dng 3/2015

PB- PP

BELGIE(N) - BELGIQUE

DE NIEUWE GEMEENSCHAP – DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN HET AUGUST VERMEYLENFONDS SEPTEMBER - NOVEMBER 2015 – AFGIFTEKANTOOR GENT X ERKENNINGSNUMMER P 309 575 – VU: KOEN GOETHALS - P/A V.F. TOLHUISLAAN 88, 9000 GENT

dng3_v1.indd 1

7/09/15 07:51

Vertel ons waarom je leest!

colofon driemaandelijks ledenblad van het August Vermeylenfonds vzw; verschijnt op 15 maart, 15 juni, 15 september en 15 december.

De Nieuwe Gemeenschap:

Ik lees omdat ...

Peter Benoy, Tom Cools, Chantal De Cock, Caroline De Neve, Koen Goethals, Jago Kosolosky, Roland Laridon, Johan Notte, Paul Pataer, Anita Van Huffel, Raymond Vervliet, Anne Van De Genachte (+ vormgeving)

Redactie

Algemeen secretariaat Tolhuislaan 88, 9000 Gent, t. 09/223 02 88 e-mail: info@vermeylenfonds.be - website: www. vermeylenfonds. be openingsuren: 9u - 12u en van 13u tot 17u.

Abonnement

12 euro (4 nummers).

Lidmaatschapsbijdrage 15 euro per individu. U kunt lid worden door aan te sluiten bij een plaatselijke afdeling of door overschrijving op rek.nr. BE50 0011274522-18 van het Vermeylenfonds vzw, Tolhuislaan 88, 9000 Gent. Leden ontvangen gratis De Nieuwe Gemeenschap.

Verantwoordelijke uitgever

huislaan 88, 9000 Gent.

Koen Goethals, p/a Tol-

Vul deze zin aan en maak kans op een vip-voorleessessie voor zes personen.

Pantone

Foto cover Š Michiel Devijver

de redactie verwacht dat de aangeboden/toegestuurde artikels getypt zijn met dubbele interlinie. De redactie behoudt zich het recht voor artikels taalkundig en/of stilistisch aan te passen en - mits goedkeuring van de auteur - te synthetiseren en/of in te korten. Artikels dienen ingeleverd te worden ten laatste 6 weken voor datum van verschijning.

Kopij

Laat ons op info@vermeylenfonds.be weten waarom je leest.

Onderwerp: 'Ik lees omdat ... ' en denk eraan om ook je naam en telefoonnummer te vermelden. De winnaar wordt per e-mail verwittigd.

personen die we niet hebben kunnen Quadri bereiken i.v.m. eventuele auteursrechten kunnen de redactie contacteren.

Auteursrechten

Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar. Reknr. BE50 001-1274522-18, Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent.

Steun het Vermeylenfonds

Om reden van milieuvriendelijkheid wordt dit tijdschrift op chloorvrij recycleerbaar papier gedrukt.

Stichting Lezen wil met haar acties en programma's jong en oud aansporen om meer te lezen.

Meer leesplezier, meer lezers: dat is het devies.

Check www.stichtinglezen.be of volg hen op Facebook.

Zwart

dng3_v1.indd 2

7/09/15 07:51

DE LEZER

04 STANDPUNTEN GUS

SPONSORS (GULLE SCHENKERS)

LUK CLAES RITA VAN DER STOELEN

04 BIB+ ¬ Raf Burm 06 Het belang van leesplezier ¬ Tom Cools 10 Van universiteitsbibliotheek naar centrum voor leren en innoveren ¬ Patrick Vanouplines

SYMPATHIE SPONSORS Elke bijdrage vanaf 100 euro geeft recht op vermelding in deze lijst van sympathiesponsors. Wenst u het Vermeylenfonds financieel te steunen, neem dan contact op met het secretariaat van het Vermeylenfonds, Tolhuislaan 88, 9000 Gent, tel.

09 223 02 88, info@vermeylenfonds.be.

Oscar Van Laeken ✪ Frank Beke; ✪ Raymond Vervliet ✪ Daniel Walraedt; ✪

14 BOEKEN 17 INFO & VERSLAGEN 24 ADELING IN DE KIJKER ¬ UGent

26 BV ¬ Anne Provoost

29 COLUMN ¬ Peter Benoy

XTRA – GEDICHT

Bernard Dewulf © stadgedicht Antwerpen 2013 (Bernard Dewulf schreef dit gedicht voor de opening van de openbare bibliotheek in Wilrijk, in 2013)

edito

INHOUD [SEPTEMBER NOVEMBER 2015]

De lezer is een vreemde soort.

Men hoort hem niet en denkt dat men hem ziet, maar waar hij zit is hij niet en ongehoord is het leven in zijn hoofd.

Stoor hem dus niet, hij is er bezig met bestaan.

Komt hij zo terug, weer het gerucht in waar hij hoort, luister dan: het lezen heeft hem anders verwoord.

www.vermeylenfonds.be 3 EDITO

dng3_v1.indd 3

7/09/15 07:51

Stichting Lezen © Michiel Devijver

BIB+ LAAT VERENIGINGEN EN WIJKEN DE BIB MEE BEHEREN Jaren 70 De Vlaamse regering besliste om de bibliotheekplicht voor gemeenten af te schaffen.

Via een nieuw decreet wil ze de gemeenten meer beleidsvrijheid en verantwoordelijkheid geven. De Vlaamse overheid betaalt 84 miljoen euro aan de gemeenten, bedoeld voor lokaal cultuurbeleid, maar in de toekomst zullen de gemeenten zelf kunnen beslissen hoe ze het geld besteden. Wat nu gaat naar cultuurcentra of bibliotheken kan dus (maar hoeft niet) een andere bestemming krijgen.

De decretale bibliotheekverplichting kwam er in 1978 op initiatief van toenmalig minister van Cultuur Rika De Backer (CVP).

Gemeenten werden verplicht een openbare bibliotheek in te richten die aan strenge erkenningsvoorwaarden diende te voldoen. Zo werd de hoogte van de rekken bepaald, de afstand tussen de boeken, de samenstelling van hun Raad van Beheer volgen het cultuurpact (1973). Deze plaatselijke bibliotheken (POB's) werden stap voor stap uitgebouwd tot vehikels voor cultuurspreiding, volgens de principes uit de ‘volksontwikkeling’ van

de jaren 50. De collecties van de veelal parochiale bibliotheekjes werden door de jaren heen sterk uitgebreid met collecties die aan moderne criteria betreffende boekenaankoop beantwoordden en niet belemmerd werden door het verzuilde karakter. Met het decreet lokaal cultuurbeleid uit 1999 kreeg het bibliotheekbeleid een nieuwe impuls. Initiatieven om tot één grote Vlaamse bibliotheekcatalogus te komen, zagen toen het licht.

Als gevolg van de interne staatshervorming besliste de Vlaamse regering om in een andere verhouding met de lokale besturen om te gaan. Gemeentebesturen worden minder bevoogd en staan zelf in voor de organisatie van hun eigen dienstverlening. Als gevolg daarvan werd de bibliotheekverplichting afgeschaft. Deze beslissing gaat in vanaf januari 2016 maar zal in de meeste gemeenten en steden wellicht niet veel verschil maken. Toch werd op deze beslissing afwijzend gereageerd.

sta

Maar het zijn niet alleen bibliotheken die kampen met een teruglopend publiek. Het klas4 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 4

Buurtsolidariteit Iedereen weet intussen dat gemeente- en stadsbesturen moeten besparen. De schrik zit er dus goed in dat deze 'beleidsvrijheid' een verdoken besparingsoefening zal worden. Argumenten te over: om te beginnen sluit de minister voor Cultuur het zelf niet uit dat met het wegvallen van de verplichting er mogelijk bibliotheken gaan sluiten. Dat is van een onbevangen eerlijkheid die de man absoluut siert en weinig wordt waargenomen in de Vlaamse politiek, maar die niet bepaald geruststellend klinkt. Te meer omdat we weten dat de Vlaamse gemeenten tussen 2008 en 2013 reeds 95 bibliotheekfilialen hebben gesloten. Maar wellicht nog belangrijker is de trend waar we niet onderuit kunnen; bibliotheken moeten het de laatste 10 jaar afleggen tegenover andere vormen van leesgedrag, onder andere door de opkomst van internet, e-books, luisterboeken. We zien immers de laatste 10 jaar een dalende trend van zowel het aantal lezers als het aantal ontleningen.

7/09/15 07:51

sieke socio-culturele verenigingsleven slaagt er met zijn lokale afdelingen steeds moeilijker in om jonge leden aan te trekken en een aantrekkelijk palet van activiteiten op poten te zetten.

Stichting Lezen © Michiel Devijver

We hebben het dan niet alleen over cultuurfondsen en andere ideologisch gesitueerde verenigingen, ook andere vormen van vrijwilligerschap zoals oudercomités e.d. hebben het moeilijker om hun werking op een hoog peil te houden.

Toch is het niet allemaal kommer en kwel.

Buurten organiseren zich in comités om meer inspraak te krijgen in bijvoorbeeld de heraanleg van de weg, of om een fietspad te eisen.

Ze houden petities, organiseren het lokale debat en eisen meer inspraak. Parallel aan deze trend merken we een toenemende belangstelling van allerlei nieuwe wijk- en dorpsinitiatieven met heel uiteenlopende doelstellingen en acties maar wel altijd met het oog op het versterken van de onderlinge buurtsolidariteit (voedselteams, allerlei deel- en geefinitiatieven, repair cafés, huiswerkmama's en papa's,....). Die ontwikkeling wegzetten als een hobby van jonge, tweeverdienende, blanke en stedelijke hipsters, is de realiteit onrecht aandoen. Vaak zonder enige vorm van middelen of ondersteuning zien we ook heel wat minder hip volk aan de slag in minder trendy buurten met een repair café of een geefplein.

Versterkt lokaal cultuurbeleid Het Vermeylenfonds is niet alleen voor het behoud van de bibliotheekverplichting uit emotionele redenen. De bibliotheek is voor ons een essentieel onderdeel van een basisdienstverlening die gemeenten aan haar inwoners moet verstrekken. Trouw aan onze waarden benadrukken we de sterke sociale rol die bibliotheken hebben in de lokale gemeenschap. Voor heel veel mensen is de bibliotheek de allereerste plek waar ze zoeken naar allerlei informatie voor hun vragen: Dat gaat niet alleen over informatie over de volgende reisbestemming maar ook over vragen in verband met rouw, gezondheid, verslaving, welzijn, zelfdoding,... Er is in het Vlaamse verkokerde welzijnslandschap nog steeds een grote drempel om zich rechtstreeks te richten tot gespecialiseerde instanties en heel veel mensen willen eerst voor zichzelf onderzoeken of ze een probleem hebben.

sioneerden,...) vaak de enige betrouwbare plek waar ze gratis én met de discrete hulp van de bibliotheekmedewerker aan de juiste informatie geraken. Met andere woorden, de bibliotheek is meer dan een plek waar je boeken kan ontlenen: ze vervult een enorm belangrijke en laagdrempelige sociale functie die in het debat – zoals het nu wordt gevoerd – veel te weinig aan bod komt.

Daarnaast ijvert het Vermeylenfonds vooral voor een nieuwe uitgebreide rol voor de bibliotheek/ het bibliotheekfiliaal. De bibliotheek van de toekomst1 draait om mensen, ontmoetingen en ervaringen, en ook vorming. De toekomst van de bibliotheek ligt dus niet alleen in haar collecties en aanbod maar eveneens in haar engagement tegenover de lokale gemeenschap. Hoe kan die gemeenschap inspireren en mee de identiteit van de bibliotheek vormgeven?

Er zijn in Vlaanderen 304 officiële openbare bibliotheken met daarnaast tal van wijkfilialen in veel deelgemeenten. Eén op de vijf

Verenigingen en buurtcomitEs kunnen vanuit de bib activiteiten opzetten om de buurtsolidariteit uit te bouwen

Vlamingen is aangesloten bij een openbare bibliotheek. Heel veel mensen worden langs deze weg dus aangesproken. Een openbare bibliotheek bewijst daarmee een erg laagdrempelige cultuurinstelling te zijn en een groep mensen aan te trekken die niet gemakkelijk toegang vindt tot cultuur. Het is dus niet omdat er minder ontleningen zijn dat we de andere taken en uitdagingen (zoals de digitale shift en het toegang krijgen tot digitale informatie) van de openbare bibliotheek zomaar moeten opgeven. Het Vermeylenfonds pleit er zelfs voor dat de bibliotheken een actieve en belangrijke rol spelen in het dichten van de digitale kloof.

tand.

De bibliotheek is voor mensen met beperkte bestaansmiddelen (armen, jongeren, gepen-

De gemeente zal het in de toekomst zelf moeten doen . Ze zal daarvoor naar allianties moeten zoeken met andere gemeenten om samen proeftuinen op te zetten rond de digitale revolutie. Ze zullen gezamenlijke projecten moeten ontwikkelen om nieuwe Vlamingen te bereiken en ze zullen hun collectie moeten aanpassen. Ze zullen voor de ‘digital natives’ (zij die met de moderne technologie zijn opgegroeid, nvdr.) initiatieven moeten ontwikkelen om hun dienstverlenging ook voor hen aantrekkelijk te houden/maken. Maar ze zullen ook meer moeten samenwerken met de lezers en gebruikers. Ze zullen moeten leren om de vrijwilligers meer inspraak te geven en niet langer als goedkope werkkrachten te aanzien. Dat vraagt voor de gemeentebesturen een geheel nieuwe aanpak in haar dienstverlening. Ze zullen moeten experimenteren en nieuwe visies op lokale democratie en participatie ontwikkelen. Dat zal niet altijd van een leien dakje lopen.

Een werking zoals de ‘Buren van de Abdij’ in Gent toont alvast aan dat een falende stedelijke uitbating van de archeologische site van St-Baafs wel succesvol kan gebeuren door vrijwilligers. Op voorwaarde dat op een andere manier met vrijwilligers wordt omgesprongen. Bibliotheken (en bij uitbreiding ook cultuur- en gemeenschapscentra) zullen veel meer aandacht moeten schenken aan het persoonlijke ontwikkelingstraject van de vrijwilliger.

Op die manier kunnen sociaal-culturele verenigingen, wijkverenigingen en buurtcomités vanuit de gemeentelijke bibliotheek of het wijkfiliaal activiteiten opzetten om de buurtsolidariteit (verder) uit te bouwen: vb. huiswerkbegeleiding, wijkvergaderingen, repair café’s, ruilbeurzen en geefacties, ….

Het bibliotheekpersoneel hoeft niet per se altijd zelf de auteurslezingen, boekvoorstellingen en andere culturele activiteiten te organiseren. Dit kan men perfect aan de medebeherende organisaties overlaten. Zo kan het personeel zich concentreren op de nieuwe uitdagingen zoals de ontlezing en de digitale omslag, en daarvoor partners zoeken in andere gemeenten.

Met andere woorden: het Vermeylenfonds pleit voor het positieve alternatief. Ze kiest er niet voor om de belangrijkste en de meest laagdrempelige cultuurinstelling zomaar op

5 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 5

7/09/15 07:51

te geven. Integendeel, ze gelooft in de emancipatorische kracht van cultuur en wil de sociale rol van de openbare bibliotheek versterken door uit te breiden en in medebeheer van de buurt te geven.

