maar bij mensen die zich op jonge leeftijd hebben laten opereren kan je daar niets meer van zien. Je voelt het gewoon nog steeds aan. Ik ben ook niet aangesloten bij een vereniging voor holebi’s of transgenders.

Je kan de hokjes gaan opzoeken en dat wil ik vermijden omdat ik gewoon ben wie ik ben.”

Jij zou dus nooit iets laten veranderen aan jezelf?

Grace: “Ik draag soms een penisprothese.

Niemand let daar op en het valt ook niet echt op. Dat is ten eerste broekopvulling, ten tweede, je kan er mee urineren en ten derde, je kan er mee vrijen. Permanent zou ik niets laten veranderen. Ik hoorde dat het

Vanwaar de keuze voor de naam Dries?

Dries: “Dat is een leuke anekdote. Ik woonde in Blankenberge en was lid van een jeugdgroepering. Ik was nogal verlegen.

Iemand ‘zag mij wel zitten’, maar die was mijn naam vergeten. Eén van de meisjes antwoorde in mijn plaats: ‘Dat is Dries!

He, Dries?’ Ze had mijn naam gewoon verkeerd begrepen. Ik had waarschijnlijk niet goed gearticuleerd. Zij maakte er Dries van en was daarmee het eerste meisje dat mij zo genoemd heeft. Ik vond dat een leuke anekdote en vermits ik Dries nog een mooie naam vind, is die gebleven. Ik moet toen ergens begin de 20 geweest zijn en ik ervoer dit wel als een bevrijding, een verademing.

‘Heej, die zegt Dries!’”

Als je nu mensen leert kennen, hoe stel je je dan voor?

Grace: “Ik laat de mensen zelf hun idee vormen en dan merk ik wel of ik voor hen Grace ben of Dries. Ik heb ooit gewerkt in een magazijn waar ik steevast mannenwerk voorgeschoteld kreeg. Ik heb ook eens in het buitenland gewerkt en daar was ik Grace.

Daar kon ik net zo goed van genieten, op een andere manier. In je job kan het natuurlijk een enorm verschil zijn: de taken die je moet vervullen als Dries zijn niet dezelfde als die die Grace voorgeschoteld krijgt. In dat magazijn sleurde ik met dingen die soms echt te zwaar waren voor mij. Ik was daar de man aan het uithangen en werd soms ook als een ‘mietje’ beschouwd. Als vrouw kreeg ik andere taken: vuilnisbakken legen, bloempotten verversen, … . Ik beschouw het niet echt als een compliment als ze mij als man beschouwen, voor mij gaat dat gelijk op, maar ik prefereer wel de mannelijke taken.”

Omdat vrouwen nog altijd een beetje als minderwaardig worden beschouwd?

Dries: “Ik heb een beetje het gevoel dat

12

dng2_v2.indd 12

2/06/16 00:10

media. In zijn opzicht is het wel goed dat ze die wet aan het aanpassen zijn. Ook met de (ex-)partners van mensen die een transitie doormaken mag meer rekening gehouden worden. Ik heb ooit een relatie gehad met een transgendevrouw dus ooit was die een man. Je zag dat daar niet aan, maar voor mij was dat wel moeilijk. Dat hangt ook af van persoon tot persoon natuurlijk. Uiteindelijk mogen we wel blij zijn dat er stilletjes aan meer en meer aandacht aan wordt besteed.”

vrouwen over het algemeen nog steeds niet zo au sérieux worden genomen als mannen.

Ik zou als vrouw nooit zulke zware taken hebben gekregen in het magazijn. ‘Jij bent vrouw, jij hebt weinig spierkracht’. Je moet je twee keer zo hard bewijzen. Ik zit in die twee werelden dus ik kan het wel weten. Dat is tof.”

In hoeverre ervaar je dat je een stempel moet plakken op je geslacht?

Dries: “Heel ver! Overal moet je aangeven of je een man of een vrouw bent. Ik koop mijn kleren op het internet omdat ik het niet leuk vind om in de winkel mannenkleren te kopen en zelfs dan moet ik aanduiden of ik een man of een vrouw ben. Een ander voorbeeld: ik ga iets drinken op café en ik moet

naar het toilet. Ga ik het vrouwen- of het mannentoiletten in? In de vrouwentoiletten word ik eruitgegooid, zoals laatst nog bij McDonalds door de WC madam, en als ik bij de mannen binnen ga vragen ze zich af of ik een vrouw ben en wat ik daar kom zoeken. Bij alles is het nog man/vrouw, de x is nog niet echt ingeburgerd.”

Misschien nog een boodschap aan de lezers?

Grace: “Als ik iemand leer kennen zeg ik altijd dat ik maar een simpel iemand ben zoals hij/zij en zoals iedereen. Iedereen is een simpel persoon. Wees jezelf, ’t is al moeilijk genoeg.”

Tekst: Matilde Dierickx

Ben je dan feminist?

Grace: “Dat is een groot woord. Ik kan gewoon niet goed overweg met mannen.

Ik weet dat er mannen zijn die de beste bedoelingen hebben met mij, maar toch…

Mijn beste vriend is een man, maar hij is een uitzondering. Ik omring mij liever met vrouwen omdat ik mij daar beter thuis voel.

Maar doe mij niet gaan shoppen, he. Dan sta ik gewoon buiten mijn sigaretje te roken.

Met alle respect, maar in mijn ogen zijn veel mannen groot uitgevallen kleine kinderen.

Als Dries ervaar ik dat soms ook: ‘Driesje heeft aandacht nodig’. Of voel ik mij net niet genoeg man om mij daarover uit te spreken?”

Stoort het jou dat in de media meestal het stereotype beeld van een transgender wordt weergegeven?

Dries: “Er zou wat meer nuance mogen inzitten. Nu gaan mensen ervan uit dat Kaat bijvoorbeeld in Thuis een transgender is en ook de enige vorm ervan, maar er zit zoveel meer achter de term transgender.

Wat zijn transgenders? Wat zijn hetero’s? een behaarde man met een bierbuik, … moet dat echt zo? Waarom moet dat bij transgenders zo? Genderqueers, en mensen zoals de man met een vrouwelijk geslachtsdeel waarover ik vertelde, dat mag meer in de 13 DGP 1/4 TAZ pub.indd 1

dng2_v2.indd 13

3/05/16 11:59

2/06/16 00:10

coming-out ook echt een vrouw, en niet ‘trans’.

Hoewel ik met dit boek een bijdrage wil leveren aan een beter begrip van transseksualiteit, hoop ik met mijn verhaal ook aan te tonen dat transgenders over meer persoonlijkheidskenmerken en talenten beschikken dan alleen hun gender identiteit.”

Nauwgezet beschrijft ze het gevoel van onbehagen dat ze tijdens haar jeugd heeft ervaren.

Haar katholieke opvoeding en de tijdsgeest nopen haar tot sublimatie van dit gevoel van anders zijn. Thuis werden homo’s en transgenders alleen bestempeld als ziekelijk en abnormaal. Niet bepaald een gunstige omgeving om openlijk over je gevoelens te praten.

Dit maakt dat haar gedachten voor lange tijd onbereikbaar blijven. Pas in 2002, toen ze van de psychiater de officiële diagnose van transseksualiteit kreeg, kwam haar transitie in een stroomversnelling.

EEN GEVOEL VAN ONBEHAGEN Op zondag 24 april 2016 nam Petra De Sutter de Prijs De Maakbare Mens in ontvangst.

Om meerdere redenen is ze een terechte laureaat. Als arts-gynaecoloog en hoofd van de afdeling voor reproductieve geneeskunde aan het UZ Gent heeft ze grensverleggend werk verricht. Als senator voor Groen en lid van de Raad van Europa zet ze zich met dezelfde gedrevenheid in voor diverse problemen en uitdagingen op vlak van gezondheid, milieu en sociale welvaart. En bovendien is ze als vrouw met een transseksueel verleden zelf een mooi voorbeeld van de maakbaarheid van de mens.

Sinds haar passage in het televisieprogramma Alleen Elvis blijft bestaan is ze pas echt bekend geworden bij het grote publiek. Sindsdien is ze - zonder dat dat haar intentie was - het boegbeeld van de transgendergemeenschap in België geworden.

Het idee voor een boek ontstond naar aanleiding van deze uitzending. Samen met Elke Lahousse tekent ze in [Over]leven haar levensverhaal op. Het is niet louter haar verhaal als transvrouw dat aan bod komt, ook haar werk als fertiliteitsarts en haar politieke engagement krijgen ruime aandacht. Zelf omschrijft ze zich liefst als vrouw met een transseksueel verleden en hoopt ze dat mensen haar niet louter hierom zouden kennen.

“Ik ben ook arts, academica, politica, Belg en wereldburger. Bovendien voel ik me sinds mijn

Een tweede luik van het boek gaat dieper in op haar werk in de vrouwenkliniek van het Universitair Ziekenhuis in Gent. Sinds 2008 staat ze aan het hoofd van het departement reproductieve geneeskunde. Met ontzaglijke passie en inzet heeft ze er mee voor gezorgd dat haar departement bekend is geworden als één van de grootste en beste behandelcentra in de wereld. In het hoofdstuk over de maakbaarheid van de mens geeft ze ook blijk van een sterk ethisch bewustzijn. Ze is pro innovatie, maar stelt duidelijk dat technologische vooruitgang voor zo veel mogelijk mensen toegankelijk moet zijn.