Raf Burm 1

De Amerikaanse socioloog Ray Oldenburg heeft het over een third place: The Great Good Place, een plek die tussen thuis (first place) en werk (second place) in hangt. Een informele ontmoetingsplek waar creatieve interactie ontstaat. Volgens diezelfde Oldenburg essentiële zaken voor het welzijn van een gemeenschap.

LEESPLEZ HET BELANG VAN

CV Raf Burm is historicus van opleiding, was raadgever cultuur in de vorige Vlaamse Regering en volgt het cultuurbeleid van nabij op als bestuurder van de stedelijke openbare bibliotheek Gent en het Gentse cultuurcentrum. Raf Burm is eveneens lid van de Raad van Bestuur van het Vermeylenfonds.

Stichting Lezen, Bert Verbeke geeft het beste van zichzelf tijdens de Cultuurmarkt van Vlaanderen 2015 © Michiel Devijver

Begin maart kondigde minister Gatz aan dat gemeenten vanaf 2016 niet langer verplicht zijn om een lokale bibliotheek in te richten.

Het noopte de leden van het BoekenOverleg - het overlegplatform dat de relevante partijen inzake boek, literatuur en lezen structureel bijeenbrengt om de gemeenschappelijke belangen te behartigen - tot publicatie van een kritisch opiniestuk waarin de decretale verankering van de bibliotheken bepleit wordt.

Sylvie Dhaene, voormalig directeur van het Huis van Alijn en sinds vorig jaar directeur van Stichting Lezen, was één der ondertekenaars. Deze Stichting is in 2001 door toen-

malig minister van Cultuur Bert Anciaux opgericht en stelt zich tot doel brede bevolkingsgroepen het plezier en het nut van lezen te laten ontdekken. Naar aanleiding van het opheffen van de bibliotheekplicht hadden we met haar een gesprek over leesbevordering, leesplezier en het belang van bibliotheken.

Het verschil maken Sylvie, wat heeft je overtuigd de stap van het Huis van Alijn naar de Stichting Lezen te maken?

Sylvie Dhaene: “Ik heb zestien jaar met heel veel goesting in het Huis van Alijn gewerkt.

6 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 6

7/09/15 07:51

EZIER

Devijver

Toen ik daar begon, was dat een museum in de verdrukking. Maar we hebben er hard aan gewerkt de muren open te breken. Een museum is een plek voor, door en met iedereen.

Met het Huis van Alijn hebben we dat idee van community building, van het maken van een vriendenkring met vrijwilligers, in praktijk gebracht. Toen ik er vertrok, hadden we 750 vrijwilligers, waarvan er meer dan 100 actief en de anderen ambassadeur waren.

“Het belangrijkste dat me aansprak in die vacature bij Stichting Lezen was dat participatieve, die maatschappelijke rol. We kennen allemaal de cijfers van laaggeletterdheid,

Wij gaan niet in die vooroordelen en clichés mee, maar geloven wel in het werken met die groepen, samen met verenigingen. We willen een kansenverhaal maken. Ieder vertrekt vanuit zijn talenten en zijn context.

Diversiteit is een heel belangrijke pijler, geletterdheid is er één, en uiteindelijk moet dit samengebracht worden in een sterke leescultuur, in een leesklimaat. Want dat is echt Je staat volledig achter de missie van Stichbelangrijk, toegang hebben tot lezen en tot ting lezen. boeken.

Sylvie Dhaene: “Ja, absoluut. Stichting Lezen Vandaar ook het belang van die bibliotheken. is opgericht in 2001 door minister Anciaux.

Bibliotheken zijn voor ons de eerste plek van Voor hem was het echt de ambitie een beleesbevordering, met een lage drempel en ter leesklimaat te creëren. Dat kaderde binmomenteel op veel plekken nog aanwezig. nen die hele participatiegedachte, we moeten Voor ons is die bibliotheek een cruciale partmeer mensen aan het lezen krijgen. ner. Iedereen kan daar aanwezig zijn.

In 2014 is Stichting Lezen onder het Vlaams Het onderwijs is een tweede hele grote, omFonds voor de Letteren (VFL) gekomen, dat je ook daar mag veronderstellen dat iedervertrekkend van het idee dat we moeten een bereikt wordt. Er is daar nog veel werk werken aan een geïntegreerd letterenbeleid. aan de winkel inzake leesbevordering. Als Dat loopt van de auteur tot de lezer. Nu zijn we de resultaten van de PISA-onderzoeken zowel het beleid als de organisaties versnipbekijken over hoe het perd. De ene zit onder met de leesvaardigheid het kunstendecreet, de van 15-jarigen in de andere onder het participatiedecreet.

Bibliotheken zijn voor OESO-landen gesteld is, dan bleek dat in Dat gaan we probeons de eerste plek Vlaanderen de leesren meer bij elkaar te van leesbevordering, vaardigheid wel oké brengen. was. Het probleem Die verhuis naar het met een lage drempel was dat jongeren niet VFL leidde ertoe dat en momenteel op veel graag lezen. Het leeser andere beleidsacplezier is er niet. Voor centen werden gelegd, plekken nog aanwezig het onderwijs is daar die meer liggen in de een rol weggelegd. Als richting van werken mensen graag lezen, rond armoede en werdan gaan ze ook beter lezen.” ken rond diversiteit als twee grote punten.

Ik denk dat het nu onze taak is die particiLeesklimaat patiegedachte te expliciteren. Bepaalde zaWat gaat jullie aanpak zijn om een leesbeken dienen meer op de voorgrond te komen. vorderend klimaat te creëren?

Vroeger was de slogan ‘Meer en beter lezen’.

Sylvie Dhaene: “Wij gaan expliciet inzetten Wij gaan nu voor ‘Meer leesplezier, meer leop lezen in de breedte. In het vorige beleidszers’. Wij moeten dichter bij de maatschappij plan lag de focus meer op lezen in de diepte, staan en werken rond die pijler geletterdheid. het verbeteren van de literaire competenties Waar kunnen we een rol van betekenis spelen? van de lezer. Dat hoort er nu uiteraard ook Welke rol kan Stichting Lezen inzake leesbenog bij, omdat het uiteindelijk gaat over vordering spelen? We zijn ervan overtuigd dat groeien in leeservaring. Stichitng Lezen werkt er daar een heel groot pad voor ons ligt.” voor alle lezers, zowel voor de aarzelende lezer als voor de mensen die graag en veel lezen.

Waar gaat de focus liggen? Op mensen in Die moeten we ook stimuleren omdat zij de armoede, op nieuwe Belgen of op allebei? volgenden zijn die het leesplezier kunnen Sylvie Dhaene: “Op allebei, absoluut. We doorgeven. willen niet in heel strikte doelgroepen denLeesbevordering kan écht alleen maar slagen ken, want dan gaan we in de gekende clials er mensen met passie voor boeken zijn chés vervallen: allochtonen participeren niet, die het lezen doorgeven. Toegang tot boeken mensen in armoede participeren een beetje is niet genoeg. Je mag aan iedereen boeken en de hooggeschoolden participeren allemaal. participatiedrempel. Ook al worden er heel veel initiatieven genomen, er is nog altijd veel werk te doen. In die zin vind ik werken aan leesbevordering een belangrijke maatschappelijke opdracht en dacht ik: “Daar ga ik meer kunnen betekenen en nog meer het verschil kunnen maken.”

7 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 7

7/09/15 07:51

© Robert Huygens © Chantal De Cock Stichting Lezen, Cultuurmarkt van Vlaanderen 2015 © Anne Van De Genachte

geven, als je het leesplezier niet doorgegeven krijgt, lukt het niet. Dat blijkt uit alle onderzoeken rond socialisatie.

We moeten onze werking op drie niveaus organiseren, opgebouwd als een soort piramide. Publieksparticipatie blijft belangrijk, natuurlijk. Wij willen participatief bouwen aan die leescultuur, via campagnes, via een positief wervend verhaal. Een tweede niveau richt zich op de bemiddelaars, al die rolmodellen, onderwijzers, leesbevorderaars, ouders, mensen die werken in het middenveld. Op dat niveau willen we meer werken rond praktijkuitwisseling. Wij moeten meer ondersteunen, coördineren, faciliteren, verbinden. Wij willen anderen helpen om het leesbevorderingsbeleid steviger te maken. En dan hebben we natuurlijk aan de top van de piramide het beleid. We willen meer gaan wegen op het beleid. We moeten een gehoorde stem zijn in het debat. Vandaar ook het recente opiniestuk (nav. de opheffing van de bibliotheekplicht door minister Gatz, nvdr.; http://www.demorgen.be/opinie/lezen-isgeen-luxe-a2251235/).”

Bibliotheken onder druk De bibliotheek is jullie belangrijkste partner. Waarom ligt de decreetwijziging die er zit aan te komen zo gevoelig?

Sylvie Dhaene: “Momenteel is er in elke gemeente een bibliotheek. Het is een plek die voor iedereen toegankelijk is, een ontmoetingsplek. Maar het gaat hier ook over het recht op basisinformatie: toegang tot informatie krijgen, op verschillende manieren informatie verkrijgen, objectiviteit in de informatie. Dat zijn heel belangrijke waarden.

Bibliotheken die verdwijnen, dat zou natuurlijk het meest zichtbare zijn, maar er zijn ook minder zichtbare gevaren. Het gaat over de perceptie: als een bibliotheek niet meer verplicht is, dan is deze misschien toch niet zo belangrijk. En dan kan je een negatief effect krijgen. Men gaat dan besparen op personeel, op collectieverwerving en op deskundigheid.

In een bib moet het over meer gaan dan over een collectie boeken die je kan ontlenen. Het moet van lenen naar delen gaan: kennis delen, beleving delen. Het gaat veel meer over die publiekswerking. Dat heb ik ook gezien

in de musea, dat het idee van publieksparticipatie heel sterk naar boven kwam. Musea moesten stoppen met alleen maar tijd te steken in collectievorming. Je moet met je publiek werken. Ik heb het gevoel dat met de bibliotheken heel die beweging ook is ingezet.”

Het zijn belevingscentra geworden.

Sylvie Dhaene: “Ja, het idee leefde er dat we meer rond de gemeenschap moeten werken.

Bibliothecarissen zijn niet alleen mensen die aan de balie zitten, de uitleen verzorgen en de boeken terugplaatsen.

En natuurlijk, als de middelen krap worden, dan wordt er, net zoals in de musea, beknibbeld op bepaalde aspecten van de werking. Je riskeert dat heel die beweging van publiekswerking minder aandacht gaat krijgen en dat men terugvalt op de kerntaak, op het verzorgen van de collectie. Heel die beweging die is ingezet, moet dus bewaakt worden. Het grote gevaar bestaat immers dat net die functies educatie, publieksbegeleiding, opleiding van leesbevorderaars - zullen sneuvelen. Het heeft geen zin om een fantastische jeugdbibliotheek

8 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 8

7/09/15 07:51

© Robert Huygens

© Chantal De Cock

te hebben als daar mensen staan die de jeugd niet kunnen bijstaan. Nog zoiets, de opleiding tot bibliothecaris, de master die wegvalt, dat is echt een probleem. Daar worden de mensen opgeleid in het vak. Niet alleen in de technische aspecten van het vak, maar net in die ruimere aspecten met maatschappelijke betekenis. Dat is cruciaal. Vandaar kan er niet genoeg geïnvesteerd worden in begeleiding.

De mensen die daar staan moeten de andere mensen op weg kunnen helpen, moeten managers zijn, en nog veel meer.

Als je kijkt naar de voorbeelden van de bibliotheken van de toekomst, dan zie je dat daar zoveel potentieel in zit. Het zal de vraag zijn hoe het te doen.

Er zijn heel veel praktische problemen die niet alleen financieel van aard zijn. Openingsuren bijvoorbeeld, dat is zo belangrijk. Als je kijkt naar het buitenland, waar de goeie voorbeelden zitten, wel, daar is een bibliotheek wel ’s avonds open. Als we gaan werken, wanneer kunnen we naar de bib? Misschien op zaterdagvoormiddag met een beetje geluk. Ik ben onlangs op bezoek geweest in een aantal kleinere bibliotheken. Welnu, het aantal openingsuren wordt verminderd. En natuurlijk, minder openingsuren betekent minder publiek. En laat publieksbereik nu juist één van de beoordelingscriteria zijn. ‘Mja, toch niet zo veel publiek, is de bibliotheek wel nodig?’

Dit is een systeem dat zichzelf bevestigt, en dat moet doorbroken worden.”

Het is een neerwaartse spiraal Sylvie Dhaene: “Ja, je hebt minder openingsuren, dus heb je minder publiek.

Vandaar dat we met KJV (Kinder- en jeugdjury Vlaanderen) willen inzetten op bibliotheken. Ook met de boekbaby’s (het boekenproject met Kind & Gezin), wij moeten die connectie met de bibliotheken maken. En de bibliotheekmedewerkers moeten inzien dat het belangrijk is om een netwerk te maken binnen de gemeente, met Kind &Gezin, met armoedeverenigingen en dergelijke. Daar moet veel meer op ingezet worden.

En natuurlijk, als er dan besparingen zijn, waarop wordt er dan bespaard? Dat zal afhankelijk worden van wie er in het bestuur zit en welke accenten dat bestuur zal willen leggen.

Er gaat meer willekeur zijn.”

Minister Gatz belooft dat de situatie zal gemonitord worden. Stelt dat enigszins gerust?

Sylvie Dhaene: “De vraag is maar wat er zal gemonitord worden. Wat zijn de criteria?

Daar zal het beginnen.

Ik denk dat we vanuit de sector zelf criteria moeten aanreiken, dat we moeten meegeven welke zaken belangrijk zijn voor een bibliotheek. Zodat er juist gemonitord wordt.

Ik geloof wel dat crisissen ook goeie dingen teweeg kunnen brengen. Maar het vraagt dan heel veel kracht van de mensen op het terrein zelf. Ok, het is misschien een negatieve situatie, maar we moeten echt kiezen en bewust zijn van innovatie. En daar hamert hij ook wel heel erg op. Op innovatie, op digitalisering.

En er zijn ook wel bibliotheken die de innovatieve toer opgaan. Ik hoop dat de sector veel meer die kennis met elkaar gaat delen.”

Aan het digitale lezen moeten we ook aandacht besteden. Uiteindelijk, leesbevordering is competentieontwikkeling, en wij kunnen niet doen alsof de gedigitaliseerde wereld niet bestaat. Dus we moeten de kinderen daar mee leren omgaan. Er zijn heel goeie interactieve digitale prentenboeken, er zijn ook goeie apps, en wij kunnen daar een soort wegwijzer zijn.”

Dat brengt ons bij de huidige digitale revolutie. Ligt de toekomst van de bibliotheken niet bij de digitale bibliotheken?

Sylvie Dhaene: “Ik denk dat het een en-enverhaal gaat zijn. Ik hoop dat toch. Op beide fora zijn er ontmoetingsmogelijkheden. Maar het en-en-verhaal gaat het sterkste zijn.

We zien dat bijvoorbeeld heel hard bij Iedereen Leest (www.iedereenleest.be ; https:// www.facebook.com/groups/16170829740/), een facebookgroep van ons. Het idee is daar dat lezers leeservaringen uitwisselen en elkaar boeken aanraden. Dit is van onderuit gegroeid. Er zijn nu 11.500 leden, en per dag komen er gemiddeld 20 leden bij. We merken dat om het half jaar de roep komt om fysiek samen te komen. Die mensen willen mekaar ook in het echt ontmoeten. Het betekent zo veel voor mensen om te kunnen praten met elkaar. Het gaat niet alleen over het delen van boekentips met elkaar, daar is ook een heel grote sociale component aan.

Zeker.

Sylvie Dhaene: “Mag ik daar nog even over nadenken? Dan laat ik het je wel weten.”

---Enkele dagen later ontvang ik haar mail met de leessuggestie.

Knoop doorgehakt! Het is De Aankomst, een graphic novel van de Australische illustrator Shaun Tan geworden, geen recent boek, maar oh zo actueel vandaag.

Het vertelt het verhaal van een emigratie.

Een vader vertrekt en laat zijn vrouw en kind achter. In een ver land waar hij de taal niet verstaat, probeert hij een nieuw bestaan op te bouwen om een beter leven voor zijn gezin mogelijk te maken. Het verhaal is gebaseerd op het levensverhaal van Tans vader. Het verhaal is woordeloos, maar de indringende tekeningen hebben geen woorden nodig. Ze zijn zo straf en snijden onherroepelijk in de ziel van de lezer, geniaal hoe de illustrator er in slaagt om je even verweesd, verloren en eenzaam te doen voelen als de migrant. Ik ontdekte het boek pas recent, dankzij mijn collega Eva Devos die me inwijdt in de wondere wereld van de jeugdliteratuur. Een boek dat ik in mijn boekenkast wil hebben om er af en toe naar te pakken. Ik hoop dat veel mensen dit boek lezen, en alle kinderen in school, het thema is zo actueel en dan koester ik de hoop dat het misschien kan bijdragen tot meer empathie voor vluchtelingen en de vaak onmenselijke omstandigheden waarin ze verkeren, en de moed die ze aan de dag leggen. En wij, wij kunnen vast nog wel wat meer doen om hen op weg te helpen, …ook dat toont het boek.

Tom Cools

CV Sylvie Dhaene is licentiate in de Psychologie en studeerde Kunstgeschiedenis aan de universiteit Gent. Zestien jaar lang was ze directeur van het museum ‘Huis van Alijn’. Sinds vorig jaar is ze directeur van Stichting Lezen.

Tot slot - we hebben het de ganse tijd over leesplezier en leesbevordering gehad - welk boek zou je onze leden aanraden?

Sylvie Dhaene: “Mag dat ook een jeugdboek zijn?”

Nvdr.: In het najaar verschijnt er een heruitgave van De Aankomst.

9 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 9

7/09/15 07:51

Van universiteitsbibliotheek naar

centrum voor leren en innoveren Vanwaar komen we?

Bibliotheken zijn niet meer wat ze geweest zijn. Ook evoluties die in eerste instantie niets met bibliotheken lijken te maken hebben, leiden afzonderlijk of samen toch tot een paradigmaverschuiving in de bibliotheekwereld. Waar is de tijd dat je tijdens het weekend naar de wijkbibliotheek ging om een goed leesboek op te sporen, te vinden en te lezen? Naar een wetenschappelijke bibliotheek ging je terwijl je studeerde en wanneer je onderzoek deed. Dat is nu allemaal anders.

Moeten we nog naar de bibliotheek? Of kunnen we alles thuis of vanuit kantoor doen? Is de bibliotheek nog wel nodig?

In universiteiten was er toen al een tijdje nog wat anders opgenomen in het aanbod. Je had er toegang tot elektronische gegevensbanken waarin je kon zoeken naar publicaties over een bepaald onderwerp. Jouw onderwerp dus. Deze opzoeking mocht je niet zelf doen: dat zou immers te duur uitvallen, want elke

zoekopdracht, elke referentie die je binnenhaalde en zelfs elke seconde connectietijd kostte geld. En dus liet je dat zoekwerk over aan een gespecialiseerd personeelslid. Dit was mijn eerste job in de universiteitsbibliotheek.

Ik deed dat werk heel graag: in de middelgrote VUB was ik ook de enige. Zo kwam ik in contact met werkelijk al het onderzoek dat in de universiteit verricht werd.

Toen kwamen de elektronische tijdschriften.

Heel interessant, want nu kon je wetenschappelijke publicaties lezen zonder dat je naar de bibliotheek moest gaan. Elektronische bibliografische gegevensbanken kwamen rechtstreeks ter beschikking van de gebruiker. Er was geen intermediair meer nodig. Ik dreigde zonder werk te vallen. Maar geen nood: de gebruikers van deze gegevensbanken moesten opgeleid worden. En dus verzorgde ik informatiesessies. Soms voor volle auditoria, soms voor bijna lege auditoria, soms voor een

groepje uiterst geïnteresseerde onderzoekers.

Achteraf beschouwd was dit de eerste keer sinds jaren dat de bibliothecaris een stap naar voren zette, naar de gebruikers van de informatie toe. Wij, statige bibliothecarissen, verlieten onze ivoren toren. En de onderzoekers verlieten die van hen. Halverwege kwamen we elkaar tegen en begonnen – meer dan ooit voorheen – met elkaar te praten. Het ijs was gebroken.

Voor de bibliotheek van een middelgrote universiteit als de VUB braken gouden jaren aan.

In Vlaanderen sloten we consortiumovereenkomsten, samen met andere universiteiten en hogescholen. Al deze instellingen hadden daar voordeel bij. De uitgevers bleven hun inkomsten generen, net als voorheen (soms een ietsje meer) maar soms boden ze hun hele tijdschriftenportfolio aan voor nagenoeg dezelfde prijs. Niet langer op papier: je kocht de toegang tot de elektronische variant. De papieren afleveringen van tijdschriften stopte je als bibliothecaris in magazijnen, of je kreeg

1 0 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 10

7/09/15 07:51

CV Patrick Vanouplines (°1959) studeerde aardrijkskunde aan de Universiteit Gent (licentiaat, 1981) en behaalde het diploma van Bijzonder Licentiaat in de Hydrologie aan de VUB (1983). Hij verkreeg het diploma van Doctor in de Wetenschappen, Groep Aardrijkskunde, aan de VUB in 1996. Momenteel is hij hoofdbibliothecaris van de Vrije Universiteit Brussel en voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie. Tevens is hij docent binnen de opleiding Informatieen Bibliotheekwetenschap van de Universiteit Antwerpen.

deze zelfs helemaal niet meer toegestuurd. De plichtsbewuste bibliothecaris zorgde er echter wel voor dat de toegang tot de papieren tijdschriften verzekerd bleef. Dat was ook nodig omdat er een overgang was van bezit van de papieren tijdschriften naar een toegang tot elektronische tijdschriften die slechts openstond zolang je betaalde. Maar wat als je niet meer betaalde? De papieren collectie bleef, maar wat met al die nieuwe afleveringen van tijdschriften in elektronisch formaat? Tot nu toe zijn er geen rampen te melden, maar het gevaar ligt altijd op de loer. En dit gevaar wordt groter naarmate de bibliotheken meer moeten besparen.

Het is ook in die periode dat ik hoofdbibliothecaris werd. Voor mij was het een evolutie: nadat ik de stap zette van projectwerk (meestal over waterkwaliteit) in de toenmalige Faculteit Toegepaste Wetenschappen, werd ik aangetrokken door het vooruitzicht op een vaste aanstelling aan de universiteit.

Van het bandwerk van de online opzoekin-

gen belandde ik in een managementfunctie.

Desondanks probeerde ik me steeds zoveel mogelijk in te leven in het onderzoekswerk van de ‘klant’ die voor een online opzoeking bij me langskwam. Dit was mijn manier om te evolueren naar de job van hoofdbibliothecaris: evoluerend in en met de bibliotheek.

Het metier leerde ik ‘on the spot’. Dat is helemaal geen slechte evolutie, maar vaak overwoog ik om de opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap (IBW) te volgen aan de Universiteit Antwerpen. Het kwam er maar niet van. Toen werd ik gevraagd om de cursus Managementtechnieken in de Documentaire Informatie te doceren in diezelfde opleiding.

Dat zorgde ervoor dat ik een aantal dingen op een rijtje kon en moest zetten.

Recente evoluties en spanningen Hoe lang houden de Vlaamse universiteitsbibliotheken nog stand vooraleer ze moeten schrappen in hun aanbod voor de toegang tot abonnementen en gegevensbanken? Sinds de crisis van 2008 hebben we het aanbod voor studenten en onderzoekers redelijk goed kunnen waarborgen. Personeel inleveren, dat wel, waardoor de dienstverlening van de bibliotheek onder druk komt te staan. Nieuwe initiatieven nemen durf je niet zo goed meer, tenzij het om iets heel innovatiefs of om iets heel groots gaat. Dan kan je met wat geluk nog reserves aanspreken. Reserves kunnen echter niet gebruikt worden voor informatiebronnen die recurrent, jaar na jaar moeten betaald worden: de reserves zijn dan snel uitgeput.

De bibliotheek moet zelf innoverend zijn, innovaties tonen en de leden aansporen tot innovatie

Het einde van de besparingsronde is nog niet in zicht. Integendeel, het ergste moet waarschijnlijk nog komen. Wat, en vooral wie, gaat daar onder lijden? In eerste instantie denk je dan aan studenten en onderzoekers.

In tweede instantie bedenk je dat de uitgevers misschien wel hun prijzen zullen laten da-

len (of zelfs verplicht zullen zijn dit te doen) wanner het geld echt op is (van grote uitgeverijen van wetenschappelijke tijdschriften is geweten dat hun winstmarges schandalig groot zijn).

Stel dat de Vlaamse universiteitsbibliotheken het op een akkoordje gooien. Ieder van de vijf universiteitsbibliotheken betaalt, versleuteld volgens de werkingsmiddelen van elke universiteit, een deel van de toegang tot de tijdschriften die zij voorheen elk afzonderlijk aanschaften. Als een student of een onderzoeker een artikel wenst dat in de andere universiteitsbibliotheek aanwezig is dan kan dat artikel toch binnen een dag (of twee) via de interbibliothecaire bruikleendienst (IBL) verkregen worden? Juist, maar let op het tijdsverschil. Voorlopig ziet een student of onderzoeker een referentie naar een interessant artikel en is hij of zij maar enkele kliks verwijderd van de inhoud van dat artikel. De IBL-oplossing zou voor een enorme vertraging zorgen. Onderwijs en onderzoek gaan er zo zienderogen op achteruit in Vlaanderen, zeker wanneer in andere landen de toegang tot elektronische tijdschriften en gegevensbanken niet in die mate beknot wordt. Uitgevers zullen het daar niet bij laten: wellicht zullen zij hun toestemming voor het gebruik van artikels via IBL beperken en prijsstijgingen zijn dan eveneens aan de orde. Het is een vicieuze cirkel.

Open access draait de rollen om: publicaties komen in online tijdschriften waar de lezer noch de bibliotheek voor moeten betalen, omdat de auteur betaalt voor de publicatie (eventueel op basis van een forse financiële bijdrage door de auteur of zijn onderzoeksgroep – er is nu eenmaal niet zoiets als een gratis lunch). Daarnaast zijn er zogenaamde preprint servers waar auteurs een vroege versie van een artikel mogen plaatsen. Enigszins vergelijkbaar zijn de institutionele repositories waarin een auteur van de uitgever zijn of haar artikel mag plaatsen in de meer klassieke vorm. Zal dit alles er dan niet voor zorgen dat er een oplossing komt waarbij we minder moeten betalen aan geldhongerige uitgevers?

Voorlopig niet, want in deze oplossingen spelen die klassieke uitgevers nog steeds een rol en de oplossingen waar zij niet tussenkomen zijn (voorlopig) te weinig uitgekristalliseerd.

Publiceren kost geld. Je moet dit bovendien als vorser doen om voldoende fondsen te verwerven voor je onderzoek. Als wetenschapper publiceer je het liefst in een (papieren) tijdschrift met een zo hoog mogelijke im-

1 1 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 11

7/09/15 07:51

Geselecteerde foto's uit het boek 'Buitengewone Bibliotheken' van uitgeverij Luster , pag 14.

pactfactor. Hoe hoger die impactfactor, hoe belangrijker jouw publicatie wordt in de ogen van buitenstaanders, maar ook in de ogen van insiders in hetzelfde vakgebied. We stoten tegen een inertie aan, die uiteraard ook in stand wordt gehouden door de klassieke uitgevers (die bovendien de berekeningen van de geliefde impactfactoren voor zich nemen). Het is geen teken van luiheid bij de bibliothecarissen, maar eerder een teken van onmacht en onwil, met aan de basis ervan het winstbejag van uitgevers.

Ook wat betreft het studeren zijn de tijden veranderd. Het fenomeen massablokken dat de laatste jaren de kop opstak blijkt ondertussen een niet meer weg te denken attitude in het hoger onderwijs. Het massablokken speelt zich bij voorkeur af in de leeszalen van de bibliotheken. Als universiteitsbibliotheek moet je je reppen om voor de nodige studieplekken te zorgen in examentijd.

Ook wat betreft doceermethodes leven we in andere tijden. Weg met ex cathedralessen. Leve het groepswerk. En waar werken de studenten het liefst in groep? Juist, in de leeszalen van de bibliotheek, dicht bij allerlei faciliteiten. Af en toe (en soms meer dan af en toe) moet er een woordje gewisseld worden tijdens het groepswerk. Klassieke leeszalen zijn daar niet voor geschikt: daar moet immers de serene stilte heersen die geëist wordt door andere bibliotheekgebruikers.

De nieuwe missie In zijn boek Expect More spreekt auteur David Lankes (2012) niet zozeer tot de bibliothecaris maar richt hij zich vooral tot diegenen die gebruik maken van de bibliotheken.

Lankes stelt duidelijk dat er meer van de bibliotheek moet worden verwacht om het ultieme doel te bereiken: “The core mission of libraries, public and otherwise, is creating a nation of informed and active citizens” (p 20).

Lankes formuleert het heel duidelijk: “Today’s great libraries are transforming from quiet buildings with a loud room or two to loud buildings with a quiet room. They are shifting from the domain of the librarians to the domain of the communities” (p 32), en “The mission of a library is to improve society through facilitating knowledge creation in the community” (p 33). Bibliotheken deden dat al wel, kenniscreatie faciliteren en daardoor bijdragen aan de gemeenschap. In tijden van crisis, zoals ik dat in de vorige paragrafen beschreef, moeten we heel wat meer doen in deze richting: de basismissie ten volle als Basis van de Missie opvatten. De openbare bibliotheek van New York heeft de korte en duidelijke missie: “The mission of The New York Public Library is to inspire lifelong learning, advance knowledge, and strengthen our communities”.

Het zijn dus niet meer de lezers die rechtstreeks geambieerd moeten worden in bibliotheken. Veeleer moet de mogelijkheid geboden worden om kennis te creëren. Van

de missie van de bibliotheek mag je meer verwachten en dat overstijgt duidelijk het aanleggen van louter een mooie collectie.

Gedaan met de statige, maar statische bibliothecaris. We hebben nood aan een dynamische en gerespecteerde bibliothecaris die naar de gemeenschap toe stapt. Gedaan, zegt ook Lankes (p 75) met de lezers en de gebruikers: laten we eerder spreken over leden (van de bibliotheek waar je meer van mag verwachten).

Het gaat immers om leden van de gemeenschap die je wil dienen en voorzien van de middelen om kennis te creëren.