In 2014 krijgt haar maatschappelijk engagement een nieuwe vorm en neemt ze deel aan de verkiezingen. Ze krijgt de tweede plaats op de Europese lijst van Groen en is hiermee de eerste transgender in België die op een politieke lijst staat. Tot dan liep ze niet te koop met haar geslachtsverandering, maar nu was een publieke coming-out niet te vermijden.

Met de geestdrift die haar zo kenmerkt zet ze zich nu in voor een gezondere en rechtvaardigere wereld. Dat ze daarbij al eens geconfronteerd wordt met laag-bij-de-grondse praktijken neemt ze er maar bij. “Als ik hier de spreekwoordelijke steen kan verleggen in de rivier, beschouw ik mijn politieke carrière als geslaagd.”

[Over]leven schets een portret van een gedreven en bewonderenswaardige vrouw. Voor vele transgenders zal Petra De Sutter een in-

spirerend rolmodel blijven, maar we zouden haar oneer aandoen indien we louter naar haar zouden kijken als die bekende transgender. Petra De Sutter is een grande dame op alle vlakken. (Tom Cools) [Over]leven. Mijn strijd als transvrouw, arts & politica / Petra De Sutter & Elke Lahousse / Uitgeverij Manteau / 2016 / ISBN 978 90 223 3221 4

HET JAAR 2012 “Francophone parmi les Flamands, Flamande parmi les Francophones, Juive parmi les Belges, mauvaise Juive parmi les Juifs, Anne pour les uns, Annette pour les autres. (…) Toujours entre deux chaises: deux langues, deux cultures, deux prénoms... .”

Aan het woord is de heldin en tevens de verteller van 'Une année douce', maar al die elementen gelden ook voor de schrijfster, Anne Grauwels (°24.10. 1952). Er zijn nog meer overeenkomsten: beiden groeiden op in Oostende, ze wonen al decennia lang in Brussel, doceren aan een Gentse hogeschool en hebben een linkse visie. Bovendien schrijven beiden een kroniek in een progressief Joods tijdschrift onder een pseudoniem en hebben een rood-blauwe Rietveldstoel in hun woonkamer staan (het beeld van de cover).

Houden de overeenkomsten hier op? Hebben we te maken met een autobiografische roman?

Het lijkt me weinig relevant daarover te gaan speculeren.

Het jaar waarop de titel zinspeelt is 2012.

14 BOEK

dng2_v2.indd 14

2/06/16 00:10

De talrijke verwijzingen naar het politieke en culturele leven laten daarover geen twijfel bestaan. Bovendien hebben de 'zieners' voorspeld dat op 21 december de wereld zal vergaan. Je weet maar nooit: “Nous sommes dans l'urgence. La fin du monde libère toutes les audaces.”

EXCLUSIEF VOOR AVF-LEDEN 20 % KORTING OP 5 BOEKEN GA NAAR / EN BESTEL ONLINE!

De vier personages die de dienst uitmaken in Anne’s bitterzoete jaar blijven anoniem; ze worden genoemd naar hun functionele relatie tot haar: l'amant (een ex-minnaar die terug in beeld komt), l'écrivain (met wie ze aan een boek werkt), un psy (bij wie ze op een fortuin ligt, nl. de divan van Mies Van der Rohe) die in de loop van het verhaal wordt vervangen door een collega, een psy sans chi-chi.

'Une année douce' is vooral een intelligent en vlot geschreven verhaal gedrenkt in ironie en relativerende humor. Grauwels behandelt het dagelijks verloop van een jaar uit het leven van haar protagonist, dat overigens zonder grote drama's of conflicten verloopt, maar door een bijna filmische aanpak voortdurend de nieuwsgierigheid weet te prikkelen.

boek

Op de dag dat de wereld zou vergaan wordt haar computer gestolen in het station van Gent: “Des milliers de mots ont disparu à jamais, des centaines de phrases sont restées dans ma machine.” Er zit niets anders op dan het jaar terug uit te vinden, want ondanks de voorspellingen draait de aarde verder haar baantjes rond de zon.

Anne Grauwels publiceerde in 2012 een bundeling van haar kronieken ('Humeurs judéoflamandes' Editions Ercée), maar 'Une année douce' is haar romandebuut. (Peter Benoy) Une Année douce / Anne Grauwels / Editions M.E.O./ 2016 / ISBN 978 2 8070 0068 1 / 15 euro

dng2_v2.indd 15

19.95 € " 15.95 € FUCK TINA – OPGETEKEND DOOR TREES HEIRBAUT, GEFILMD DOOR JEF MAES (MET DVD) NIGEL WILLIAMS In dit boek en deze film steekt de AntwerpsBritse stand-upcomedian opnieuw het Kanaal over. Naar zijn geboortestad Bristol, waar de arbeiderswijken in broeihaarden van geweld en miserie veranderden. Naar schrijver Owen Jones, die furore maakt met zijn boeken over de demonisering van de Britse arbeidersklasse en de macht van de elite, en naar diens collega Joris Luyendijk die de bankwereld genadeloos fileert. Maar ook naar de jaren dat de Iron Lady de Britse vakbonden brak en het gezamenlijk opkomen tegen uitbuiting verving door de ideologie van de ongebreidelde hebzucht. Aan de hand van gesprekken met onder andere Tom Lanoye, Slongs Dievanongs en Rachida Aziz koppelt Williams voortdurend terug naar België. Een rake schop tegen de glibberige benen van het Systeem.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670723 • met dvd

20 € " 16 € WINSTHONGER MICHAEL PARENTI Een beest dat alles en iedereen om zich heen verslindt en uiteindelijk gedoemd is ook zichzelf te vernietigen: zo omschrijft de Amerikaanse cultschrijver Michael Parenti ons economisch systeem, in de wandelgan-

gen ook wel eens ‘kapitalisme’ genoemd. De brandstof waarop dat systeem drijft, heet winsthonger. Het instrument waarmee het wordt toegepast: vrije markt. De noodzakelijke voorwaarde om te overleven voor de 1% die het bestiert: een klassenoorlog tegen de 99%. Dit boek toont Michael Parenti op zijn best. In zijn gekende spitante stijl, met veel overtuigingskracht en ironie, neemt de oude meester u mee op een dolle rit doorheen zijn vaderland.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670730

19.90 € " 15.90 € DIT IS MORGEN THOMAS DECREUS EN CHRISTOPHE CALLEWAERT Ergens zijn we het vermogen kwijtgeraakt om te dromen. Niet eens zolang geleden was de blik op de toekomst gericht en dachten we met zijn allen na hoe het beter kon. Denk aan de 30-urenweek, progressieve belastingen die (lees verder op pag. 18)

15 BOEK

2/06/16 00:10

dng2_v2.indd 16

2/06/16 00:11

DUURZAME ECONOMIE Tijdens de nationale Algemene Ledenvergadering op 12 maart 2016 werd de keuze gemaakt: het jaarthema voor 2017 wordt ‘DUURZAME ECONOMIE’, een thema waar veel over te doen is de laatste jaren en dat een nieuwe impuls heeft gekregen na de financiële crisis die in Wall Street begon. U herinnert zich vast nog de beelden van werknemers die Lehman Brothers verlieten, totaal ontredderd en met kartonnen dozen in de handen. Dat was in 2008. De crisis overspoelde de wereld als een tsunami. Banken vielen, jobs verdwenen. Toch ontstond uit deze wereldwijde ellende een hernieuwde strijdlust. Denk maar aan de Indignados, denk maar aan de Occupy beweging, niet in het minst Occupy Wall Street.

Er werd moord en brand geschreeuwd, er werd gevloekt en betoogd, er werd verzet gepleegd tegen het ongebreidelde kapitalisme dat de hele globe in een armworsteling hield en nog steeds houdt. Maar het bleef niet bij protest alleen, alternatieven dienden zich aan.

In de nasleep van dit hele gebeuren zien we een ommekeer in het denken tot stand komen.

Overal schieten nieuwe initiatieven uit de grond die zich toeleggen op de vernieuwing van ons economisch model. Het ongeremde kapitalisme van de jaren 90 en 2000 heeft afgedaan. We hebben nood aan eerlijkheid, gerechtigheid, een gelijke verdeling van de rijkdom, gelijke welvaart voor iedereen, een stem voor de 99%. Deze bewustwording gaat gepaard met aandacht voor het milieu en voor de beperkingen van onze zwaar belaste planeet.

DUURZAME ECONOMIE. In de zin van economie voor en door iedereen, denk maar aan de korte keten tussen producent en consument & aan consuminderen, denk maar aan sociale en reële economie, aan deel- en geefeconomie, denk maar aan coöperaties zoals NewB, die weer helemaal terug zijn.

DUURZAME ECONOMIE. in de zin van vegetarisme, biodiversiteit, groene energie, Tesla, duurzame innovatie, respect voor de kleine landbouw en voor morgen.