Er is heel wat werk aan de winkel. En deze zware opdracht komt dan net op het moment dat de opleiding Informatie- en bibliotheekwetenschappen na 31 jaar wordt stopgezet aan de Antwerpse Universiteit. Ramp boven ramp: dit is de enige opleiding in Vlaanderen op universitair niveau die leidt tot nieuwe bibliothecarissen die een managementfunctie ambiëren. Er zijn in Vlaanderen ook bibliotheekscholen die uitmuntende opleidingen geven: afgestudeerden zijn technisch heel goed en krijgen binnenkort (er is een omvorming aan de gang) een bachelordiploma.

Toegegeven, de opleiding aan de Antwerpse universiteit mocht wat worden bijgeschaafd en gemoderniseerd. Men was daar volop werk van aan het maken. Men mikte op studenten die een volwaardig masterdiploma zouden behalen. De plannen waren al vergevorderd.

Maar het ontbrak de IBW-opleiding aan voldoende academisch personeel (wat de over-

1 2 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 12

7/09/15 07:51

heid van de universiteit nodig acht voor de leefbaarheid van een masteropleiding). En toen werd ook nog de subsidiering vanwege de Provincie Antwerpen stopgezet. Ik interpreteer dat als de druppel die de emmer deed overlopen en de UAntwerpen deed beslissen om de IBW-opleiding volledig stop te zetten.

Daar staan we nu in Vlaanderen. Momenteel wordt onder impuls van de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie onderzocht hoe er weer een volwaardige bibliotheekopleiding op masterniveau kan ingericht worden in dit landsgedeelte.

Mogelijk gebeurt dit in samenwerking met het ‘buitenland’, bijvoorbeeld Nederland, maar ook Brussel is een mogelijkheid (in de Vlaamse onderwijswereld is de ULB inderdaad ‘buitenland’).

Learning and innovation centre In een universiteitsbibliotheek moeten we inspelen op het massablokken. We moeten de leden van de universitaire gemeenschap helpen bij het verwerven en verwerken van informatie zodat nieuwe kennis gecreëerd wordt. Dat is niet zo nieuw. Wel nieuw is dat de bibliothecarissen naar de gemeenschap van leden toe moeten stappen. De bibliotheek moet zelf innoverend zijn, innovaties (ook van buiten de bibliotheek) tonen en zorgen dat de leden aangespoord worden tot innovatie. Dit is mogelijk door tijdelijke en meer permanente tentoonstellingen, maar ook door de nieuwste technologie aan te bie-

den en door te zorgen dat de nieuwste technologie die door de leden zelf meegebracht wordt ook door hen ter plaatse kan gebruikt worden. Dit wordt ook aangeduid met de Engelstalige term ‘bring your own device’ (BYOD): als leden hun eigen geavanceerde apparatuur meebrengen dan moet die ook kunnen werken in de nieuwe bibliotheek.

Op die manier spreken we niet meer over de bibliotheek, maar over een library, learning and innovation centre dat vernieuwing uitstraalt. Waar je de vernieuwing ruikt en voelt. Waar je ondergedompeld wordt in vernieuwing. We korten de nogal lange nieuwe naam best af: LLIC. De ICT-component is in het LLIC prominent aanwezig, functioneert vlekkeloos en biedt snelle aansluiting op het wereldwijde bassin van kennis en informatie.

Het toegang vinden tot kennis en informatie mag geen drempel meer zijn. Het LLIC geeft haar leden een duw in de rug om moeiteloos kennis en informatie te vergaren met als ultiem doel kennis te creëren en te innoveren.

Uiteraard mogen de leden (al dan niet na registratie die vlot, liefst automatisch, moet kunnen verlopen om de drempel niet te zeer te verhogen) het LLIC spontaan en vrij binnen- en buitenlopen. Er moet voorzien worden in plaatsen waar een drankje en een hapje kunnen genuttigd worden. Leden die hun werkplek verlaten moeten hun materiaal kunnen verlaten zonder verhoogd risico op diefstal. Opbergplaatsen in de werkruimten of in het bureaumeubilair moeten voorzien

zijn. We laten de leden beslissen hoe lang nog papieren boeken en tijdschriften gebruikt worden. In de ene discipline zal de overgang naar de elektronische versie al sneller gaan dan in de andere discipline. Daarom moeten de ruimtes in een LLIC flexibel zijn. Wie aan nieuwbouw denkt houdt daar verplicht rekening mee. Ruimtes moeten zonder al te veel moeite of kosten kunnen vergroot en verkleind worden. We moeten ruimtes kunnen omtoveren zodat er 3D-printers kunnen komen en nieuwe apparatuur kan uitgetest en aangesloten worden. Zo komen we tot het beeld van de bibliotheek van de toekomst.

Patrick Vanouplines

Referenties Lankes, R. David (2012). Expect More – Demanding Better Libraries For Today's Complex World. Digitale versie: http://quartz. syr.edu/blog/wp-content/uploads/2014/01/ ExpectMoreOpen.pdf (geconsulteerd op 6 juli 2015) Missieverklaring van de openbare bibliotheek van New York: http://www.nypl.org/help/ about-nypl/mission (geconsulteerd op 6 juli 2015) Nawoord Dank aan Steven en Bram voor het grondig nalezen van de originele tekst.

1 3 STANDPUNTEN

dng3_v1.indd 13

7/09/15 07:51

boek TUIN VAN DE LIEFDE EMILE VERHAEREN

(...) Zoals een bloem die wijd Opengaat, schoon en puur, in het uur van de dauw; Tussen haar natte plooien raakte ik mijn mond kwijt.

De bloem, ik plukte haar met vingers van vuur.(...)

Deze vertaalde verzen komen uit ‘Les Heures claires’ (1896) van de in het Frans schrijvende Vlaming Emile Verhaeren (1855-1916), een zoon van Sint-Amands aan een bocht van de Schelde. De bundel is opgedragen ‘A Celle qui vit à mes côtés’ m.a.w. aan Marthe Massin, een niet onverdienstelijke schilderes die als een reddende engel tijdens een sombere en moeilijke periode in zijn leven kwam. ‘Les Heures claires’ zal het eerste deel worden van een trilogie van liefdeslyriek wanneer ook ‘Les Heures d’après-midi’(1905) en ‘Les Heures du soir’ (1911) zijn verschenen. ‘Tuin van de liefde’ omvat de vertaling door Stefaan van den Bemt van deze drie bundels.

In deze spanningsboog van 15 jaar zien we de prille liefde van Emile en Marthe en met hen de liefde in het algemeen tot rijpheid komen en stand houden in de ouderdom.

Al in 1905 tekent Verhaeren genadeloos de eerste tekens van lichamelijk verval: ‘Je jonge en mooie vlees, je vlees/ Dat mijn gedachten tooiden tot mijn bruid/ Mist nu die frisse en bedauwde huid;/ Je armen zijn niet meer de ranken die ik prees’. De liefde blijft intact: ‘Ik weet immers dat niets op aarde/ Onze verrukking ooit kan doen ontaarden.’ Soms wordt de liefde beschaamd: ‘En zachtjesaan, maar luid/ Genoeg, op onze lippen die bekenden/ Kusten we de schuld weg van elkaars ellende.’ Toch blijkt in ‘Les Heures du soir’ de hartstocht nog een plaats te krijgen in hun onverbreekbare geestelijke band: ‘Hoe heb ik

je dan lief, mijn heldere teerbeminde/ in je gewillig vlees dat van mij zindert/ dat mij nu omstrengelt en opneemt in zijn genot!’

De poëzie van Verhaeren blijft actueel; vooral ‘Les Campagnes hallucinées’ en ‘Les Villes tentaculaires’ worden nog altijd heruitgegeven en opnieuw vertaald. De uitstekende vertaling die Stefaan van den Bremt maakte van ‘Les Heures’ is ongetwijfeld een verrijking voor de Nederlandstalige poëzie. ‘Tuin van de liefde, getijdenboek’ wordt ingeleid door Benno Barnard en Vic Nachtergaele schreef een nabeschouwing.

Van den Bremt is niet alleen een getalenteerd dichter, maar ook één van onze beste poëzievertalers, o.m. van Maeterlinck, Kafka, Brecht.

‘Tuin van de liefde’ kwam tot stand met de steun van het kleine, maar interessante ‘Provinciaal Museum Emile Verhaeren’ en werd er ook voorgesteld op de opening van de tentoonstelling ‘Fleurs fatales - poëtica van de liefde’. ‘Fleurs fatales’ heeft alles te maken met de liefdespoëzie van Verhaeren; naast schilderijen en tekeningen van Marthe kun je er eerste drukken, bibliofiele edities en talloze waardevolle documenten bekijken. Die tentoonstelling loopt nog tot 29 november 2015 (www.emileverhaeren.be ).

Tuin van de liefde / Emile Verhaeren / Uitgeverij P / 2015 / ISBN 978 94 91455 71 1

BUITENGEWONE BIBLIOTHEKEN In onze door digitalisering en technische vooruitgang gedreven wereld bieden bibliotheken ons onverstoorbare vrijhavens waar we in alle rust met een fysiek boek kunnen ontsnappen aan de dagdagelijkse gejaagdheid. Althans, dat is het overheersende beeld dat de meerderheid van ons van bibliotheken heeft. Een onvolledig beeld, dat door Alex Johnson op gepassioneerde wijze wordt verrijkt.

Alex Johnson, journalist bij The Independent en zoon van twee bibliothecarissen, verkent in Buitengewone bibliotheken de revolutie in het bibliotheekwezen. “Al eeuwenlang overwinnen bibliothecarissen allerlei geografische, economische en politieke obstakels om een enthousiast publiek in contact te kunnen brengen met het geschreven woord, en ze blijven tot op vandaag die reputatie waarmaken, ondanks de snelle en onafgebroken ver-

anderingen in de manier waarop we boeken lezen in de 21ste eeuw.”

De afgelopen jaren heeft hij zich toegelegd op het in kaart brengen van die elementen die aan de basis liggen van de kentering die het bibliotheekwezen momenteel ondergaat. Architecturale vernieuwing, de technologische verschuiving van gedrukte boeken naar een digitaal aanbod, en veranderingen in het bibliotheekconcept zelf, waarbij als fundamenteel geachte principes zoals lidmaatschap, identificatie en boekontlening grondig door elkaar worden geschud, zijn de stuwende factoren van deze bibliotheekrevolutie.

Bibliotheken in beweging, dierenbibliotheken en minibibliotheken zijn enkele van de zeven tot de verbeelding sprekende hoofdstukken die Alex Johnson ons voorschotelt.

Samen geven ze ons een caleidoscopisch beeld van de vindingrijke oplossingen waarmee bibliothecarissen erin slagen een divers boekenaanbod tot bij het vaak moeilijk bereikbaar publiek te krijgen. Mijn favoriet? De olifantenbib. Een op de rug van Boom-Boom de olifant (zijn naam betekent ‘boeken’ in het Lao) gebonden collectie boeken is de enige manier om boeken naar de onherbergzame plattelandsdorpen van Laos te krijgen.

De vaak verrassende foto’s maken van Buitengewone bibliotheken een voortreffelijk koffietafelboek. Daarenboven biedt het mensen die zich willen inzetten voor de verspreiding van het geschreven woord een schat aan inspiratie. Ook het belang van bibliotheken als gemeenschaps- en belevingscentra wordt uitdrukkelijk onderstreept. Met verve slaagt Alex Johnson er in onze blik op wat bibliotheken kunnen betekenen, te verruimen. In tijden waarin de gewaarborgde overheidsondersteuning van bibliotheken op de helling komt te staan, kan dat zeker geen kwaad.

Buitengewone bibliotheken / Alex Johnson / Uitgeverij Luster / 2015 / ISBN 978-94605-8139-7

14 BOEK

dng3_v1.indd 14

7/09/15 07:51

EXCLUSIEF VOOR VF-LEDEN

20% KORTING OP 5 BOEKEN VAN EPO

GA NAAR WWW.EPO.BE/VERMEYLENFONDS EN BESTEL ONLINE! Tekst: © www.epo.be

24,90 € 19,90 € DEMOCRATIE ALS DODELIJK EXPORTPRODUCT – WILLIAM BLUM Het ene land heeft als belangrijkste exportproduct knoflook, het andere auto’s. De Verenigde Staten voeren iets heel anders uit: democratie. Of toch de Amerikaanse versie ervan: kapitalisme. De export verloopt aan een hoog tempo. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wierp Washington meer dan vijftig meestal democratisch verkozen buitenlandse regeringen omver, vermoordde evenzoveel buitenlandse leiders en manipuleerde in minstens dertig landen verkiezingen.

In zijn levenswerk zet William Blum niet alleen de feiten op een rij, hij citeert ook uit de

briefwisseling tussen buitenlandse en Amerikaanse presidenten, analyseert de Wikileaks, onthult dat Obama voor een bedrijf met CIA-connecties werkte, ... Hoewel Blum met veel humor schrijft en nergens drammerig wordt, lees je zijn boek best in kleine happen: het doet zelfs het koudste bloed koken.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670235 / uit het Engels vertaald door Jan Reyniers

24,90 € 19,90 € HET ESTABLISHMENT – OWEN JONES Als de wereld een schouwtoneel is, wie is dan de regisseur? In België wist de betreurde Luc De Vos twintig jaar geleden al: de middenstand! een, riposteerde schaduwpremier Bart De Wever recent: Voka! In Groot-Brittannië is nog weinig twijfel over de kwestie en dat heeft alles met Owen Jones te maken. In zijn bestseller Het establishment trekt ‘de George Orwell van onze tijd’ (dixit acteur Russel Brand) de gordijnen van de parlementaire poppenkast open. Het boek is een tocht langs de achterkamertjes van de elite, van de lobby’s in Westminster tot de mediaredacties, van de hoofdkantoren van de grote bedrijven tot de trading rooms van de City en de hoofdkwartieren van de politie. Wat zijn de onderlinge relaties tussen de rijken? Welke machtsinstrumenten gebruiken ze om de 99% onder de knoet te houden? Hoe plunderen ze de openbare diensten?

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670228 / uit het Engels vertaald door Staf Henderickx

20 € 16 € GROETEN UIT GRIEKENLAND – BRUNO TERSAGO Als de VRT of de Nederlandse Radio 1 overschakelt naar ‘Onze man in Athene’ verschijnt vaak Bruno Tersago op het toneel.

Tersago woont sinds 2000 in Griekenland. In die periode is dat een land met een solide toekomst. Maar wanneer in 2010 uitlekt dat de nationale schuld de pan uitswingt verandert alles. Het IMF, de Europese Centrale Bank en de Europese Commissie strijken neer en maken van het land een laboratorium. De wieg van de democratie zakt weg in de zomp: vandaag leven 2,5 van de 10 miljoen Grieken

onder de armoedegrens, 3,8 miljoen anderen flirten ermee.

In dit boek maakt Bruno Tersago geen grote analyses. Zijn verhalen raapt hij op van de straat. Ze schetsen een wereld die fatsoen veracht, gewetenloosheid voedt, de arbeidsmarkt tot een bloedbad herschaapt, kinderen met lege magen naar de schoolbanken stuurt, oudjes zelfmoord doet plegen en een rijke kaste van oligarchen ontziet. Maar ze vertellen ook van verzet en hoop op verandering.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789491297625

20 € 16 € HET KLEIN VERZET – TINE HENS Hoe zou de wereld na het kapitalisme eruit zien? Wat betekent het om plots groei als maatstaf der dingen los te laten? En hoe zou een andere mogelijke maatstaf kunnen ogen?