DUURZAME ECONOMIE. Waar we geregeerd worden door verlichte politici in plaats van door multinationals, waar de scheiding tussen parlement en beurs een feit is en geen zinsbegoocheling. Waar de burger zich opnieuw laat gelden, zelfontplooiing de drijfveer is voor het nieuwe werken & voldaanheid de nieuwe bonus wordt.

Waar groei ingeruild wordt voor ontgroei & het kapitalistische heden plaats maakt voor een postkapitalistische toekomst.

dng2_v2.indd 17

2/06/16 00:11

de rijkdom herverdelen, een basisinkomen of de uitbreiding van de commons. Dat zijn geen wereldvreemde utopieën maar concrete maatregelen die ooit op verschillende plaatsen in de wereld succesvol werden ingevoerd of op het allerhoogste niveau op tafel lagen.

Thomas Decreus en Christophe Callewaert bespreken de hedendaagse recepten om onze samenleving uit de impasse te halen. Hun conclusie is verrassend. Verandering blijkt niet eens zo moeilijk.

'In dit bruisende boek zetten Decreus en Callewaert de ramen van het denken open.

Wie zoekt naar nieuwe ideeën die het waard zijn om voor te vechten, die kan Dit is morgen niet laten liggen.' – Rutger Bregman, schrijver EPO / 2016 / ISBN 9789462670372

17.50 € " 15 € LET OP JE WOORDEN. POLITIEK, TAAL EN STRIJD. JAN BLOMMAERT

LEDEN VOORDELEN

Leden van het Vermeylenfonds genieten van volgende ledenvoordelen:

M HKA, MUSEUM VAN HEDENDAAGSE KUNST ANTWERPEN Leuvenstraat 32 2000 Antwerpen 03 260 99 99 - muhka.be Voordeel: 50% korting op uw toegangsticket, op vertoning van uw lidkaart.

19.90 € " 15,90 € DE MENS, DE ROBOT, DE ARBEID GILBERT DE SWERT Ze werken vlugger en efficiënter dan wij.

Ze doen dat voor geen geld. Ze maken op die manier minstens de helft van onze jobs overbodig. Hun naam? De robots en de algoritmes. Zij zijn de troepen van de Digitale Revolutie. Die zal onze maatschappij even ingrijpend veranderen als geen andere ontwikkeling sinds de Industriële Revolutie. O ja? En een ramp? Niet noodzakelijk zo, merkt Gilbert De Swert op. Want in elk gezond economisch systeem zou automatisering goed nieuws zijn. Niet langer vastzitten in saai, repetitief en vaak vernederend werk gedurende een heel volwassen leven: klinkt toch fantastisch? Voorwaarde is wel dat we onze manier van werken en leven grondig herdenken.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670709

DE BIJLOKE Jozef Kluyskensstraat 2 9000 Gent 09 269 92 92 - debijloke.be Voordeel: 1 ticket betalen + 1 ticket gratis op geselecteerde concerten. Hou onze website en nieuwsbrief in de gaten voor meer actuele informatie.

CC DE GROTE POST Hendrik Serruyslaan 18a 8400 Oostende 059 33 90 00 www.degrotepost.be Voordeel: Tickets aan reductietarief, op vertoning van uw lidkaart.

UITGEVERIJ EPO epo.be/vermeylenfonds Voordeel: 20% korting op een selectie boeken (speciaal voor jou uitgekozen en terug te vinden via de link www. epo.be/vermeylenfonds)

Neemt een ‘werknemer’ werk? Kan een loon een ‘last’ of een ‘handicap’ zijn? Wat bedoelen onze politici wanneer ze zeggen dat we ‘zuurstof ’ aan ‘onze economie’ moeten geven? En op wie slaat de crisis in het begrip ‘vluchtelingencrisis’?

Politiek is een wereld van woorden en beelden, en vaak zijn we overrompeld door wat we horen, zien en lezen. Maar we kunnen de vinger niet op de fout leggen en voelen ons onmachtig om te corrigeren. In dit boekje gaat taalkundig antropoloog Jan Blommaert in op de diepere betekenis van de woorden die onze hoofden vult. Hij verheldert begrippen zoals ‘perceptie’ en ‘framing’ en reikt een hele reeks concrete en praktische tips aan om doorheen de woordenwolk te leren kijken en de producenten ervan lik op stuk te geven.

EPO / 2016 / ISBN 9789462670679

BOEKHANDEL LIMERICK Koningin Elisabethlaan 142 9000 Gent 09 222 17 57 - limerick.be Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart

BOEKHANDEL CORMAN Wittenonnenstraat 38 8400 Oostende 059 70 27 24 Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart

18 LEDEN

dng2_v2.indd 18

2/06/16 00:11

Gratis markt voor iedereen

17/06–25/09/16

ENERGY FLASH

MET REPAIR CAFE + UPCYCLING+ HAPJES + MUZIEK+KINDERANIMATIE

www.muhka.be

Zaterdag 25 juni 2016 11 – 17 uur Stadshal – Gent INFO FB-groep 'Stadshal wordt GEEFPLEIN!' geefplein@gmail.com 09 223 02 88 (Vermeylenfonds) MET DE STEUN VAN DE STAD GENT

flyer_geef2016_v1.indd 1

14/04/16 16:02

POËZIECENTRUM Vrijdagmarkt 36, 9000 Gent - 09 225 22 25 poeziecentrum.be Voordeel: 10% korting op een abonnement op de Poëziekrant. Abonneren kan via het formulier op de website (bij ‘opmerkingen’ vult u ‘lid Vermeylenfonds’ in), telefonisch of in de winkel te Gent.

OHNE NATUURLIJK ONVERPAKT

Jacques André, Irene de Andrés, Cory Arcangel, George Barber, Jef Cornelis, Jeremy Deller, Denicolai & Provoost, Rineke Dijkstra, Aleksandra Domanović, Andreas Gursky, Dan Halter, Henrik Plenge Jakobsen, Ann Veronica Janssens, Martin Kersels, Mark Leckey, Daniel Pflumm, Matt Stokes, Sergey Shutov, The Otolith Group, Walter Van Beirendonck

OHNE, VERPAKKINGSARME VOEDINGSWINKEL Steendam 59, 9000 Gent 0474 78 91 92 - ohne.be Voordeel: 10% korting op vertoning van uw lidkaart

Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen info@muhka.be We zijn verheugd te kunnen samenwerken met Ampere en CAHF (Contemporary Art Heritage Flanders) voor het Energy Flash-programma.

Momenteel zijn wij ons aanbod ledenvoordelen aan het uitbreiden. Neem geregeld een kijkje op onze website om op de hoogte te blijven van alle nieuwe acties!

Energy Flash werd mogelijk gemaakt met de genereuze steun van adidas.

De tentoonstelling werd gerealiseerd met de steun van het Programma Cultuur van de Europese Unie, het Mondriaan Fonds, Acción Cultural Española (AC/E) en Turnlab.

19 LEDEN

dng2_v2.indd 19

2/06/16 00:11

VERSLAGEN

29.03 - 3.04.2016 AVF-REIS NAAR BOEDAPEST-WENEN Groepsfoto aan het Hongaarse Parlement. Ondanks de moeilijkheden bij de heen- en terugreis ten gevolge van de aanslagen in Zaventem werd het toch een boeiende, leerrijke en aangename reis. Prachtige historische steden natuurlijk, maar ook een erg goede Hongaarse gids - Agnes die ons in vlekkeloos Nederlands te woord stond.

De trotse voorzitter Geert Lefebvre en echtgenote Veronique, omringd door algemeen voorzitter Koen Goethals en burgemeester Steve Vandenberghe. (© nieuwsbredene.be)

30.04.2016 40 JAAR AVF BREDENE Viering 40 jaar Vermeylenfonds Bredene Op zaterdag 30 mei vond in het stadhuis van Bredene de viering voor het veertigjarig jubileum van het Vermeylenfonds Bredene plaats. Voorafgaand aan een feestelijke maaltijd werd er een academische zitting georganiseerd, waar verschillende vooraanstaande sprekers aan het woord kwamen. Voorzitter Geert Lefebvre beet de spits af en voerde ons terug in de tijd naar 1976, het geboortejaar van het Vermeylenfonds Bredene.

Vandaag blijkt de afdeling uitgegroeid tot een bloeiende en dynamische afdeling met een groot ledenbestand. Algemeen voorzitter Koen Goethals prees het bestuur onder meer “omwille van hun alomtegenwoordigheid op nationale evenementen en algemene vergaderingen.” Ook het programma van de afdeling verdiende volgens onze voorzitter lovende woorden. “Het programma van de afdeling is uiteenlopend en vooruitstrevend en leest als een totaal engagement binnen de missie van het Vermeylenfonds.” John

2 0 VERSLAG

dng2_v2.indd 20

2/06/16 00:11

Crombez, nationaal voorzitter van de sp.a, en Steve Vandenberghe, burgemeester van Bredene, kwamen eveneens aan het woord en hadden heel wat moois te zeggen over het Vermeylenfonds en de Bredense afdeling in het bijzonder. Accordeonist Le Grand Julot zorgde telkens voor een muzikaal tussendoortje. Afsluitend werd het bestuur in de bloemetjes gezet als dank voor hun inzet en harde werk.

Proficiat, Vermeylenfonds Bredene. Op naar de volgende veertig jaar!

van het Platform van Vlaamse imams.

• Hij is pleitbezorger voor volwaardige imamopleidingen in Vlaanderen en benadrukt de noodzaak van Vlaamse imams.

• Vorig jaar stelde minister van Onderwijs Hilde Crevits hem aan als coördinator van het netwerk islamexperten dat in scholen de radicalisering van moslimjongeren moet tegengaan. Zijn team bestaat uit een groep vrijwilligers (islamleerkrachten, islamconsulenten en imams) die een grondige kennis hebben van de islamiti-

Directeur Johan Notte met bestuursleden André Van Gestel, Harold Van der Kraan, spreker Khalid Benhaddou, bestuurslid Betty Stassen en voorzitter Gert Herman.

10.05.2016 AVF KAPELLEN GEEFT STARTSCHOT Op dinsdag 10 mei organiseerde onze kersverse afdeling haar eerste activiteit in ’t Oud-Gemeentehuis in Kapellen. Het werd een gespreksavond met imam en Gentenaar Khalid Benhaddou, over de Islam in Europa, over de uitdagingen in Vlaanderen en het onderwijs. Een leerrijke activiteit die staat voor vrij denken, vrij onderzoek, openheid.

Een kort overzicht:

WIE IS KHALID BENHADDOU? • Khalid Benhaddou is een jonge Vlaamse imam. Hij is hier geboren en spreekt met een uitgesproken Gentse tongval. Zelf hecht hij er belang aan zich als Vlaming te profileren om zo aan te tonen dat imams ook van eigen bodem kunnen komen.

Zijn roots liggen in Marokko. Hij is de imam van de Al-Fath moskee, de grootste moskee van de Arteveldestad en spreekt er zowel de Turkse (12.000 mensen) als de Marokkaanse moslims aan (7.000).

• Tevens is hij islamleerkracht en voorzitter

sche theologie én vertrouwd zijn met de leefwereld van jongeren. Samen met hen toert hij al maandenlang door Vlaanderen om mensen dichter bij elkaar te brengen en om de wij-zij-tegenstelling waarvan vele mensen in onze samenleving zijn doordrongen te doorbreken.

schouwing hun standpunten lijnrecht tegenover elkaar staan. Daar schrikken ze dan vaak zelf van omdat er gewoon niet samen gesproken wordt over die thema’s.

Curricula van de lerarenopleiding We hebben ook een probleem met de curricula van de lerarenopleidingen. Als je daar naar kijkt, dan zie je dat er nauwelijks aandacht wordt besteed aan diversiteit en religie.

Terwijl wij dan op scholen komen waar 80% van de leerlingen een migratieachtergrond hebben. Hoe kan je dat gaan bolwerken?

Dat is heel moeilijk voor leerkrachten. Die zitten vaak met de handen in het haar. Heel veel leerkrachten hebben te weinig kennis over de verschillende culturen om deftig in te kunnen gaan op vragen van de jongeren.

De onderwijsinstellingen hebben moeite om zich aan te passen aan de veranderde samenleving, die meer en meer gekleurd is. Ze zullen op één of andere manier toch moeten volgen. Er zal nagedacht moeten worden over hoe de scholen een afspiegeling kunnen zijn van de samenleving.

Levensbeschouwelijke vakken Er is al heel veel gesproken over het afschaffen van levensbeschouwelijke vakken in het onderwijs, maar zelf ben ik daar geen voorstander van. Islamleerkrachten hebben nu nog de mogelijkheid om een tegenstem te bieden aan de boodschap van geweld die jongeren online oppikken. De kennis van moslimjongeren over de islam is soms beperkt. Nu kan de leerkracht nog een verhaal van dialoog brengen, zich beroepend op de koran. Als je de levensbeschouwelijke vakken afschaft, is die mogelijkheid er niet meer.

Ook hier is onderwijs en opleiding de basis van alles. (Tom Cools)

ZIJN VISIE OP ONDERWIJS Burgerschap Eigenlijk weten de jongeren niet wat de achtergrond is van westerse waarden zoals vrijheid van religie, ze weten niet hoeveel bloed daarvoor vergoten is. Die achtergrond missen heel veel jongeren. Er zou een platform moeten komen waar die jongeren kennismaken met de basiswaarden van onze democratie en waar ze andere levensbeschouwingen leren kennen. Vandaag krijgt iedereen wel zijn eigen levensbeschouwing, maar je ontmoet mekaar niet.

Als ik in scholen met jongeren in gesprek ga, merk ik dat op vlak van ethiek en levensbe21 INFO

dng2_v2.indd 21

2/06/16 00:11

AGENDA Uitgebreide info over alle activiteiten vindt u op onze website www.vermeylenfonds.be

ZO 19.06 - 18U EEN MENS VOOR EEN MENS Startevent driedaagse ‘Een mens voor een mens’ i.h.k.v. wereldvluchtelingendag en dag van het humanisme, met onder meer Nic Balthazar en Michaël Pas Locatie: De Centrale, Kraankindersstraat 2, 9000 Gent Tickets: € 12 (vvk) | € 15 (adk) UITPAS: € 9 (vvk) | €12 (adk) UITPAS kansentarief:€ 3,00 Tickets te verkrijgen via UITBUREAU: INFO fabjen@vermeylenfonds.be of 09/223 02 88.

Een organisatie van: IN-Gent, afdeling integratie, Masereelfonds, Vermeylenfonds, De Centrale – steun voor: werkgroep vluchtelingen Gent, vzw de Tinten, Hand in Hand, vzw HUMAIN

MA 20.06 - 20U EEN MENS VOOR EEN MENS DEBAT, FILM EN EXPO ‘Een mens voor een mens’ i.h.k.v.

WERELDVLUCHTELINGENDAG Locatie: SMAK, Jan Hoetplein 1, 9000 Gent Contact: patrick.legein@vzwhumain.org INFO www.vzwhumain.org & www.smak.be Organisatie: vzw Humain i.s.m.

SMAK, Vermeylenfonds, Masereelfonds, IN-Gent en Geuzenhuis

DI 21.06 - 17U EEN MENS VOOR EEN MENS GROOT SLOTEVENT ‘Een mens voor een mens’ met BVveiling (Daniël Termont, Lieve

Blancquaert, Daan Hugaert, Meliken Marijke Pinoy, Jean Paul Van Bendegem, …)

Gratis toegang.

INFO EN INSCHRIJVING VC Geuzenhuis - griet@geuzenhuis.be - 09 220 80 20.

Locatie: Stadshal, Emile Braunplein, Gent.

Organisatie: VC Geuzenhuis, alle Oost-Vlaamse HuizenvandeMens, Vermeylenfonds, Willemsfonds, HVV O-VL en deMens.nu. Werkgroep Vluchtelingen Gent, Hand-in-Hand, VLOS, IN-Gent.

VR 24.06 - 20U SAMEN SPEL VAN EEN FOTOGRAAF EN EEN FILOSOOF Vernissage Benn Deceuninck & Karel Boullart, Samen Spel van een Fotograaf en een Filosoof.

Expo van zaterdag t.e.m. zondag 26 juni tussen 14.00u en 17.00u Locatie: Zilverhof, Zilverhof 34, 9000 Gent Inkom: gratis INFO vermeylenfonds@ugent.be Organisatie: Vermeylenfonds@ ugent

ZA 25/06 BUSUITSTAP NAAR ATTRACTIEPARK ‘TOVERLAND’ IN SEVENUM (NL) Locatie: Opstapplaatsen in Blankenberge , Bredene, Loppem en Gent.

Prijs : AVF-leden en kinderen 45 € / niet-leden 55€ (vervoer per luxe bus , inkom Toverland en verzekering) INFO EN INSCHRIJVINGEN AVF Bredene, 059 330824 of 0472 706813 of geertlefebvre@telenet.be

WO 6/7 - 20U WAT KAN DE GESCHIEDENIS ONS LEREN OVER DE TOEKOMST VAN BELGIE? Lezing door prof. dr. Bruno De Wever, historicus, in het kader van de 11-juliviering.

Locatie: Vrijzinnig Huis, Galloperstraat 48 in Koksijde Inkom gratis.

INFO AVF Koksijde, Maurits De Picker, 058 51 98 65 - depicker. maurits@skynet.be

VR 19/8 - 19.30U EXPO Vernissage expo Linda Vermeulen, een kunstenares (°1959) die een opleiding ‘Kunst en Textiel’ volgde aan de Brugse Academie.

Locatie: VC De Sleutelbrug, Beenhouwersstraat 1-3 in Brugge.

Wanneer: De tentoonstelling loopt van 20 augustus t/m 28 augustus, open op vrijdag, zaterdag en zondag van 14.00u tot 18.00u.

INFO VF Brugge, Andrée Desmet, 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be

VR 9/9 - 20U QUIZ Quiz Vermeylenfonds Gent t.v.v. Kom Op Tegen Kanker Locatie: De Vierde Zaal, Driebeekstraat 2, 9050 Gentbrugge Kostprijs: 20 €/groep Info en inschrijving (voor 3 september): Alex Zenner, alex. zenner@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Gent

DI 13/9 - 20.00U LEZING FRIEDA JORIS OVER LIEFDES IN DE GROTE OORLOG

ZO 17/9 OM 9.45U STADSWANDELING Stadswandeling in Oudenaarde + lunch in Eat@12 MEER INFO op www.doorn12.be.