Wat als we met z’n allen beslissen dat niet de economie ons bepaalt maar dat wij de economie zijn? Dat zijn de vragen waarmee journaliste Tine Hens op reis vertrekt door Europa.

Ze maakt een tocht langs vergeten utopieën, langs boeren die elektriciteit verkopen, langs ingenieurs die boeren werden, langs kiwi’s van eigen kweek, langs mensen die hebben en kopen inwisselden voor ruilen, delen en geven. Het is een verhaal van mensen die van Denemarken tot Griekenland en van GrootBrittannië tot Portugal heel hard trappen om niet zo snel vooruit te gaan. Maar die op hun manier wel hun straat, wijk, dorp of stad een

15 BOEK

dng3_v1.indd 15

7/09/15 07:51

24,90 € 19,90 € EEN JAAR IN DE WERELD VAN DE ONGELIJKHEID – GEERT SCHUERMANS Het zou een quizvraag kunnen zijn: welke trend noemde econoom en bestsellerauteur Thomas Piketty ‘gevaarlijk’, professor Richard Wilkinson ‘een soort algemene wijdverspreide vervuiling’ en de maatpakken op het Wereld Economisch Forum in Davos ‘een mogelijke bedreiging op wereldwijde schaal’? Antwoord: de groeiende ongelijkheid. De cijfers spreken dan ook boekdelen: het vermogen van de 80 rijkste bewoners van deze planeet is nu al even groot als dat van de 3,5 miljard armsten.

andere richting op duwen.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670044

In dit boek bekijkt Geert Schuermans hoe het in België zit. Hebben wij een draagvlak voor meer herverdeling? Welke vorm moet die aannemen? En waarom leiden de aanvallen op vakbonden en middenveld tot meer ongelijkheid? Schuermans stelt de vragen die ertoe doen maar legt op zijn tocht ook academici en politici, van Paul De Grauwe tot Bea Cantil-

lon, van Johan Van Overtveldt tot John Crombez, op de rooster.

Uitgeverij EPO / 2015 / ISBN 9789462670433 · 2015

BENEFIET 10 JAAR MUSIC FUND

MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT DO 1 OKTOBER 2015 | 20:00

Reserveer nu: debijloke.be | 09 269 92 92

16 BOEK

dng3_v1.indd 16

7/09/15 07:51

ver slag

bod kwamen en daarbij hetzelfde verhaal als uitgangspunt voor hun kunstwerk namen.

Erg gesmaakt was ook het optreden van de cellist Jan Sciffer. Hij speelde enkele fragmenten uit ‘De cellosuites van Bach’ en begeleidde Silvia Verstraete toen ze gedichten voorlas die drie dichters speciaal voor dit project hadden geschreven. Seppe Van den Berghe, graficus, illustrator en muzikant bracht met verve en samen met Emilie Leysen de twee songs die hij voor ‘De cellosuites van Bach’ had geschreven. Tenslotte was er de (wereld-) première van de videoclip ‘Final Game’, op een song van Brent Vanneste, de frontman van ‘Steak Number Eight’.

AVF LEUVEN OP HAAR TWEEJAARLIJKSE ALGEMENE LEDENVERGADERING (DINSDAG 21 APRIL 2015) DE CELLOSUITES VAN BACH

© Filip Van Lerberge

In zijn slotwoord had sp.a-fractieleider Jurgen Blomme niks dan woorden van lof voor de besturen van Curieus en het Vermeylenfonds, en meer in het bijzonder voor Curieus-secretaris Luc Maddelein, initiatiefnemer en bezieler van dit project. Hij was hen ook dankbaar om de première van deze unieke tentoonstelling voor Waarschoot te reserveren. De tentoonstelling is vanaf september achtereenvolgens nog te bezoeken in Diksmuide, Menen, Avelgem, Ieper en Zonnebeke. Voor meer info contacteer Luc Maddelein: 0477/47.58.73 – luc.maddelein@ curieus.be

DE CELLOSUITES VAN BACH Tijdens het weekend van 20 - 21 en 22 februari 2015 was ‘De Kring’ in de Patronagiestraat in Waarschoot het decor voor ‘De cellosuites van Bach’, een uniek multimediaal kunstproject waaraan niet minder dan zestien verschillende kunstenaars hun medewerking verleenden: muzikanten, filmmakers, fotografen, schrijvers, dichters, kalligrafen, graffitikunstenaars, beeldhouwers, striptekenaars, etsers, kunstschilders, dansers enz.

Op de openingsavond wees burgemeester Ann Coopman op het belang van kunst en cultuur in het algemeen, terwijl Eliane Bonamie namens de organisatoren Curieus en het Vermeylenfonds het unieke karakter en de originaliteit van dit kunstproject in de verf zette. Het is inderdaad wellicht nog nooit gebeurd dat zoveel verschillende kunstdisciplines in één en dezelfde tentoonstelling aan

© Filip Van Lerberge

1 7 VERSLAG

dng3_v1.indd 17

7/09/15 07:51

TE KOOP: HET KUNSTBOEK Alle kunstwerken die voor dit project werden gemaakt, werden opgenomen in een prachtig uitgegeven kunstboek van meer dan 200 blz. met een ‘Woord vooraf ’ van niemand minder dan Alain Platel van ‘Les ballets C de la B’.

Op de bijhorende dvd staan 2 videoclips, 2 kortfilms, een animatiefilm plus een grafisch kortverhaal op muziek, in totaal meer dan 40 minuten aan uniek beeldmateriaal. Dit kunstboek is nog steeds te koop voor de spotprijs van €25. Interesse? Neem dan contact op met de initiatiefnemer van ‘De cellosuites van Bach’, Luc Maddelein. Gsm: 0477/47.58.73 -luc.maddelein@curieus.be

AVF GENT SAMEN MET ENKELE VRIJWILLIGERS OP HET ‘OORLOG EN VREDE’ - PROGRAMMA TIJDENS DE GENTSE FEESTEN

L.P.BOON-AVOND Een tropische temperatuur weerhield meer dan zestig belangstellenden niet om op woensdagavond 1 juli 2015 bijeen te komen in VOC De koepel-Westhoek te Koksijde.

Daar werd een L.P.Boon-avond georganiseerd door het Vermeylenfonds Koksijde/ Oostduinkerke en dit als spitsafbijter van het Elfjuliprogramma in de gemeente. Het werd een leerrijke avond, waarbij de afdeling zich mocht verheugen in de aanwezigheid van onze nationale Vermeylenfondsvoorzitter Prof. Dr. Koen Goethals.

GETIJ-DINGEN Getij-dingen, kunst op strandpalen van Oostduinkerke tot Sint-Idesbald.

Een mooie wandeling, prachtig weer én twee gidsen. Mia gaf uitleg over de kunstwerken, Robert nam de invloed van de zee op de kunst voor zich.

PAUL DELVAUX Nergens ter wereld bracht men zoveel werken van de twintigste-eeuwse surrealistische schilder samen. Aan de hand van een unieke verzameling schilderijen, objecten, e.a. worden het leven en de evolutie van het werk van Paul Delvaux in een intiem kader geïllustreerd. Twee gidsen waren nodig om de talrijke aanwezigen rond te leiden.

VERMEYLENFONDS IN VLC DE GEUZETORRE OOSTENDE 1ste laureaat: Daniël Dehulster 2de laureaat: Urbain Vandeplancke 3de laureaat: Célèste Bo.

EXPO MET DE 3 LAUREATEN VAN DE WEDSTRIJD SCHILDERKUNST 2014 VAN HET VF-BREDENE OP UITSTAP IN MONS

Getijdingen

1 8 VERSLAG

dng3_v1.indd 18

7/09/15 07:51

NATUURWANDELING De afdeling Koksijde organiseert jaarlijks een natuurwandeling. Dit jaar stond de eigen ‘Hoge Blekker’ op het programma, de blikvanger van onze kust. Met zijn 33 meter, de hoogste duin van de hele kuststrook. Plaatselijk Vermeylenfondsvoorzitter Robert Claes, tevens natuurgids voor Natuurpunt Vlaanderen, zorgde voor een leerrijke ontdekking in dit prachtig gebied.

Een prachtige lentedag!

in fo 05.09/ THEATERVOORSTELLING ‘DE GROOTE VAKANTIE’ THEATER DE WAANZIN In 2007 bracht de WAANzin deze creatie van Edgard Eeckman reeds op de planken, nu is er een complete remake. Het is een verhaal van een jonge onderwijzeres die nog maar enkele maanden te leven heeft. In dit stuk nemen één vrouw en vier mannen alle rollen voor hun rekening. Het kernonderwerp van de theatertekst is een waardig levenseinde, een onderwerp dat bijzonder actueel is en blijft. Het is echter allerminst een donker stuk omdat auteur Edgard Eeckman er expliciet voor koos om het onderwerp met veel humor te benaderen.

Zaterdag 5 september om 20.00u Locatie: CC De Ververij, Zuidstraat 19 9600 Ronse Deelname: leden 9,- euro + 2 consumpties Info: vermeylenfondsronse@hotmail.com of 0478/49 23 58 Organisatie: Vermeylenfonds Ronse i.s.m.

Willemsfonds Ronse

FACING TIME Op zaterdag 13 juni 2015 vertrekt de Waarschootse afdeling van het August Vermeylenfonds al vroeg richting Namur, waar er in het Félicien Rops museum een confrontatie plaatsvindt tussen het werk van Rops en Jan Fabre, ‘Facing Time’. De tentoonstelling is verdeeld over diverse locaties in de stad, zowel binnen als in open lucht.

17.09/ GEHEUGENKLACHTEN EN DEMENTIE Prof. Dr. Jan Versijpt, diensthoofd Neurologie UZ Brussel.

"Waar heb ik mijn sleutels gelaten?" "Hoe heet die collega ook alweer?" Veel mensen op wat hogere leeftijd, waaronder oudere werknemers, hebben wel eens problemen met hun geheugen. Er bestaat enig bewijs dat geheugenklachten bij mensen van 55 jaar en ouder wel verband houden met een slechtere prestatie van het geheugen en dat het een eerste indicatie kan zijn van toekomstige cognitieve achteruitgang en dementie bij ouderen. Prijs: Donderdag 17 september 2015 om 14.30u Locatie: VOC De Koepel, Houtsaegerslaan 21, 8760 Koksijde Deelname: 3,- euro (inclusief koffie) Info: AVF Koksijde, Robert Claes, 058/42 29 02 - claes.guns@skynet.be Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde/Oostduinkerke i.s.m. UPV Westkust

24.09/ DISCUSSIENAMIDDAG/ COMPLEXITEIT VAN ONZE SAMENLEVING TEGENOVER EEN SLECHTE DIENSTVERLENING EN HYPOCRISIE Inleider en moderator: Rudy Cools Het Vermeylenfonds Koksijde opteert om met een groep mensen samen te komen om te discussiëren over bepaalde - actuele - onderwerpen. Iedereen is van harte welkom.

Donderdag 24 september 2015 om 14.30u Locatie: VOC De Koepel, Houtsaegerslaan 21, 8760 Koksijde Deelname: 3,- euro (inclusief koffie) Info: Robert Claes, 058/42 29 02 - claes. guns@skynet.be Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde/ Oostduinkerke 26.09/ 50 JAAR VERMEYLENKRING KORTRIJK Academische zitting met feestelijke receptie in de Gotische Zaal van het stadhuis.

Sarah D’Hondt zingt... m.m.v. Dirk Demeester (ex-voorzitter AVK Kortrijk), Roland Laridon (ere-voorzitter AVF), Prof. dr. Koen Goethals (algemeen voorzitter), Stadsbestuur Kortrijk Zaterdag 26 september 2015 om 15.30u Locatie: Gotische zaal, Stadhuis Kortrijk Deelname: gratis Info: Marie-Jeanne Kerckhove – mjkerckhove@telenet.be Organisatie: AVK Kortrijk 26.09/ 50 JAAR VERMEYLENKRING KORTRIJK Verjaardagsfeest met reuze Spaanse Paella Zaterdag 26 september 2015 om 18.00u Locatie: VC Mozaïek, Overleiestraat 15A in Kortrijk Deelname: 15,- euro, inschrijving op rekeningnummer BE82 0351 7431 8640 Info: Marie-Jeanne Kerckhove – mjkerckhove@telenet.be Organisatie: AVK Kortrijk 27.09/ BEZOEK MECHELEN – KAZERNE DOSSIN EN BROUWERIJ HET ANKER We starten de dag in Mechelen met een gegidste wandeling. Daarna trekken we naar de uitstekende brasserie van Brouwerij Het Anker. Na de lunch bezoeken we Kazerne Dossin.

Kazerne Dossin is geen gewone museumsite, maar een ‘plaats van herinnering’ of ‘lieu de mémoire’. De kazerne is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van de Shoah in België. Tussen 1942 en 1944 gebruiken de nazi’s de kazerne als verzamelkamp om zo veel mogelijk Joden en zigeuners samen te brengen. Van hieruit vertrokken 25.484

19 INFO

dng3_v1.indd 19

7/09/15 07:51

Joden en 352 Zigeuners naar Auschwitz- Birkenau. Na de oorlog werden ook een aantal beulen van het kamp van Breendonk, terechtgesteld dichtbij de Dossinkazerne, aan de muur achter de huidige nieuwbouw. Op deze beladen plaats vertelt het museum het verhaal van de Joden- en zigeunervervolging in ons land.

PROGRAMMA 9:00 vertrek station Gent Sint-Pieters 9:54 aankomst Mechelen 10:00 – 12:00 stadswandeling met gids 12u rondleiding Brouwerij Het Anker (gouden Carolus) 12:45 maaltijd in de brouwerij (menu Gouden Carolus) 13:40 bezoek Dossinkazerne + 15:30 samen terugwandelen naar het station, met terrasje 17:06 trein terug naar Gent 18:00 aankomst Gent Zondag 27 september 2015 Locatie: Mechelen Deelname: 50,- euro (leden), 55,- euro nietleden Info: avfoudenaarde@telenet.be 055/49 87 23 Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde 27.09/ TRIËNNALE BRUGGE In de jaren ´60 -´70 werden in Brugge al enkele Triënnales opgezet. Met deze gloednieuwe editie willen curatoren Michel Dewilde en Till-Holger Borchert hedendaagse kunst en architectuur in confrontatie brengen met de publieke ruimtes van een ‘historische’ stad.

Zondag 27 september 2015 om 14.30u Locatie: Brugse binnenstad Deelnameprijs: 5,- euro (leden), 7,- euro (niet-leden) Info: Andrée Desmet, 050/35.94.39 of mail j.ducazu@scarlet.be Organisatie: Vermeylenfonds Brugge 27.09/ ONTBIJTCONCERT KONINKLIJKE HARMONIE NOORDERLICHT Wie graag de dag begint met een stevig ontbijt en bovendien houdt van prachtige live muziek door een harmonieorkest reserveert maar beter als de bliksem een plaatsje voor deze activiteit.

Zondag 27 september 2015 vanaf 09.00u Locatie: ‘De Krekel’, E. Caluslaan 9, Zelzate Deelname: Voor het ontbijtbuffet + concert (inclusief glas cava) betalen leden 12,- euro, niet-leden 15,- euro Wie enkel naar het concert komt betaalt 8,- euro (leden) of 10,-

euro (niet-leden) Info: www.avf-zelzate.be of mail ontbijtconcert@avf-zelzate.be of bel 0477/93 56 13 Inschrijven kan tot 20/09/15.