Locatie: vertrek wandeling om 10u aan VC Liedtskasteel, Parkstraat 12 9700 Oudenaarde.

Kostprijs: 22 € voor wandeling en lunch Info en inschrijving: info@ vcliedts.be of trudy.ernste@ telenet.be.

Overschrijven kan op rekeningnummer BE73 6528 4416 9460 van Vermeylenfonds Oudenaarde.

DI 20/9 - 20.00U LEZING FRIEDA JORIS OVER LIEFDES IN DE GROOTE OORLOG Locatie: Lantaarnpad 20, 2200 Herentals Inkom: gratis INFO ralf.celen@deMens.nu – 014/85 92 90 Organisatie: Vermeylenfonds Mol - deMens.nu - HVV Herentals

DO 22/9 (OV) KUNSTENAAR BEN BENAOUISSE Locatie: VC Liedtskasteel, Parkstraat 12, 9700 Oudenaarde Meer info volgt INFO EN INSCHRIJVING info@vcliedts. be of trudy.ernste@telenet.be.

Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde

ZA 24/9 - PARLEMENTARIUM BRUSSEL Afspraken en info volgen INFO AVF Blankenberge secretaris.avfblankenberge@ gmail.com of 0493 66 08 99.

Locatie: Bibliotheek Mol, Molenhoekstraat 2, Mol Inkom: 2 euro – drankje inbegrepen INFO Bibliotheek Mol 014/33 07 64 of VF MOL 0496 50 04 05 Organisatie: Vermeylenfonds Mol i.s.m. bibliotheek Mol

22 INFO

dng2_v2.indd 22

2/06/16 00:11

dng2_v2.indd 23

2/06/16 00:11

De Sneeuw Sneeuw dwarrelt neer, ononderbroken laadt Een trage en lange en arme wol Een doodse en lange en arme vlakte vol, Van liefde koud, witheet van haat.

Sneeuw dwarrelt neer, en zonder end Als een moment – Monotoon – in een moment; Sneeuw valt, sneeuw dwarrelt weer Met duizend vlokken op de kerkhofgraven neer.

De schort van ’t jaargetij zonder pardon Wordt nu daarboven losgerukt; De schort vol kwalen uitgeschud Door rukwind op gehuchten aan de horizon.

De vorst bijt in de beenderen, En armoe in de erven, eendere; Het sneeuwt en vriest tot in de ziel Na al die weeë sneeuw die viel Tot in de kille haard en uitgebluste zielen Die in de boerenhutten rillen.

Op kruispunten van dode wegen Spreken de dorpen noordenwinden zuchtend tegen; De hoge bomen, waar de vorst aan knauwt, Wadend door sneeuw in lange dreven, Vervlechten takkenwerk bestrooid met zout.

De oude molens waaraan witte mossen kleven Doemen plots op, staan, naar het leven, Als valstrikken, getekend op een terp; Daaronder vechten daken en afdaken Met tegenwind en sneeuw en waken, Al sinds november staan ze daar op scherp; Intussen sneeuwen eindeloze vlokken, dik en dol, Een doodse en lange en arme vlakte vol.

Zo maakt de sneeuw de verte zoek Op alle paden en in elke hoek, Almaar die sneeuw en zijn zweetdoek, De bleke sneeuw en zijn lijkwade, De bleke sneeuw zonder genade, In zotte lompen zwerft hij ginder In wereldwijd ontgrensde winter.

Emile Verhaeren

dng2_v2.indd 24

EMILE VERHAEREN 100 jaar geleden stierf Emile Verhaeren.

In het station van Rouen viel hij door een inschattingsfout onder een rijdende trein. Het jongetje dat ooit ravotte op de Scheldeoevers van zijn geboortedorp StAmands was één van de grootste Europese dichters van zijn tijd geworden. Hoewel hij in het Frans schreef en lange tijd in Parijs woonde bleef -net als bij Brel- 'le plat pays' een belangrijke bron van inspiratie. Ter gelegenheid van deze verjaardag verschijnt 'Dorpen van zinsbedrog', een uitstekende vertaling van 'Les Villages illusoires' (1895) door Stefaan Van den Bremt, die vorig jaar onder de titel 'Tuin van de liefde' ook al hoog scoorde met de vertaling van 'Les Heures'. Het gekozen gedicht 'Sneeuw' komt uit deze 'Dorpen van zinsbedrog' (Uitgeverij P, 2016, 64 p.)

In 1893 was de bundel 'Les Campagnes hallucinées' verschenen, het eerste deel van Verhaerens sociale trilogie die met 'Les Villes tentaculaires' (1895) en het toneelstuk 'Les Aubes' (1898) een grote invloed op de Europese literatuur zal hebben, niet in het minst op het modernisme van het begin van de 20ste eeuw.

Midden in die vruchtbare periode van Verhaerens engagement verschijnt 'Les Villages illusoires'. Hoewel minder expliciet is het verlangen naar grondige maatschappelijke veranderingen ook hier aanwezig. In deze bundel komt de rurale wereld in beeld; het leven in het dorp belichaamd in figuren als de veerman, de klokkenluider, de visser, de smid, de molenaar, naast natuurelementen: wind, regen, en sneeuw. Onder invloed van de anarchist Elisée Reclus wil Verhaeren de traditionele dorpsgemeenschap in een vernieuwde vorm een plaats geven in de ontwikkeling van de moderne samenleving. In hun nawoord formuleren D. Gullentop en L. D'hulst het kernachtig: “De smid die geduldig en gestaag de ideeën van de toekomst smeedt zonder zich voorlopig in te laten met het oproer dat voor zijn deur al woedt, omdat hij het juiste ogenblik afwacht om bij te dragen aan de grote

2/06/16 00:11

ommekeer. In het slotgedicht ('Brandende hooischelven', n.v.d.a.) wordt de vernietiging van de oude samenleving ingeluid, in afwachting van de nieuwe wereld, die berust op maatschappelijke ontvoogding, verantwoordelijkheidszin en solidariteit.”

La Neige

De invloed die Verhaeren heeft uitgeoefend op de avant-garde van eind 19de en begin 20ste eeuw mag niet onderschat worden.

In 'Les Villes tentaculaires' bracht hij als eerste het moderne leven en de stad in de poëzie; dat beinvloedde o.m. de futurist F.T. Marinetti (die pas na de Eerste Wereldoorlog door het fascisme werd besmet).

Zelden wordt hij in de literatuur in verband gebracht met Alfred Jarry, de auteur van 'Ubu Roi' waarover Verhaeren als eerste de lof heeft gezongen. In zijn 'Gestes et opinions du docteur. Faustroll' plaatst Jarry 'Les Campagnes hallucinées' op de 26ste plaats van de boekenlijst van de doctor, tussen werken van Baudelaire, Grabbe, Lautréamont, Rimbaud, Rabelais, Coleridge, Verlaine, e.a. Aangenomen wordt dat die lijst overeenstemt met de voorkeuren van Jarry.

La neige tombe, infiniment, Comme un moment – Monotone – dans un moment ; La neige choit, la neige tombe, Myriadaire, au cimetière, au creux des tombes.

Die internationale betekenis van Verhaeren blijkt o.m. uit een omvangrijke iconografie; talloze kunstenaars hebben zijn markante verschijning getekend, geschilderd of gesculpteerd. Het schilderij van Théo Van Rysselberghe 'Lecture de Verhaeren' (1903) is daarvan ongetwijfeld de sterkste getuigenis; de dichter die op zijn Parijse appartement uit zijn werk leest voor literaire vrienden als Gide, Maeterlinck, Ghéon,Féneon, Cross. Andere bekende kunstenaars hebben zijn werk geïllustreerd. Die internationale dimensie kun je momenteel ontdekken in het Verhaerenmuseum te Sint-Amands in de tentoonstelling 'Emile Verhaeren, een dichter voor Europa' met werk van o.m.

Leon Spilliaert, Théo Van Rysselberghe, Jan Toorop, Frans Masereel, Anto Carte en Aristide Maillol.

Goed voor een zomerse uitstap naar een idyllische bocht van de Schelde en een bezoek aan het enige museum in Vlaanderen dat aan een dichter is gewijd.

La neige tombe, indiscontinûment, Comme une lente et longue et pauvre laine, Parmi la morne et longue et pauvre plaine, Froide d'amour, chaude de haine.

Le tablier des mauvaises saisons, Violemment, là-haut, est dénoué ; Le tablier des maux est secoué À coups de vent, sur les hameaux des horizons.

Le gel descend, au fond des os, Et la misère, au fond des clos, La neige et la misère, au fond des âmes ; La neige lente et diaphane, Au fond des âtres froids et des âmes sans flamme, Qui grelottent, dans les cabanes.

Aux carrefours des chemins morts, Les villages geignent au vent du Nord ; Les grands arbres, mordus de gel, Au long de leur cortège par la neige, Entrecroisent leurs branchages de sel.