Organisatie: Vermeylenfonds Zelzate i.s.m.

VIVA-SVV Zelzate 03.10/ VERMEYLENFONDS DRONGEN OPENT MET EEN SLAM Literair aperitief met slampoëet Philip Meersman en verhalenverteller Herwig De Weerdt Als nieuwe lokale vereniging wil Vermeylenfonds Drongen mee bouwen aan een culturele, politieke en sociale brug tussen mensen en tussen verenigingen.

We starten op zaterdag 3 oktober met twee bijzondere literaire performers: - Herwig Deweerdt (°1954) – Theaterbeest Herwig is een begenadigd verteller voor kinderen en volwassenen, alsook een gerespecteerd schrijver, regisseur en acteur.

- Philip Meersman (°1971) – Slam & performance poëzie Dichter/performer Philip Meersman verlegt de grenzen van poëzie zowel in geschreven als gesproken vorm. Naast slamgedichten brengt Meersman klankpoëzie en poëtische experimenten tussen het publiek. Een ontdekkingstocht waar chocolade, kunst en oorlog samensmelten tot rijke meertaligheid. Taal is nooit een barrière, maar een doorgang naar betekenis. Een unieke, verslavende performance, waar je met mondjesmaat nooit genoeg van krijgt.

PROGRAMMA 10.30u inleiding Raymond Vervliet (o.v.) prof.em. in de vergelijkende literatuurwetenschappen 10.45u Herwig De Weerdt 11.15u Philip Meersman 12.00u receptie Zaterdag 3 oktober 2015 om 10.30u Locatie: Open Huis aan de Leie – Domien Ingelsstraat 15 bus A – 9031 Drongen Deelname: gratis, gelieve te reserveren Info: katrien.blontrock@scarlet.be of 0494/79 05 68 Organisatie: Vermeylenfonds Drongen met de steun van het Vlaams Fonds voor de letteren en vzw ARType 03.10/ UITSTAP NAAR OOSTENDE – GELEIDE BEZOEKEN AAN MU.ZEE EN CC DE GROTE POST Gegidst bezoek aan de overzichtstentoonstelling ‘Plooien in de tijd’ met werk van Lili Dujourie. In de namiddag bezoeken we Cultuurcentrum De Grote Post, eveneens met gids.

Zaterdag 03 oktober 2015 om 10.00u Locatie: MU.ZEE, Romestraat 11, 8400 Oostende Deelname: leden 17,- euro - niet-leden 19,euro Info: Andrée Desmet en Jacques Ducazu, 050/359439, j.ducazu@scarlet.be Organisatie: Vermeylenfonds Brugge 11.10/ ZONDAGSAPERITIEF VERF! Ann Verhelst, Jean Paul Van Bendegem en Kurt Defrancq staan opnieuw samen op de planken in theaterproductie 'Verf!'

Na het succes van Au Coeur Volant duiken dezelfde makers onder in de wereld van de Schone Kunsten. Ze gaan op zoek naar vervalsingen en plagiaat. Of was het een parodie?

Zondag 11 oktober om 10.00u Locatie: VC Liedts, Parkstraat 2, Oudenaarde Deelname: 10,- euro niet-leden 14,- euro Okpas 1,- euro inschrijven via VC Liedts 055/30 10 30 of info@vcliedts.be Info: 055/49 87 23, trudy.ernste@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde i.s.m. VC Liedts 15.10/ DEMENTIE EN BELEVING Spreker: mevr. Clarice Cloet, familiezorg West-Vlaanderen Er zijn tot vandaag geen geneesmiddelen die de ziekte van Alzheimer en de andere vormen van dementie kunnen genezen. Er zijn daarentegen wel medicijnen die de symptomen verlichten of die het verloop van de ziekte kunnen vertragen.

Daarnaast zijn er niet-medicamenteuze behandelingen voor dementie die tot doel hebben de persoon met dementie en zijn naaste omgeving te helpen omgaan met de ziekte.

Tijdens vroege stadia van de ziekte kan een persoon met dementie onder andere geholpen worden door het aanleren van technieken om het onthouden van informatie te verbeteren, zoals een training in het gebruik van geheugensteuntjes.

Donderdag 15 oktober 2015 om 14.30u Locatie: VOC De Koepel, Houtsaegerlaan 21, 8760 Koksijde Deelname: 3,- euro leden, 4,- euronietleden (inclusief koffie) Info: Vermeylenfonds Koksijde, Marc Mortier - 0475/97 21 98 - marc-mortier@ telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde/Oostduinkerke i.s.m. UPV-Westkust

20 INFO

dng3_v1.indd 20

7/09/15 07:51

30.10/ NATIONALE BEELDHOUWWEDSTRIJD Het Vermeylenfonds toont 50 werken van 25 kunstenaars uit de Nationale Beeldhouwwedstrijd AUGUST '15, waarvan 5 eervolle vermeldingen en 3 laureaten. Deze werken worden extra in het daglicht gesteld.

De prijs Beeldhouwkunst van het August Vermeylenfonds werd na een onderbreking van 11 jaar in 2014 opnieuw georganiseerd in de Venitiaanse Gaanderijen te Oostende. Na een eerste selectie werden 25 kunstenaars weerhouden. Maximum 50 beeldhouwwerken zullen te zien zijn in de tentoonstellingsruimte van CC De Grote Post. Allen worden opgenomen in een mooie verzorgde cataloog. De winnaar krijgt de Prijs Dany Vandenbossche.

Wie zich geroepen voelt, wordt uitgenodigd om deel te nemen aan deze kunstmanifestatie. Inschrijven kan tot 15/10/2015. Deelnemingsformulier en reglement zijn te vinden op www.vermeylenfonds.be Vernissage op 30/10/15 om 19.30u - tentoonstelling te bezichtigen van 31/10/15 tot en met 7/11/15 telkens van 11u tot 16u00 Locatie: CC De Grote Post, Hendrik Serruyslaan 18a, 8400 Oostende Info: Delphine Seghers – 0474/82.84.53 – delphine@vermeylenfonds.be Organisatie: Vermeylenfonds 22 EN 29.10/ JUWELENATELIER - CREABINE Zelf juwelen maken. Sabine zal materialen en modellen voorstellen die op 2 sessies te maken zijn. Je moet je materialen nog wel zelf aankopen.

Donderdagen 22 en 29 oktober om 19.00u Locatie: VC Liedts, Parkstraat 2, Oudenaarde Deelname: 8,50 euro Info: 055/49 87 23 of trudy.ernste@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde 30.10/ CONCERT TRIO LAMI “BABEL” Locatie: St Laurentiuskerk , Paardenmarktsraat 57, 9700 Ename Deelname: bij het ter perse gaan van dit nummer nog niet gekend Info: 055/49 87 23 of trudy.ernste@telenet.be Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde i.s.m. Willemsfonds Oudenaarde en VC Liedts 19.11/ INTENSIEVE ZORGEN: ORGAANFALEN EN BEPERKINGEN Spreker: Dr. Joris Troubleyn (UZ Brussel) Organen bij patiënten op de intensive care kunnen om uiteenlopende redenen minder goed functioneren. Deze functie proberen de

dokters te ondersteunen en soms over te nemen. Zo kan men bijvoorbeeld beademen om de functie van falende longen over te nemen of dialyse toepassen bij niet functionerende nieren. Het hart kan op verschillende methoden ondersteund worden en vaak wordt met medicatie de bloeddruk kunstmatig hoog gehouden om ook de doorbloeding naar de hersenen zo goed mogelijk te houden.

Patiënten worden als ze zo ziek zijn vaak kunstmatig in slaap gehouden, de duur hiervan is afhankelijk van het ziektebeloop. Na het stoppen van de slaapmedicatie kan het zeer wisselend zijn hoe snel mensen weer wakker worden: van uren tot dagen.

Donderdag 19 november 2015 om 14.30u Locatie: VOC De Koepel, Houtsaegerlaan 21, 8760 Koksijde Deelname: 3,- euro leden, 4,- euro nietleden (inclusief koffie) Info: AVF Koksijde, Marc Mortier 0475/97 21 98 - marc-mortier@telenet.be.

Organisatie: Vermeylenfonds Koksijde/Oostduinkerke i.s.m. UPV-Westkust 19.11/ KAN DE STAD DE WERELD REDDEN? door Prof. dr. Eric Corijn, sociaal geograaf, Cosmopolis, Vrije Universiteit Brussel Als warm pleitbezorger van het integrerende belang van culturele diversiteit, speelt Eric Corijn vandaag een belangrijke rol in publieke debatten rond stad en stedelijkheid. Op deze lezing verkent hij samen met ons of de stad überhaupt de wereld kan redden.

Donderdag 19 november 2015 om 20.00u Locatie: VOC Mechelen, Guldenstraat 27, 2800 Mechelen Deelname: gratis Info: tom@vermeylenfonds.be 20.11/ JAZZCAFE Exclusief optreden van Koen De Cauter en Rony Verbiest Quartet Muziekliefhebbers aller landen, verenigt u!

Koen De Cauter en zonen Waso & Dajo zakken af naar het swingende Zelzate om er met onze eigen Rony Verbiest een hele avond de pannen van het dak te spelen. Wees er als de kippen bij, want de plaatsen zijn beperkt!

Vrijdag 20 november 2015 om 20.00u Locatie: Café Noorderlicht, Marktstraat 2, 9060 Zelzate Deelname: 5,- euro (leden AVF), 8,- euro niet-leden Info en tickets via jazzcafe@avf-zelzate.be of 0477/93.56.13 Organisatie: Vermeylenfonds Zelzate

27.11/ BOEKVOORSTELLING STEVEN VROMMAN – THE LOW IMPACT MAN ‘Stop met Klagen Doe-het-zelf gids voor een vrolijke nieuwe wereld’ Vermeylenfonds Oudenaarde nodigt Steven Vromman uit om zijn ervaringen met ons te delen.

Het boek bevat vooral tips over activisme, mededogen en verbondenheid. Suggesties om je gewoontes te veranderen en een heus ‘start-to-action’ plan. Daarnaast inspirerende verhalen en heel veel concrete voorbeelden van acties die je zelf kan doen, liefst samen met anderen. In de bijlagen onder andere de samenvatting van 40 boeken die je moet gelezen hebben, een hele reeks sites en filmpjes en op vraag van alvast twee fans; de liedjesteksten van de voorstelling ‘Stop met Klagen’.

Vrijdag 27 november 2015 om 20.00u Locatie: VC Liedts, Parkstraat 4, 9700 Oudenaarde Deelname: 5, euro (alleen leden AVF), 8,euro en 1,- euro voor OK-pas Info: avfoudenaarde@telenet.be of 055/49.87.23 Organisatie: Vermeylenfonds Oudenaarde 03.12/ EEN AVOND OVER JEUGDZORG Met Prof. dr. Jean-Pierre Van Hee, algemeen directeur Jongerenwelzijn Vlaamse overheid en Mevr. Saskia Van Nieuwenhove, journaliste Jeugdzorg is een thematiek die de gemoederen beroerd heeft en nog beroert. De tegenstellingen in visies, commentaren, meningen, uitlatingen, houdingen waren prominent aanwezig tijdens de recente hervorming.

Maar niets zou nefaster zijn voor de jeugdhulpverlening dan het opheffen van alle verschillen: in de praktijk, in het spreken en denken over en in het verwerven van kennis over de jeugdhulpverlening. Integrale jeugdhulp is immers een sterk verhaal van principes, inzichten, opdrachten en verantwoordelijkheden en ervaringen.

Donderdag 3 december 2015 Locatie: VOC Mechelen, Guldenstraat 27, 2800 Mechelen Deelname: gratis Info: tom@vermeylenfonds.be 12.12/ BUSREIS NAAR PARIJS De romantische stad Parijs is tijdens de kerstperiode versierd met talloze lichtjes, de etalages op de Champs-Elysées en de talrijke kerstkraampjes zien er prachtig uit en bieden vele leuke kerstartikelen aan. Parijs is niet

21 INFO

dng3_v1.indd 21

7/09/15 07:51

voor niets de lichtstad genoemd tijdens de eindejaarsperiode. Laat je dus verrassen door de veelzijdigheid van de boeiende kerststad voor een heerlijk dagje Parijs, en ontdek de vele bezienswaardigheden, geniet van deze unieke uitstap, op vraag van vele leden en niet-leden.

Zaterdag 12 december 2015 Locatie: Parijs - opstapplaats: Spuikomlaan 2 Bredene (oude gemeentelijke werkhuizen) om 06.45 uur - vertrek stipt om 07.00 uur - thuiskomst voorzien omstreeks 01.00 uur.

(Lac van Loppem opstap om 07.20 uur) Deelname: 33,- euro leden - 36,- euro nietleden – 23,- euro kinderen (6-12j) Info: Geert Lefebvre, geertlefebvre@telenet. be – 059/33.08.24 Organisatie: Vermeylenfonds Bredene 14.01/ KAASH AKRAM KAHN COMPANY Akram Khan brengt zijn eerste avondvullende groepschoreografie uit 2002 opnieuw naar de Stadsschouwburg. Hij werkte samen met componist Nitin Sawhney en beeldend kunstenaar Anish Kapoor, die voor de voorstelling een vierkant achterdoek ontwierp dat op een pulserend zwart gat lijkt. In ‘Kaash’ staat de kosmos centraal. Elementen als tijd en ruimte, energie, creatie en vernietiging worden vertaald in een verbluffende choreografie.

Donderdag 14 januari 2016 om 20.00u Locatie: Stadsscouwburg Brugge, Vlamingstraat 29, 8000 Brugge Deelname: 24 euro Info: Andrée Desmet, 050/35.94.39 j.ducazu@scarlet.be Organisatie: Vermeylenfonds Brugge

Vlak voor het ter perse gaan van dit nummer, werd de wereld geschokt door een huiveringwekkend beeld. De foto van een driejarig Syrisch kind, aangespoeld op een Turks strand, roerloos aan de vloedlijn, werd het icoon van de schrijnende vluchtelingencrisis en het falende beleid van Europa om het probleem collectief aan te pakken. Het onwerkelijke beeld leidde tot grote verontwaardiging en boosheid. Ook wij konden onze tranen amper bedwingen.

Auteur en dichter Peter Verhelst schreef er een gedicht over, dat we ter nagedachtenis van de verdronken peuter, Aylan, zijn moeder en broertje, en de duizenden andere vluchtelingen die de overtocht niet haalden, in dit nummer een plaats willen geven.

Er was eens het water Waar was het?

Aan de rand van het water Waar het aan land komt Waar zeg je?

Waar het water aan land komt Van wie?

Waar ons water ons land wordt, bedoel je Waar ons water ons land is en ons zand ons zand is Daar was het Waar de wolken en de luchten van ons zijn, bedoel ik Daar was het Hoe het daar lag Hoe het voorover lag, zo, met de handen naast het hoofd Hoe we het wegnamen en het voorover bleef liggen Zelfs toen we het wegnamen, bleef het, terwijl we het wegnamen, voorover op het zand liggen Zelfs toen we niet meer keken Vooral waar we niet meer keken bleef het op het zand liggen, voorover Dat het op een dag wel uit zichzelf zou vertrekken, dachten we soms, Maar dat het van ons werd toen we het wegnamen Wisten we Er was eens, probeerden we nog te denken, maar Zo luid we konden, probeerden we er was eens, er was eens te blijven denken Peter Verhelst 3 september 2015

22 INFO

dng3_v1.indd 22

7/09/15 07:51

Dit meest complete overzicht van de Duitse concentratie- en uitroeiingskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog is het levenswerk van Ludo van Eck (pseudoniem voor Ludo van Eeckhout), zelf een gewezen gevangene van Dachau. Na de oorlog bezocht en bestudeerde hij alle kampen, opdat de onmenselijke gruwel van de nazi’s nooit vergeten zou worden. Zijn missie leidde tot dit monumentale standaardwerk, dat sinds de jaren 1970 talloze herdrukken kende en vanaf 1995 het meest gezochte antiquarische boek werd. Maar de waarheid van 1970 is niet helemaal die van de nieuwe tijden: zowel inhoudelijk als qua fotografie werd ‘Het Boek der Kampen’ in een modern kleedje gestoken. Deze volledig herziene editie bevat dan ook veel informatie die niet in het oude boek voorkwam en is rijkelijk geïllustreerd met honderden nieuwe kleurenfoto’s. Sis van Eeckhout zet de missie van zijn inmiddels overleden vader voort en geeft regelmatig lezingen over de concentratiekampen. Hij verrijkt dit boek met enkele anekdotische en persoonlijke verhalen die de herinnering aan Ludo van Eck levendig houden, o.a. gerelateerd aan de vele bezoeken die hij na de oorlog met zijn vader aan de concentratiekampen bracht.

INKOM LEZINGEN gratis INFO tom@vermeylenfonds.be

LEZINGEN Do 17/09 20u Bernarduscentrum, Lombardenvest 23, Antwerpen Zo 11/10 15u Dossinkazerne, Goswin de Stassaertstraat 153, Mechelen Vrij 16/10 20u CC De Ploter, Kerkstraat, 4, 1742 Ternat Wo 28/10 20u VDAB, Diestsepoort 6/63, Leuven Ma 16/11 20u VOC Hasselt, Rodenbachstraat 18, Hasselt ma 23/11 20u CC De Kruisboog, St-Jorisplein 20, 3300 Tienen Ma 07/12 20u CC Het Bolwerk, Bolwerkstraat 17, Vilvoorde

23

dng3_v1.indd 23

7/09/15 07:51

foto: v.l.n.r.: Frederik Dezutter, Marc Bracke, Eliane Van Alboom, Luk Claes, Fabjen Schotte, Koen Goethals (algemeen voorzitter), Staf Cools. Š Marc De Coninck

Afdeling i/d kijker

VERMEYLENFONDS@UGENT

24 AFDELING IN DE KIJKER

dng3_v1.indd 24

7/09/15 07:51

Dit zijn de leden van de werkgroep: MARC BRACKE professioneel reeds vele jaren verantwoordelijk voor het beleid en beheer van de studentenvoorzieningen (huisvesting, catering, sportvoorzieningen, sociale diensten, kinderopvang …) aan de UGent. Daarenboven actief bij het Humanistisch Verbond als bestuurslid en vrijwilliger voor het Feest van de Vrijzinnige Jeugd. Marc kent de UGent door zijn functie en jarenlange ervaring ‘op zijn duimpje’ en weet de schakelaar staan om ‘het licht te doen branden’.

LUK CLAES, bestuurslid van het Humanistisch Verbond Gent, lid van Vermeylenfonds Gent en werkzaam als teamleider van de groep Systemen op de centrale ICT-dienst van UGent. Een heel geëngageerde aanwinst voor de nieuwe afdeling Vermeylenfonds@ugent.

ELIANE VAN ALBOOM inspireerde het Vermeylenfonds als algemeen voorzitter van 1996 tot 2001. Momenteel welverdiend erevoorzitter, en nog steeds een actief bestuurslid. Ze is verbonden aan de UGent onderzoeksgroep ‘Cultuur, media en educatie’ ( bij prof.dr. Ronald Soetaert).

STAF COOLS, coach die zich belangeloos inzet bij het opzetten van een strategisch vernieuwingsproces binnen het Vermeylenfonds.

FREDERIK DEZUTTER blikt met een beetje heimwee terug naar zijn studententijd in de jaren ’90 aan UGent. Was 4 jaar lang voorzitter van HV Gent, ook actief in redactieraad van de Geus en is werkzaam bij het Vermeylenfonds.

FABJEN SCHOTTE, coördinator van de afdelingen van het Vermeylenfonds regio Oost-Vlaanderen.

Dit kalenderjaar is een nieuwe afdeling van het Vermeylenfonds ‘opgeborreld’ aan de Universiteit Gent. Zoals bij elke nieuwe ‘bron’ vinden we hier lafenis voor onze culturele en wetenschappelijk geëngageerde geesten. We werken een fris en sprankelend aanbod aan diverse activiteiten uit, wat zeker de dorst naar intellectueel en maatschappelijk engagement kan lessen. Een

werkgroep van UGent-medewerkers en -sympathisanten werkte een eerste activiteit uit over de renovatiewerken aan de wereldvermaarde Boekentoren. Een tweede activiteit belichtte het toekomstig UGent-museum aan de Ledeganckstraat dat opengesteld zal worden voor het ruime publiek. Voor het najaar staat een cultureel event in de steigers, waarover later meer.

"WE WERKEN EEN FRIS EN SPRANKELEND AANBOD AAN DIVERSE ACTIVITEITEN UIT"

25 AFDELING IN DE KIJKER

dng3_v1.indd 25

7/09/15 07:51

ANNE PROVOOST ¬ EEN GESPREK MET ANNE PROVOOST

Anne Provoost is een erg gelauwerd auteur. Voor haar literair werk ontving ze tal van prijzen en onderscheidingen in binnen- en buitenland. Naast romans – zowel voor jeugd als volwassenen – schreef ze ook essays en korte verhalen. Op het minifestival over De Groote Oorlog dat het Vermeylenfonds, KANTL en Trefpunt organiseerden tijdens de Gentse Feesten bracht Anne Provoost het verhaal van haar grootmoeder tijdens de Eerste Wereldoorlog. Geen verhaal ontsproten uit haar fantasie maar wel uit de keiharde realiteit.

Anne Provoost: “Ik schrijf doorgaans niet over zaken die met mijn biografie te maken hebben. Ik vind de sport van literatuur net dat je je verplaatst in iemand die je helemaal niet bent. Maar de herdenking van de Eerste Wereldoorlog heeft dat veranderd. Ik begon me vragen te stellen over mijn grootmoeder in de kinderkolonie. Ik besefte ineens dat de generatie van de kinderen van wie de oorlog heeft meegemaakt ouder wordt. Ik kende het verhaal van de kinderkolonies, en iedereen in de Westhoek weet ervan. Maar wat was het precies? Wie richtte die kolonies in en waarom? Ik ben opgegroeid in een tijd dat men de eerste oorlog afdeed als een kostuumdrama. De Tweede Wereldoorlog vonden wij interessant, met dat nazisme en de uitwassen ervan, maar die eerste? Die ging toch over een familieruzie tussen neven en nichten

van erfelijke monarchieën in lachwekkende kleren, mannen met bakkebaarden, soldaten met struisvogelveren op hun hoed? Dat was toch een oorlog uit de tijd dat de dieren nog spraken, niet een oorlog waar lessen uit te trekken vielen? De herdenking heeft ons allemaal, denk ik, tot andere inzichten gebracht. Ik heb mijn grootmoeder gekend tot mijn 26ste. Op zich is dat lang genoeg om veel verhalen te hebben gehoord. Maar ze zweeg, en nu wil ik weten waarom. Het is ook interessant om zien hoe versies van familieverhalen veranderen afhankelijk van de tak waarin ze worden verteld.”

bv

Vind je het niet eigenaardig dat je grootmoeder haar verhaal niet zelf verteld heeft?

Anne Provoost: “Voorlopig is mijn conclusie dat het onderwerp voor haar te groot was. Als je als achtjarig kind zo veel bloed hebt gezien, zoveel mensen in je omgeving hebt weten doden door shrapnel, als je uit je omgeving bent gerukt, weggebracht naar Parijs, zogenaamd voor een paar weken, en dan vier jaar lang je ouders niet meer ziet, dan is er eigenlijk geen beginnen meer aan om dat te vertellen. Zouden we haar hebben geloofd? Ik denk dat we zouden hebben gezegd dat ze overdreef. Maar nu ik haar gezinssituatie reconstrueer komt de omvang naar boven. Vele verhalen waaien in het rond. Je kent ze, maar je denkt dat ze vreemden zijn overkomen. Gaandeweg is me duidelijk

2 6 BV

dng3_v1.indd 26

7/09/15 07:51

geworden dat veel van wat ik heb gehoord onder de ogen van dat kind is gebeurd. Er is een beroemd verhaal dat in Reninge wordt verteld, over een zekere Camille Castryck die bij het melken zijn arm wordt afgeschoten. Zijn vrouw Romanie Vandewalle gaat twee maanden later dezelfde koe melken, en krijgt een shrapnel in haar schedel, sterft twee dagen later een gruwelijke dood. De koe is twee keer ongedeerd.

Dan bekijk ik de stamboom en zie ik: die Romanie en Camille, dat waren de oom en de tante van mijn grootmoeder. Nu lijkt dat verre familie, maar dat was toen heel dichtbij. Dan is er nog een verhaal van bij ons op de streek, over een boerin wiens oogst door een granaat in brand wordt geschoten. Ze probeert met emmers te blussen, maar de inspanning breekt haar zuur op. Ze krijgt dezelfde avond een miskraam, bloedt een dag later dood, wordt begraven op het kerkhof van Boezinge tijdens hevige bombardementen, maar er is niets aan te doen, ze moet in gewijde aarde. Binnen de twee uur wordt ze door een granaat uit haar graf geschoten. Van haar lichaam noch van haar kist wordt ooit nog iets gevonden. Bij mijn reconstructie ontdek ik dat die vrouw de zus was van de moeder van mijn grootmoeder. Haar tante, die een boerderij verderop woonde. Dus dat kind van acht, mijn grootmoeder Anna Vandewalle, heeft dat allemaal weten gebeuren. De boerderij van mijn overgrootouders lag in onbezet gebied, op anderhalve kilometer van het Ieperleekanaal, dat de frontlijn vormde. Ze zijn daar blijven wonen terwijl er op hun boerderij soms vijftig tot honderd soldaten waren ingekwartierd. Daar liep mijn grootmoeder dan tussen, ook haar tien broers en zussen, onder meer haar achttienjarige zus die ‘ongelukkig’ was, zoals ze dat toen noemden: verstandelijk gehandicapt. De kinderen konden niet meer naar school, ze groeiden op tussen mensen die om de zoveel dagen naar het front trokken om te doden of om te worden gedood. Nogal een pedagogische omgeving.

De schoolplicht was nog maar pas gestemd. Toen kwam daar de gasaanval bovenop. Mijn overgrootouders zijn toen eindelijk met hun kinderen gaan lopen, letterlijk voor de gaswolk uit. Vanaf mei 1915 zijn duizenden kinderen met treinen naar schoolkolonies in Frankrijk geëevacueerd. Iedereen dacht dat het een oplossing was voor een paar maanden. Mijn grootmoeder en haar zusjes kwamen pas vier jaar later terug. Van de boerderij waar ze was opgegroeid stond geen steen meer op de andere. Haar ouders waren gevlucht op een boerhof in Wulveringem. Toen de kinderen thuiskwamen liepen ze langs hun moeder die in het deurgat stond heen en vroegen: waar is moeder?”

Waren je ouders ook landbouwers?

Anne Provoost: “Ik ben een boerenkleindochter, maar geen boerendochter. Mijn ouders zijn de eerste generatie die de genealogische lijn van boeren die tot in de twaalfde eeuw is gereconstrueerd hebben doorbroken. Mijn vader zowel als mijn moeder waren bij de jongsten van grote boerengezinnen. Het probleem in de Westhoek is altijd het gebrek aan land. De boerhoven vielen met al die kinderen niet telkens te herverdelen. Ik heb over heel de wereld familie, altijd weggegaan voor land. Mijn ouders zijn gebleven. Ze werkten niet voor zichzelf, dat was in de familie heel nieuw: dat je in dienst van iemand anders werkte.”

Je hebt een katholieke opvoeding gehad. Enkele jaren geleden schrijf je een atheïstisch pamflet waarin je je profileert als een militante atheïst.

Van waar die ommekeer?

Anne Provoost: “Ik ben opgegroeid in de jaren 70, de tijd van Jezus Christ Superstar, Up With People, Jezus is love. Volgens de godsdienst-

leraars moest je je niet afvragen wie of wat god was. God was liefde, zentheïsme in de praktijk zeg maar. Ik heb schoolgelopen in een internaat, en de zusters daar durfden god wel eens in te roepen om ons gedrag te sturen, maar wij moesten daar voornamelijk om lachen. Rond de millenniumwissel, toen ik al lang volwassen was, kwamen vanuit de VS en Nederland nieuwe begrippen bij ons aanwaaien, intelligente design, creationisme…. Ik woonde toen al een tijd in Borgerhout, waar ik wel eens gesprekken had met buren over Allah. Voor het eerst had ik de indruk dat de god met een plan nog niet was uitgestorven. Ineens had men het weer over een god die je in de gaten hield, die je kon straffen, die wetten en regels uitvaardigde. Als ik een tolerant mens wil zijn, moet ik ook tegenover mensen met een god spot, dat is een mentale aanleg voor mystieke en religieuze ervaringen, mijn tolerantie bewaren. Maar ik ben ook aan mezelf verplicht duidelijk te maken waar mijn tolerantie ophoudt. Dat is de reden waarom ik een religiometer heb ontworpen: om heel nauwkeurig aan te geven dat ik het niet wil hebben over de vraag of god wel of niet bestaat – want dat is geen interessante vraag en daar komen we toch niet uit – maar waarmee ik om redenen van vreedzaamheid en ethiek mijn grenzen afbaken. De atheïst moet zich niet laten wegzetten als een immoreel wezen.”

Je man en jij hebben gestudeerd in Leuven, daarna hebben jullie nog twee jaar in Minnesota gewoond. Toen jullie terugkeerden naar België gingen jullie in Borgerhout wonen, in die tijd toch niet de aantrekkelijkste regio van Vlaanderen. Had dat een reden?

Anne Provoost: “We kwamen van een miljoenenstad en wilden in een Vlaamse metropool wonen. We zochten de stad die bekend stond als de boekenstad. Toen we hier aankwamen, was Borgerhout een buurt van extremen: alternatieve stadsbewoners, verzuurde stadsbewoners en migranten bijeen. Vandaag is Borgerhout als het land van de Galliërs van Asterix: een links district omringd door rechtsconservatieve. Hier gebeurt het. De gallerijen komen naar hier, de fietswinkels, de kleine starters die iets van het samenleven in de stad willen maken.”

Je bent ook politiek geëngageerd bij de partij Groen en de actiegroep stRaten-generaal die zich verzet tegen de Oosterweelverbinding, het mobiliteitsplan van de Vlaamse Regering.

Anne Provoost: “De actiegroep stRaten-generaal heeft vorige maand een verzoekschrift ingediend bij de Raad van State voor de vernietiging van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan van de Oosterweelverbinding van de Vlaamse Regering. Er is bij dat plan volstrekt niet gekeken naar leefbaarheid, gezondheid, noch naar urbanologische logica.