Les vieux moulins, où la mousse blanche s'agrège, Apparaissent, comme des pièges, Tout à coup droits, sur une butte ; En bas, les toits et les auvents Dans la bourrasque, à contre vent, Depuis Novembre, luttent, Tandis qu'infiniment la neige épaisse et pleine Ensevelit la morne et longue et pauvre plaine.

Ainsi tombe la neige au loin, En chaque sente, en chaque coin, Toujours la neige et son suaire, La neige pâle et mortuaire, La neige pâle et inféconde, En folles loques vagabondes, Par à travers l'hiver illimité du monde.

Emile Verhaeren (vertaling: Stefaan van den Bremt)

Keuze gedicht Peter Benoy

dng2_v2.indd 25

2/06/16 00:11

KATRIEN

BLONTROCK ¬ EEN GESPREK MET KATRIEN BLONTROCK Op 3 oktober 2015 startte het Vermeylenfonds in Drongen, deelgemeente van Gent, een nieuwe afdeling op. Initiatiefnemers waren Marc Vermeersch, Daisy Nachtergaele, Jacques Bovijn en Katrien Blontrock die het voorzitterschap op zich nam. Een afdeling opstarten in de agglomeratie van een cultuurstad als Gent is niet vanzelfsprekend en toch waren de activiteiten van bij het begin een groot succes. We gingen op bezoek bij de drijvende kracht achter deze jonge, dynamische afdeling.

Katrien Blontrock werkt in het competentiecentrum van de VDAB. Zij is als consulent betrokken bij de selectie van de kandidaten, de coaching tijdens de opleiding en de stage en sollicitatiebegeleiding van vrachtwagenchauffeurs.

Katrien Blontrock: “Van opleiding ben ik maatschappelijk assistent met sociaal cultureel werk als specialiteit. Ik trad hierbij in de voetsporen van mijn vader die ook sociaal assistent was van opleiding. Hij was directeur van het vormingsinstituut voor KMO in Oostende, het huidige Syntra, waar ik als kind dikwijls vertoefde. De interesse voor het vormingswerk is me als het ware met de paplepel ingegeven. Na mijn studies was vast werk vinden geen evidentie. In de jaren tachtig

kon men in het vormingswerk bijna enkel werk vinden via nepstatuten zoals BTK of DAC. Mijn eerste job was een interim-betrekking bij NCMV-jongeren. Bij dezelfde zuil kwam ik daarna terecht bij KJM, een landelijk georganiseerde beweging voor “jongeren uit de middengroepen” die historisch misschien wel haar functie had gehad, maar op dat moment als aparte groep in de samenleving nog weinig eigen identiteit had. Als team namen we toen de drastische beslissing om deze vzw om te vormen tot de pluralistische jongerenorganisatie ‘De Verbeelding’ die kunstzinnige en culturele activiteiten organiseerde: poëziehappening, lezingen over jeugdcultuur, workshops in scholen, sofagesprekken bij kunstenaar, reizen…. Het was een boeiende tijd en we waren erg enthousiast. Het enige nadeel was dat er niet veel te verdienen was. We werkten met vier personeelsleden meer dan voltijds maar er was maar geld voor drie full time medewerkers. We werkten dus om beurt een periode als vrijwilliger met vrijstelling van stempelcontrole. Eens men met een gezin wil beginnen is dit evenwel niet houdbaar. Niet alleen om financiële redenen, met kinderen en een man die een eigen zaak had was het vele avond- en weekendwerk ook niet meer mogelijk. Ik vond werk bij de VDAB, een totaal ander terrein van maatschappelijk werk. Het begeleiden van mensen in het vinden van de juiste job of een job tout court die hun leven opnieuw richting en waarde geeft, de maatschappelijke relevantie van dit werk zijn voor mij de belangrijkste drijfveren. Het werk is niet eenvoudig.

Het gaat veelal om werken met maatschappelijk kwetsbare groepen, mensen met een lage scholingsgraad, langdurig werklozen, vluchtelingen, … en je hebt ook de opdracht het geld van de staat zo nuttig mogelijk in te zetten, dus hier sta je wel eens voor een dilemma: zal ik deze werkzoekende toelaten tot deze dure opleiding (die de overheid volledig bekostigt) ? Hoeveel slaagkansen heeft hij ? Wat zal hij doen met deze kans ? We hebben geen glazen bol hé.

In welk vrijwilligerswerk ben je actief?

Katrien Blontrock: “Sinds mijn kindertijd doe ik aan koorzang. Eerst kinder- en jeugdkoor, nu in het gemengd koor ‘Canta Ludens’ wat “ Zing op speelse wijze” betekent.” Mijn culturele honger wordt hier dus voor een stuk gevoed. Ik ben er ook actief in het bestuur.

Vorig jaar ging de nieuwe afdeling van het Vermeylenfonds in Drongen van start. Ik was aanwezig bij de voorbespreking. Wat me toen opviel was dat je van bij het begin van die bespreking erg geïnteresseerd was. Meestal zijn tijdens de voorbesprekingen de eventuele initiatiefnemers eerder terughoudend.

Katrien Blontrock: “Ik ben altijd heel gelukkig als ik mensen kan samenbrengen om samen iets boeiends te beleven. Sociaal culturele verenigingen hebben me altijd geïnteresseerd maar door mijn job, mijn gezin en mijn vrijwilligersengagement in het koor ontbrak mij de tijd om nog eens actief te zijn in zo’n vereniging. Maar het Vermeylenfonds kwam op mijn pad en leek mij een vereniging die op zoek was naar een nieuwe adem en nieuwe mensen. Omdat ik mij volledig herken in het gedachtengoed van het Vermeylenfonds had ik dus goesting om er mee mijn schouders onder te zetten. Ook mijn man Jacques was enthousiast en het werd dus een gezamenlijk engagement.”

bv

De Vermeylenfondsafdeling Drongen werd van bij haar stichting “De Brug” genoemd. Van waar die naam?

Katrien Blontrock: “De recente en mooie spoorwegbrug over de ringvaart en de vele bruggen en brugjes die Drongen rijk is was de in-

2 6 BV

dng2_v2.indd 26

2/06/16 00:11

spiratie voor de symboliek die het bestuur aan de naam wilde geven.

Drongen ligt aan de rand van Gent en onze afdeling wil een brug slaan vanuit de Gentse rand naar het centrum. Belangrijker echter is dat we onze afdeling niet geografisch willen beperken tot één gemeente. Om lid te zijn van onze afdeling of deel te nemen aan de activiteiten, hoef je niet van Drongen te zijn. Maar helemaal belangrijk is dat we ervan overtuigd zijn dat de tijd rijp is om over maatschappelijke zuilen heen te kijken en bruggen te slaan naar andere organisaties met dezelfde aspiraties als wij maar die toevallig uit een andere zuil zijn gegroeid. Ik merk dat jongeren veel minder zuilgericht denken dan wij die ermee zijn opgegroeid. Dit kan ik alleen maar toejuichen. Die nood aan overbruggen is er ook in andere sectoren, denk maar aan het onderwijs. Wanneer gaat men nu eindelijk eens werk maken van een soort eenheidsstructuur in het onderwijs ? Ik was blij deze week te horen dat de rector van de Gentse Universiteit Anne De Paepe hier ook openlijk voor pleit.

Alle verenigingen kampen met verminderde subsidies en dus financiële zorgen. Meer gaan samenwerken kan kostenbesparend werken en toch kansen geven om mooie activiteiten te agenderen. Ik heb deze gedachte eigenlijk nog niet voldoende afgetoetst met het Vermeylenfonds.

Wel heb ik intussen ervaren dat de afdelingen van het Vermeylenfonds onderling heel wat verschillen. Sommige afdelingen werken nog erg traditioneel maar andere durven toch al heel wat breder gaan.”

Het publiek dat we bereiken is pluralistisch en dat is ook onze betrachting. De uitnodigingen zijn dus niet gericht op een publiek met een bepaalde achtergrond of ideologie. We vertrekken vanuit het respect voor de mens waarbij zijn geloofsovertuiging of ideologie individueel is. Dé katholiek, dé vrijzinnige of dé moslim bestaat niet; het zijn etiketten die de persoonlijke eigenheid onrecht aandoen. Bij de VDAB waar ik werk kom ik mensen tegen met de meest diverse achtergrond en van velerlei nationaliteiten. Ik kan mijn werk maar goed doen als ik die mensen, als individu benader en niet vanuit een soort clichédenken over bv. “dé werkloze”, “dé vluchteling” of “dé Afrikaan”. Niet eenvoudig hoor, want voor je het weet verval je in vooroordelen, maar toch een betrachting die ik dagelijks probeer te bewaken.”

Elke activiteit van “De Brug” kon rekenen op een volle zaal. Heb je daar een verklaring voor? En welk publiek bereik je?