Alle verkeer dat niet in Antwerpen moet zijn wordt weer voor vijftig jaar naar onze agglomeratie gezogen. De rechten van burgers op inspraak zijn rucksichtlos met de voeten getreden. Wie dit laat gebeuren, staat toe dat de democratische pijlers waarop ons bestel is gebaseerd afkalven. Dan zeg je eigenlijk: doe maar, laat de economie en de kiescijfers maar primeren. Mijn man Manu Claeys en de grote groep vrijwilligers die meedoen weigeren de andere kant op te kijken. Dat wordt je niet altijd in dank afgenomen, maar dat hebben we ervoor over.”

Een andere wapenfeit van onze huidige Vlaamse Regering is de afschaffing van de bibliotheekplicht voor gemeenten. Als argument wordt de dalende trend van het aantal lezers gebruikt en ook natuurlijk dat een andere vorm van leesgedrag steeds meer ingang vindt met de e-books, luisterboeken e.d. Er zijn trouwens de laatste jaren 2 7 BV

dng3_v1.indd 27

7/09/15 07:51

PUB FFO - 'PATIENCE, PATIENCE...'.pdf

al bijna honderd bibliotheekfilialen gesloten.

Anne Provoost: “En weten dat er destijds zo hard is gestreden voor die bibliotheekplicht. De argumentatie is een aberratie, natuurlijk. De plicht is net ingevoerd om de ontlezing tegen te gaan. Je moet je toch heel andere vragen stellen dan overgaan tot sluiting. Overheden zouden moeten inspelen op nieuwe leestrends in plaats van de handschoen in de ring te gooien. De taken uitbreiden, aanpassen aan de hedendaagse behoeften: mensen leren omgaan met internet, het onderscheid leren tussen betrouwbare en onbetrouwbare websites. Nu voelt men dat het papieren boek terrein verliest dus gaat men… zorgen dat het nog meer terrein verliest? Je kunt zo je sportaccommodatie afschaffen en dan vaststellen dat er niet meer wordt gesport. In plaats van te zeggen: wij geloven in papier, en wij gaan kost wat kost een papieren bastion opzetten. Mensen kopen geen papieren boeken meer? Welaan, wij zorgen ervoor dat kinderen toch nog papier en inkt kunnen ruiken, die basiservaring van het lezen. Papieren boeken zullen overigens gauw genoeg terugkeren. Denk maar aan hoe zalig het is om, nadat je de hele dag naar een scherm hebt gekeken, eindelijk je ogen te mogen laten rusten op een gedrukt blad.”

1

7/08/15

17:22

FILM degrotepost.be

cultuurcentrum de grote post

C

M

|

henri serruyslaan 18 a

Patience, patience, t’iras au paradis!

Y

CM

een film van hadja lahbib

|

8400 oostende

vrij

25 sept

20:00 | € 6 nederlands ondertiteld

MY

CY

CMY

K

Een laatste vraag: van welk boek vind je dat iedereen het zou moeten lezen?

Anne Provoost: “Ik krijg deze vraag heel dikwijls, en ‘Beloved’ van Nobelprijswinnaar Toni Morrison staat nog altijd bovenaan mijn lijst.

Het boek is in The Guardian vorige week uitgeroepen tot een van de tien boeken die de wereld heeft veranderd, samen met de hoofdwerken van Freud, Darwin, de Beauvoir, etc… Verder herlees ik momenteel voor een schrijfopdracht ‘Het verdriet van België’, met stip het beste boek ooit in Vlaanderen verschenen. En voor wie iets wil dat heel recent is verschenen, zeker ‘Voet bij stuk’ van Joseph Pearce lezen. Het uitgeverswereldje wordt er een spiegel voorgehouden, Britse humor in de Vlaamse literatuur, zalige combinatie.”

Johan Notte

Breekt u uw hoofd liever over iets anders dan uw lastenboek?

Dan bent u bij ons aan het juiste adres. De P&V Groep biedt een zeer uitgebreid gamma verzekeringen aan grote bedrijven en instellingen, zowel op het vlak van leven als niet-leven. We bieden productoplossingen aan die perfect op uw wensen afgestemd zijn.

Meer weten? Contacteer ons gerust!

• via mail: instit@pvgroup.be • via telefoon: 02/250 91 11 • via de website: www.pv.be

dng3_v1.indd 28

7/09/15 07:51

column

AL TE LUIDE EENZAAMHEID DE ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD

– EEN COLUMN VAN PETER BENOY –

Theater Zuidpool brengt deze korte roman van Bohumil Hrabal (1914-1997) met een verrassende voorstelling in de actualiteit.

Hrabal is één van de belangrijkste maar relatief onbekend gebleven Tsjechische schrijvers van de XXste eeuw.

‘Bohumil Hrabal staat ’s ochtends altijd vroeg op, gaat dan met de bus naar zijn huis in het dorpje Kersko, geeft er zijn katten te eten en schrijft er zonder te ontbijten tot na de middag. Dan keert hij terug naar Praag naar café ‘U zlatéko Tigra’ (De gouden Tijger) waar hij met zijn entourage discussieert over literatuur en over het wereldgebeuren – behalve dins-

dag en zondag, dan zit hij in café ‘U Hynkû’. Rond 8 uur ‘s avonds gaat hij naar zijn woonst in Praag.’

Het citaat komt uit de in 1994 gepubliceerde ‘Prague Culture Guide’; Hrabal is dan 80 geworden. Het stemt overeen met de mythe die rond deze Moravische schrijver werd geweven en die hijzelf steeds heeft gevoed.

Met deze regelmaat heeft hij natuurlijk niet de 19 delen van zijn verzameld werk bijeen geschreven. Het leven is net iets ingewikkelder en spannender. Voor hij zijn laattijdige erkenning als schrijver kreeg, studeerde hij rechten, maar door de oorlog kon hij pas in

1946 afstuderen. Tijdens de oorlog werkte hij als treinwachter, nadien als verzekeringsagent (1946-47), als handelsreiziger (1947-49), als arbeider in de hoogovens (1949-52), als papierpletter in een recyclagebedrijf (1954-59) en als toneelmachinist en figurant (1959-62).

Van al deze beroepen vinden we sporen terug in zijn oeuvre. In 1956 trouwt hij met Eliska Petrova, Pipsi zoals hij ze noemt. Zij werkte lange tijd in Hotel Europa, dat een belangrijke rol speelt in zijn roman ‘Ik heb de Koning van Engeland bediend’. In enkele sterk autobiografisch geïnspireerde romans voert hij Pipsi op als een vertellersfiguur die hem

Paustovskij (links) in 1921

Al te luide eenzaamheid, Theater Zuidpool © Wendy Marijnissen

dng3_v1.indd 29

2 9 COLUMN

7/09/15 07:51

genadeloos en toch liefhebbend observeert en analyseert tot in zijn kleinste hebbelijkheden. Een meesterlijke vondst, Gertrude Stein waardig.

Zoals ikzelf een jaar na de dood van Hrabal heb kunnen ervaren val je in ‘De gouden Tijger’ niet zomaar binnen; de ‘Tijger’ valt op jou. Wie de deur opent wordt overrompeld door de geur van bier, door een doorrookte ambiance en een al te luid geraas van stemmen. Langs de met houten lambriseringen beklede muren van de langwerpige ruimte staan banken, tafels en stoelen; de tapkast aan de inkom is versierd met een bronzen tijger.

Met wat geluk vind je een plaats op één van de banken of wring je je tussen de anderen.

Achterin is een annex waar het iets rustiger is; er staan slechts enkele tafels en aan de muren hangen naast reeëngeweien ook posters van voetbalploegen, Anderlecht centraal.

Daaronder zat Hrabal meestal met zijn getrouwen; daar had hij het beste zicht op het cafégebeuren. Schreef hij niet dat zo’n hees geschreeuwde kroeg vaak een kleine universiteit is en dat je in elk café iets hoort vertellen dat je enkel in geleerde boeken leest?

In 1956 publiceerde Vaclav Havel, een student, een klein essay over Hrabal. Hij noemde hem een schrijver die niet leeft om te schrijven, maar die schrijft omdat hij leeft.

Op 11 januari 1994 is deze student, inmiddels toneelschrijver en Tsjechisch president geworden, hem in ‘De gouden Tijger’ samen met Bill Clinton komen opzoeken. Een foto van deze ontmoeting hangt in het café.

Begin jaren ’50 behoort Hrabal tot de literaire underground rond de kunstenaar Jiri Kolar. In 1965 verschijnt zijn eerste belangrijke roman ‘Zwaarbewaakte treinen’ die het jaar nadien wordt verfilmd door Jiri Menzel (in 1968 met een Oscar bekroond). Na de Russische interventie in Tsjecho-Slowakije kunnen zijn romans bijna uitsluitend clandestien gepubliceerd worden. Dat is o.m. het geval met het reeds genoemde ‘Ik heb de Koning van Engeland bediend’ (1971) en ‘Al te luide eenzaamheid’ (1977). Hrabal was geen dissidente activist. Zijn relatie tot de communistische autoriteiten was weliswaar ambigu, maar dezen vergisten zich niet wat de diepere politieke dimensie van zijn verhalen betrof.

‘Vijfendertig jaar lang zit ik in het oud papier en dat is mijn love story. Vijfendertig jaar lang plet ik oud papier en boeken; vijfendertig jaar lang maak ik aan de letteren mijn handen vuil.’ Zo begint Hanta, de verteller van ‘Al te luide eenzaamheid’ zijn verhaal. In de kelder

waar hij oud papier plet tot balen, zijn talloze muizenfamilies en de kruiken bier die hij in een café gaat halen, zijn enige gezelschap. Het eenzame van zijn werk deert deze melancholicus niet; hij is niet ongelukkig met het weinige dat hij heeft, zolang hij zijn werk tot een soort kunst kan verheffen. Hanta schept er genoegen in zijn balen aan de buitenkant te versieren met reproducties van grote meesters die hij uit te vernietigen kunstboeken haalt.

In elke baal verstopt hij ook, als een geheime signatuur, een opengeslagen exemplaar van boeken die hij belangrijk vindt, zoals Faust, Don Carlos of Zarathustra. Tenslotte versiert hij ze met engelenhaar of confetti, zodat hij op het einde van de dag tevreden kan kijken naar de rij balen die hij heeft omgetoverd tot wat ik conceptuele kunstwerken zou noemen. De vijf jaren dat Hrabal papierpletter was krijgen hier hun beslag.

Dagelijks neemt Hanta boeken mee naar huis en bouwt er een bibliotheek mee op die stilaan elke bruikbare ruimte van zijn bescheiden stulpje inpalmt. Zo is hij stilaan vertrouwd geraakt met literaire klassiekers als Goethe, Hölderlin, Schiller, Rimbaud en Camus, evenals met filosofen als Aristoteles, Kant, Hegel en Sartre. Soms komt zijn baas hem uitkafferen omdat hij te veel zit te lezen i.p.v. de boeken te vernietigen. Ook twee zigeunerinnetjes, één met een turkooisblauwe en één met een atlasrode rok, komen hem wel eens bezoeken; ze brengen hem grote zakken oud papier om hun gezin in leven te houden en dagen hem wel eens uit tot een vrijpartij.

Zelf loopt hij wel eens in naburige kelders binnen, zoals die van de rioolruimers, waar twee academici werken en een boek schrijven over riolen. Ze vertellen hem dat ze aan de frequentie van de condooms kunnen zien in welke wijken van Praag er veel of weinig wordt geneukt. Van hen komt hij ook te weten dat twee kampen rioolratten een genadeloze totale oorlog voeren; soms hoort hij in zijn kelder hun geschreeuw en krijgsgewoel.

In de al te luide eenzaamheid van zijn kelder komen ook wel eens zijn herinneringen binnenwandelen en met hen enkele prachtige verhalen in het verhaal.

Op een dag ziet hij in een ander recyclagestation een gigant van een hydraulische pers, één die twintig persen van het soort waar hij mee werkt kan vervangen. Ze wordt bediend door jongeren van een socialistische arbeidersbrigade en hij beseft dat dit een nieuw tijdperk inluidt en de doodsteek is voor de kleine persen; ook dat hier een ander slag mensen werkt

in een ander soort werk. Enkele dagen later wordt hij opzij gezet en hoe dat afloopt houd ik voor u te goed.

Theater Zuidpool bewerkte dit boeiende verhaal tot een aangrijpende monoloog. Hoe Koen van Kaam Hanta belichaamt hoort voor mij tot de absolute top van de monologen die ik heb gezien. Koen De Sutter, die overigens in 1998 op een onnavolgbare manier ‘Ik heb de koning van Engeland bediend’ als monoloog bracht, regisseerde van Kaam en Jorgen Cassier begeleidt de voorstelling met live-muziek. De voorstelling loopt nog op diverse plaatsen tot april 2016 en werd geselecteerd voor het Theaterfestival 2015.

Grijp uw kans!

3 0 COLUMN

dng3_v1.indd 30

7/09/15 07:51

Vermeylenfonds De Brug opent met een

literair aperitief met slampoëet Philip Meersman en verhalenverteller Herwig De Weerdt

zaterdag

3 / 10 / 2015

10:30 inleiding Raymond Vervliet prof.em. in de literatuurwetenschappen 10:45 De Wandelende Jood, theatervertelling door Herwig De Weerdt, theatermaker, acteur, schrijver 11:15 Slam Poetry, klankpoëzie en poëtische experimenten door Philip Meersman, dichter, performer, academicus 12:00 Gratis toegang, gelieve te reserveren via mail receptie Info & organisatie: Vermeylenfonds De Brug – info@avfdebrug.be Locatie: Open Huis aan de Leie – Domien Ingelsstraat 15 bus – 9031 Drongen Met de steun van het Vlaams Fonds voor de letteren en vzw ARType

dng3_v1.indd 31

7/09/15 07:51

AdhuisvandeMens_Opmaak 1 7/02/12 12:48 Pagina 1

Wij zijn er voor jou!

Een huisvandeMens is er voor iedereen, dus ook voor jou.

Verdraagzaamheid, vrijheid, gelijkwaardigheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid zijn onze kernwaarden. Voor ons is elke mens uniek! We helpen je graag.

Je kan bij ons terecht voor: Informatie (over ethische en maatschappelijke thema’s) Vrijzinnig humanistische plechtigheden (geboorte, huwelijk, samenwonen, jubilea, afscheid…)

Vrijzinnig humanistische begeleiding (een luisterend oor, een goed gesprek) Waardig levenseinde (wilsverklaring, patiëntenrechten, palliatieve zorg…)

Vrijzinnige draaischijf (lokale vrijzinnig humanistische initiatieven en activiteiten) Vrijwilligerswerk

Praktisch

Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw

Je kan gewoon binnenspringen in een huisvandeMens, maar je maakt het best even telefonisch een afspraak, dan ben je zeker dat één van onze medewerkers je onmiddellijk verder zal helpen.

deMens.nu Magazine Het deMens.nu Magazine is hét vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens.

Om de drie maanden werpt het Magazine een vrijzinnig humanistische blik op de samenleving. Het gaat hierbij over mensen. Over u, dus.

Onze dienstverlening is kosteloos.

Voor meer informatie:

U kan een gratis proefnummer aanvragen of u gratis abonneren.

www.deMens.nu

Hoe? Stuur een mailtje naar: info@deMens.nu OF schrijf naar: deMens.nu-UVV vzw Brand Whitlocklaan 87 – 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe OF telefoneer naar: 02 735 81 92 Met vermelding van uw naam en adres.

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

32

dng3_v1.indd 32

7/09/15 07:51