Katrien Blontrock: “De stichtingsactiviteit had plaats op een zaterdagvoormiddag. We wilden het Vermeylenfonds op een dynamische wijze aan het publiek voorstellen. Prof Raymond Vervliet gaf een korte lezing over August Vermeylen, Herwig Deweerdt bracht een vertelling uit Vermeylens roman ‘De Wandelende Jood’ en ten slotte probeerden we met Philip Meersman en zijn slam-poëzie ook het jonge publiek te bereiken. Het leek een succesvolle formule want velen van de toen aanwezigen kwamen ook naar de volgende activiteiten. We hadden ook geluk met het tijdstip van de stichting. Veertien dagen vóór de stichting was er hier in Drongen immers een cultuurhappening waarop we geïnteresseerd publiek konden uitnodigen. We steken veel energie in het versturen van mails en het verspreiden van folders. Maar wat altijd het meest succes boekt is het persoonlijk aanspreken van mensen en hen “goesting” doen krijgen om deel te nemen. Een sluitende verklaring voor het succes heb ik echter niet. Misschien wonen in Drongen en omgeving erg energieke mensen die te motiveren zijn om eens iets anders te doen dan thuis in de zetel te blijven hangen. Se non è vero… het is een mooie gedachte.

Na de stichting hadden we een avond over Oekraïne die ook jonge mensen kon bekoren. Toch blijft het erg moeilijk om een jonger publiek te betrekken bij onze werking. Dit is niet enkel een probleem van het Vermeylenfonds. Je kan je het doortrekken voor de hele waaier van volwassenvormings-initiatieven die Vlaanderen rijk is. Ik heb zelf twee jongvolwassen kinderen en ik kan hen moeilijk motiveren om naar de activiteiten te komen. Dat is eigenlijk begrijpelijk. De jeugd heeft haar eigen netwerken, interesses, manieren om zich te informeren. Het is een evolutie die zeer normaal is. Elke generatie heeft zijn eigen wegen te bewandelen. Ik kijk met een nieuwsgierige blik naar de nieuwe generatie en hoe zij haar samenleving zal inrichten. Als je goed kijkt zie je echt wel engagement bij veel jongeren, maar dit zal wellicht niet via de oude structuren vormgegeven worden.

En wat staat er nog op het programma?

Katrien Blontrock: “In oktober organiseren we een lezing van één van onze bestuursleden, Marc Vermeersch die het zal hebben over het ontstaan van de liefde. Marc is doctor in de vergelijkende cultuurwetenschap. Hij heeft heel wat onderzoek verricht rond dit thema. Er komt in het najaar ook nog een tweede deel van de Darwin-lezing, want over de evolutieleer weet Bernard Dedeurwaerdere nog heel wat interessants te vertellen waarvoor op de eerste lezing te weinig tijd was. We onderzoeken, samen met Fabjen, ook een samenwerking met de acteur Daan Hugaert die lid is van onze afdeling. De voorstelling “Spaans krijt” is een herwerking van een wandel-verhaal dat Daan in 2007 bracht in het kader van de herdenking van de komst van Spaanse kinderen naar België tijdens de Spaanse burgeroorlog. Dit verhaal heeft Daan samen met Dirk Tuypens herwerkt tot een eenakter met strijkkwartet. Het vluchtelingenthema is van alle tijden en deze voorstelling heeft dus meer dan ooit een link met de actualiteit.

Wat is je ervaring met de samenwerking binnen het Vermeylenfonds?

Katrien Blontrock: “We hebben veel hulp en steun van Fabjen en Chantal (medewerkers op het algemeen secretariaat van het Vermeylenfonds nvdr). Zonder hen zou het moeilijk zijn wat meteen ook onze zwakke plek duidelijk maakt: we zijn nog met te weinig bestuursleden die de organisatie kunnen dragen. Dus daar moeten we op korte termijn werk van maken. Fabjen zou ik durven aanraden om haar schouders te blijven steken onder de regiobijeenkomsten. Hier kan je als afdeling veel inspiratie opdoen en de samenwerking tussen de afdelingen wordt aangemoedigd.

Goeie vooruitzichten dus. Ondertussen komt Jacques Bovijn, de echtgenoot van Katrien, binnen. Onder het nuttigen van een heerlijk biertje keuvelen we nog wat over de geneugten van het leven. Een leuke afsluiting van een boeiend gesprek.

Johan Notte

2 7 BV

dng2_v2.indd 27

2/06/16 00:11

van de imperialistische 'Grooten Oorlog' die binnen gehoorafstand werd uitgevochten.

“Ons Cabaret is een gebaar”, noteerde Ball in zijn dagboek. “Elk woord dat hier wordt uitgesproken of gezongen betekent op zijn minst dat deze vernederende tijd er niet in is gelukt ons respect af te dwingen. Overigens, wat heeft hij aan respectabels of indrukwekkends? Zijn kanonnen? Zijn idealisme? Dat doet ons al sinds lang lachen (…) De grote slachtpartijen en de heroïsche exploten van kannibalisme? Onze vastberaden waanzin, ons enthousiasme voor de illusie zullen ze vernietigen.”We herkennen al meteen de fundamenten van het dadaïstische discours. Het woord dada was voor het eerst te lezen in 'Cabaret Voltaire, recueil littéraire et artistique' dat op 24 mei 1916 van de pers rolde. Nog geen jaar later opende de groep een kunstgalerij. De ambities van de dadaïsten waren torenhoog.

De toon was gezet voor een beweging die zich vooral na de oorlog manifesteerde in steden als Parijs, Berlijn en New York, dankzij kunstenaars, naast de eerder genoemden, als André Breton, Louis Aragon, Marcel Duchamp, Theo Van Doesburg, Sophie Tauber, Kurt Schwitters en de Belg Clément Pansaers.

Wat is Dada? In de dadaïstische geschriften en manifesten vind je de meest absurdistische antwoorden, zoals: Dada twijfelt aan alles, Dada is tegen de toekomst, Dada is de klisteerspuit in de kont van de Venus van Milo, Dada is de meest onmiddelijke uitdrukking van onze vormeloze tijd.

Spiegelgasse 1

ZÜRICHSE BUREN DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD – EEN COLUMN VAN PETER BENOY Wat is het mysterie dat nr.1 en nr.14 van de Zürichse Spiegelgasse verbindt? Die vraag blijft tot vandaag onbeantwoord. De keren dat ik in Zürich was, trok die straat me aan als een magneet. Ik zou er veel voor over hebben om het kleine mysterie te ontsluieren, maar eerlijk gezegd, het maakt niet veel meer uit. De geschiedenis heeft zijn werk gedaan.

Onomkeerbaar.

Honderd jaar geleden, op 5 februari 1916, opende het Cabaret Voltaire in nummer 1 op initiatief van de Duitse dichter en dramaturg Hugo Ball (1886-1927) en de dichteres en

danseres Emmy Hennings (1885-1948) zijn deuren. Naast hen waren het vooral de Roemeense dichter Tristan Tzara (1896-1963), zijn landgenoot de schilder-beeldhouwer Marcel Janco (1895-1984),de Duitse dichter Richard Huelsenbeck (1892-1974) en de Franse schilder Hans Arp (1887-1966) die avond na avond met klankgedichten, simultane poëzie, dans, schilderijen, performance, theater en muziek schandaal schopten en de burgerij belachelijk maakten. Allemaal jonge kunstenaars (hun gemiddelde leeftijd was 25 jaar) die naar het neutrale Zwitserland gevlucht waren om te ontkomen aan de gruwel

En nummer 14? Daar woonden in dezelfde periode, nog geen 50 meter van het cabaret, Lenin en enkele van zijn medestanders, zoals Zinoviev en Radek. Lenin werkte er aan zijn boek 'Imperialisme, het hoogste stadium van het kapitalisme'. Op 27 maart 1917 vertrokken deze revolutionairen naar Petrograd en in oktober van dat jaar leidden Lenin en Trotsky de Russische revolutie naar een overwinning.

Voor hun vertrek kwamen ze dagelijks voorbij het Cabaret Voltaire en zelfs thuis bleven ze niet gespaard van de luidruchtige en tumultueuse activiteiten ervan, die voor de Zürichse burgerij een doorn in het oog waren.

In hoeverre heeft dat hun nieuwsgierigheid geprikkeld? Het feit dat de toekomstige leider van de Russische revolutie en de dadaïsten buren waren, die beiden op hun manier en met hun middelen de oorlog verklaard had-

2 8 COLUMN

dng2_v2.indd 28

2/06/16 00:11

Ball noteerde op 7 juni 1917 in zijn dagboek: “Vreemde toevalligheden: toen we het Cabaret te Zürich aan nummer 1 van de Spiegelgasse bezetten, woonde Mijnheer Lenin er juist tegenover (…). Elke avond heeft hij onze muziek en onze tirades moeten horen; ik weet niet of dat met plezier was. Later (…) vertrokken de Russen naar Sint-Petersburg om de revolutie voor te bereiden. Zou het kunnen dat het dadaïsme, als teken en gebaar, de tegenhanger van het bolsjevisme is?

Stelt het tegenover de vernietiging en de systematische berekening een andere kant van de wereld, volledig donquichotesk, ontdaan van een doel en onbegrijpbaar? Het zal interessant zijn te volgen wat er ginder en hier gaat gebeuren.”

Tzara beweert dat hij geschaakt heeft met Lenin, vermoedelijk in café Odéon (dat overigens in die tijd ook door James Joyce gefrequenteerd werd): “maar tot mijn grote schande wist ik toen niet dat Lenin Lenin was. Dat heb ik pas veel later beseft”, verklaarde Tzara in 1959 in een interview.

Janco daarentegen is formeel. In zijn dagboek getuigt hij: “In de dikke rook, temidden het lawaai, het declameren of het zingen van een populair lied, waren er verrassende verschijningen zoals die van de indrukwekkende Mongoolse figuur van Lenin vergezeld van een groep.” Geïnterviewd in 1983 verklaarde hij ook nog dat Lenin meer dan eens in het Cabaret kwam: “Hij accepteerde onze standpunten niet, maar hij wilde zien of deze bizarre bende op één of andere manier van enige betekenis kon zijn voor zijn politieke visie (...) Wij hebben veel gesproken. Hij was een tegenstander van de abstracte kunst (…) omdat hij tegen alles was dat niet ten dienste stond van de kommunistische zaak.”

Een versie van Huelsenbeck helpt ons niet verder: “Van Lenin hoorden we heel weinig; ze zeggen dat hij een keer in het Cabaret is geweest. Ik heb hem nooit gezien. Ik weet zelfs niet hoe hij eruit ziet.”

Op dat ogenblik was Lenin nog relatief weinig bekend zodat de ene versie de andere niet hoeft uit te sluiten. Dat hij de avant-garde niet hoog inschatte leidt geen twijfel. Toen

column

den aan de burgerlijke mentaliteit en de kapitalistische oorlogszucht, heeft tot vandaag de nieuwsgierigheid en de verbeelding van velen geprikkeld.

Loenatsjarski, volkscommissaris voor cultuur, na de revolutie gedichten van Majakovski liet uitgeven in een oplage van 5000, reageerde hij woedend met een telegram: “Als je het mij vraagt is niet meer dan één op de tien van dat soort producten de moeite van het uitgeven waard, en dan in ten hoogste 1500 exemplaren voor bibliotheken en halve garen.” Zijn artistieke voorkeuren waren uitgesproken conservatief. Tegen Clara Zetkin zei hij ooit: “Ik heb de moed om mijzelf te kwalificeren als een barbaar. Ik kan niet kijken naar de werken van het impressionisme, het futurisme, het kubisme en andere -ismen als de hoogste openbaring van het artistieke genie. Ik begrijp ze niet. Ik heb er niets aan.”

Wanneer deze man het Cabaret Voltaire heeft bezocht, wat ik wel geneigd ben te geloven, dan was het uit pure nieuwsgierigheid of om, zoals Janco beweerde, in te schatten of deze artistieke rebellen van enig nut konden zijn voor zijn revolutionaire plannen.

Het ligt voor de hand dat een historische speling als deze op de verbeelding van sommige schrijvers en kunstenaars werkt. De gekende toneelschrijver Tom Stoppard schreef 'Travesties' (1974) over een denkbeeldige ontmoeting van Tzara, Lenin en Joyce in Zürich. Merkwaardig is ook 'Lénine Dada' van Dominique Noguez: aan de hand van juist geciteerde bronnen, die hij uit hun context haalt, vervalst hij bewust de geschiedenis. Hij 'bewijst' zo dat Lenin een belangrijke rol in het dadaïsme heeft gespeeld. Zo ook besluit hij bv. aan de hand van opmerkelijke gelijkenissen tussen de handschriften, dat Lenin de auteur is van sommige gedichten van Tzara.

Hij staat er niet bij stil dat het handschrift van Tzara na de dood van Lenin nog decennia lang onveranderd is blijven gelijken op dat van de Bolsjevieke leider. Noguez, een 'Pataphysicus, beschouwt het als een nieuw soort fictie. Ontstellend is dan wel dat sommige auteurs en critici zijn verhaal geloven en het als een voortreffelijk onderbouwde studie beschouwen. In dezelfde denkpiste situeert zich een groots opgezet project 'Dadalenin' van de conceptuele kunstenaar Rainer Ganahl.

In de Spiegelgasse, 1, worden tegenwoordig activiteiten rond het dadaisme georganiseerd.

Elke publicatie, kunstwerk, manifest of affiche van deze avant-gardestroming gaat vandaag op veilingen voor gigantische prijzen onder de hamer. Het heden verandert het verleden.

2 9 COLUMN

dng2_v2.indd 29

2/06/16 00:11

column

Christine Jorgensen poster

AARDING ANITA VAN HUFFEL

Wat is het mysterie dat nr.1 en nr.14 van de Zürichse Spiegelgasse Wow, ons kleine Vlaanderen loopt weer fluks vooruit op andere contreien. We gaan de transgenders op de werkvloer steunen! Hun transformatie laten aanvaarden, belemmeren dat ze ontslagen worden, hun carrière niet laten schaden door naamsverandering… Moet het van Europa of zeilen we verder op het élan van vorige beleidsmakers die ons kleine landje op de kaart zetten met wetten die we allemaal kennen als progressief en gedurfd? Hoe dan ook, de ongeboren transgendertjes jubelen in hun baarmoeder, de volwassenen vegen hoogstens wat zweet van hun voorhoofd, want wat duurt die strijd lang en op wat voor kousenvoeten wordt hij niet onder de aandacht gebracht, met als ontlading een jaarlijkse parade die de boel eens goed laat ontploffen.

Een hoogtepunt voor alle (ongeveer) gelijkgestemden.

“Sinds 2009 vormen transgenderpersonen een bijzondere doelgroep van het Vlaams beleid” schreef Pascal Smet, toenmalig minister van Gelijke Kansen in het voorwoord van de brochure over “Transgenders op het werk”. Proficiat dus Liesbeth Homans, we hadden de actie niet zo vlug verwacht. ( Het is in die mate verdacht dat we iemand verdenken van afsnoeperij. Nog eens flink aan die rode lolly likken en hij verkleint vanzelf...)

Sinds 1968 is de ‘seksuele revolutie’ ingezet. Is de acceptatie van transgene medemensen een voortzetting daarvan ? Transgender zou niets met seksualiteit te maken hebben maar om genderidentiteit gaan. Laat ons die seksuele connotatie dus achterwege laten. De bespreekbaarheid van geaardheid en genderdiversiteit hebben we wel te danken aan die tijd. Het is me nogal wat : homo, lesbienne, tra-ci, trans-la, lalala, als je er niet tussen woont, geraak je er niet wijs uit. Als je zo iemand bent, ook niet.

niet helemaal klopt met het geboortegeslacht. Kindjes gedragen zich raar, hebben vreemde voorkeuren… Dat begint al thuis, op school.

Het schept verwarring en ontreddering als daar teveel op gewezen wordt. Niets is erger dan ontkend worden omwille van voorkeuren.

In veel gevallen hoort pesterij er ook bij, vooral als de uiterlijke kenmerken niet stroken met het plaatje, als men zich gaat kleden en gaat gedragen louter naar gevoel. Er vormt zich een probleem. We staren te lang en we praten te weinig. Het is nochtans doodsimpel : wie een leiding legt kan al eens verkeerd verbinden. Alles functioneert maar je moet langs omwegen naar het licht. De één heeft een stielman nodig, de ander kan met zijn veelheid leven. “Hoeveel kleuren heeft een witte muur?” zingt Boudewijn. Erg veel.

Een zoektocht naar identiteit is altijd ploeteren in de drek van het onbekende. Het duurt, kost energie, emotie, geld… vergt zelfkennis en uithouding. Komt daar bovenop dat onze geordende wereld vastgespijkerd is aan wetten en juridische aspecten. Je raakt de draad kwijt.

Daarom is er hulp nodig van zorgverleners, artsen, psychologen… steun van ouders, partners, collega’s… .

Zullen we dus maar opnieuw het voortouw nemen in deze ethische materie ? Hebben we daar geld voor over? Er is nog enorm veel werk aan de winkel. Je zou de aanzet van Frankrijk verwachten maar daar is de seksuele geaardheid aantrekkingspool en lucratief segment van hun economie. Ze kijken de kat uit de boom. Nederland blijft ook achter.

Daar zijn ze te streng in de Heer en de Leer. Vlaanderen dus maar! Ik zou het wensen, vooral voor dat vijfjarig manneke dat ik ken en dat zo graag de roze tutu van z’n zusje draagt; met meisjes en popjes speelt en glittertjes op zijn nagels plakt. Hij zal worden wie hij is, dat is nog niet geweten, maar laat hem toch jubelen!

Geaardheid, het woord zegt het zelf: aarding, datgene waarmee we rechtstreeks verbonden zijn, onze zekering op bestaan. Elektriciteit, zeg maar. Soms schort daar iets aan. Soms gaat die aarding niet in rechte lijn en dat voelt een mens al heel vroeg, als klein kind al. Dat schept onrust en onbegrip van de omgeving omdat de genderexpressie

dng2_v2.indd 30

3 0 COLUMN

2/06/16 00:11

dng2_v2.indd 31

MA

DI

WO

DO

VR 1

ZA 2

ZO 3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2/06/16 00:11

AdhuisvandeMens_Opmaak 1 7/02/12 12:48 Pagina 1

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32

dng2_v2.indd 32

2/06/16 00:11